Coğrafi Bilgi Teknolojilerindeki Gelişmeler Işığında Stratejilerin Belirlenmesi. Doç. Dr. Arif Çagdas AYDINOGLU

Transkript

1 Coğrafi Bilgi Teknolojilerindeki Gelişmeler Işığında Stratejilerin Belirlenmesi Doç. Dr. Arif Çagdas AYDINOGLU

2 Data archive Geojson Python Plugin Java script Object oriented programming Java Web application KAPSAM Geoprocessing Html5 Smartphone mobile GPRS RESTful Semantic web Harmonization Geoportal ISO/TC211 standards 19107, OSM (Open Street Map) UAV (Unmanned Aerial Vehicle) Drone GNSS (Global CBS >> KVA >> Bulut Büyük veri Navigation Satellite System) Mass data Open data Crowd sourcing VGI (Voluntary Geographic Information) Big data Radar Remote Sensing, SAR (Sidelooking Airborne Radar) Geomarketing 2D Semantics INSPIRE / TUCBS örnek yaklaşımlar OBIA (Object Based Image Analysis) 4D BIM (Building Information Model) Data archive Augmented reality Eğitim ve Kapasite geliştirme ihtiyacı Indoor GML / City GML 4D Web platforms System architectur e OGC services (Open GIS Consortium) Web processing services SDI service components UAV LiDAR (Light Detection and Ranging) Mobile GIS Point cloud CBS Stratejisi belirlenmesi analysis Programming in Python UML (Unified Modelling Language) XML (Extensible Markup Language) Qualitative GIS Open source software Citizen Science Data Quality SDI TUCBS TRGUS KBS Smart Cities.

3 1950s s. 2007

4 Coğrafi Veri Altyapısı - eksiklikler Veri politikası eksikliği Koordinasyon eksikliği Veri standart eksikliği Yetersiz ve kalitesiz veri setleri Verinin tekrarlı üretilmesi Karar destek ve uygulama ihtiyaçlarını karşılamaması

5 Coğrafi Veri Altyapısı - ihtiyacı VERi ÜRETİCİSİ/SAĞLAYICISI İdari Birim Adres Metaveri KULLANICILAR Kullanıcı 1 Coğrafi veriler üretildiği veya güncellendiği yerde yönetilmesi Ortak yaklaşım ve standartlarla üretilmesi Hidrografya Nehir Topografya Eşyükselti Metaveri Metaveri İletişim Ağı Kullanıcı 2 TC211 Arazi Kullanım Toprak CBS Portal Metaveri Katalog Metaveri Kullanıcı n

6 Coğrafi Veri Altyapısı birlikte çalışabilirlik Farklı kaynaklardan veri setleri Nüfus dağılımı TO: Topografya Türlerin dağılımı enerji sağlık emisyon Enerji kaynakları Altyapı ve Kamu Hizmetlri Üretim ve Endüstriyel Hizmetler Akıllı Şehirler Tarım tesisleri Çevresel Etki Değerlendirme Risk Yönetimi Toprak BI: Bina Habitatlar ve Biotoplar Korunan / Sınırlı Bölgeler

7 INSPIRE- Avrupa Coğrafi Veri Altyapısı INSPIRE Direktifi ve ilgili mevzuat Veri standartları (34 cografi veri teması için) Verilerin birlikte çalışabilirlik ve paylaşım esasları Metaveri INSPIRE Portal ve elektronik ağ servisleri 2017 ye kadar EK-1 1. Coğrafi Referans Sistemleri 2. Coğrafi Grid Sistemleri 3. Coğrafi Yer İsimleri 4. İdari Birimler 5. Ulaşım Ağları 6. Hidroğrafya 7. Koruma Alanları EK-2 1. Sayısal Yükseklik Verileri 2. Adres 3. Tapu ve Kadastro Bilgileri 4. Arazi Örtüsü 5. OrtoFoto Görüntüler 2020 ye kadar EK-3 1.İstatistik Veriler 2. Binalar 3. Toprak 4. Jeoloji 5. Arazi Kullanım 6. İnsan Sağlığı ve Güvenliği 7. Kamu Hizmeti Tesisleri 8. Üretim ve Endüstri Tesisleri 9. Tarım Tesisleri 10. Nüfus Dağılımı Demografi 11. Sınırlandırılan ve Korunan Bölgeler 12. Doğal Afet Alanları 13. Atmosferik Durumlar 14. Meteorolojik Detaylar 15. Oşinografik Detaylar 16. Deniz Bölgeleri 17. Biocografik Bölgeler 18. Habitat Bölgeleri 19. Hayvan ve Bitki türlerinin dağılımı

8 INSPIRE için işbirliği İzleme ve raporlama Şeffaflık ve Kapsayıcılık MIF ağı ile paydaşlara danışma Üye devletlerin uygulama desteği Farklı politika alanlarına çözüm arayışı

9 TUCBS TKGM E-dönüşüm (2003) Eylem 47 (2003) Eylem 36 (2005) KYM 75 ( ) CBS GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (2011- )

10 Tüm uygulama ihtiyaçlarını karşılayan veri standardı tasarlamak ve kullanmak karmaşıktır. GML karmaşıklığından, uygulanabilir alternatif veri kodlaması tartışılmalıdır. Veri üretim metodolojisi ve servis işleri için uygulama dökümanları gereklidir. Veri/Servis üretiminde örnek uygulama gerekmektedir. Kurumsal paydaşlar ulusal düzeydedir. Yerel düzeydeki gerçek veri üreticisi aktörler etkin olmalıdır. Küçük kurumlarda deneyim ve kaynak eksikliği söz konusudur. Kamu ve özel sektör koordinasyonuna ihtiyaç duyulmaktadır. CVA uygulama ve gelişimi için araştırma ihtiyacı mevcuttur. Tüm paydaşların deneyim paylaşımına ihtiyaç vardır. Metaveri tüm veri seti ve servisleri için üretilmelidir. Veri politikası olarak Açık Veri > Açık Servis yaygınlaşmalıdır. Veri paylaşımında ve fiyatlandırmada en kolay yöntem seçilmelidir.

11 TEMEL VERİ TEMATİK VERİ Örnek Uygulama: TUCBS veri temaları AD Adres Numarataj BI TK Tapu/Kadastro Tapu/Kadastro IB İdari Birim İdari Birimler Sorumluluk Bölgeleri UL Ulaşım Karayolu Havayolu Demiryolu Denizyolu Ulaşım Tesisleri HI Hidrografya Göl/Göletler Nehir/Dere Oşinografik Detaylar Deniz / Bölgeleri AR Arazi Örtüsü Arazi Örtüsü/Kullanım OR Ortofoto Görüntü Uydu Görüntüsü TO Adres Yer İsimleri Bina Bina Kamu/Tarım/Endüstri Tes. Ticari Hizmet Tes. Ortofoto Topografya Fizyografya/Hipsografya Sayısal Yükseklik Verileri Batimetri Kıyı Kenar Çizgisi YA Tarihi-Doğal Özel Çevre Koruma Bölg. Askeri Yasak Bölg. Kentsel Koruma Bölg. Havza Bölg. PL Bölge Planı Çevre Düzeni Planı İl Çevre Düzeni Planı İmar Planı BI Bitki Örtüsü Biyocografik Bölgeler Habitat Bölgeleri Türlerin Dağılımı (Bitki/Hayvan) JF Jeoloji Jeo-morfoloji Toprak Yasak/Koruma Plan Bölgeleri ilkeler ve esaslar, Elektrik Jeo Termal referans modeli, ölçek-çözünürlük ve genelleştirme yaklaşımları, genel detay modeli, detay kataloğu, HA Hava/İklim Meteorolojik uygulama şeması Hava kuralları, ve atmosferik durum İklim Bölgeleri geometri, topoloji, DO Doğal Kaynaklar coğrafi nesnenin Ekosistem tanımlanması, Kaynakları zamansal yönetimi, Su Kaynakları Tarımsal/ToprakKaynaklarıOrman metaveri, Kaynakları Balıkçılık Kaynakları veri kalitesi ve veri paylaşımı Biyoçeşitlilik Jeofizik/Çevre SO Sosyal/Kültür Kentsel ve Kırsal Yerleşim Nüfus Dağılımı /Demografi Turizm Varlıkları Kültür Varlıkları İnsan Sağlığı ve Güvenliği AL İçmesuyu Kanalizasyon Haberleşme Doğalgaz Petrol Boru Altyapı TUCBS Kavramsal Model Bileşenleri Jeolojik Kaynaklar Yenil. Enerji Kaynakları Y A P A Y D O Ğ A L JD Jeodezi Coğrafi Referans Sisteml. Coğrafi Grid Sistemleri Temel/Sıklaştırma Ağları

12 Örnek Uygulama: TUCBS.AD teması class Capraz Iliski «FeatureType» DisKapi + eskikapino: Integer + geometri: GM_Point + kapino: CharacterString + kapituru: NumaratajTipi + uavtno: Integer + yerlesimacisi: Real +Numarataj AdresDisKapi 1 «FeatureType» Adres + konum: CografiKonum [1..*] {ordered} + konumlayici: AdresKonumlayici [1..*] {ordered} + tucbsno: NesneTanimlayici «voidable, lifecycleinfo» + versiyonbaslangictarihi: DateTime + versiyonbitistarihi: DateTime [0..1] + versiyonno: CharacterString +bilesen 3..* +Detay «voidable» 0..1 «FeatureType» AdresBilesenleri + tucbsno: NesneTanimlayici «voidable, lifecycleinfo» + versiyonbaslangictarihi: DateTime + versiyonbitistarihi: DateTime [0..1] «FeatureType» CSBM + csbmadi: CharacterString + csbmkodu: Integer + csbmturu: CharacterString {ordered} «voidable» + sabittanitimnumarasi: CharacterString [0..1] «FeatureType» IdariBirimAdi + il: CharacterString + ilce: CharacterString + Kod: IdariBirimKodu + mahalle/koy: CharacterString «FeatureType» KapiNo + diskapino + ickapino: CharacterString [0..1] + turu: NumaratajTipi TUCBS:UL 1 1..* TUCBS:ID 1 TUCBS:TK 1 1..* 1..* TUCBS:BI 1 «FeatureType» UL::YolTanitimi «FeatureType» ID::MahalleKoy «FeatureType» TK::Parsel «FeatureType» BI::Bina 1 0..* * «FeatureType» UL::YolHatti

13 Örnek Uygulama: TUCBS.IB İdari Birim TUCBS.IB = INSPIRE.AU (deniz bölgeleri hariç) Türkiye ye özgü kısıtlayıcılar ve yeni alt detay tipleri üretilmiştir. İdari Birim hiyerarşisi TUCBS.IB

14 Örnek Uygulama: TUCBS.GML Verilerin birlikte çalışabilirliği için GML; Yazılım / donanım bağımsız GML3.X veri değişim formatı ile uyumlu

15 Örnek Uygulama: TUCBS ve INSPIRE ETL ETL

16 Örnek Uygulama: TUCBS.GML

19 Örnek Uygulama: TUCBS.IB >> INSPIRE.AU

20 Örnek Uygulama: TRGIS.IB INSPIRE.AU in QGIS

21 Bulut Bilişim Cloud Computing

22 Büyük veri Big data hacim Çeşitlilik Hız Gerçeklik

23 Büyük veri Big data

24 Vatandaş Bilimi- IOT, Sensors, VGI, Crowdsourcing, Sosyal medya

25 Vatandaş Bilimi- Sensörler, VGI, Crowdsourcing, Social media

26

27 Eğitim ve Kapasite Geliştirme ihtiyacı CBS eğitimleri, geleneksel yaklaşımlarına dayalı! VERİ- Veritabanı ve verilerin birlikte çalışabilirliği gelişen trend Açık veri yönetiminde ISO/TC211 ve OGC standartları hakkında bilgisizlik ve yetersizlik Büyük veri, açık veri, veri madenciliği, gerçek zamanlı ve sensörlerden otomatik veri işleme Veri üretim ve konumlandırma teknolojilerinde yeni yaklaşımlar; Crowdsourcing, LIDAR, sensör verisi Manuel veri girişi ve sayısallaştırma halen yaygın kullanılmaktadır. WEB/MOBİL- Masaüstü CBS içeriği, SYM, Bulut bilişim vb. gelişen içerikle yenilenmelidir. Farklı tematik alanlar için ontoloji tabanlı araçlar gereklidir. Önem kazanacak konu başlıkları?

28 Eğitim ve Kapasite Geliştirme ihtiyacı PROGRAMLAMA- en azından uygulama kullanımı için script veya modül program geliştirilebilmelidir. Önem kazanacak konu başlıkları? SEKTÖR beklentileri ve eğitim materyaller arasında uyumsuzluk Sektörün geliştirdiği teknolojilerin eğitim müfredatına girmesi için üniversitelerle işbirliği ihtiyacı Sektörün çok disiplinli beklentilerine göre daha dar kapsamlı içerik Ortak müfredat geliştirilmesi ile benzer ve yeterli bilgi düzeyine erişilmeli Web tabanlı iletişim platformu, sektör- akademi- kurumüniversite arası farklındalık ve işbirliği

29 CBS Stratejisi Sürdürülebilir ve süreç bazlı...

30 CBS Stratejisi Koordinasyon ve paydaşların rollerinin net tanımlanması Kamu yönetimi ve bilgi toplumu reformu Uygulamada standartlara uyum Veri toplamada yeni teknoloji ve yaklaşımlar POLİTİKA TEKNOLOJİ Ulusal politikalarda ilgiyi sağlama Açık Veri ve basit paylaşım/fiyat politikaları Bulut platform hizmeti sağlama Kamu- Özel sektör- Üniversite-Halk koordinasyonu Veri/servis üretilmesi için metodoloji geliştirme Veri paylaşım politikasının ekonomik etkisi Eğitim ve kapasite geliştirme faaliyetleri EKONOMİK Diğer paydaşlarla uygulama /tecrübe paylaşımı SOSYAL Veri paylaşım politikasının ekonomik etkisi Ortak yatırım takibi ve planlaması yapılması Veri üretmede halk katılımının sağlanması Farkındalık artırılması için dökümantasy on

31 CBS Stratejisi Ulusal CBS vizyonu için Ulusal Coğrafi Veri Altyapısı kurulması koordinasyon yapısı temel alınabilir. Üst kurul, vizyon ve amaçları belirleyecektir. Alt çalışma komisyonları, kamu- özel sektör- üniversite katılımıyla arama ve ortak akıl çalıştayları yapacaktır.

32 CBS Stratejisi Ülke politikalarına uyumlu Türkiye Ulusal CBS 2023 Stratejisi belirlenmelidir. Vizyona bağlı belirlenen Amaçlar için; - Eylemler - Mevcut durum - İşler - Uygulayıcılar belirlenmelidir. Tüm kurumsal paydaşların ortak yatırım programını içermelidir. Araştırma öncelikli alanları ifade etmelidir. Özel sektör ve halk katılımını sağlayacak yaklaşımlar içermelidir.

33 CBS Stratejisi CBS Genel Müdürlüğü, Ulusal CBS kurulmasında teknik destek birimi oluşturulmalıdır. Veri ve servis Bulma/keşif Veri ve servis paylaşımı Kaynakların kullanımı Verilerin Birlikte çalışabilirliği Web Harita Servisleri Koordinasyon Eğitim ve Teknik destek CBS Platformu / Portalı

34 CBS Stratejisi CBS platformu; bulut bilişim bileşenlerine dayalı, karar destek ve politika geliştirilmesi hizmetlerini sağlamalıdır. Kurumsal paydaşların uygulamalarını geliştirmesi için araçlar sağlamalıdır. Veri sağlayıcısına yönelik geliştirilen uygulamalar ile farklı kurumlardan gelen standart temel coğrafi veri setleri dışında; halk, algılayıcılar ve modellerden gelen heterojen veri setleri, sosyal medya analizini içeren verileri yönetebilmelidir. İlgili teknoloji ve altyapı desteği için gereksinimler iyi belirlenmelidir. İş/işlem akışında kişilerin rolleri tanımallarlanmalıdır.

35 Teşekkürler... Doç.Dr. Arif Çağdaş AYDINOĞLU Gebze Teknik Üniversitesi Türkiye web: