2015-ci ildə ali təhsil müəssisələrinə qəbul imtahanlarında Biologiya fənni üzrə istifadə olunmuş test tapşırıqları

Transkript

1 2015-ci ildə ali təhsil müəssisələrinə qəbul imtahanlarında Biologiya fənni üzrə istifadə olunmuş test tapşırıqları

2 İXTİSAS QRUPU IV TEST TAPŞIRIĞI 25 QAPALI 21 AÇIQ HESABLAMA 1 SEÇİM 2 UYĞUNLUĞU MÜƏYYƏN ETMƏK 1 Test tapşırıqları Botanika, Zoologiya, İnsan, Ümumi biologiya hissələrini əhatə etmişdir. Test blokuna daha obyektiv qiymətləndirmə aparmaq üçün sadə, orta və çətin test tapşırıqları daxil edilmişdir.

3

4 BÖLMƏ: Göbələklər, şibyələr, bakteriyalar MÜRƏKKƏBLİK DƏRƏCƏSİ:Orta QABİLİYYƏT GÖSTƏRİCİSİ: Məntiqi-izahedici 53. Şəkildə göstərilən canlıda ola bilməz: A) çoxhüceyrəli mitseli D) heterotrof qidalanma B) sporangi E) göy-yaşıl rəng C) ziqospor A B C D E İmtina A 53 C 55 Doğru cavab: C

5 Test tapşırığı Göbələklər, şibyələr, bakteriyalar mövzusuna aiddir. Tapşırığa abituriyentlərin 26,93%-i doğru cavab vermiş, 13,09%-i isə cavab verməkdən imtina etmişdir. Test tapşırığını yerinə yetirmək üçün kif göbələklərin quruluşu və çoxalması haqqında biliklərə malik olmaq lazımdır. 7-ci sinif Biologiya dərsliyindəki mövzularda kif göbələklərindən penisil və ağ kif göbələyi barədə məlumat və illyustrasiyalar verilmişdir. Test tapşırığındakı şəkildə penisil göbələyi təsvir olunmuşdur. Penisil mitselisi göy-yaşıl rəngdə olub, çoxhüceyrəlidir. Penisil göbələyi sporlarla çoxalır. Onun sporları dik qalxan mitselilərin uclarındakı salxımcıqlarda olur. Penisil göbələyində cinsi çoxalma prosesi müşahidə olunmur. Beləliklə, penisil göbələyində təklif olunanlardan yalnız ziqospor müşahidə olunmur. Doğru cavab: C.

6 A-53 Diskriminasiya əmsalı T: (mükəmməl)

7 BÖLMƏ:Göbələklər, şibyələr, bakteriyalar MÜRƏKKƏBLİK DƏRƏCƏSİ: Orta QABİLİYYƏT GÖSTƏRİCİSİ: Məntiqi-izahedici 67. Şəkildə göstərilən canlıda ola bilməz: A) çoxhüceyrəli mitseli B) heterotrof qidalanma C) sporangi D) fotosintez prosesi E) göy-yaşıl rəng A B C D E İmtina B 67 D 60 Doğru cavab: D

8 BÖLMƏ: Hüceyrənin biokimyası MÜRƏKKƏBLİK DƏRƏCƏSİ: Çətin QABİLİYYƏT GÖSTƏRİCİSİ: Hesablama 55. Qlikoliz prosesində alınan su molekullarının kütləsi 72 qram olmuşdur. Bu zaman istilik şəklində ayrılan enerjinin miqdarı ATF şəklində toplanan enerjidən nə qədər çox olar (kc)? A) 80 B) 160 C) 60 D) 40 E) 260 A B C D E İmtina A 55 C 68 Doğru cavab: A

9 Test tapşırığı Hüceyrənin biokimyası bölməsinə aid, orta çətinlikli hesablama xarakterlidir. Tapşırığa abituriyentlərin 36,37%-i doğru cavab vermiş, 38,95%-i isə cavab verməkdən imtina etmişdir. Test tapşırığını yerinə yetirmək üçün hüceyrədə baş verən ATF-in sintezi prosesi haqqında biliklərə malik olmaq lazımdır. Bu məlumat 10-cu sinif Ümumi biologiya dərsliyində verilmişdir. Qlükozanın parçalanmasının qlikoloz mərhələsində 2 molekul süd turşusu, 2 molekul ATF, 2 molekul su əmələ gəlir və 200kc enerji ayrılır. Yaranan enerjinin 40%-i (80 kc) ATF şəklində qalır, 60% (120 kc) isə istilik halında ətraf mühitə çıxır. Tapşırığın şərtində qlikoloz prosesi zamanı ayrılan suyun kütləsinin 72 qram olduğu verilmişdir. Su molekullarının sayı hesablanır (72:18=4). Əgər bu mərhələdə alınan suyun miqdarı iki dəfə çoxdursa, alınan enerji də iki dəfə çox olacaq. 400 kc enerjinin 40%-i 160 kc, 60%-i isə 240 kc olur. Deməli, istilik şəklində alınan enerji ATF şəklində toplanan enerjidən ( =80) 80 kc çox olacaq. Doğru cavab: A.

10 A-55 Diskriminasiya əmsalı T: (mükəmməl)

11 BÖLMƏ: Hüceyrənin biokimyası MÜRƏKKƏBLİK DƏRƏCƏSİ: Çətin QABİLİYYƏT GÖSTƏRİCİSİ: Hesablama 71. Qlikoliz prosesində 360 qram qlükoza parçalanmışdır. Bu zaman istilik şəklində ayrılan enerjinin miqdarı ATF şəklində toplanan enerjidən nə qədər çox olar (kc)? A) 60 B) 40 C) 160 D) 80 E) 260 A B C D E İmtina B 71 D 57 Doğru cavab: D

12 BÖLMƏ: İbtidailər. Bağırsaqboşluqlular MÜRƏKKƏBLİK DƏRƏCƏSİ: Orta QABİLİYYƏT GÖSTƏRİCİSİ: Hesablama 59. İki saat ərzində infuzor-tərlikdə təqribən neçə həzm qovuqcuğu əmələ gələr? A) 24 B) 120 C) 48 D) 1440 E) 2 A B C D E İmtina A 59 C 65 Doğru cavab: B

13 Test tapşırığı İbtidailər. Bağırsaqboşluqlular mövzusuna aid, orta çətinlikli, hesablama xarakterlidir. Tapşırığa abituriyentlərin 26,39%-i doğru cavab vermiş, 29,18%-i isə cavab verməkdən imtina etmişdir. 7-ci sinif Zoologiya dərsliyində kirpikli infuzorlar sinfinin nümayəndəsi olan infuzor-tərlikdə baş verən bioloji proseslər haqqında məlumat verilmişdir. İnfuzor - tərlikdə qidalanma zamanı sitoplazmaya düşmüş qida ətrafında dəqiqədə təqribən bir həzm qovuqcuğu əmələ gəlir. Müvafiq olaraq 2 saat (120 dəqiqə) ərzində isə 120 həzm qovuqcuğu əmələ gələr. Doğru cavab: B.

14 A-59 Diskriminasiya əmsalı T: (yaxşı)

15 BÖLMƏ: İbtidailər. Bağırsaqboşluqlular MÜRƏKKƏBLİK DƏRƏCƏSİ: Orta QABİLİYYƏT GÖSTƏRİCİSİ: Hesablama saat ərzində infuzor-tərlikdə təqribən neçə həzm qovuqcuğu əmələ gələr? A) 1 B) 1440 C) 180 D) 720 E) 24 A B C D E İmtina B 57 D 59 Doğru cavab: C

16 MÜRƏKKƏBLİK DƏRƏCƏSİ: Orta BÖLMƏ: Analizatorlar. Ali sinir fəaliyyəti QABİLİYYƏT GÖSTƏRİCİSİ: Məntiqi-izahedici 68. Yuxu fazalarının maksimal davametmə müddətini nəzərə alaraq, saat da yuxuya getmiş adamın gecə saat radələrində vəziyyətinin səciyyəvi xüsusiyyətlərini göstərin: 1. Daxili orqanların fəaliyyəti artır 2. Ürək tsiklinin davametmə müddəti artır 3. Tənəffüs sürətlənir 4. Ürək tsiklinin davametmə müddəti azalır 5. Əzələlərin ümumi boşalması baş verir 6. Üzvü maddələrin parçalanması güclənir 7. Bədən temperaturu aşağı düşür A) 1, 3, 6 B) 2, 5, 7 C) 1, 2, 5, 7 D) 1, 3, 4, 6 E) 2, 3, 7 A B C D E İmtina A 68 C 63 Doğru cavab: B

17 Test tapşırığı Ali sinir fəaliyyəti mövzusuna aiddir. Tapşırığa abituriyentlərin 41,63%-i doğru cavab vermiş, 22,00%-i isə cavab verməkdən imtina etmişdir. Test tapşırığını yerinə yetirmək üçün insan orqanizmində baş verən yuxu prosesinin fizioloji mahiyyəti, onun fazaları haqqında bilikləri tətbiq etmək lazımdır. Bununla bağlı məlumatlar həm 9-cu sinfin İnsan dərsliyində, həm də Abituriyent jurnalında verilmişdir. Məlumdur ki, yuxu ləng və tez yuxu mərhələlərindən ibarətdir. Gecə ərzində əvvəlcə ləng, sonra isə tez yuxu fazaları 4-5 dəfə dövri olaraq bir-birini əvəz edir. Ləng yuxu mərhələsinin maksimal davametmə müddəti 1,5 saat, tez yuxunun isə 15 dəqiqədir. Saat da yuxuya getmiş adam gecə saat radələrində ləng yuxu mərhələsində olur. Bu mərhələdə maddələr mübadiləsi zəifləyir, əzələlər boşalır, bədən temperaturu aşağı düşür, tənəffüs sakitləşir, ürək döyünməsi yavaşıyır (deməli, ürək tsiklinin davametmə müddəti artır), göz alması hərəkətsiz vəziyyətdə olur. Doğru cavab: B.

18 A-68 Diskriminasiya əmsalı T: (mükəmməl)

19 MÜRƏKKƏBLİK DƏRƏCƏSİ: Orta BÖLMƏ: Analizatorlar. Ali sinir fəaliyyəti QABİLİYYƏT GÖSTƏRİCİSİ: Məntiqi-izahedici 56. Yuxu fazalarının maksimal davametmə müddətini nəzərə alaraq, saat da yuxuya getmiş adamın gecə saat radələrində vəziyyətinin səciyyəvi xüsusiyyətlərini göstərin: 1. Daxili orqanların fəaliyyəti artır 2. Ürək tsiklinin davametmə müddəti artır 3. Tənəffüs sürətlənir 4. Ürək tsiklinin davametmə müddəti azalır 5. Əzələlərin ümumi boşalması baş verir 6. Üzvi maddələrin parçalanması güclənir 7. Bədən temperaturu aşağı düşür A) 1, 3, 7 B) 1, 3, 4, 6 C) 2, 3, 5, 6 D) 1, 4, 5, 6 E) 2, 5, 7 A B C D E İmtina B 56 D 61 Doğru cavab: B

20 BÖLMƏ: Seleksiya MÜRƏKKƏBLİK DƏRƏCƏSİ: Orta QABİLİYYƏT GÖSTƏRİCİSİ: Məntiqi-izahedici 71. Əksər hallarda genetik bircinsli materialın alınmasını təmin etməz: A) fərdi seçmə B) yaxın qohum çarpazlaşma C) kütləvi seçmə D) saf xətlərin alınması E) öz-özünə tozlanma A B C D E İmtina A 71 C 64 Doğru cavab: C

21 Test tapşırığı Seleksiya mövzusuna aiddir. Tapşırığa abituriyentlərin 37,02%-i doğru cavab vermiş, 28,54%-i isə cavab verməkdən imtina etmişdir. Test tapşırığını yerinə yetirmək üçün seleksiyada istifadə olunan süni seçmənin əsas formaları, homoziqotluq, heteroziqotluq haqqında biliklərə malik olmaq lazımdır. 11-ci sinfin Ümumi biologiya dərsliyindəki mövzularda kütləvi və fərdi seçmə haqqında məlumat verilmişdir. Əksər hallarda genetik cəhətdən bircinsli material almaq üçün fərdi seçmədən istifadə olunur. Fərdi seçmə həm bitki, həm də heyvan orqanizmləri üzərində aparılır və bu zaman seleksiyaçı onu maraqlandıran əlamətlərə malik fərdləri seçir. Bitkilər üzərində seçmə aparan zaman öz-özünə tozlanan bitkilərdən istifadə edilir. Belə bitkilərdə öz-özünə tozlanma homoziqot formaların yaranmasına səbəb olur və nəticədə saf xətlər yaranır, irsi əlamətlər möhkəmlənə bilir. Heyvanlarda isə yaxın qohum çarpazlaşdırılma aparılır. Bu halda da homoziqotluq artır. Müəyyən əlamətə görə homoziqot formalarda parçalanma getmir və genetik cəhətdən bircinsli material alınır. Kütləvi seçmədən bitki seleksiyasında istifadə olunur. Əhəmiyyətli əlamətlərə malik bütöv bir fərdlər qrupu seçilir. Seleksiyada seçmənin bu forması çarpaz tozlanan bitkilərə tətbiq olunur. Kütləvi seçmədə çoxlu sayda heteroziqot fərdlər alındığına görə genetik cəhətdən material bircinsli olmur. Doğru cavab: C.

22 A-71 Diskriminasiya əmsalı T: (mükəmməl)

23 BÖLMƏ: Seleksiya MÜRƏKKƏBLİK DƏRƏCƏSİ: Orta QABİLİYYƏT GÖSTƏRİCİSİ: Məntiqi-izahedici 51. Əksər hallarda genetik bircinsli materialın alınmasını təmin edər: A) uzaq qohum çarpazlaşması B) calaq üsulundan istifadə C) kütləvi seçmə D) növlərarası hibridləşmə E) fərdi seçmə A B C D E İmtina B 51 D 66 Doğru cavab: E

24 MÜRƏKKƏBLİK DƏRƏCƏSİ: Orta BÖLMƏ: Qan, qan dövranı, tənəffüs QABİLİYYƏT GÖSTƏRİCİSİ:Təklif olunan fəaliyyət 73. İnsanda bazu venasından çıxmış qanın hərəkət ardıcıllığını tapın. 1. sağ qulaqcıq 2. sağ mədəcik 3. yuxarı boş vena 4. ağciyər kapilyarları 5. ağciyər arteriyaları A 73 Doğru Yanlış İmtina C 72 Doğru cavab: 3,1,2,5,4

25 Açıq tipli, seçim xarakterli test tapşırığıdır. Tapşırıq Qan, qan dövranı, tənəffüs mövzusuna aid olub, 9-cu sinfin tədris materialına əsasən tərtib edilmişdir. Test tapşırığına abituriyentlərin 29,94%-i doğru cavab vermiş, 35,94%-i isə cavab verməkdən imtina etmişdir. Tapşırıqda bazu venasından çıxan qanın hərəkətinin ardıcıllığını müəyyən etmək tələb olunur. İnsanın böyük qan dövranında başdan və qollardan gələn bütün venalar yuxarı boş venaya açılır. Qan yuxarı boş vena ilə sağ qulaqcığa, sonra isə sağ mədəciyə daxil olur. Mədəciklərin yığılması zamanı sağ mədəcikdən çıxan qan ağciyər arteriyaları ilə keçərək şaxələnir və ağciyər kapilyarlarına qədər ötürülür. Doğru cavab: 3, 1, 2, 5, 4

26 A-73 Diskriminasiya əmsalı T: (mükəmməl)

27 MÜRƏKKƏBLİK DƏRƏCƏSİ: Orta BÖLMƏ: Qan, qan dövranı, tənəffüs QABİLİYYƏT GÖSTƏRİCİSİ: Təklif olunan fəaliyyət 74. İnsanda bud venasından çıxmış qanın hərəkət ardıcıllığını tapın. 1. sağ qulaqcıq 2. ağciyər arteriyaları 3. sağ mədəcik 4. ağciyər kapilyarları 5. aşağı boş vena Doğru Yanlış İmtina B 74 D 74 Doğru cavab: 5,1,3,2,4

28 BÖLMƏ: Sitologiya MÜRƏKKƏBLİK DƏRƏCƏSİ: Çətin QABİLİYYƏT GÖSTƏRİCİSİ:Ümumiləşdirmə 75. Uyğunluğu müəyyən edin. 1. Müxtəlif ölçüyə malik iki hissəcikdən ibarətdir 2. Birmembranlı quruluşa malikdir 3. İkiyə bölünmə yolu ilə çoxala bilir Doğru Yanlış İmtina a. mitoxondri b. ribosom c. xloroplast d. hüceyrə mərkəzi e. Holci kompleksi A 75 C 75 Doğru cavab:1-b; 2-e; 3-a,c

29 Açıq tipli, uyğunluğu müəyyən etmək xarakterli test tapşırığıdır. Tapşırıq Sitologiya mövzusuna aiddir. Test tapşırığına abituriyentlərin 24,89%-i doğru cavab vermiş, 25,43%-i isə cavab verməkdən imtina etmişdir. Tapşırığı yerinə yetirmək üçün hüceyrə orqanoidləri, onların quruluşu haqqında biliklərə malik olmaq lazımdır. 10-cu sinfin Ümumi biologiya dərsliyindəki mövzularda hüceyrə orqanoidləri haqqında məlumat və illyustrasiyalar əyani şəkildə göstərilmişdir. Test tapşırığında verilmiş üç xüsusiyyətin təklif olunan orqanoidlərdən hansılarına uyğun olduğu müəyyən edilməli idi: 1.Müxtəlif ölçüyə malik iki hissəcikdən ibarətdir. - Bu mülahizəyə ribosomlar aiddir. Ribosomlar zülal və r-rnt-dən təşkil olunmuş iki müxtəlif ölçülü hissədən ibarət dəyirmi cisimciklərdir. 2.Birmembranlı quruluşa malikdir. Holci kompleksi birmembranlı quruluşlu, qeyrisabit formaya malik hüceyrə orqanoididir. 3.İkiyə bölünmə yolu ilə çoxala bilir. Eukariot hüceyrələrdə rast gələn mitoxondri və xloroplastlar ikimembranlı quruluşa malikdir. Hər iki orqanoid DNT-yə malik olduğuna görə, ikiyə bölünmə yolu ilə çoxala bilir. Doğru cavab: 1 b; 2 e; 3 a,c.

30 A-75 Diskriminasiya əmsalı T: (mükəmməl)

31 BÖLMƏ: Sitologiya MÜRƏKKƏBLİK DƏRƏCƏSİ: Çətin QABİLİYYƏT GÖSTƏRİCİSİ: Ümumiləşdirmə 75. Uyğunluğu müəyyən edin. 1. Birmembranlı quruluşa malikdir 2. Eyni ölçüyə malik iki hissəcikdən ibarətdir 3. Qeyri-üzvi maddələrdən üzvi maddələr sintez edir a. hamar endoplazmatik şəbəkə b. ribosom c. xloroplast d. hüceyrə mərkəzi e. Holci kompleksi Doğru Yanlış İmtina B 75 D 75 Doğru cavab:1-a,e; 2-d; 3-c