ALABALIKLARDA GEN TRANSFERİ

Transkript

1 ALABALIKLARDA GEN TRANSFERİ Mesut YILMAZ 1* Mehmet ÖZBAŞ 1 Mehmet Akif KILIÇ 2 1 Akdeniz Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Yetiştiricilik Bölümü, Antalya 2 Akdeniz Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fak., Biyoloji Bölümü, Moleküler Biyoloji Anabilim Dalı, Antalya * myilmaz@akdeniz.edu.tr Giriş Kültür balıkçılığında üretimi yapılabilecek yeni tür arayışı kontrollü ortamda yetiştiriciliği yapılan balığa olan talebin sürekliliğinin sağlanması bakımından oldukça önemli bir konudur. Etinin lezzetli, ekonomik açıdan getirisinin yüksek, avcılık yoluyla elde edilen ürüne olan talebin fazlalığı, ortam koşullarına adaptasyonun ve hastalıklara karşı direncin yüksek olması kültüre alınacak yeni türlerde aranan önemli özelliklerdir. Büyümenin yavaş olması ve hastalıklara karşı direncin azlığı gibi olumsuzluklar yeni kültüre alınan bazı türlerde karşılaşılabilecek bir durumdur. Bu durum, zaman içerisinde ıslah yoluyla aşılmaya çalışılmaktadır. Islah çok uzun zaman alan ama sonuçları itibariyle etkili olan bir yöntemdir. Bu yolla istenilen karakterlerin frekansının artmasını sağlamak mümkündür. Bu yöntemde en büyük olumsuzluk istenilen özelliğin populasyonda baskın hale gelebilmesi için uzun yılların gerekmesidir. İstenilen genetik özelliklerin kısa sürede sağlanabilmesi amacıyla kromozom ve gen manipulasyonu gibi teknikler kullanılmaktadır. Gen manipulasyonu yönteminde, istenilen karakteri temsil eden genin frekansının arttırılması amacıyla hedef türün genomunda bir takım değişiklikler yapılmaktadır. Bu değişimlerin sonucunda beklenen, türün istenilen yönde genetik özellikler kazanmasıdır. Bu amaca yönelik birçok çalışma yapılmış ve bu çalışmalar farklı yönleriyle devam ettirilmektedir. Gen transferi yoluyla üretilen GloFish, transgenik bir zebra balığıdır (Danio rerio) ve flöresan yeşil, sarı ve kırmızı protein genleri (GFP, YFP ve RFP) ticarileştirilmiştir. Kuzey Amerika da ticari transgenik somon üretimi yasaktır ancak bazı çiftliklerin potansiyel üretim izinleri bulunmaktadır. Transgenik Balık Nedir ve Gen Transferi Neden Tercih Edilebilir? Transgenik balıklar; Eşey hücresine dışarıdan aktarılan bir DNA parçası nedeniyle genomu değişikliğe uğramış balıklardır (Dunham ve Liu 2006). Hedef; istenilen yönde genetik ilerlemenin sağlanmasıdır ten beri yıllık ortalama %8.9 büyüme ile en hızlı gelişen hayvansal gıda üretim sektörü su ürünleridir (Rasmussen and Morrissey 2007). Bu hızlı büyümeye rağmen hızla artan balık talebi göz önüne alındığında üretimin daha fazla arttırılması gerektiği görülmektedir. Üretimi arttırmak amacıyla kültür koşullarında birçok araştırma gerçekleştirilmektedir. Bu çalışmalara seleksiyon yöntemi kullanılarak yapılan ıslah çalışmaları örnek olarak verilebilir. İstenilen karakterin elde edilebilmesine yönelik yapılan akrabalı yetiştiricilik modelinin bir örneği şekil 1 de verilmektedir (Tave 1999). F, popülasyon ortalaması üzerinde akrabalı yetiştiricilik yoluyla oluşturulan homozigotluğun yüzdesel artışının bir ölçüsüdür. Burada geleneksel ebeveyn-yavru eşleştirmeleri ile 5 nesil sonunda istenilen genin nesil içindeki akrabalı yetiştiricilik katsayısının %67,19 olarak sağlanabildiği görülmektedir. Akrabalı yetiştirme: genetik benzeme düzeyi söz konusu popülasyondaki ortalama genetik benzeme düzeyinden daha yüksek olan bireylerin çiftleştirilmesi olarak tanımlanmaktadır. Akrabalı yetiştirme artan homozigotluğa bağlı olarak özelliklerin popülasyon içinde sabitleşmesine yol açmaktadır (Akbaş ve Türkmut 1990). 77

2 Alabalıklarda Gen Transferi Şekil 1. Ebeveyn ve yavrulara ait düzenli akrabalı yetiştiricilik modeli (Tave 1999). Oysaki bu başarıyı yine ıslah çalışmaları arasında yer alan gen transferi metoduyla istenilen karaktere ait genin izole edildikten sonra uygun yöntemle aktarılması ile daha birinci nesilde fazlasıyla elde etme şansımız bulunmaktadır. Bu bakımdan değerlendirildiğinde üretici zaman ve ekonomik kazanç sağlama olanağı bulacaktır. Gen Transferi Uygulamalarının Tarihsel Gelişimi Gen transferi çalışmalarının temeli 1910 lu yılların başında embriyolojistlerin hücre materyalini kurbağa yumurtasına enjekte etmelerine uzanmaktadır lerin başına kadar gen transfer teknolojisi DNA sekanslarının işlevlerinin büyük oranda anlaşılmasını sağlamıştır. İlk geniş çaplı yayınlanmış çalışma mrna ve DNA nın fare yumurtalarına transfer edilmesi olmuştur de fare embriyosu gelişmesinin bir-hücre evresindeyken bir seri rekombinant molekülü mikroenjekte eden ilk araştırıcılardandır. Bu gelişme, bir dönüm noktası olmuştur ve balıklarda da genetik mühendisliği çalışmalarının başlamasına hız kazandırmıştır (Dunham ve Liu 2006) yılında (Watson ve Crick) DNA nın yapısının tanımlanması ile gen aktarım çalışmaları yeni bir boyut kazanmıştır. Artık doğrudan genetik bilgiyi taşıyan moleküle yönelik çalışmalar yapılabilir hale gelmiştir lerin başına kadar DNA dizilerinin işlevlerinin büyük ölçüde anlaşılmasıyla gen hedefli çalışmaların önü açılmıştır yılında PCR tekniğinin geliştirilmesi (DiDomenico ve meslektaşları 1996) rekombinant DNA teknolojine hız kazandırmıştır. Balıklarda da gen transferi çalışmaları diğer türlerin paralelinde gelişmiştir. Transgenik balık ile ilgili ilk sunuş 1984 yılında Maclean ve Talwar tarafından klonlanmış genlerin alabalık yumurtalarına enjeksiyonunu anlatan bir özetle olmuştur. Ancak, Zuoyan Zhu (1985) tam bir metin halinde ilk transgenik balığı bildiren kişidir. Bu çalışmalar ile su ürünleri sektörüne yönelik gen transferi çalışmalarının temeli atılmıştır. İlerleyen yıllarda balıkçılık sektöründe; Hızlı büyümenin sağlanması İstenilen renkte bireylerin eldesi Kısır bireylerin eldesi Hastalıklara karşı direncin arttırılması 78

3 İstenilen et kalitesinde ürünün eldesi Soğuğa karşı toleransın arttırılması Tuzluluk toleransının arttırılması Biyoreaktör balıkların üretilmesi gibi hedeflere yönelik çalışmalarda gen transfer teknolojisinden yararlanılmıştır. Su ürünleri yetiştiricilik faaliyetlerinde kullanılmak amacıyla üzerinde çalışılan bazı türler ve gen transferi yoluyla ulaşılmak istenen bazı hedefler tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Su Ürünlerinde kullanılmak amacıyla çalışılan transgenik balıklar (Rasmussen ve Morrissey 2007 den modifiye edilmiştir) Tür Hedef Ülke Çizgili levrek (Morone saxatilis) Hastalık direnci Amerika Sazan (Cyprinus carpio) Büyüme artışı (%20 %150) Çin ve Amerika Sazan (Labeo rohita) Büyüme artışı (4-5 kat) Hindistan ve Amerika Kanal Yayın Balığı (Ictalurus punctatus) Büyüme artışı (%33) Amerika Arktik Çar (Salvelinus alpinus L.) Büyüme artışı (10 ayda 14 kat) Finlandiya Medaka (Oryzias latipes) Balık patojenlerine karşı direnç Fitaz sindirebilirliği Amerika Amerika Turna (Esox lucius) Büyüme artışı Amerika Tilapia (Oreochromis sp.) Büyüme artışı Küba Zebra balığı (Danio rerio) DHA ve EPA da sentezlemede artış %30 kısır birey Çin Japonya Balıklarda gerçekleştirilen gen transferi çalışmalarında izlenen yolu şu şekilde sıralayabiliriz; Uygun gene karar verilmesi (Büyüme hormonu, Hastalıklara karşı direnç vb.) Genin elde edilmesi Vektör (taşıyıcı) seçimi Enzimlerin seçimi Yabancı genin vektöre aktarılması Oluşturulan rekombinant vektörün konağa aktarılması Özetle; istenilen karakterin popülasyondaki frekansını arttıracağı düşünülen gen öncelikle genomdan izole edilir. Bu genin anlatımını en uygun şekilde arttıracağı düşünülen bir promotor belirlenir ve yine genomdan izole edilir. Bu DNA parçalarını taşıyabilecek vektöre yerleştirmek için restriksiyon enzimlerinden yararlanılır. Daha sonra izole edilmiş olan DNA parçaları ligasyon ile vektöre yerleştirilir ve vektör aktarılmaya hazır hale gelmiş olur. Hazırlanan yapının aktarılması için; Mikroenjeksiyon (Sarmaşık 2003, Houdebine 2002) Elektroporasyon (Kamdar ve meslektaşları 1992) Retrovirüsler Aracılığıyla (Houdebine 2002, Yılmaz ve meslektaşları 2008) Lipofeksiyon (Sarmaşık 2003) 79

4 Alabalıklarda Gen Transferi Spermatozoa Taşınımıyla (Sarmaşık 2003, Houdebine 2002, Sato 2005) Testis Aracılığıyla (Shamila ve Mathavan 1999) Partikül (Biyolistik) bombardımanı (Rocha ve meslektaşları 2004) su ürünleri sektöründe kullanılabilecek gen transferi yöntemlerindendir. Hazırlanan vektör hedef türün eşey hücrelerine aktarılırken kullanılabilecek metotlar arasında ciddi farklılıklar vardır. Örneğin; az sayıda transgenik embriyo isteniyorsa mikroenjeksiyon yöntemi, fazla sayıda üretim amaçlanmışsa elektroporasyon yöntemi tercih edilebilir. Aynı zamanda elektroporasyon mikroenjeksiyon yöntemi ile kıyaslandığında daha az zaman alan ve daha ekonomik bir yöntemdir. Salmonidae Familyası Üyelerinde Gen Transferi Biyoteknolojisinin Kullanıldığı Bazı Çalışmalar Dunham ve Liu nun (2006) bildirdiğine göre ilk yapılan çalışmalarda memeli (Fare ve sıçan) GH geninin transferi salmonidlerin büyüme artışına katkıda bulunmamıştır. Balıklardan elde edilen genle hazırlanan Sokeye salmon(oncorhynchus nerka) metallotionin promotoru + sokeye salmon GH geni vektörü salmonlara aktarılmış ve büyümede artış görülmüştür. Daha sonra yapılan çalışmalarda insan, inek ve salmonid GH geni aktarılan sazan (Cyprinus carpio), atlantik salmon (Salmo salar) ve turna (Esox lucius) balığında %10-80 oranında büyümede artış sağlanmıştır. Sadece balıktan elde edilen promotor ve genler ile hazırlanan vektörler kullanılarak yapılan çalışmalarda atlantik salmonlarında büyümede artışın sağlanabildiği gözlemlenmiştir. Salmonlara, çinok salmon (Oncorhynchus tschawytscha) GH cdna + ocean pout (Macrozoarces americanus) antifreeze promotor ya da sokeye salmon metalotionin promotor + tam boy sokeye salmon GH1 geni vektörlerinin verilmesi durumunda dolaşımdaki GH seviyesinin 40 kat kadar arttığı görülmüş (Devlin ve meslektaşları, 1994; Dunham ve Liu, 2006) ve buna paralel olacak şekilde 1 yılda 5-30 kat kütle artışı elde edilmiştir (Du ve meslektaşları, 1992; Devlin ve meslektaşları, 2001). Bazı transgenik salmonidae familyası üyeleri ve çalışma hedefleri Tablo 2 de verilmiştir. Aynı rekombinant molekül kullanılarak farklı türler ve popülasyonlar üzerinde birbirine benzemeyen sonuçların alınması olası bir durumdur. Türler ve populasyonlar arasındaki değişken sonuçların; Aktarılan farklı gen yapılarına Balığın genomik geçmişine Aktarılan genin kromozomal yerleşimine Aktarılan genin kopya sayılarına bağlı olabileceği düşünülmektedir (Dunham ve Liu 2006). Evcil popülasyonlar gen transferi çalışmalarında yabanıl popülasyonlara nazaran daha iyi sonuçlar vermektedirler. Transgenik evcil ve yabanıl bireylerde (O. mykiss) ağırlık artışının kıyaslandığı bir çalışmadan (Devlin ve meslektaşları 2001) elde edilen çarpıcı sonuçlar şekil 2 de gösterilmektedir. Semirtme sürecinin sonunda transgenik evcil popülasyonda yer alan dişi birey 14,2 kg kütleye ulaşabilmiştir. Genellikle, transgenik balıkların oluşturduğu yeni kuşak bireyler çok değişken performans göstermektedir. Bu durum kültür popülasyonlarının kontrolünü zorlaştıracağından özellikle istenmeyecektir. Ayrıca en iyi verime sahip bireyler üretimde tercih edildiğinden yüksek performansta transgenik hatların oluşturulması için seleksiyon yapılmalıdır (Kleter ve Kuiper 2002) (Şekil 3). Coho salmonun farklı hatlarında alınan farklılıklar bunu ortaya net olarak koymaktadır (Devlin ve meslektaşları 2001) (Şekil 4). 80

5 Tablo 2. Su Ürünlerinde kullanılmak amacıyla çalışılan Transgenik Salmonidae familyası üyeleri (Rasmussen ve Morrissey 2007 den modifiye edilmiştir) Tür Hedef Ülke Atlantik Salmon (Salmo salar) Çinok Salmon (Oncorhynchus tschawytscha) Coho Salmon (Oncorhynchus kisutch) Soğuk Toleransı Yem etkinliğinde ve büyümede 2-13 kat artış Bakteriyel hastalıklara direnç Büyüme ve yem etkinliği artışı Büyüme artışı (1 yıl sonunda kat) Amerika, Kanada, Ternöv Amerika, Kanada Kanada Yeni Zelenda Kanada Alabalık (Oncorhynchus clarki) Büyüme artışı Kanada Gökkuşağı alabalığı (Oncorhynchus mykiss) Büyüme ve yem etkinliği artışı Artmış karbonhidrat metabolizması Amerika ve Kanada Finlandiya Şekil 2. Transgenik evcil ve yabanıl bireylerde (O. mykiss) ağırlık artışı Şekil 3. Atlantik salmon 2. kuşak bireyleri (AquAdvantage salmon). Transgenik büyük (Altta) ve iki adet kontrol grubu bireyleri (Üstte). 81

6 Alabalıklarda Gen Transferi Şekil 4. Evcil ve yabanıl coho salmonlarında gen transferinin etkisi Transgenik Salmonidae Familyası Üyelerinde Gen Transferi Sonucunda Ortaya Çıkan Pleiotropik Etkiler Belirli bir genin birden çok fenotipik etkiye yol açması anlamına gelen bu etkiler gen transferi teknolojisinin ayrıntılı olarak incelenmesi gereken sonuçlarındandır. Hedeflenen etkiler dışında oluşabilecek farklılıklar transgenik bireylerin ölümüne yol açabileceği gibi, morfolojik ve fizyolojik birtakım bozukluklara da neden olabilir. Bu durum istenilen kalitede sağlıklı bireylerin elde edilmesini imkansız kılabilir. Ayrıca morfolojik anormallikler ürüne yönelik talebin oluşmamasına sebep olabilir. Diğer yandan pleiotropik etkiler bazı durumlarda olumlu sonuçlar da doğurabilir. Örneğin; kanda GH oranını arttırarak büyümenin hızlandırılması hipotezi ile oluşturulan bir denemede GH geninin uygun promotor kontrolünde zigota aktarılmasıyla geliştirilen bireyin bağırsak yüzey alanının beklenmeyen bir biçimde artması söz konusu olabilir. Aynı zamanda bağırsak emilim yüzeyinin artması anlamına da gelen bu durum sayesinde tüketilen besinden daha fazla yararlanılabileceği düşünülebilir. Böylesi bir pleiotropik etki olumlu olarak değerlendirilebilir. Coho salmonlar ile yapılan bir çalışmada (Lee ve meslektaşları 2003) erişkin transgenik ve okyanusta yetiştirilen bireylerde yüzme hızı ve oksijen talebi de değerlendirilmiştir. Bu çalışmada transgenik bireylerin aynı hız için daha fazla oksijen talepleri olduğu belirtilmiştir (Şekil 5). Atlantik salmon ve Coho salmon da büyüme hormonu (GH) geni transferi sonucu transgenik bireylerin solungaç lameli morfometrisi üzerine etkileri Stevens ve Devlin (2000) tarafından araştırılmış ve kontrol gruplarıyla aralarında oluşan bazı morfolojik farklılıklar Tablo 3 de verildiği gibi gözlenmiştir. Şekil 5. Erişkin transgenik ( )ve okyanusta yetiştirilen ( ) Coho salmon bireylerde yüzme hızı ve oksijen talebi. 82

7 Tablo 3. Transgenik Atlantik saolmon ve Coho salmonun solungaç morfolojisi Kriter Transgenik atlantik salmon ve Kontrol grubu arasındaki fark Transgenik coho salmon ve Kontrol grubu arasındaki fark Flament sayısı Farklı değil Kontrol grubunda daha fazla Ortalama flament uzunluğu Transgeniklerde daha uzun Farklı değil Lameller arası açıklık Farklı değil Kontrol grubunda daha fazla Toplam lamel sayısı Transgeniklerde daha fazla Farklı değil Bir lamelin yüzey alanı Farklı değil Transgeniklerde daha fazla Atlantik salmona GH geni Stevens ve meslektaşları (1999) tarafından aktarılmıştır. Bu çalışmada GH transgenik Atlantik salmonların bağırsak yüzeyinin kontrol grubu balıklardan 2 kat daha geniş olduğu tespit edilmiştir. Bu duruma paralel olarak büyümenin de 2 kat arttığı görülmüştür (Şekil 6). Devlin ve meslektaşlarının (1995) belirttiğine göre hızlı büyüyen transgenik Coho salmonlarda (Oncorhynchus kisutch) GH un aşırı düzeylerde olmasının bir sonucu olarak kıkırdak ve kemiklerdeki hızlı büyüme sonucunda; baş, yüzgeç,çene ve operkulumda anormal morfolojik farklılıklar oluşmaktadır (Şekil 7). Şekil 6. Transgenik Atlantik salmonun bağırsak yüzeyi enine kesiti. Şekil 7. Transgenik Coho salmonda morfolojik anormallikler Yukarıda bahsedilen anormalliklerin porsiyonluk boyun daha üzerinde olan bireylerde görüldüğü belirtilmektedir. Yapılan bir çalışmada (Devlin ve meslektaşları 2001) transgenik ve kontrol grubu bireylerin fenotipleri incelenmiş ve transgenik bireylerin vücut renklerinin kontrol grubuna göre daha açık ve gümüşi olduğu gözlenmiştir (Şekil 8). Ayrıca, yemden 83

8 Alabalıklarda Gen Transferi yararlanmanın iyileşmesi, Vibrio ya karşı daha fazla hassasiyet ve vücut su içeriğinde artış transgenik balıklarda gözlenen diğer etkiler olmuştur. Şekil 8. Transgenik ve kontrol grubu gökkuşağı alabalığı bireylerinin fenotipleri Türkiye de Balıklarda Gen Transferi Çalışmaları Ülkemizde ise gen transferi ile ilgili yapılmış olan tek çalışma zebra balığına (Danio rerio, Hamilton-Buchanan 1822) yeşil flöresan genin aktarılması ile olmuştur (Ekici 2007) (Şekil 9). Şekil 9. Transgenik zebra balığı Ancak, alabalıklarda gen transferi ile ilgili yapılmış herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Bununla birlikte Akdeniz Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi nce desteklenmekte olan bir çalışma dağ alasının büyüme hızını arttıracağı düşünülen vektörün hazırlanması planlanmıştır. Bu amaçla gökkuşağı alabalığı GH1(rtGH1) geni ile dağ alasından elde edilecek olan β- aktin promotoru kullanılarak bir vektör hazırlanacaktır. Hazırlanan vektörün gelecekte yapılması hedeflenen diğer çalışmalarla dağ alasına aktarılarak etkilerinin araştırılması düşünülmektedir. Sonuç olarak; gen transferi biyoteknolojisi yoluyla kültür balıkçılığında üretimi olumlu yönde etkileyebilecek gelişmelerin sağlanması mümkün görülmektedir. Özellikler yeni kültüre alınan ve alınacak olan türlerde üretim koşullarında verimi olumsuz etkileyecek unsurlarınn kısa sürede aşılmasına olanak sağlamaktadır. Ayrıca, ülkemiz su ürünleri sektörünün dünya pazarında rekebet gücünü elinde tutabilmesi için biyoteknolojik gelişmeleri yakından izlemesi bir zorunluluktur. Bu sayede üretimini arttırmanın yanında istenilen yönde kalitelendirilmiş ürünler pazara sunabilecektir. Gen transferi çalışmaları bu bağlamda üzerinde mutlaka durulması gereken ülkemiz için gecikilmiş bir konudur. Sektörümüzün uluslararası arenada balıkçılık biyoteknolojisi alanında varolabilmesi için çalışmalara ivedilikle eğilmesi gerekmektedir. 84

9 Kaynaklar Akbaş, Y. ve Türkmut, L., Siyah Alaca, Simmental ve Esmer Sığırlarda Akrabalı Yetiştirme Katsayısı ile Bazı Verim Özellikleri Arasındaki İlişkiler 1. Döl Verim Özellikleri. Doğa-Tr. J. of Veterinary and Animal Sciences, 14: Devlin, R. H., Yesaki, T. Y., Biagi, C. A., Donaldson, E. M., Swanson, P. ve Chan, W.-K., Extraordinary salmon growth. Nature 371: Devlin, R. H., Yesaki, T. Y., Donaldson, E. M. ve Hew, C-L., Transmission and phenotypic effects of an antifreeze/gh gene construct in coho salmon ( Oncorhynchus kisutch). Aquaculture 137: Devlin, R.H., Biagi, C.A., Yesaki, T.Y., Smailus, D.E., Byatt, J.C., Growth of domesticated transgenic fish. Nature 409: DiDomenico, N., Link, H., Knobel, R., Caratsch, T., Weschler, W., Loewy, Z. G., ve Rosenstraus, MM., COBAS AMPLICORTM: fully automated RNA and DNA amplification and detection system for routine diagnostic PCR. Clinical Chemistiy 42:12 Du S. J., Gong Z., Fletcher G. L., Shears M. A., King M. J., Idler DR, Hew C.L., Growth enhancement in ;Transgenic Atlantic salmon by The Use of an all fish Chimeric Growth Hormone Gene Construct. Biotechnology 10: Dunham, R. A. and Liu, Z Transgenic Fish Where We Are and Where Do We Go? The Israeli Journal of Aquaculture Bamidgeh 58 (4): Ekici, A., Döllenmiş zebra balığı (Danio rerio, Hamilton-Buchanan 1822) yumurtalarına gen (GFP) transferi üzerinde bir araştırma (Doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul, Türkiye. Houdebine, L-M., The methods to generate transgenic animals and to control transgene expression. Journal of Biotechnology 98: Kamdar, P., Von Allmen, G. ve Finnerty, V., 1992: Transient expression of DNA in Drosophila via electroporation. Nucleic Acids Res 20: Kleter, G. A. and Kuiper, H. A Considerations for the assessment of the safety of genetically modified animals used for human food or animal feed. Livestock Production Science 74: Lee, C. G., Devlin, R. H. ve Farrell A. P., Swimming performance, oxygen consumption andexcess postexercise oxygen consumption in adult transgenic and ocean-ranched coho salmon. J. of Fish Biol. 62: Maclean, N. & Talwar, S. (1984). Injection of cloned genes into rainbow trout eggs.journal of Embryology and Experimental Morphology 82, 187. Rasmussen, R. S. and Morrissey, M. T., Biotechnology in Aquaculture: Transgenics and Polyploidy. Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety 6: Rocha, A., Ruiz, S., Estepa, A. ve Coll, J.M., Application of Inducible and Targeted Gene Strategies to Produce Transgenic Fish: A Review. Mar. Biotechnol. 6: Shamila, Y. ve Mathavan, S., Sperm-Mediated Gene Transfer in the Silkworm Bombyx mori. Archives of Insect Biochemistry and Physiology 37: Sarmaşık, A., Application of Gene Transfer Technology for Genetic Improvement of Fish. Turk J Zool 27: 1-6. Sato, M., Trangenesis via sperm. J. Mamm. Ova. Res. 22: Stevens, E. D. ve Devlin, R. H., Gill morphometry in growth hormone transgenic Pacific coho salmon, Onchorhynchus kisutch, differs markedly from that in GH transgenic Atlantic salmon. Environmental Biology of Fishes 58: Stevens, E. D., Wagner, G. N. ve Sutterlin, A., Gut morphology in growth hormone transgenic Atlantic salmon. J. of Fish Biol. 55: Tave, D., Inbreeding and Brood Stock Management. Fisheries Technical Paper. No Rome, FAO p. Watson, J. D. ve Crick, F. H. C. (1953). A structure for DNA. Nature 171: Yılmaz, M., Demirtaş, N. ve Özbaş, M., Gene Transfer in Edible Fish Culture. First International Congress of Seafood Technology, May 2008, Çeşme-İzmir/Turkey. Zhu, Z., Li, G., He, L. and Chen, S Novel gene transfer into the fertilized eggs of goldfish (Carassius auratus 1758). Journal of Applied Ichthyology 1: