Eğitim fakültesi sınıf öğretmenliği öğrencilerinde sigara içme alışkanlıkları ve ilişkili faktörler

Transkript

1 Eğitim fakültesi sınıf öğretmenliği öğrencilerinde sigara içme alışkanlıkları ve ilişkili faktörler Fahrettin TALAY, Bahar KURT, Tuncer TUĞ Abant İzzet Baysal Üniversitesi İzzet Baysal Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, Bolu. ÖZET Eğitim fakültesi sınıf öğretmenliği öğrencilerinde sigara içme alışkanlıkları ve ilişkili faktörler Bu çalışmada, eğitim fakültesi sınıf öğretmenliği öğrencilerinde sigara içme alışkanlıklarının belirlenmesi ve sigara içimini etkileyebilecek faktörlerin incelenmesi amaçlandı. Hazırlanan anket sınıflar rastgele yöntemle seçilerek üçüncü ve dördüncü sınıf öğrencilerine kesitsel olarak uygulandı. Düzenli ve ara sıra sigara içen öğrenci sıklığı %45.8 idi. Erkeklerde ve dördüncü sınıflarda sigara içme sıklığı daha yüksekti [erkeklerde 63 (%53.8) kişi, kızlarda 85 (%41.3) kişi (p< 0.05); dördüncü sınıflarda 102 (%52.3) kişi, üçüncü sınıflarda 46 (%35.9) kişi (p< 0.01)]. Sigara içmeyenlerin sigara içmemelerinin en sık nedeni sigaranın sağlıklarına zararlı olması (%45.8), sigaraya başlamada en sık neden stres azaltmak (%43.1), sigara içenlerin sigara içmeye devam etmelerinin en sık nedeni vazgeçmenin zor olduğu (%56.7) idi. Sigara içen öğrencilerin içmeyenlere göre annelerinin, kardeşlerinin, tüm aile bireylerinin ve samimi arkadaşlarının sigara içme sıklığı daha yüksek bulundu (p< 0.05). Sigara içen ve içmeyen öğrenciler arasında depresyon semptom skorları arasında belirgin fark vardı (içenlerde 14.9 ± 7.6, içmeyenlerde 9.8 ± 6.3; p< 0.05). Sınıf öğretmenliği öğrencilerinde sigara içme sıklığı oldukça yüksek saptandı. Yakın arkadaşlarının sigara içmeleri, düzenli alkol alınması ve depresif semptomların olması öğrencilerin sigara içme riskini arttırmaktadır. Yakın gelecekte çocukların ilk öğretmenleri olacak öğrencilerin sigarayı bırakmaları ve içmeyenlerin başlamaması için uygun eğitim programları planlanarak uygulamaya geçirilmesi toplum sağlığı açısından yararlı olacaktır. Anahtar Kelimeler: Öğretmen, öğrenci, sigara içimi. Yazışma Adresi (Address for Correspondence): Dr. Fahrettin TALAY, Abant İzzet Baysal Üniversitesi İzzet Baysal Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, Gölköy BOLU - TURKEY ftalay2000@yahoo.com 171 Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2008; 56(2):

2 Eğitim fakültesi sınıf öğretmenliği öğrencilerinde sigara içme alışkanlıkları ve ilişkili faktörler SUMMARY Smoking habits of the elementary school teacher students in education faculty and related factors Fahrettin TALAY, Bahar KURT, Tuncer TUĞ Department of Chest Diseases, İzzet Baysal Faculty of Medicine, Abant İzzet Baysal University, Bolu, Turkey. In this study we aimed to determine the smoking habits of the elementary school teacher students and to examining the factors affecting smoking. The prepared questionnaires were applied to 3 rd and 4 th year students by selecting randomly. The ratio of the students smoking regularly and occasionally was 45.8%. The smoking frequency was higher in male and fourth year students [63 (53.8%) of males, 85 (41.3%) of females (p< 0.05); 102 (52.3%) students in 4 th year and 46 (35.9%) students in 3 rd year (p< 0.01)]. The most common reason of not smoking was the harmful effect of smoking to life (45.8%), the most common reason of initiating smoking was to decrease their stress (43.1%) and the most common reason of keep on smoking was difficulty of quitting (56.7%). When compared to nonsmokers, the smoking frequency of mothers, brothers, all family members and close friends of smoker students were higher (p< 0.05). There was significant difference between depression symptom scores of the students who were smoking and the ones who were nonsmokers (14.9 ± 7.6 in smokers, 9.8 ± 6.3 in nonsmokers; p< 0.05). The smoking frequency among school teacher students was very high. The smoking habits of the close friends, regular alcohol intake, and presence of depressive symptoms were increasing the risk of smoking. It will be beneficial for public health to plan and apply appropriate education program for students who will be the first teachers of the primary school students, not to start smoking. Key Words: Teacher, student, smoking. Tütün kullanımı dünyadaki önlenebilir ölüm nedenlerinin en önemlisidir (1). Günümüzde sigara içimindeki artışın önüne geçilemezse 2020 li yıllarda veya 2030 lu yılların başlarında %70 i gelişmekte olan ülkelerde olmak üzere yılda 10 milyon ölüm beklenmekte ve tüm erişkin ölümlerin üçte birinin sigara içiminden kaynaklanacağı öngörülmektedir (2,3). Günümüzde ciddi gayretlere rağmen gençlerin sigara içmeleri önlenememektedir. Sigara içimine başlanıldıktan sonra bırakılması oldukça zordur. Sigarayla mücadelede en önemli konulardan biri özellikle çocukların ve gençlerin sigara içmelerinin önüne geçilmesidir. Eğitim fakültesi sınıf öğretmenliği bölümünden mezun olan öğrencilerin büyük çoğunluğu Milli Eğitim Bakanlığının her yıl açtığı kadrolar ile ilköğretim okullarında veya özel ilköğretim okullarında öğretmen olarak göreve başlamaktadır. Bu öğretmenler de ilköğretim okullarında çocukların birinci sınıftan beşinci sınıfa kadar öğretmenliğini yapmaktadır. İlkokul öğretmenlerinin çocukların davranışlarında ve bilinçaltlarında önemli etkileri olmaktadır. Çocuklar ilk eğitim ve öğretimlerine ilkokullarda başlamaktadır. Çocuklara örnek olabilecek ve etki edebilecek ilk öğretmenlerinin sigara içmeleri ve sigara içimine karşı yaklaşımlarını bilmek ve bu sonuçlara göre politikalar üretmek önemlidir. Martini ve arkadaşları, adölesanlarda sigara içenlerin hiç içmeyenlere göre depresyon skorlarının daha fazla olduğunu, sigarayı bırakanların da bu iki grubun arasında olduğunu bildirmiştir (4). Epidemiyolojik çalışmalarda depresif kişilerin depresif olmayanlara göre daha çok sigara içtiği bulunmuştur (5,6). Sigara içmeye başlanmasında ve devam edilmesinde depresyonun ve depresif yakınmaların rolü olabilmektedir. Bu çalışmada yakın bir gelecekte ilkokul öğretmenliği yapacak olan eğitim fakültesi sınıf öğretmenliği bölümü üçüncü ve dördüncü sınıf öğrencilerinin sigara içme alışkanlıklarının, sigara içmeye başlama ve devam ettirme nedenlerinin, sigaranın zararları hakkındaki bilgilerinin, aile bireylerinin ve samimi arkadaşlarının sigara içme sıklığının belirlenmesi amaçlandı. Sigara içen ve Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2008; 56(2):

3 Talay F, Kurt B, Tuğ T. içmeyen öğrencilerin depresyon ölçeğinden aldığı puanlar hesaplandı. Çalışma Grubu MATERYAL ve METOD Bu çalışma Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Bölümü üçüncü ve dördüncü sınıf öğrencilerine uygulandı. Mezuniyete yakın olmaları nedeniyle üçüncü ve dördüncü sınıf öğrenciler çalışma grubuna alındı. Bu iki sınıfta toplam 16 şube ve 896 öğrenci vardı. Her sınıftan üçer şube rastgele yöntemle seçildi. Toplam 323 öğrenci çalışmaya katıldı. Anket Anket üç sayfadan oluşuyordu. Birinci sayfada sigara içimi ile ilgili sorular, ikinci ve üçüncü sayfada depresyon semptomları ile ilgili sorular bulunuyordu. Birinci sayfadaki sorular öğrencilerin demografik özelliklerini, anne ve babalarının eğitim durumunu, anne, baba ve kardeşlerin sigara içme durumunu, tüm aile bireylerinde ve samimi arkadaşlarında sigara içme sıklığını, sigara alışkanlığı ve zararları hakkındaki soruları içeriyordu. Ayrıca, sigara içmeyenlerin içmeme nedenlerine, sigara içenlerin sigaraya başlama ve devam ettirme nedenlerine, sigarayı bırakmayı düşünüp düşünmediklerine ve bırakmayı deneyip denemediklerine ait sorular eklendi. Sayfanın son kısmına Fagestrom Bağımlılık Test soruları eklendi (7). Sigara içimine yönelik sorular The Muskoka-Parry Sound Sağlık Ünitesi nin anketinden uyarlandı (8). Depresyon semptomları için Beck depresyon ölçeği kullanıldı (9). Bu ölçeğe göre 0-13 puan arası depresyon yok, puan arası hafif, 20 puan ve üzeri orta ve ağır depresyon olarak gruplandırıldı. Öğrenciler aile ve samimi arkadaşların toplamını ve bunların içinde sigara içenlerin sayısını yazdılar. Öğrencilerin samimi arkadaşlarının ve aile bireylerinin sigara içme oranları şu şekilde hesaplandı. Örneğin; beş samimi arkadaşının üçü sigara içiyorsa %60, aile bireylerinden altı kişinin ikisi sigara içiyorsa %33 olarak hesaplandı. Anket hemen sınav öncesi dönemde yapıldığı için sınıflardaki öğrencilerin hemen hepsi ankete katıldı. Şubelerdeki öğrenci sayıları hemen hemen eşit dağılıyordu. Anket formunu tüm sınıflarda anketi düzenleyenlerin kontrolü altında öğrencilerin kendileri doldurdu. Katılımcılar anket formlarına isim soy isimlerini yazmadı. Günlük içici; günde en az bir adet sigara içen, ara sıra içici; günde bir adetten daha az içen, bırakan; daha önce en az altı ay süreyle günlük sigara içen şu an sigara içmeyen, hiç içmemiş; hiç sigara içmemiş olarak tanımlandı. Ayrıca, sadece deneme amacıyla birkaç adet sigara içen öğrenciler de denemiş olarak tanımlandı. Haftada üç dubleden fazla alkol kullanan kişiler düzenli alkol kullanan, bu miktarlardan daha az alkol kullanan kişiler nadiren alkol kullanan olarak kabul edildi. İstatistiksel Değerlendirme Çalışmanın istatistiksel değerlendirmesi SPSS 10.0 paketi kullanılarak yapıldı. Grupların karşılaştırılmasında ki-kare testi, ikili grupların sayısal parametrelerinin karşılaştırılmasında t-testi, ikiden fazla grupların sayısal değerlerinin karşılaştırılmasında ANOVA testi uygulandı. Risk faktörü hesaplamalarında lojistik regresyon analizi uygulandı ve p< 0.05 değeri anlamlı kabul edildi. BULGULAR Üç yüz yirmi üç olgunun (206 kadın, 117 erkek) yaş ortalaması ve standart hatası 21.9 ± 1.2 (19-27) idi. Katılımcıların 160 (%49.5) ı üçüncü sınıf, 163 (%50.5) ü dördüncü sınıfta idi. Sigara içmeye başlama yaşı ve standart hatası ortalama 15.7 ± 3.0 idi. Düzenli ve ara sıra sigara içen öğrencilerin oranının toplamı %45.8 idi (Tablo 1). Dördüncü sınıflarda 102 (%52.3) kişi, üçüncü sınıflarda 46 (%35.9) kişi şu an sigara içiyordu (p< 0.01). Üçüncü sınıf öğrencilerinde düzenli sigara içiminde erkek ve kız öğrenciler arasında fark yokken, dördüncü sınıf öğrencilerinde erkekler kızlara göre daha fazla sıklıkta düzenli sigara içicisiydi (p< 0.05) (Tablo 1). Sigara alışkanlığı ve sigaranın zararları ile ilgili sorulan sorulara verilen doğru cevap sıklığında yalnızca Kişinin sigaradan zarar görmesi için uzun yıllar sigara içmesi gerekir. sorusunda sigara içen ve içmeyenler arasında fark vardı (Tablo 2). Sigara içmeyenlerin sigara içmemelerinin en sık nedeni sigaranın sağlıklarına zararlı olduğu idi (Tablo 3). Şu an sigara içenlerin ve si- 173 Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2008; 56(2):

4 Eğitim fakültesi sınıf öğretmenliği öğrencilerinde sigara içme alışkanlıkları ve ilişkili faktörler Tablo 1. Öğrencilerin sınıf ve cinsiyetlerine göre sigara içme durumları. Üçüncü sınıf Dördüncü sınıf Kız Erkek Kız Erkek Toplam Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Hiç içmemiş Denemiş Bırakmış Ara sıra içen Düzenli içen Toplam Tablo 2. Sigara içen ve içmeyen öğrencilerin aşağıdaki sorulara doğru cevap verme oranları. İçen İçmeyen Toplam p Sigara bir yılda trafik kazaları ve intiharların toplamından fazla %62 %59 %60 > 0.05 ölüme neden olur. Sigara mesane (idrar kesesi) kanserine neden olabilir. %42 %51 %47 > 0.05 Sigara kalp hastalıklarına neden olabilir. %95 %96 %96 > 0.05 Sigara içen ailelerin çocukları daha çok göğüs infeksiyonlarına yakalanır. %75 %76 %76 > 0.05 Sigaranın içinde 4000 den fazla kimyasal madde bulunur. %78 %62 %70 > 0.05 Türkiye deki öğretmenlerin yaklaşık %50 si sigara içer. %47 %43 %45 > 0.05 Genç yaşta içilen sigara alışkanlık yapmaz. %85 %91 %88 > 0.05 Kişinin sigaradan zarar görmesi için uzun yıllar sigara içmesi gerekir. %72 %81 %77 < 0.05 Tablo 3. Sigara içmeyenlerin sigara içmeme nedenleri (175 kişi).* Sayı Sağlığıma zararlı olduğu için 149 Sigara diğer insanlara zarar verdiği için 39 Sigara bana dokunuyor 36 Sigara görünümümü etkiliyor 36 Tadını sevmiyorum 30 Arkadaşlarım sigara içmediği için 10 Ailem izin vermediği için 4 Ekonomik gücüm yetmediği için 3 Diğerleri (nedeni yok) 3 Toplam 310 * Bu soruda birden fazla seçenek işaretlenebildiği için nedenlerin toplamı sigara içmeyenlerin toplamından fazladır. gara içmeyi bırakmış olanların sigaraya içmeye başlamasında en sık neden stres azaltmak (%43.1) idi (Tablo 4). Şu an sigara içenlerin sigara içmeye devam etmelerinin en sık nedeni vazgeçmenin zor olduğu (%56.7) idi (Tablo 5). Sigara içenlerde şu an bırakmayı düşünenlerin sayısı 125 (%88) kişi idi. Şu an sigara içen ve bırakmış olanlardan sigara içmeyi bırakmayı deneyen kişi sayısı 124 (%77.5) idi. Bunların yalnızca 29 (%23.4) u altı aydan uzun süre sigara içmeyi bırakmıştı. Şu an sigara içenlerin ortalama Fagestrom bağımlılık puanı ve standart hatası 2.4 ± 2.8 idi. Sigara içen öğrencilerin içmeyenlere göre annelerinin, kardeşlerinin, tüm aile bireylerinin ve samimi arkadaşlarının sigara içme sıklığı daha yüksekti (p< 0.05) (Tablo 6). Alkol kullananlarda kullanmayanlara göre düzenli sigara içme Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2008; 56(2):

5 Talay F, Kurt B, Tuğ T. Tablo 4. Şu an sigara içenlerin ve bırakanların sigara içmeye başlama nedenleri (160 kişi).* Sayı Stres azaltmak için 73 Denemek için 49 Arkadaşlarımın çoğu içtiği için 38 Çevreye uymak için 11 Ailem içtiği için 3 Kilomu kontrol etmek için 1 Diğer (nedenini bilmiyorum) 2 Toplam 177 * Bu soruda birden fazla seçenek işaretlenebildiği için nedenlerin toplamı şu an sigara içenlerin ve bırakanların toplamından fazladır. Tablo 5. Sigara içenlerin sigara içmeye devam etme nedenleri (148 kişi).* Sayı Vazgeçmek zor 87 Stresten dolayı 31 Tadını seviyorum 21 Arkadaşlarım içtiği için 9 Çevreye uyum sağlamak için 10 Kilo almaktan korkuyorum 2 Olgun görünmek için 1 Toplam 161 * Bu soruda birden fazla seçenek işaretlenebildiği için nedenlerin toplamı sigara içenlerin toplamından fazladır. sıklığı daha yüksekti (alkol almayanlarda düzenli sigara içme sıklığı %27, nadiren alanlarda %58, düzenli alanlarda %97; p< 0.001) (Tablo 7). Sigara içen ve içmeyen öğrenciler arasında depresyon semptom skorları arasında belirgin fark vardı (içenlerde 14.9 ± 7.6, içmeyenlerde 9.8 ± 6.3; p< 0.05). Sigara içme için bağımsız değişkenlere bakılarak multipl lojistik regresyon analizi yapıldı ve risk faktörleri hesaplandı. Samimi arkadaşların %35 inden fazlasının sigara içmesi [odds ratio (OR)= 11.6, %95 güven aralığı (GA)= )], düzenli alkol kullanımı (OR= 2.8, %95 GA= ) ve orta ve yüksek depresyon skorlarına sahip olma (OR= 2.8, %95 GA= ) risk faktörü olarak saptandı. TARTIŞMA Ülkemizde üniversite öğrencilerinde yapılan önceki araştırmalarda sigara içme sıklığını, Önal ve arkadaşları erkeklerde %41.3, kadınlarda %26.7; Metintaş ve arkadaşları erkeklerde %47.4, kadınlarda %35.2 olarak bildirmiştir (10,11). Üniversite birinci sınıf öğrencilerinde Saatçi ve arkadaşları sigara içme sıklığını erkeklerde %25, kadınlarda %12.9; Kocabaş ve arkadaşları tıp fakültesi öğrencilerinde günlük sigara içenlerin sıklığını erkeklerde %30.5, kadınlarda %10.1; tıp fakültesi dışındaki öğrenci- Tablo 6. Sigara içen ve içmeyen öğrencilerin aile bireylerinin ve samimi arkadaşlarının sigara içme oranları. İçen İçmeyen Toplam p Annesi sigara içen 35 (%23.6) 25 (%14.4) 60 (%18.6) < 0.05 Babası sigara içen 75 (%51) 89 (%51.7) 164 (%51.4) > 0.05 Kardeşi sigara içen 74 (%51.7) 60 (%34.5) 134 (%42.3) < 0.01 Ailede sigara içenlerin oranı %41 %21 %30 < Samimi arkadaşlardan sigara içenlerin oranı %67 %33 %48 < Tablo 7. Öğrencilerin alkol alma ile sigara içme durumları arasındaki ilişki. İçmeyen Düzenli içen Ara sıra içen Bırakan Toplam Alkol almayan 153 (%62) 68 (%27) 18 (%7) 8 (%3) 247 (%76) Nadiren alkol alan 10 (%22) 26 (%58) 5 (%11) 4 (%9) 45 (%14) Düzenli alkol alan 0 (%0) 30 (%97) 1 (%3) 0 (%0) 31 (%10) Toplam 163 (%51) 124 (%38) 24 (%7) 12 (%3) 323 (%100) 175 Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2008; 56(2):

6 Eğitim fakültesi sınıf öğretmenliği öğrencilerinde sigara içme alışkanlıkları ve ilişkili faktörler lerde erkeklerde %32.4, kadınlarda %16.4 sıklığında bildirmiştir (12,13). Diğer ülkelerdeki üniversitelerde yapılan çalışmalarda sigara içme sıklığını Güney Kore den Park ve arkadaşları erkeklerde %68.5, kadınlarda %7.4; Ürdün den Haddad ve arkadaşları erkeklerde %50.2, kadınlarda %6.5; Suriye den Maziak ve arkadaşları erkeklerde %30.9, kadınlarda %7.4; Yeni Zelanda dan Kypri ve arkadaşları erkeklerde ve kadınlarda %10 olarak bildirmiştir (14-17). Batı Avrupa da lise öğrencilerinde yapılan araştırmalarda erkek ve kız öğrencilerdeki sigara içme sıklığı birbirine yakın hatta kız öğrencilerde sigara içme sıklığının daha fazla olduğu bildirilmiştir (18,19). Bizim çalışmamızda sigara içme sıklığı erkeklerde %53.8, kadınlarda %41.3 idi. Bizim çalışmamızdaki erkek ve kadın öğrencilerdeki sigara içme sıklığı Türkiye deki önceki araştırmalardan biraz daha yüksekti. Fakat bu çalışma yalnız üçüncü ve dördüncü sınıfları kapsıyordu. Diğer çalışmalar ise birinci sınıftan son sınıfa kadar olan öğrencileri içeriyordu. Bu durum düşünüldüğünde çalışmamızdaki sigara içme sıklığı diğer çalışmalarla paralel denilebilir. Gelişmiş ülkelerde sigara içiminde cinsiyet farkı bulunmazken, hatta kız öğrencilerin içme sıklığı daha fazla iken, gelişmekte olan ülkelerde erkekler ve kadınlar arasında belirgin bir fark bulunmaktadır. Bizim çalışmamızda ve ülkemizdeki önceki araştırmalarda erkeklerde sigara içme sıklığı kadınlara göre daha yüksek olmakla birlikte bu fark diğer Asya ülkelerindeki kadar belirgin değildi. Bu sonuç ülkemizdeki kadınlarda eğitim ve sosyoekonomik seviyesinde artışa paralel olarak sigara içme sıklığının da artmasına bağlı olabilir. Lise öğrencilerinde yapılan bir araştırmada öğretmenlerin sigara içmesinin öğrencilerin sigara içme riskini arttırdığı bildirildi (20). Öğretmenler, toplumun eğitiminde oldukça önemli bir yere sahiptir. Çocukların yetiştirilmesi yanında rol model olmaları açısından; çocuklarda sağlığın geliştirilmesine ve sağlık eğitimine önemli katkılar sağlayabilirler (21). Ama ne yazık ki yakın bir gelecekte çocukların ilk öğretmenleri olacak olan bu öğrencilerin yaklaşık yarısının sigara içiyor olması ülkemizdeki sigara ile mücadele ve insanımızın sağlığı açısından oldukça üzüntü verici bir durumdur. Bu çalışmada sigara içmeye başlamada en sık neden stres azaltmaktı. Ceylan ve arkadaşları üniversiteye yeni kayıt yaptıran öğrencilerde sigara içmeyi deneme veya başlamada en sık nedenin özenti olduğunu bildirmiştir (22). Demirel ve arkadaşları Sivas taki üniversite öğrencilerinde, Gündüz Telli ve arkadaşları Ege Üniversitesi ne yeni kayıt yaptıran öğrencilerde sigaraya başlamada en sık nedenin arkadaş etkisi olduğunu bildirmiştir (23,24). Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencilerinde sigaraya başlamada en sık iki nedenin merak ve özenti olduğu bildirilmiştir (25). Öğüş ve arkadaşları Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi birinci ve altıncı sınıf öğrencilerinde sigara içmeye başlamada en sık nedenin merak, ikinci sıradaki nedenin de stres olduğunu bildirmiştir (26). Bizim çalışmamızda sigara içmeyi devam ettirmede en sık sebep vazgeçmenin zor olduğu idi. Daha sonraki sebepler stres ve sigaranın tadının sevilmesi idi. Öğüş ve arkadaşları, şu an sigara içmede en sık nedenin, sıkıntı ve mutsuzluğu azaltma olduğunu bildirmiştir (24). Öğretmenlerde yapılan iki çalışmada en sık sigara içmeye devam etme nedeninin alışkanlık olduğu bildirilmiştir (27,28). Sigaranın fiziksel ve psikolojik bağımlılığından dolayı sigara içenler sigara içmeye devam etmektedir. Bu çalışmada sigara içen öğrencilerin içmeyenlere göre anne, kardeş, tüm aile bireylerinin ve samimi arkadaşlarının sigara içme sıklığı daha yüksek bulundu. Alkol alanlarda sigara içme sıklığının daha fazla olduğu saptandı. Yıldırım ve arkadaşları kardeşin, Gündüz Telli ve arkadaşları annenin, babanın ve kardeşin, Ünlü ve arkadaşları kardeş ve arkadaşın, Ceylan ve arkadaşları ise babanın ve erkek kardeşin sigara içme sıklığının sigara içen öğrencilerde daha yüksek olduğunu bildirmiştir (22,24,25,29). Yurt dışındaki araştırmalarda Molyneux ve arkadaşları kardeşin, annenin ve babanın, Poulsen ve arkadaşları annenin, babanın ve özellikle de yakın arkadaşların, Rasmussen ve arkadaşları en yakın arkadaşın sigara içiminin öğrencilerin sigara içme riskini arttırdığını bildirdi (18,19,30). Önal ve arkadaşları alkol içiminin, Metintaş ve arkadaşları alkol içiminin, babanın ve kardeşin sigara içmesinin riski arttırdığını bildirdi (10,11). Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2008; 56(2):

7 Talay F, Kurt B, Tuğ T. Sigaranın zararları hakkındaki sorulara verilen doğru cevap oranlarında sigara içen ve içmeyen öğrenciler arasında bir fark bulunmadı. Yalnızca Kişinin sigaradan zarar görmesi için uzun yıllar sigara içmesi gerekir sorusuna sigara içen öğrenciler içmeyenlere göre daha az oranda doğru cevap vermişlerdi. Bu da sigara içen öğrencilerin sigara içmeleriyle sağlıklarının çok ileride bozulabileceğini düşündüklerini ve bu düşünce ile şu an sigara içmelerine bir gerekçe bulduklarını söyleyebiliriz. Bizim çalışmamızda sigara içen öğrencilerin depresyon semptom skorları içmeyenlere göre daha yüksekti. Tsoh ve arkadaşları, Çinli Amerikalılarda sigara içimi ile depresyon arasında ilişki saptamıştır (31). Almedia ve arkadaşları pratisyen hekime başvuran yaşlı hastalarda şu an sigara içiciler ile geçmişte ağır sigara içicisi olan sigarayı bırakmışlarda hiç sigara içmemişler ile geçmişte hafif sigara içip şu an bırakmışlara göre depresyon skorlarının yüksek olduğunu bildirmiştir (32). Fernander ve arkadaşları Güney Afrika Cape Town da gençler arasında yalnızca kızlarda sigara içimi ile depresyon arasında ilişki saptadıklarını bildirdi (33). Sonuç olarak, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Bölümü öğrencilerinde sigara içme sıklığı oldukça yüksektir. Özellikle erkeklerde ve dördüncü sınıflarda sigara içme sıklığı daha fazladır. Öğrencilerin yakın arkadaşlarının sigara içmeleri, düzenli alkol kullanmaları ve yüksek depresyon semptom skorlarına sahip olmaları sigara içmeleri riskini arttırmaktadır. Toplum sağlığı açısından yakın gelecekte çocukların ilk öğretmenleri olacak olan bu öğrencilerin sigara içenlerinin bıraktırılması, içmeyenlerin de başlamamaları için uygun eğitim programları planlanarak uygulamaya geçirilmesinin gerekli olduğu düşüncesindeyiz. KAYNAKLAR 1. Warren CW, Riley L, Asma S, et al. Tobacco use by youth: A surveillance report from the global youth tobacco survey project. Bull World Health Organ 2000; 78: The global youth tobacco survey collaborative group. Tobacco use among youth: A cross country comparison. Tobacco Control 2002; 11: Özlü T, Bülbül Y. Sigara ve akciğer kanseri. Tuberk Toraks 2005; 53: Martini S, Wagner FA, Anthony JC. The association of tobacco smoking and depression in adolescence: Evidence from the United States. Subst Use Misuse 2002; 37: Hughes JR, Hatsukami DK, Mitchell JE, Dahlgren LA. Prevalence of smoking among psychiatric outpatients. Am J Psychiatry 1986; 143: Breslau N, Peterson EL, Schultz LR, et al. Major depression and stages of smoking. A longitudinal investigation. Arch Gen Psychiatry 1998; 55: Heatherton TF, Kozlowski LT, Frecker RC, Fagerstrom KO. The Fagerstrom test for nicotine dependence: A revision of the Fagerstrom tolerance questionnaire. Br J Addict 1991; 86: Available 9. Beck AT, Ward CH, Mendelson M, et al. An inventory for measuring depression. Arch Gen Psychiatry 1961; 4: Onal AE, Tumerdem Y, Ozel S. Smoking addiction among university students in Istanbul. Addict Biol 2002; 7: Metintas S, Sariboyaci MA, Nuhoglu S, et al. Smoking patterns of university students in Eskisehir, Turkey. Public Health 1998; 112: Saatci E, Inan S, Bozdemir N, et al. Predictors of smoking behavior of first year university students: Questionnaire survey. Croat Med J 2004; 45: Kocabas A, Burgut R, Bozdemir R, et al. Smoking patterns at different medical schools in Turkey. Tobacco Control 1994; 3: Park TK. Cigarette smoking patterns among students attending a Christian University in Seoul, Korea. Yonsei Med J 1981; 22: Haddad LG, Malak MZ. Smoking habits and attitudes towards smoking among university students in Jordan. Int J Nurs Stud 2002; 39: Maziak W, Hammal F, Rastam S, et al. Characteristics of cigarette smoking and quitting among university students in Syria. Prev Med 2004; 39: Kypri K, Baxter J. Smoking in a New Zealand university student sample. N Z Med J 2004; 117: Molyneux A, Lewis S, Antoniak M, et al. Is smoking a communicable disease? Effect of exposure to ever smokers in school tutor groups on the risk of incident smoking in the first year of secondary school. Tob Control 2002; 11: Poulsen LH, Osler M, Roberts C, et al. Exposure to teachers smoking and adolescent smoking behaviour: Analysis of cross sectional data from Denmark. Tob Control 2002; 11: Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2008; 56(2):

8 Eğitim fakültesi sınıf öğretmenliği öğrencilerinde sigara içme alışkanlıkları ve ilişkili faktörler 20. Keskinoğlu P, Karakuş N, Pıçakçıefe M ve ark. İzmir de lise öğrencilerinde sigara içme sıklığı ve içicilik davranışı üzerine sosyal öğrenmenin etkisi. Toraks Dergisi 2006; 7: Koçoğlu OG, Atilla S, Pancar E ve ark. OR-AN 75. Yıl Sağlık Ocağı Bölgesi ndeki 3 ilköğretim okulunda çalışan öğretmenlerde bazı kronik hastalıklar ve risk faktörleri. Hacettepe Toplum Hekimliği Bülteni 2001; 22: Ceylan E, Yanık M, Gencer M. Harran Üniversitesi ne kayıt yaptıran öğrencilerin sigaraya karşı tutumlarını etkileyen faktörler. Toraks Dergisi 2005; 6: Demirel Y, Sezer RE. Sivas bölgesi üniversite öğrencilerinde sigara kullanma sıklığı. Erciyes Tıp Dergisi 2005; 27: Telli Gündüz C, Aytemur Solak Z, Özol D, Sayıner A. Üniversiteye başlayan öğrencilerin sigara içme alışkanlıkları. Solunum 2004; 6: Yıldırım Ç, Çelik P, Şakar A, Dinç G. Tıp fakültesi öğrencilerinin sigaraya karşı tutumları. Solunum 2004; 6: Ögüş C, Özdemir T, Kara A ve ark. Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi dönem I ve VI öğrencilerinin sigara içme alışkanlıkları. Akciğer Arşivi 2004; 5: Turgut T, Deveci F, Altuntaş E, Muz MH. Elazığ da lise ve dengi okul öğretmenlerine uygulanan sigara anketi sonuçları. Solunum 2001; 3: Gürdal Yüksel E, Kunt Uzaslan E, Balkanlı H ve ark. Orta dereceli okul öğretmenlerine uygulanan sigara anketi sonuçları. Solunum Hastalıkları 1999; 10: Ünlü M, Orman A, Şen TA ve ark. Factors affecting the cigarette smoking habits among students in Afyon-Turkey. Akciğer Arşivi 2004; 1: Rasmussen M, Damsgaard MT, Holstein BE, et al. School connectedness and daily smoking among boys and girls: The influence of parental smoking norms. Eur J Public Health 2005; 15: Tsoh JY, Lam JN, Delucchi KL, Hall SM. Smoking and depression in Chinese Americans. Am J Med Sci 2003; 326: Almeida OP, Pfaff JJ. Depression and smoking amongst older general practice patients. J Affect Disord 2005; 86: Fernander AF, Flisher AJ, King G, et al. Gender differences in depression and smoking among youth in Cape Town, South Africa. Ethn Dis 2006; 16: Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2008; 56(2):