BURDUR ŞEHRİNDEKİ LİSE ÖĞRENCİLERİNİN SİGARA, ALKOL Vb. ALIŞKANLIKLARI YÖNÜNDEN ARAŞTIRILMASI

Transkript

1 158 BURDUR ŞEHRİNDEKİ LİSE ÖĞRENCİLERİNİN SİGARA, ALKOL Vb. ALIŞKANLIKLARI YÖNÜNDEN ARAŞTIRILMASI Sıtkı ORAK * Demet YAVUZ ** Selçuk KILINÇ *** Müzeyyen ÖZCAN **** Selda ALTIN***** ÖZET Bu çalışma, Ocak 24 tarihinde Burdur daki lise öğrencilerinin sigara, alkol ve uyuşturucu madde alışkanlıkları ile bu konuda bilgi ve tutumlarını incelenme amacıyla planlanmıştır. Küme örnekleme yöntemiyle on değişik lisede okuyan 9362 öğrenci evreninden 147(%11,18) sine anket sorusu uygulayarak veriler elde edildi. Öğrencilerin %5,15 i erkek, %49,85 i kız olup bunların %59,6 sı 14-16, %39,8 i yaşlarında ve %2,2 si hazırlıkta, %26,1 i 1. sınıfta, %29,5 i 2. sınıfta, %24,2 si 3. sınıfta okumaktadır. Bunlardan %3,78 i sporla, %2,45 i güzel sanatlarla ilgilenirken, %9,1 i internetkafeye gitmekte ve %17 si diğer etkinliklerde bulunmaktadır. Buna karşılık %16,6 sı sigara, %1, u alkol içmekte, %,34 ü uyuşturucu madde kullanmaktadır. Öğrencilerin %17,44 ü 1-12, %46,6 sı ve %26,15 i yaşlarında sigaraya başlamıştır. Sigaraya başlama nedeni olarak %6,9 u en fazla arkadaş çevresini suçlarken %55,9 u stres attığı ve %17,94 ü keyif aldığı için içtiğini bildirmiştir. Altı grupta gösterilmiş sigaranın sağlık zararlarını %8,68-%22,45 arasında değişen oranlarda belirtmişlerdir. Öğrencilerden %39,16 sı 13-15, %35 i yaşlarında alkole başlamıştır. Bunlar alkol içme nedeni olarak %44,9 u en fazla arkadaş çevresini suçlarken %3,7 si keyif verdiğini, %28,9 u stres attığını savunmuştur. Altı grupta gösterilen alkolün zararlarını %12,7-%2,3 arasında değişen oranlarda belirtmişlerdir. Öğrencilerden %,34 ü uyuşturucu madde kullandığını, bunların %25 i 13-15, %5 si yaşlarında başladığını ve alışkanlık nedenini %25 i arkadaş çevresine %5 si strese bağlamıştır. Öğrenciler altı grupta gösterilen uyuşturucu maddenin zararlarını %,37-%22,7 arasında değişen oranlarda yanıtlamışlardır. Öğrencilerden %56,8 i kötü alışkanlıklarını bırakmak isterken, bunlardan kurtulmak için %3,7 si sigara bıraktırma polikliniğine, %17,79 u AMATEM e başvurmayı kabul etmektedir. Veriler Excel programında yazılarak, Spss programında Ki-Kare testi ve yüzdelik değerlendirme yapılarak kaynaklara göre değerlendirildi. GİRİŞ Ülkemizde öğrenim gören gençliğin %83,2 si ( ) orta öğretimde okumaktadır. V. Beş yıllık Kalkınma Planı Gençlik ve Spor Özel İhtisas Komisyonu yaş arasını gençlik (adölesan) çağı olarak kabul etmiştir(1). Lise öğrencileri adölesan çağın orta döneminde bulunup bu dönemin duyglanımına sahiptirler(2). Sigara alışkanlığı birçok kişisel ve çevresel faktörlerin etkisinde olarak başladığı bildirilmektedir. Sigaraya başlama yaşı gittikçe aşağılara çekilmektedir (3). Sigara içme isteğinin gençlerde ve sosyoekonomik düzeyi düşük olanlarda daha fazla olduğu bildirilmektedir (4). Sigara kullanımının bir halk sağlığı sorunu olarak ortaya çıkması lı yıllarda yapılan bilimsel çalışmaların sonuçlarına dayanılarak önce 1962 de İngiltere de ve sonra 1964 de ABD de yayımlanan iki önemli raporla olmuştur ve Dünya Sağlık Örgütü 1988 den itibaren 31 Mayıs günlerinin Dünya Sigaraya Hayır Günü ilan etmiştir(5). Sigarada 4 kadar madde bulunduğu ve 5 den fazla gaz türü olup bunlardan bazıları oksijen kullanımını, solunum yollarının fizyolojisini bozucu ve en önemlisi başta akciğerde olmak üzere diğer organların kanser etkenidir(6). Sigara kullanmaktan her yıl ülkemizde 35 kişi ölmektedir ve bu nedenle * Yrd.Doç.Dr., Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta Sağlık Yüksekokulu Hemşirelik Bölümü Halk Sağlığı Anabilim Dalı. ** Öğr.Gör., Süleyman Demirel Üniversitesi, Burdur Sağlık Yüksekokulu, Hemşirelik Bölümü Halk Sağlığı Anabilim Dalı. *** Dr., Burdur İl Sağlık Müdürlüğü Müdür Yardımcısı. **** Burdur İl Sağlık Müdürlüğü Eğitim Şubesi. ***** Öğr.Gör., Süleyman Demirel Üniversitesi, Burdur Meslek Yüksekokulu.

2 159 insan sağlığını ciddi bir şekilde etkilemektedir. Bu tehlikeyi gören Türk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi 16 Mayıs 1995 günü aldığı tarihi kararla; Sigara Salgınının kontrolüne yönelik Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi kurulmasına karar verilmiş ve kamuoyuna duyurulmuştur(7). Bu bilgilerin etkisiyle ülkemizde önce 3694 sayılı Tütün ve Tütün Mamüllerinin zararlarının Önlenmesine dair kanun ve toplu taşıma ve kapalı alanlarda sigara içimini yasaklayan 427 sayılı kanun çıkarılarak sigaranın sağlık zararları önlenmeye çalışılmıştır. Gençlerde diğer bir alışkanlık yapan alkol, bir karbonhidrat fermantasyon ürünüdür. Buradan elde edilen etil alkolün çeşitli terkiplerde ve adlarda hazırlanarak piyasaya sürülmektedir. Tiryakilik derecesinde kullanıldığında kanda lipid seviyesi artarak kalp damar hastalığına, hücre deposu yok edilerek ve B vitamini eksikliğine bağlı olarak zihin fonksiyonlarının bozulması yanı sıra beyin hücrelerinin hızla yok olmasına neden olmaktadır. Ayrıca, midede ülser, akut pankreas, karaciğerde siroza kadar giden hastalıklara neden olmaktadır (8). Alkol bağımlılarında alkol kullanmayanlara göre serum magnezyum düzeyinin önemli oranda düşük bulunduğu ve alkol yoksunluğunda epileptik ataklar ve delirium tremens e neden olduğu bildirilmektedir(9). Diğer sakıncalı alışkanlıklardan biri de madde bağımlılığı ve ya yasa dışı ilaç kullanımıdır. Gelişmiş ülkeler başta olmak üzere günümüz gençliğinin önemli sağlık sorunlarını oluşturmaktadır. Yasadışı maddelerden olan esrar, eroin, morfin ve benzeri opioidler; kısa devrede keyif verse de bellek kaybı, öğrenme güçlüğü, algı bozukluğu, koordinasyon kaybı, kalp hızında artış, anksiyete ve panik atak, ağrı hissinde azalma, öfori, konvizyon, kabızlık, depresyon, öfke, sersemlik yapmaktadır. Bir uyarıcı olan amfetaminler; yükselme (çoşku) hissi, öfori, şeker artışına, hiperaktiviteye, düygusal küntleşmeye, yorgunluğa, üzüntü ve sosyal gerginliğe, anksiyete, yargılama bozukluğuna, tehlikeli cinsel davranış ile taşikardi, tansiyonda yükselme, terleme, titreme, bulantı kusma, kilo kaybı, psikomotor ajitasyon, kas zayıflaması, solunum baskılanması, göğüs ağrısı kalpte ritim bozukluğu, epilepsi, diskinezi, koma ve algılama bozukluklarına neden olmaktadır(8). Bu adölesan döneminde kahvehanelere alışma, gruplaşmalar, kavgalar ve eve geç gelmeler de görülebilmektedir. Öğrencilikle bağdaşmayan bu durumlar yaşamı ve başarıyı olumsuz etkileyebilir. Adölesan dönemi gençler boş zamanlarını birer güzel sanatla, sosyal aktivite veya sporla değerlendirmeleri halinde benlik saygılarını artırarak başarılı bir yaşam tarzı kuracaklardır (1). Burdur da yukarıda belirtilen konularda yeterli bir çalıma olmadığından lise öğrencilerinin alışkanlıklar hakkında bilgi ve tutumlarının araştırılması amaçlanmıştır. MATERYAL VE METOD Bu çalışma, Burdur Valiliği İl Gençlik Kurulu Toplantısında alınan bir karar gereğince gençliğin sağlık sorunları açısından kötü alışkanlıklarının ne boyutta olduğu ve bilinçlendirilmeleri amacıyla planlandı. Şehir merkezinde bulunan biri özel 1 ayrı lisenin I., II., III. ve hazırlık sınıflarında okuyan öğrencileri üzerinde Ocak 23 yılında küme örnekleme yöntemiyle yapıldı. Önceden hazırlanan aynı zamanda eğitici amaçlı ekteki anket soruları sınıflarında kendilerine dağıtılarak ve ön açıklamaları yapılarak özgür iradeleri ile cevaplamaları istendi. Araştırmaya 9 lise öğrencisinden 147 si (%11.63) alınmıştır. Veriler Excel programında yazılarak, Spss programında Ki-Kare testi ve yüzdelik değerlendirme yapılarak kaynaklara göre değerlendirildi. BULGULAR Öğrencilerinin liselerine göre dağılımları grafik 1 de dir. Grafik-1 Öğrencilerin Liselere Göre Dağılımları ,9 7,3 4,2 6,1 23,6 11,9 8,3 6,6 32 3,1 BURDUR LİSESİ B. ANADOLU LİSESİ A.ÖĞRETMEN LİSESİ İMAM HATİP LİSESİ TİCARET LİSESİ CUMHURİYET LİSESİ KIZ MESLSK LİSESİ END.MESLEK LİSESİ USO LİSESİ ÖZL.A.ALİCAN LİSESİ Araştırmaya katılan Burdur şehir merkezindeki liseler ve öğrenci sayıları grafik- 1 dedir. Lise öğrencilerinin eğitim tipine bağlı şubelerine göre dağılımı grafik-2 dedir.

3 16 Grafik-2 Öğrencilerin Eğitim Tipine Bağlı Şubeleri YANITSIZ KUAFÖRLÜK EL SANATLARI MOBİLYA BİLGİSAYAR GIDA ÇOCUK GELİŞİMİ YABANCI DİL SOSYAL TÜRKÇE MATEMATİK FEN 46,9 1, ,2 33 4,6 48 1,9 2 4,7 49 1,7 18 7, ,4 15, Lise öğrencilerinin yaşlarına göre dağılımları tablo 1 dedir. YAŞLARI SAYI Yanıtsız 6.6 Toplam 147. Tablo: 1 - Lise Öğrencilerinin Yaşlarına Göre Dağılımları Lise öğrencilerinin cinsiyetlerine göre dağılımları tablo 2 dedir. CİNSİYETLERİ SAYI Erkek Kiz Yanıtsız Toplam 147 Tablo: 2 Lise Öğrencilerinin Cinsiyetlerine Göre Dağılımı Lise öğrencilerinin sınıflara göre dağılımı tablo 3 tedir. SINIFLAR SAYI 1. sınıf sınıf sınıf hazırlık toplam 147. Tablo: 3 Lise Öğrencilerinin Sınıflarına Göre Dağılımı Lise öğrencilerinin sosyokültürel etkinliklere katılmalarını gösteren tablo 4 tedir. SOS-KÜL. ETKİNLİK SAYI Spor Res.-müz.-tiyat.-folk İnterkafe Diğer Yanıtsız Toplam Tablo: 4 Öğrencilerin Sosyo-Kültürel Etkinliklere Katılmaları (Birden fazla katılımlar dahildir)

4 161 Lise öğrencilerinin başarı düzeyleri tablo 5 te gösterildi. BAŞARI DÜZEYLERİ SAYI Çok iyi Iyi Orta Zayıf Çok zayıf 5.5 Yanıtsız Toplam 146. Tablo: 5 Öğrencilerin Başarı Durumları Lise öğrencilerinin sigara, alkol ve yasadışı madde alışkanlıkları grafik-3 de gösterildi. Grafik-3 Lise Öğrencilerinin Çeşitli Alışkanlıkları , , ,7 67,35 11,94 SİGARA MADDE BAĞIMLILIĞI HİÇBİRİ Öğrencilerin sigaraya başlama yaşları tablo 6 dadır. Tablo: 6 Lise Öğrencilerinin Sigaraya Başlama Yaşları S. BAŞLAMA YAŞLARI SAYI - <9 YAŞ Yanıtsız Toplam 195. Öğrencilerin sigaraya başlama nedenleri grafik-4 dedir.

5 162 Grafik-4 Öğrencilerin Sigaraya Başlama Nedenleri , ,95 AİLENİN ETKİSİ ARKADAŞ ÇEVRESİ 4 2,2 KENDİMİ İPATLAMA 19,78 STRESTEN 4 2,2 DİĞER PSİKOLOJİK 18 9,89 BİRDEN FAZLA NEDEN Öğrencilerin günde içtikleri sigara miktarı tablo 7 de dir. SİGARA SAYISI/24 SAAT SAYI 1 1 Adet Tablo: 7 Öğrencilerin Günde İçtikleri Sigara Miktarı Öğrencilerin sigaradan ne yarar sağladıkları sorusuna yanıtları grafik-5 tedir. Grafik-5 Öğrenciler Sigaradan Ne Yarar Görüyor? 184 BİRDEN ÇOK SEÇENEK DİĞER SOSYAL İLİŞKİ SAĞLIYOR 9, , ,63 3 STRES ATIYORUM 55,97 13 KEYİF VERİYOR 17,

6 163 Lise öğrencilerinin sigaranın sağlığa olan zararlarını ne derecede bildiklerini gösteren grafik-6 dadır. Grafik-6 Öğrencinin Sigaranın Sağlığa Zararları Konusunda Bİlgi Düzeylerinin Ölçümü YANITSIZ 7.Hiçbiri 6.Geb. Düşük, ölü doğum, bebekte gelş. Geriliği 5.Beyin kanamsı, felç ve ölüm 4.Ayak-bacak, el-kol kangreni ve ölüm 3.Akciğer, mide-barsak kanseri 2.Damar sertliği, kalp krizi ve ölüm 1.Nefes darlığı, göğüs ağrısı, kalp çarpıntısı 39 1, , , , , , , Lise öğrencilerinin alkole başlama yaşları tablo 8 dedir. ALKOLE BAŞLAMA YAŞI SAYI - <9 YAŞ HATALI YANIT Tablo: 8 Öğrencilerin Alkole Başlama Yaşları Öğrencilerin alkol içme nedenleri grafik-7 dedir. Grafik-7 Öğrencilerin Alkol İçme Nedenleri , , ,42 AİLENİN ET6KİSİ 6 5,51 KENDİMİ İSPATLAMA 1 9, ,1 DİĞER PSİKOLOJİK Öğrencilerin alkol içme sıklığı tablo 9 dadır.

7 164 ALKOL İÇME SIKLIĞI SAYI Özel günlerde Her gün günde bir Toplam 17. Tablo: 9 Öğrencilerin Alkol İçme Sıklığı Öğrencilerin alkol içmekten ne yarar sağladıklarının yanıtı tablo 8 dedir. Grafik-8 Öğrenciler Alkol içmekten Ne Yarar Görüyor? , , , ,28 KEYİF VERİYOR STRES ATIYORUM 2 1,75 SOSYAL İLİŞKİ SAĞLIYOR DİĞER BİRDEN ÇOK SEÇENEK Öğrencilerinin alkolün sağlığa zararları konusunda bilgi düzeyleri grafik-9 dadır. Grafik-9 Öğrencilerin Alkolün Sağlığa Zararları Konusunda Bilgi Düzeylerinin Ölçümü ,79 2,32 12,51 15,63 12,77 17,96 18, ,57 1.Para, zaman kaybı ve başarısız 3.Hafıza kaybı ve depresyona neden 5.Kalpdamar hastalığı ve ölüme Hiçbiri Lise öğrencilerinin yasadışı madde kullanma yaşı tablo 1 dadır. MADDE KULLANMA YAŞI SAYI yaş YANITSIZ Tablo: 1 Öğrencilerin Uyuşturucu Madde Kullanma Yaşı

8 165 Öğrencilerin yasadışı madde kullanmalarının nedeni grafik-1 dadır. Grafik-1 Öğrencilerin Uyuşturucu Madde Kullanma Nedeni ARKADAŞ ÇEVRESİ STRESTEN YANITSIZ Yasadışı kullanılan maddelerin adları tablo 11 dedir. KULLANILAN MADDE SAYI Eroin+kokain+diğer Diğer Toplam 4. Tablo: 11 Kullanılan Maddenin Adları Öğrencilerin kullandıkları yasadışı maddenin yararına verdikleri yanıt tablo 12 dedir. YARARI HAKKINDA SAYI Keyif veriyor 2 5. Stres atıyorum 2 5. Toplam 4. Tablo: 12 Uyuşturucu Maddenin Yararı Nedir? Öğrencilerin kullandıkları yasadışı maddelerin sağlığa olan zararları konusundaki bilgileri grafik- 11 dedir. 1 4 Grafik-11 Öğrencilerin Uyuşturucu Maddenin Zararları Konusunda Bigi Düzeylerinin Ölçümü YANITSIZ 6.Hiçbiri 5,66 183, Parasal kayıp, başarısızlık ve toplum dışlaması 4.Etrafa çarpma, ayak altına yığılıp kalma 3.Kalp krizi, beyin kanamsı ve ani ölüm 22,1 19,26 17, Sarılık, AİDS vb. hastalıklara yakalanma 1.Dikkat kaybı, sinir krizleri-çarpıntı 12, ,

9 166 Öğrencilerin kötü alışkanlıkları bırakma ile ilgili düşünceleri tablo 13 dedir., Tablo: 13 Kötü Alışkanlıkları Bırakma Düşünceleri BIRAKMA DURUMU SAYI Evet Hayır Yanıtsız Toplam 371. Öğrencilerin kötü alışkanlıkları bıraktırma kuruluşları hakkındaki bilgileri grafik-12 dedir. Grafik-12 Öğrencilerin Kötü Alışkanlıkları Bıraktırma Kuruluşları Hakkındaki Bilgi Düzeyleri ,72 SİGARA BIRAKTIRMA POLİKLİNİĞİ 66 17,79 ALIKOL, MADDE TEDAVİ MERKEZİ (AMATEM) ,74 HİÇBİRİ 25 6,74 İLK İKİ SEÇENEK BİRLİKTE TARTIŞMA Ülkemizde genelde sigara ve alkol içimi serbest olduğu için yüksek oranlarda bulunurken, madde bağımlılığı ise yasal kontrole rağmen artış eğilimindedir. Sigara içme yaşı ilköğretimin 5. sınıflarına kadar indiği bildirilmektedir. Sigara bağımlıların 1/4 ü yalnızca sigara nedeniyle 65 yaşına varmadan ölmektedir. Türkiye de yılda 35 bin kişi sırf bu yüzden ölmektedir. Sigaradan ölümler bu asrın ilk çeyreğinde bini bulacağı tahmin edilmektedir (8). ABD de 199 yılında sigaraya bağlı ölümler tüm ölümlerin beşte biri olup, özellikle kardiyovasküler hastalığından ve her yıl 53. kişi de pasif içicilikten ölmektedir (11). Horasan, Elazığ ortaokul son sınıf erkek öğrencilerinin %11.5, kız öğrencilerinin %1.9 oranında sigara içtiği ve yaşları ilerledikçe sigara içmenin artış gösterdiğini (3), Sezer, Ankara da ortaokul son sınıf öğrencilerinin %5.17, lise ve dengi okul son sınıf öğrencilerinin %24 oranlarında (12), Öztürk, Isparta da ortaokul öğrencilerinin %5.1, lise öğrencilerinin %24 oranında sigara içtiğini ve bunun %2.5 i erkeklerde, %6.8 i kızlarda bularak, sınıflar ilerledikçe artarak son sınıflarda %42.1 oranına ulaştığını bildirilmektedir (13). Erci, Erzurum daki lise öğrencilerinin %18.8 inin sigara, %7.7 sinin alkol, %6.9 nun uhu kullandıklarını ve bunun nedeninin aile içi yaşantıya bağlı olduğunu (14), Bilir, Hacettepe Üniversitesinin çeşitli fakülte ve yüksekokullarındaki 3. Sınıf öğrencilerinden erkeklerin %41.5, kızların %29.1 oranında sigara içtiği, erkeklerin %52.4 nün, kızların %32.8 nin içki kullandıkları ve erkeklerin %48 inin, kızların %62.7 sinin ilaç aldıklarını (15), Turgut Özal Tıp Merkezinde çalışan hekimlerin %45.9, hemşirelerin %4.3 ve tıp öğrencilerinin sigara içme alışkanlığının %39 oranlarında olduğu ve bunun sınıflar ilerledikçe artığı bildirilmektedir (16). Orak (1998), Isparta şehrindeki SDÜ öğrencilerinde sigara içme oranını %48.9, alkol kullanımını %15 bulmuştur (29). Onat, Türkiye de 2 yaş üzeri erkeklerin %59.5 i, kadınların %18.9 u sigara içtiğini (17), Sofuoğlu, Ankara da lise öğrencilerinde sigara içme sıklığının ortalama %15.3 bulduğunu, ülkemizde 15 yaş öncesi grupta alkol kullanımında %62 oranında artış gösterdiğini, keyif verici madde kullanımının ise yaşlarda tehdit edici boyutlara ulaşarak bunun bütün dünyada özellikle adölesan döneminde ve genç erişkinlerde fazla olduğunu vurgulamıştır (18).

10 verilerine göre ABD de sigara içme prevalansı %25.7, yaş grubunda en yüksek olduğunu (19). İngiltere deki 7 tıp fakültesi öğrencilerinden %48 oranında erkekler, %38 oranında kızların sigara içtiği, yüksek oranda alkol alanların %12 si erkek, %7 sinin kız olup yasa dışı ilaç kullanma oranının %36 olduğu bildirilmiştir(2). Leeds Üniversitesi Tıp öğrencilerinden %86 ının alkol kullandığı, yasa dışı ilaç kullanımı erkeklerde %28.3, kızlarda %35.6 olup en çok kullanılan ilacın cannabis olduğu bildirilmiştir (21).Newcastle tıp fakültesinin 2. Sınıfında alkol kullanımı %25.5, cannabis ilaç kullanımı %49.2, diğer ilaçların kullanım oranı %2.9 dur (22). İngilter deki diş hekimliği öğrencilerinin 2. Sınıfta alkol kullanımı %47 iken son sınıfta %25, tıp fakültesi öğrencilerinde bu durum %33 ve %43 oranlarında olup, yasa dışı ilaç kullanımı diş hekimliği 2. Sınıfında %47, son sınıfında %54 olduğu bildirilmiştir (23) İngilter deki bir diş hekimliği fakültesi öğrencilerinde alkol kullanımı erkeklerde %63, kızlarda %42 ve cannabis kullanma oranının %55 olduğu bildirilmiştir (24). Taiwan da yaş orta-lise-yüksekokul öğrencilerinde sigara içilmesi %15.4, alkol kullanımı %16.7 ve yasadışı madde kullanımının %1.5 olduğunu bildirirken sigaraya başlama yaşının 12 yaş, alkol kullanımının kızlarda daha fazla olduğunu vurgulamıştır (25). İngiltere deki üniversite öğrencilerinde %11 alkol içmediği, içenlerin de %61 i erkek, %48 i kızların olduğu bildirilmiştir. Cannabis kullanma erkeklerde %6, kızlarda %55 ve diğer yasadışı ilaç kullanımı %33 olduğu bildirilmiştir (26). Avustralya daki öğrencilerde sigara kullanımı 17 yaş erkeklerde %51, kızlarda %46 dır (27). Bumin, gençlik döneminin morbidite ve mortalite sorunlarını dile getirirken başta alkol olmak üzere psikoaktif maddeler de ölüm nenleri içinde olduğunu bildirmiştir (28). Çalışmamızda Burdur daki lise öğrencilerinde %16,6 olarak bulunan sigara içme oranının ülkemiz orta ve lise dönemi öğrencilerinde ve Taiwan daki öğrencilerde genelde diğer yurt içi ve yurt dışı benzer çalışmalarında bildirilen oranlar düzeyindedir. Bu durumun öğrencilerin ailesel hoşgörü, ekonomik yeterlilik ile üniversitede bağımsız hareket etmesine bağlı olarak değiştiği anlaşılmaktadır. Çalışma grubumuzda bulunan %1, oranında alkol yurt içi ve batı ülkelerinden bildirilen değerlerden düşük bulunmasına rağmen, Burdur daki lise öğrencilerinde de alkol kullanma konusu dikkat çekici düzeydedir. Diğer alışkanlıklar olarak bulunan %,34 oranı sadece madde bağımlılığı anlamına gelmediğinden tartışılamamıştır. Ancak bu konuda bariz çalışmaya gereksinim olduğu anlaşılmaktadır. Öğrencilerin kahvehane alışkanlığı her ne kadar %4,7 oranında bulundu ise de bununla ilgili bir çalışmaya rastlanamadığı için yorumlanamamıştır. Öğrencilerin bir sanat ve/veya sporla uğraşmaları sonucunda benlik saygılarının arttığı bilinen bir gerçektir. Bu durum öğrencilerin başarılarını da körükleyeceği bilinmektedir. Çalışmamızda; %3,78 oranı ile en fazla spor, resim-müzik-tiyatro-folklor %2,45, internetcafe %9,11 ve diğer uğraşılar %17,13 oranlarında bulunması nedeniyle arzu edilen düzeylerde olmadığı anlaşılmaktadır. SONUÇ VE ÖNERİLER Yapılan bu çalışmada ortaya çıkan oranlar benzer çalışmalarda bildirilen oranlar düzeyinde olsa da sorunun giderek büyüdüğünü ve büyümeyi sürdürdüğünü ortaya koymaktadır. Alınması gereken önlemlerden birincisi ;öğrencilere spor,halk oyunları,tiyatro,resim vb. etkinliklere katılma olanakları sağlamak olabilir. İkincisi; sorunun büyümesini önlemek için gençler, aileler, öğretmenler, toplumbilimciler ve sağlıkçılar arasında sürekli ve dinamik bir etkileşim sağlanmalıdır. Okullarda ders olarak okutulması gerekir. Önleme çalışmalarında bölgenin kültürel özellikleri de dikkate alınmalı ve toplum temelinde yürütülmelidir. Bir başka öneri ise araştırmanın aynı yöntemlerle tekrarlanması büyük önem taşımaktadır. Böylece Türkiye de yıllar içinde gelişen trendler göz önüne serilebilecek, alınması gereken önlemler daha net ortaya konabilecektir. Bu çalışma ile birlikte benzer yöntemle yapılmış daha genç nüfusu, örneğin ilköğretim öğrencilerini kapsayan araştırmanın da yapılmasının gerekli olduğu inancındayız. KAYNAKLAR 1. Karataş İ. Gençlerin Önemli Sosyal Sorunları 5-7 Mayıs III. Halk Sağlığı Günleri Kongresi 1993; s Yörükoğlu A. Gençlik Çağı, ruh sağlığı Eğitimi ve Ruhsal Sorunları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Tisa Matbaası, Ankara 1985; s Horasan E., Sezer R.E. Ortaokul Son Sınıf Öğrencilerinde Sigara Kullanım Prevalansı. Sağlık İçin Sigara Alarmı 1995;2(1): Chapman S., Richadson J. Tobaccao Exise and declining tobacco consuption: The case of Papua New Guinea. Am. J. Public Health. Sağlık için sigara Alarmı 1995: 2(1): Akdeniz Ün. Tıp Fak Öğren. Deki 5. Kaynak:. 199; 8; Anonim: Sigara Alarmı Başyazı, Sigara Alarmaı-T. Halk Sağ Der. Sigarayla Mücadele Kolu Yayın1992: sayı 1, s.1

11 Selçuk ZT. Yalancı Dost, Sinsi Düşman Sigara. Actual Medicine; Ocak 21; Anonim. Sigaranın Bedeli (31 Mayıs Dünya Sigarasız Günü nedeniyle Sigara ve sağlık Ulusal Komitesinin Düzenlediği basın Toplantısı Metni 3 Mayıs 1995) Sağlık İçin Sigara Alarmı 1995;2(1): Rittersberger T. H. Aile İçi Şiddet : Bir Sosyolojik Yaklaşım 2, Yüzyılın Sonunda Kadınlar ve Geleceğin Konferansı Kasım Evlice Y.E., Özpoyraz N., Ünal M. Alkol Bağımlılarında Serum Magnezyum Düzeyleri. Ç.Ü. Tıp Fak. Derg. Adana 1993;18 (2): Çam O.,Khorshıld L.,Altuğ Özsoy S.: Öğrencilerin Çalışma Davranışı, Sınav Kaygısı ve Benlik Saygısının Başarı Düzeyine Etkisinin İncelenmesi E.Ü.HYO. Dergisi 14(3): , Bartecchi C.E., Mac Kenzie T.D., Schrier R.W. The Human Costs of Tobacco Use (First of two ports). N. England J.Med1994;33: Sezer R.E. Ankara da Ortaöğretim Düzeyinde Sigara İçme Alışkanlığı Sorunu. TAG ; Öztürk M., Şahin Ü. Aslankoç R., Çakmak A. Isparta da Ortaöğretimde Okuyan Öğrencilerin Sigara İçme Durumu Mayıs Uluslararası Katılımlı Sigara ve Sağlık Ulusal Kongresi Özet Kitabı İstanbul 1999; 21. Poster 14. Erci B., Lise Öğrencilerinde Madde Bağımlılığı ve Etkileyen Ailesel Faktörler Haziran 1999 VII. Ulusal Hemşirelik Kongresi Bildiri Özeti Kitabı,Erzurum.1999; Bilir Ş. Hacettepe Üniversitesi Öğrencilerinin Sigara-Alkol-İlaç Alma ve Bağımlılık Yapan Maddeleri Kullanma Alışkanlığının Araştırılması. Sağ. Bakan. Sağlık Dergisi 1993; 65(1): Güreş G., Pehlivan E., Eğri M. Turgut Özal Tıp Merkezi Hekim, Hemşire ve Tıp Öğrencilerinde Sigara İçme Sıklığı. T. Ö. Tıp Mer. Dergisi 1997; 4(4): s Onat A., Şenocak M., Çörnek E. Ve ark. Türkiye de Erişkinlerde Kalp Hastalığı ve Risk Faktörleri Sıklığı Taraması. Türk Kardiyoloji Derneği Araş.1991; 19: Sofuoğlu S. Gençlerin Ruhsal Problemleri. 5-7 Mayıs 1993 III. Halk Sağlığı Günleri Kongresi Kitabı Kayseri 1993;s Özbay G. Sigaranın Arteriosklertik Kardiyovasküler Hastalıklar Üzerine Etkisi. T.Ü. Tıp Fak. Dergisi 12 (1,2,3): s , Webb E., Ashton CH., Kelly P., Kamah F. An Update On British Medical Students Lifestyle. Med. Educ May; 32 (3): Pickard M., Bates L., Doriaen M., Greinq H., Saint D. Alcohol and Druq Use in Second-Year Medical Students at the University of Leeds. Med. Educ. 2 Feb; 34 (2): Ashton CH., Kamali F. Peronality, Lifestyles Alcohol and Druq Cunsumption in a Sample of British Medical Students. Med. Educ May; 29 (3): Newbury- Birch D., Lowary RJ., Kamali F. The Changing Patterns of Driking, İllicit Druq Use, Stress, Anxiety and Depression in Dental Students in a UK Dental School: A Longitudinal Study. Dent J. 22 Jun 15; 192 (11): Underwood B., Fox K. A Survey of Alcohol and Druq Use Amonq UK Based Dental Undergraduates. Br. Dent. J. 2 Sep. 23; 189 (6): Chou P., Liou MY., Lai MY., Hsiao ML., Chang HJ. Time Trend of Substance Use Among Adolescent Students in Taiwan J. Formos Med Assoc Dec;98 (12): Webb E., Ashton CH., Kelly P., Kamali F. Alcohol and Druq Use in UK University Students. Lancet 996 Oct. 5; 348 (932): Hill DJ., White VM., Williams RM., Gardner GJ. Tobacco and Alcohol Use Among Australian Secondary School Students in 199. Mwed. J. Aust Feb. 154; 158 (4): Bumin M.A. Gençlik Döneminin Morbidite ve Mortalite Sorunları 5-7 Mayıs 1993 III. Halk Sağlığı Günleri Kongresi Kayseri 1993; Orak S., Özen T., Orak ME. Süleyman Demirel Üniversitesi Öğrencilerinin Sigara, Alkol ve Sosyokültürel Özelliklerinin İncelenmesi. SDÜ. Tıp Fak. Derg. 24; 11 (3): 1-7.