Kocaeli Üniversitesi Öğrencilerinin Sigara İçme Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi

Transkript

1 Kocaeli Üniversitesi Öğrencilerinin Sigara İçme Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi Haşim BOYACI*, Aytül ÇORAPÇIOĞLU**, Ahmet ILGAZLI*, İlknur BAŞYİĞİT*, Füsun YILDIZ* * Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, ** Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, KOCAELİ ÖZET Bu araştırma, Kocaeli Üniversitesi öğrencilerinin sigara kullanımına yönelik davranışlarını belirlemek amacı ile planlanmıştır. Çalışmaya alınan öğrenciler üniversitede okuyan toplam öğrenci sayısı esas alınarak randomize olarak seçildi. Çalışmaya alınan toplam 1567 öğrencinin 1083 (%69.1) ü erkek, 484 (%30.9) ü kız, yaş ortalaması ise ± 1.75 yıl idi. Çalışmanın sonucunda, öğrencilerin yaşam boyu en az bir kez sigara kullanma oranı %73.9, bağımlılık oranı %36.2 olarak belirlenmiştir. Bağımlılık oranı erkeklerde (%42.1), kız öğrencilere göre (%22.9) anlamlı olarak yüksek bulunmuştur (p< 0.01). Öğrenciler sigarayı en sık sıkıntılarını gidermek için kullanmakta ve bunu, arkadaşları içtiği için içen grup izlemektedir. Çalışmada öğrencilerin en sık kendi evleri ve arkadaşlarının evlerinde sigara içtikleri belirlenmiştir. Öğrencilerin %7.7 sinin sigara ile ilk kez 10 yaş altında, %21.3 ünün ise yaş arasında tanıştıkları belirlenmiştir. Sigara içicisi öğrencilerin %45.8 i daha önce en az bir kez sigarayı bırakmayı denediğini ancak başaramadığını belirtmiştir. Sigara içen öğrencilerin %69.9 unun yabancı marka sigaraları tercih ettiği, %2.2 sinin ise marka farkı gözetmediği saptanmıştır. Sigara kullanan ve kullanmayan ögrencilerin anne ve babalarının sigara kullanma oranları benzerlik gösterirken, sigara içicisi olan öğrencilerin sigara içicisi bir kardeşe sahip olma oranları içmeyen öğrencilere göre yüksek bulunmuştur. ANAHTAR KELİMELER: Sigara içiciliği, üniversite öğrencisi SUMMARY THE EVALUATION OF SMOKING HABITS IN KOCAELI UNIVERSITY STUDENTS This study was planned to assess the smoking habits of Kocaeli University students. The students were randomly selected according to the university student population. The mean age of 1567 cases was ± 1.75 year, and 1083 (69.1%) of them were male and 484 (30.9%) were female. When students were analysed; 73.9% smoked at least one time and 36.2% smoked regularly. Regular smoking ratio was significantly higher (42.1%) in males than (22.9%) in females (p< 0.01). The most popular reason for smoking was to relax, and the second one was imitation of friends. The students most frequently smoke in their own houses or their friends houses. The percentage of students who first tried smoking under the age of 10 was 7.7%, between the ages of was 21.3%. Among smokers 45.8% tried to quit smoking at least one time but did not succeed. While most of the smokers (69.9%) prefered to smoke export cigarettes; 2.2% reported no preference. Although the smoking habit in parents of the smokers and nonsmokers were similar, the percentage of having smoker brother or sister was more frequent in smokers when compared with nonsmokers. KEY WORDS: Smoking, university student 169

2 Boyacı H, Çorapçıoğlu A, Ilgazlı A, Başyiğit İ, Yıldız F. GİRİŞ Tüm dünyada olduğu gibi yurdumuzda da sigara kullanımı önemli bir halk sağlığı sorunudur. Sigara ile ilişkisi kesin olarak gösterilmiş olan akciğer kanseri ve kronik bronşit gibi hastalıkların görülme sıklığının giderek artması bunun en açık göstergesidir. Gelişmiş ülkeler bu tehlikenin farkına uzun yıllar önce varmışlar ve gerekli yasal düzenlemeler ve eğitim çalışmaları ile sigara içme oranlarını düşürmeye başlamışlardır. Ancak bizim gibi gelişmekte olan ülkeler, gelişmiş ülkelerdeki pazarını kaybetmeye başlayan sigara üreticisi firmalar için hedef haline gelmiş ve yasalardaki boşluklardan da yararlanılarak gizli veya açık reklamlarla özellikle genç nüfus sigaraya özendirilip sigara içicisi haline getirilmiştir. PİAR ın 1988 yılında yaptığı bir araştırmada yurdumuzda 15 yaş üstü erkeklerin %62.8 inin, kadınların ise %24.3 ünün sigara içicisi olduğu saptanmıştır (1). Son yıllarda ülkemizde de sigara ile mücadele konusunda olumlu yasal düzenlemeler yapılmış olmakla birlikte, henüz gelişmiş ülkelerdeki düzeye ulaşılamamıştır (2). Bu çalışmada, ülkenin çeşitli bölgelerinden gelen öğrenci yapısına sahip Kocaeli Üniversitesi nde okuyan ögrencilerdeki sigara içme sıklığının ve bunu etkileyen faktörlerin saptanması amaçlanmıştır. GEREÇ VE YÖNTEM Kocaeli Üniversitesi öğrencilerinin, sigara kullanım yaygınlığı ile kullanıcıların özelliklerini belirlemek amacıyla bir anket formu hazırlanmış ve anket formunun değerlendirilmesi için rastgele seçilen 45 öğrenci ile bir ön çalışma yapılmıştır. Ön çalışma sonucu tam olarak anlaşılmayan sorular belirlenmiş ve bu sorular öğrenciler ile ekip üyelerinden gelen öneriler doğrultusunda değiştirilmiştir. Çalışmanın örneklemini Kocaeli Üniversitesi nde sekiz değişik bölümde okuyan öğrenciler oluşturmuştur. Kocaeli Üniversitesi nde okuyan öğrencilerden, bölümlerde okuyan öğrenci sayısı esas alınarak belirlenen 1596 öğrenciye anket uygulanmış ve bu anketlerin 1567 (%98.2) adedi geçerli sayılmıştır. Anket formu, devamsız öğrencilere de ulaşabilmek amacıyla vize sınavlarından hemen sonra uygulanmıştır. Öğrenciler anket formları üzerine kimliklerini yazmamışlar, cevap kağıtlarını bir zarfa koyarak zarfı yapıştırmışlar ve görevlilere teslim etmişlerdir. Otuz soru ve iki bölümden oluşan anket formunda ilk bölümde, yaş, cinsiyet, medeni durum, okul, aile, barınma, çalışma durumu, gelir kaynağı gibi demografik bilgileri içeren sorular yer alırken, ikinci bölümde sigara içmeyi deneyip denemediği, şu anda içip içmediği, içiyorsa başlama yaşı, içme sıklığı, neden ve hangi ortamlarda içtiği, bırakmayla ilgili düşünceleri ve sigara ile ilgili genel düşünceleri sorgulanmıştır. Sigara içen öğrenciler; bağımlılar ve ara sıra içenler olmak üzere iki gruba ayrılmıştır. Bağımlılık tanımında Dünya Sağlık Örgütü nün sigara bağımlılığı tanımı esas alınmıştır (altı ay ve daha uzun süreli, günde en az bir sigara içimi). Anketin yanıtları bilgisayar ortamına aktarılmış ve istatistiksel değerlendirmeler X 2 ve t-testi yöntemleri kullanılarak gerçekleştirilmiştir. SONUÇLAR Çalışmaya, 185 i mühendislik fakültesi, 124 ü iktisadi idari bilimler fakültesi, 711 i meslek yüksek okulu, 55 i tıp fakültesi, 111 i hukuk fakültesi, 147 si teknik eğitim fakültesi, 186 sı fen edebiyat fakültesi ve 48 i sağlık yüksek okulunda okuyan toplam 1567 öğrenci katıldı. Bu öğrencilerin 1083 (%69.1) ü gündüz, 484 (%30.9) ü gece eğitimi görmekte idi. Sınıflarına göre değerlendirildiğinde 27 (%1.7) sinin hazırlık sınıfı, 649 (%41.4) unun birinci sınıf, 478 (%30.5) inin ikinci sınıf, 317 (%20.2) sinin üçüncü sınıf ve 96 (%6.1) sının dördüncü sınıfta okudukları saptandı. Çalışmaya katılan öğrencilerin 484 (%30.9) ü kız, 1083 (%69.1) ü erkek, yaş ortalaması ise ± 1.75 idi (17-27). Öğrencilerin 1158 (%73.9) i hayatında en az bir kez sigara içtiğini bildirdi. Bu öğrencilerin 120 (%10.4) si sigarayı ilk kez 10 yaşının altında, 333 (%28.8) ü yaş arasında, 705 (%60.9) i ise 15 yaşından sonra içmişti. Çalışmaya katılan öğrencilerin 695 (%44.4) i halen sigara içicisi olup, bağımlılık boyutunda sigara içicisi olan öğrenci sayısı 567 (%36.2), arada sırada içen öğrenci sayısı ise 128 (%8.2) idi. Sigara ile ilk tanışma yaşı ile bağımlılık arasındaki ilişki değerlendirildiğinde; sigarayla erken yaşta tanışan öğrencilerdeki bağımlılık oranının anlamlı derecede yüksek olduğu tespit edildi (p< 0.01). Sigara ile tanışma yaşı ve bağımlılık ilişkisi Tablo 1 de gösterilmiştir. Öğrencilere sigarayı neden içtikleri sorulduğunda en önemli nedenin (%44.9) sıkıntıyı gidermek olduğu saptandı (Tablo 2). Sigaranın en çok kullanıldığı ortamın ise ev olduğu saptandı (Tablo 3). 170

3 Kocaeli Üniversitesi Öğrencilerinin Sigara İçme Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi Tablo 1. Sigaraya başlama yaşı ile bağımlılık ilişkisi. Sigarayla tanışma yaşı Bağımlılık oranı Sayı % 10 yaş (n= 120) yaş (n= 333) > 15 yaş (n= 705) Tablo 2. Öğrencilerin sigara içme nedenleri. Sigara içme nedenleri Sayı % Sıkıntımı hafifletmek için Arkadaşlarım içtiği için Keyif almak için Olgun görünmek için Kilo almamak için Bilmiyorum Toplam Tablo 3. Sigaranın en çok içildiği yerler. Sigara içilen yerler Sayı % Kendi evimde Arkadaşımın evinde Okulda Yurtta Bar-diskoda Toplam Erkek öğrencilerde bağımlılık oranı (%42.1), kız öğrencilere göre (%22.9) istatistiksel olarak anlamlı derecede yüksek bulundu (p< 0.01). Ailesi ile birlikte kalan öğrencilerde bağımlılık oranının yurtta veya arkadaşlarıyla evde kalan öğrencilerden daha düşük olduğu görüldü. Özellikle yurtta kalan öğrencilerde bu oranın diğerlerinden anlamlı derecede yüksek olduğu görüldü (p< 0.001). Herhangi bir işte çalışmayan öğrencilerle, tam gün ya da yarım gün çalışan öğrencilerdeki bağımlılık oranları karşılaştırıldığında, çalışmayan öğrencilerde bağımlılık oranı yüksek bulunmakla birlikte, istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmadı. Çalışmaya katılan öğrencilerin; yaş, cinsiyet, barınma, medeni durum, çalışma durumu ve gelir kaynakları gibi demografik özellikleri ile sigara içme durumları Tablo 4 te gösterilmiştir. Aile bireylerinin sigara içme durumu ile öğrencilerin sigara içme durumu araştırıldığında, sigara içicisi öğrencilerle sigara içmeyen öğrencilerin anne ve babalarındaki sigara içicilik oranları benzer bulundu. Ancak, sigara içicisi öğrencilerdeki sigara içicisi kardeşe sahip olma oranı, içmeyen öğrencilere göre anlamlı derecede yüksek bulundu (p< 0.01). Anne babaların eğitim durumu ile öğrencilerin sigara alışkanlıkları arasında ise anlamlı bir ilişki saptanmadı. Aile bireylerinin sigara alışkanlıkları Tablo 5 te, anne ve babaların eğitim durumu Tablo 6 da gösterilmiştir. Sigara içicisi öğrencilerin 658 (%94.7) i, sigaranın özellikle akciğer ve kalbe zararlı olduğunu bildiklerini ifade etti. Bu öğrencilerin sigarayı bırakma konusundaki düşünce ve davranışlarına bakıldığında; 467 (%67.2) öğrencinin sigarayı bırakmak istediği, 318 (%45.8) inin daha önce en az bir kez sigarayı bırakmayı denediği ancak başarılı olamadığı belirlendi. Öğrencilerin sigara markası tercihleri sorgulandığında, 486 (%69.9) öğrencinin yabancı marka sigaraları tercih ettiği, 15 (%2.2) öğrencinin ise marka farkı gözetmediği saptandı. TARTIŞMA Dünyanın çeşitli ülkelerinde, çocuklar ve gençler arasında sigara içicilik oranının saptanması amacıyla yapılan çalışmalarda değişik oranlar saptanmıştır. Amerika Birleşik Devletleri (ABD) nde lise öğrencilerinin yaklaşık 1/3 ünün sigara içicisi olduğu bildirilirken, yine ABD de ilkokul, ortaokul ve lise öğrencilerini kapsayan çalışmada ise bu oran %15 olarak bildirilmiştir (3,4). İtalya da yapılan bir çalışmada bu oran %21.4 olarak bildirilmiştir (5). Xiang ve arkadaşlarının, Çin de, tıp fakültesi öğrencileri arasında yaptıkları çalışmada, kız öğrencilerin sigara içmediği, ancak erkek öğrenciler arasında sigara içme oranının %37.7 olduğu gösterilmiştir (6). Çalışmamızda Kocaeli Üniversitesi öğrencilerinin %44.4 ünün sigara içicisi ve %36.2 sinin bağımlı olduğu saptanmıştır. Yurdumuzda yapılan benzer pek çok çalışmada olduğu gibi bu oranlar oldukça yüksek oranlardır (1,7-10). Yüksel ve arkadaşları ta- 171

4 Boyacı H, Çorapçıoğlu A, Ilgazlı A, Başyiğit İ, Yıldız F. Tablo 4. Çalışmaya katılan öğrencilerin demografik yapısı ve sigara içme durumları. Toplam Bağımlı Ara sıra içen İçmeyen (n= 1567) (n= 567) (n= 128) (n= 872) Cinsiyet Erkek 1083 (%69.1) 456 (%42.1) 89 (%8.2) 538 (%49.7) Kız 484 (%30.9) 111 (%22.9) 39 (%8.1) 334 (%69.0) Yaş (yıl) ± ± ± ± 1.6 İkamet Ailesiyle 636 (%40.6) 185 (%29.1) 37 (%5.8) 414 (%65.1) Evde arkadaşlarıyla 684 (%43.7) 240 (%35.1) 62 (%9.1) 382 (%55.8) Yurtta 247 (%15.8) 142 (%57.5) 29 (%11.7) 76 (%30.8) Medeni durum Bekar 1511 (%96.4) 549 (%36.3) 122 (%8.1) 840 (%55.6) Evli 21 (%1.3) 7 (%33.3) 2 (%9.5) 12 (%57.1) Diğer 35 (%2.2) 11 (%31.4) 4 (%11.4) 20 (%57.1) Çalışma durumu Çalışmayan 1325 (%84.6) 458 (%34.6) 105 (%7.9) 762 (%57.5) Tam gün 95 (%6.1) 42 (%44.2) 9 (%9.5) 44 (%46.3) Yarım gün 147 (%9.4) 67 (%45.6) 14 (%9.5) 66 (%44.9) Gelir kaynağı Aile 1068 (%68.2) 412 (%38.6) 111 (%10.4) 545 (%51.0) Aile + burs 332 (%21.2) 116 (%34.9) 12 (%3.6) 204 (%61.4) Burs 24 (%1.5) 6 (%25.0) - 18 (%75.0) Kendi çalışarak 130 (%8.3) 27 (%20.8) 5 (%3.8) 98 (%75.4) Cevap yok 13 (%0.8) 6 (%46.2) - 7 (%53.8) Tablo 5. Aile bireylerinin sigara içme oranları. İçen öğrenci İçmeyen öğrenci (n= 695) (n= 872) İçici baba 412 (%59.3) 482 (%55.3) İçici anne 211 (%30.4) 245 (%28.1) İçici kardeş* 346 (%49.8) 177 (%20.3) * En az bir kardeşi içici. rafından 1990 yılında yapılan benzer bir çalışmada sigara bağımlılığı oranı %6 gibi oldukça düşük bir oranda bulunmuş ve araştırıcılar da oranın literatüre ters düşecek düzeyde düşük olmasını, soruların çokluğu ve öğrencilerin dikkatsizliği ile açıklamışlardır (11). Çalışma grubundaki öğrencilerin %73.9 gibi büyük bir bölümünün hayatlarında sigarayı en az bir kez denemiş olması da dikkat çekici bir bulgudur. Bu oranlar bize sigarayı bir kez deneyen kişilerin %49 unun sigara bağımlısı olduğunu göstermektedir. Sigara bağımlığının şiddeti, başlama yaşı ile ilişkilidir ve diğer tüm bağımlılıklar gibi kronik progresif, relapslarla seyreden bir seyir gösterir (12). Effuso ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada sigaraya başlama yaşı ortalaması yaklaşık 15, Xiang ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada ise yaklaşık 16 olarak saptanmıştır (5,6). Ülkemizde yapılan çeşitli çalışmalarda ise sigaraya başlama yaşı ortalamasının arasında değiştiği gösterilmiştir (13-15). Bizim çalışmamızda olguların büyük bölümünde sigara ile tanışma yaşı 15 yaş üzeri olmakla birlikte, 15 yaş altı hatta 10 yaş altı dönemde bile sigara ile tanışma 172

5 Kocaeli Üniversitesi Öğrencilerinin Sigara İçme Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi Tablo 6. Anne babaların eğitim durumu. Eğitimsiz Okuryazar İlkokul Ortaokul Lise Üniversite (%) (%) (%) (%) (%) (%) İçen Baba 10 (1.4) 11 (1.6) 293 (42.2) 102 (14.7) 121 (17.4) 158 (22.7) (n= 695) Anne 45 (6.5) 50 (7.2) 385 (55.4) 61 (8.8) 101 (14.5) 53 (7.6) İçmeyen Baba 12 (1.4) 14 (1.6) 326 (37.4) 138 (15.8) 194 (22.2) 188 (21.6) (n= 872) Anne 58 (6.7) 65 (7.5) 465 (53.3) 86 (9.9) 130 (14.9) 68 (7.8) oranlarının da düşündürücü boyutlarda olduğu görülmüştür. Çalışmamızda 10 yaşın altında sigara içmeye başlayan kişilerin %70 den fazlasının sigara bağımlısı olduğu görülmektedir (Tablo 1). Bu da bize, bağımlılığın oluşmasında nikotinin pekiştirici etkisi olduğunu göstermektedir. Bağımlılığın kişiye ait ya da çevresel birçok faktörle ilişkisi olduğu bilinmekle birlikte, patojene maruz kalmanın çok önemli bir belirleyici olduğu görülmektedir. Ülkemizde yapılan pek çok çalışmada olduğu gibi bizim çalışmamızda da erkeklerde sigara içme oranı kız öğrencilere göre yüksek saptanmıştır (1,7,9,10,16,17). Gelişmiş batı ülkelerinde yapılan bazı çalışmalarda ise değişen sosyal rollere uyumlu olarak kızlarda sigara içme davranışının değiştiği ve kızlarda sigara içme oranının hızla yükseldiği vurgulanmaktadır (4-19). Ülkemizde de Göksel ve arkadaşlarının İzmir de lise öğrencileri arasında yaptıkları çalışmada, kız öğrencilerde sigara içme oranı erkek öğrencilerden daha yüksek bulunmuştur (20). Bu çalışmalar sosyoekonomik gelişmişlikle paralel olarak kadınlardaki sigara içme alışkanlığının da arttığını düşündürmektedir. Çalışmamızda, ara sıra içmek anlamında kız ve erkek öğrenciler arasında fark bulunmazken, bağımlılıkta erkek öğrencilerin neredeyse kız öğrencilerin iki katı kadar fazla sigara bağımlısı olduğu görülmektedir (Tablo 4). Geleneksel özellikler taşıyan ve genelde ataerkil bir aile yapısı olan toplumumuzda erkek ve kız çocukları yetiştirmede uygulanan farklı uygulamalar nedeniyle erkek çocukların daha fazla zaman dışarıda arkadaşları ile olabildikleri ve böylece daha fazla nikotine maruz kalarak bağımlı olabilecekleri ortamlarda bulunabildikleri, kızların ise daha fazla zamanı aile ile geçirdikleri için bağımlı olmalarına yetecek kadar fazlaca nikotine maruz kalmadıkları düşünülmektedir. Her üç gençten biri sigarayı arkadaşları içtiği için içtiğini belirtmiştir (Tablo 2). Yapılan çalışmalarda bağımlılık sürecini başlatan en önemli nedenlerinden birinin merak duymak olduğu gösterilmiştir. Sigara gibi ulaşılması oldukça kolay ve yasal olan bir madde ile ilişkili olarak arkadaşlardan, yaşların yakın olduğu akrabalardan (Tablo 5; içici kardeşin varlığı), medyadan ya da filmlerden sürekli olarak kahve- çay vs. ile sigara içmenin ne kadar da keyif verici olduğu izlenimi edinen genç, daha fazla haz alabilmek için sigara içebilmektedir. Sigara içmenin zararlarına ilişkin bilgiler ve onun yarattığı korku, merak tarafından yenilir ve bir kereden bir şey olmaz diyerek bağımlılığın ilk adımları atılır. Yapılan pek çok çalışmada, anne baba eğitim düzeyinin çocuklardaki sigara içme davranışını etkilediği tespit edilmiştir (13,17,21-25). Ancak bizim çalışmamızda böyle bir ilişki saptanmamıştır (Tablo 6). Benzer olarak Göksel ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada da böyle bir ilişki gösterilememiştir (20). Çelik ve arkadaşları da Manisa da lise öğrencilerinde yaptıkları çalışmada, anne babanın eğitim durumu ile çocukların sigara alışkanlıkları arasında anlamlı ilişki gösterememişlerdir (10). Aile bireylerinin sigara alışkanlığı ile çocukların sigara alışkanlığı arasındaki ilişkiyi araştıran pek çok çalışmada anne-babanın sigara içicisi olması ile çocukların sigara içicisi olması arasında anlamlı ilişki gösterilmiş olmasına karşın, bizim çalışmamızda anne babanın sigara içicisi olması ile çocuğunun sigara içicisi olması arasında anlamlı ilişki saptanamamıştır (6,13,15,17,26-30). Ancak Göksel ve arkadaşlarının çalışmasında olduğu gibi bizim çalışmamızda da sigara içicisi kardeşe sahip olmak ile sigara içiciliği arasında anlamlı ilişki saptanmıştır (Tablo 5) (20). Çalışmanın yapıldığı popülasyonun yaş ortalamasının 20 civarında olduğu ve tümünün 173

6 Boyacı H, Çorapçıoğlu A, Ilgazlı A, Başyiğit İ, Yıldız F. üniversitede okuduğu dikkate alınarak bu yaşlarda gençlerin özenip özdeşim objesi olarak görmeye çalıştığı figürlerin anne babadan çok toplumda popüler olan sanatçı (pop yıldızları vs.), sporcu gibi kişiler olduğu ve onların medyadaki ya da televizyondaki imajlarından etkilenen gençler tarafından taklit edildikleri bilinmektedir (31). Bu konuda eğiticilerin ve ailelerin dikkatli olması ve özendirici mesaj olabilecek yayın yapan kuruluşların denetlenmesi için elbirliği içinde olunması, toplumun geleceği açısından önemlidir. Yapılan çalışmalar sonucu sigara içme nedenleri arasında en önemli olarak büyümenin bir sembolü olarak görülmesi, reklamların özendirici rolü, kız çocuklarının erkeksi olma hevesleri, ergenin bir tür meydan okuma tarzı, arkadaş grubuna ayak uydurma çabası bulunmuştur. Bazı kaynaklarda ise, hava atmak, adamdan sayılmak, belli bir gruba kendini kabul ettirebilmek ya da sigara içen ebeveynle özdeşim sayılmaktadır (3,12). Çalışmamızda yer alan grup için ise en önemli neden, benzer pek çok çalışmada olduğu gibi, sıkıntıdan kurtulmak olarak tanımlanmıştır (Tablo 2) (13,15,32-35). Üniversite yılları genelde gençlerin aileden ilk olarak ayrılıp bağımsızlaştığı dönemlerdir. Sigara bağımlısı olan gençlerin yarıdan fazlasının yurtta kalan öğrenciler olduğu da göz önüne alınırsa; genç hem aileden uzakta ve bağımsız olduğu için sigaraya kolay ulaşmakta, hem de hala ihtiyacı olan korunma duygusunun eksikliğinden ötürü sıkıntılı ve gergin olduğundan sigara içme miktarı daha fazla olmaktadır diye düşünülmektedir (Tablo 4). Yapılan çalışmalarda sigara içicilerinin büyük bir bölümünün sigaranın zararlarını bildiği ve sigarayı bırakmak istediği, ancak sigarayı bırakmayı deneyenlerin çok küçük bir bölümünün başarılı olabildiği saptanmıştır (15,36-38). Bizim çalışmamızda da sigara içicisi öğrencilerin %45.5 i sigarayı bırakmayı en az bir kez denediğini ancak bırakamadığını belirtmiştir. Bu sonuçlar da sigara içicilerinin sigarayı bırakmak için profesyonel desteğe gereksinimleri olduğunu göstermesi açısından önemlidir. Çalışmamızda, öğrencilerin büyük bir bölümünün (%69.9) yabancı marka sigara içmeyi tercih ettiği görülmüştür. Göksel ve arkadaşlarının çalışmasında da yabancı marka sigara içiciliği oranı %80.1 olarak saptanmıştır (20). Bu durum gençlerin ilgisini çeken, özellikle spor ve sanat etkinlikleri sırasında yapılan gizli ya da açık reklam çalışmalarının son derece etkili olduğunu göstermektedir. Sonuç olarak, sigara içme alışkanlığı, çeşitli sosyokültürel ve ekonomik nedenlerle, çocukluk yaşlarında başlayan ve ancak aile, okul, medya, sanatçı, doktor ve devlet işbirliği ile çözülebilecek ciddi bir problemdir. KAYNAKLAR 1. PİAR. Sigara alışkanlıkları ve sigara ile mücadele kampanyası kamuoyu araştırması raporu Kasım 1996-Salı tarih ve sayılı Resmi Gazete sayılı Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanun (kabul tarihi: 7 Kasım 1996). 3. DuRant RH, Smith JA. Adolescent tobacco use and cessation. Primary Care 1999;26: Coogan PF, Adams M, Geller AC et al. Factors associated with smoking among children and adolescents in Connecticut. Am J Prev Med 1998;15: Effuso L, Barra D, Del Castello E et al. Factors influencing the age at which adolescents start smoking. A comparison between a big and a small city. Ital Heart J 2002;3: Xiang H, Wang Z, Stallone L et al. Cigarette smoking among medical college students in Wuhan, People s Republic of China. Prev Med 1999;29: Kocabaş A. Orta dereceli okul öğrencilerinde sigara içme alışkanlığı. Ankara Tıp Mecmuası 1988;41: Tümerdem Y, Ayhan B, Emekli U ve ark. İstanbul kentinde öğrenim gençliğinde sigara içme olayı etkinliklerinin araştırılması. Solunum II 1986; Sezer RE, Öztürk ŞZ, Bilgin N ve ark. Elazığ da lise ve dengi okul üçüncü sınıf öğrencilerinde sigara içme durumu, Fırat Üniv Derg 1990;5: Çelik P, Esen A, Yorgancıoğlu A ve ark. Manisa ilinde lise öğrencilerinin sigaraya karşı tutumları. Toraks 2000;11: Yüksel N, Dereboy Ç, Çifter İ. Üniversite öğrencileri arasında madde kullanımı. Türk Psikiyatri Dergisi 1994;5: George H Gallup International Institute. Teenage attitudes and behaviour concerning tobacco. Report of the findings. Princeton, New Jersey (1992). 13. Aykut M, Öztürk Y. Erciyes Üniversitesi nin çeşitli fakültelerinde okuyan öğrencilerin sigara içme durumu ve bunu etkileyen bazı faktörler. Sağlık Dergisi 1989;61: Demircan C, Önder Y, Emirler N ve ark. Ondokuz Mayıs Üniversitesi çalışanlarında sigara içme sıklığı ve nedenlerinin incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Dergisi 1994;11: Dağcı T, Dinç G, Özcan C. Celal Bayar Üniversitesi öğrencilerinin sigara kullanma sıklığı ve kullanımını etkileyen faktörler. Solunum Hastalıkları 1998;9:

7 Kocaeli Üniversitesi Öğrencilerinin Sigara İçme Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi 16. Bilir Ş, Mağden D, San NP ve ark. Hacettepe Üniversitesi öğrencilerinin sigara- alkol- ilaç alma ve bağımlılık yapan maddeleri kullanma alışkanlığının araştırılması. Sağlık Dergisi 1993;65: Şahin Ü, Öztürk M, Ünlü M ve ark. Üniversite öğrencilerinin sigara kullanım ve bağımlılık düzeylerini etkileyen faktörlerin irdelenmesi. Akciğer Arşivi 2000;1: Gaeta G, Del Castello E, Cusmo S et al. Familial and friends who smoke: Influence on adolescents. G Ital Cardiol 1998;28: Nelson DE, Giovino GA, Shopland DR et al. Trends in cigarette smoking among US adolescecents, 1974 throught American Journal of Public Health 1995; 85: Göksel T, Cirit M, Bayındır Ü. İzmir ili lise öğrencilerinin sigara alışkanlığını etkileyen faktörler. Toraks Dergisi 2001;2: Bilir Ş, Mağden D. Hacettepe Üniversitesi öğrencilerinin sigara, alkol, ilaç alma ve uyuşturucu alışkanlıklarının araştırılması. Sağlık Dergisi 1984;58: Fadıloğlu Ç. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu öğrencilerinin sigara içme alışkanlıklarının araştırılması. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 1984;1: Özdamar K, Canküyer E, Dinçer K ve ark. Üniversite öğrencilerinin sigara alışkanlığı üzerine bir araştırma. Doğa Dergisi 1990;14: Bener A, Al-Ketbi LM. Cigarette smoking habits among high school boys in developing country. J R Soc Health 1999;119: Metintaş S, Kalyoncu C, Etiz S. İki ilçemizde lise çağındaki gençlerde sigara kullanmanın mediko-sosyal yönü. Anadolu Tıp Dergisi 1991;13: Metintaş S, Sarıboyacı MA, Nuhoşlu S ve ark. Eskişehir ilindeki üniversite öğrencilerinde sigara içme alışkanlığına ait özellikler. Tüberküloz ve Toraks 1996;44: Okan N, Şıvka S, Resmi Ş ve ark. Lise öğrencilerinde içki ve sigara kullanımı. Uludağ Üniversitesi Tıp Fak Dergisi 1993;3: Onat Ü. Keçiören Çevre Sağlığı Meslek Lisesi nde okuyan gençlerin sigara içme davranışları. Sağlık ve Sosyal Yardım Vakfı Dergisi 1993;3: Anda RF, Croft JB, Falitti VJ et al. Adverse childhood experiences and smoking during adolescence and adulthood. JAMA 1999;282: Feigelman W, Lee JA. Probing the paradoxical pattern of cigarette smoking among African-Americans: Low teenage consumption and high adult use. J Drug Educ 1995;25: Brady KT, Randall CL. Gender differences in substance use disorders. Psychiatr Cllin North Am 1999;22: Çivi S, Tahir K. Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencilerinin sigara konusundaki bilgi tutum ve davranışları. Aile ve Toplum Dergisi 1991;1: Chapman S. Smokers: Why do they start and continue? World Health Forum 1995;16: Saltık A, Yılmaz T, Yorulmaz F ve ark. Edirne merkezinde orta dereceli 318 okul öğretmeninde sigara içme davranışı ve Spıelberger testi ile ölçülen kaygı düzeyinin incelenmesi. Ege Tıp Dergisi 1990;30: Yüksel EG, Kunt AE, Özyardımcı N ve ark. Uludağ Üniversitesi mensupları ve çevre halkına uygulanan anket sonuçları. Tüberküloz ve Toraks 1995;43: Dedeoğlu N, Dönmez L, Aktekin M. Antalya da sağlık personelinde tütün kullanımı. Sigara Alarmı Dergisi 1994;1: Özdemir T, Saka O, Artvinli M. Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencilerinin sigara içme alışkanlığı üzerine bir araştırma. Doğa Dergisi 1990;14: Artvinli M, Saraçbaşı O, Şahin A. Hacettepe Üniversitesi görevlilerinin sigara ile olan ilişkisi ve düşünceleri. İç Hastalıkları Dergisi 1987;1: Yazışma Adresi Haşim BOYACI Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Derince/İZMİT haboyaci@yahoo.com 175