Türkiye de Kişisel Dozimetri Hizmeti

Transkript

1 1. ULUSAL RADYASYONDAN KORUNMA KONGRESİ Kasım 2015 Türkiye de Kişisel Dozimetri Hizmeti Dr. Çiğdem YILDIZ Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi Sağlık Fiziği Bölümü

2 Radyasyondan Korunma X

3 Doz Sınırlama Sisteminin Temel İlkeleri Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği Madde 7: 1- Uygulamaların gerekliliği; Işınlanan kişilere veya toplumlara radyasyondan kaynaklanacak hasarları dengeleyecek net bir yarar sağlamayan hiçbir ışınlamaya izin verilmemelidir. 2-Optimizasyon; Gerekliliği onaylanmış uygulamalarda ekonomik ve sosyal faktörler göz önünde bulundurularak bütün radyasyon ışınlamalarında mümkün olan en düşük dozun alınması sağlanmalıdır (ALARA=As Low As Reasonable Achievable). 3- Doz sınırlaması; Kişilerin aldıkları doz eşdeğerleri izin verilen yıllık doz sınırlarını aşmamalıdır.

4 Doz Sınırları Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği Madde 10: Radyasyon görevlisi personel Ardışık 5 yıl üzerinden ortalama alındığında yılda Tek bir yılda Göz lensi için yılda Eller, ayaklar veya deri için yılda Toplum üyesi kişiler Ardışık 5 yıl üzerinden ortalama alındığında yılda Tek bir yılda Göz lensi için yılda Eller, ayaklar veya deri için yılda 20 msv 50 msv 150 msv 500 msv 1 msv 5 msv 15 msv 50 msv yaş arasındaki stajyer ve öğrenciler için etkin doz bir yılda 6 msv i aşamaz. Hamileliği belirlenmiş radyasyon görevlileri denetimli alanda görev yapamaz.

5 Dozimetre Kullanma Zorunluluğu Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği Madde 20 ve Madde 21 1.Çalışma koşulu A : Yılda 6 msv ten daha fazla etkin doza veya göz merceği, cilt, el ve ayaklar için yıllık eşdeğer doz sınırlarının 3/10 undan daha fazla doza maruz kalma olasılığı bulunan çalışma koşuludur. ÇALIŞMA KOŞULU A DURUMUNA UYAN TÜM ÇALIŞANLAR KİŞİSEL DOZİMETRE KULLANMAK ZORUNDADIR.

6 Tanımlar Dozimetre: Kişilerin mesleki ışınlamalar sonucu maruz kaldığı radyasyon dozunu ölçmede kullanılan cihaz veya düzenektir. Dozimetri: Radyasyon kaynakları ile çalışan kişilerin maruz kaldığı radyasyon dozunun belirlenmesinde kullanılan cihazlar ve işlemleri ifade eden sistemdir.

7 Personel Doz Eşdeğeri Hp(d) Vücudun belirli bir noktasında belirli bir d derinliğinde yumuşak dokudaki doz eşdeğeridir. Personel doz eşdeğerinin birimi Sievert tir. Tüm vücut için Hp(10) El-ayak ve cilt için Hp(0.07) Göz merceği için Hp(3)

8 Dozimetreler Pasif dozimetre: Alınan dozların okunmasında ek bir cihaza ihtiyaç gösteren, bir zaman aralığında alınan toplam radyasyon dozunu ölçen cihazdır. Yaygın olarak kullanılanlar, Film TLD OSL Aktif dozimetre: Alınan radyasyon dozlarının doğrudan okunmasını mümkün kılan cihazdır. Bu dozimetreler gerektiğinde 2. dozimetre olarak kullanılmaktadır. Elektronik Cep-kalem dozimetreleri

9 Dozimetreler

10 Dozimetreler Foton dozimetreleri; H p (10) ölçer, radyasyon tipi ve enerjisi hakkında bilgi vermez. Ayırıcı foton dozimetreleri; H p (10) ölçer ve radyasyonun tipi ve enerjisi bilgilerini de verir. Beta-foton dozimetreleri; H p (0.07) and H p (10) ölçer ve radyasyonun tipi ve enerjisi bilgilerini de verir. Ekstremite dozimetreleri; beta-foton radyasyonu için H p (0.07), Nötron dozimetreleri; H p (10).

11 Kişisel Dozimetri Hizmeti ÇNAEM 1960 lı yıllarda ilk kez ÇNAEM tarafından verilmeye başlanmıştır yılına kadar ÇNAEM ve SANAEM tarafından verilmiştir. SANAEM yılları arasında sadece SANAEM tarafından verilmiştir. SANAEM ve ÖZEL SEKTÖR 2013 yılı sonrası mevzuat değişikliği ile birlikte SANAEM ve özel sektörde faaliyet gösteren servisler tarafından verilmektedir.

12 Dozimetre Kullanım Alanları Radyoloji Araştırma Radyoterapi Dozimetre Nükleer Tıp Üretim Endüstri

13 SANAEM Kişisel Dozimetri Laboratuvarı Film Dozimetri (2013 e kadar) TLD Dozimetri Yüzük Dozimetri

14 SANAEM Kişisel Dozimetri Laboratuvarı 4 Adet Panasonic TLD okuyucu 1 Adet Harshaw TLD okuyucu 1 Adet Panasonic Otomatik Işınlayıcı (Cs-137)

15 SANAEM Kişisel Dozimetri Laboratuvarı Element # TLD Kristali Filtre Ölçme Aralığı 1 Li 2 B 4 O 7 :Cu Plastik- 14 mg/cm μsv ~ 10 Sv 2 Li 2 B 4 O 7 :Cu Plastik-160 mg/cm μsv ~ 10 Sv 3 CaSO 4 :Tm Plastik-160 mg/cm 2 10 μsv ~ 500mSv 4 CaSO 4 :Tm Kurşun mg/cm 2 10 μsv ~ 500mSv β, foton ve nötrona duyarlı.

16 Foton İletkenlik Bandı elektron tuzakları İletkenlik Bandı E İletkenlik Bandı hol tuzakları ışık Valans Bandı Valans Bandı Valans Bandı 1-ışınlanma 2-tuzaklanma 3-ısıtma ve iyonlaşma elektron-deşik(hol) birleşmesi ve foton ışıması

17 SANAEM Kişisel Dozimetri Laboratuvarı LiF: Mg,Ti β, foton duyarlı

18 İşleyiş Dozimetre servisine talep yapılır. Kişisel dozimetre gönderilir. Dozimetre yeni döneme kadar kullanılır. Dozimetreler değerlendirilir. Eski döneme ait dozimetre iade edilir. Dozimetre servisi yeni dönem dozimetrelerini gönderir. Dozimetreye ait doz sonucu belirlenir. Doz sonuçları raporlanır. Doz sonuçları MDKS ye aktarılır.. Yüksek Doz

19 Yüksek dozlar Doz sonucu 2 msv/ay sınırını aşıyorsa; Dozimetri Servisi tarafından İnceleme Düzeyi Doz Araştırma Formu gönderilir. Çalışma şartları Lisans koşullarında değişiklik Kaza durumu Hatalı kullanım durumlarını ayırt etmek için çeşitli sorular bulunmaktadır.

20 Yüksek dozlar Hatalı kullanım söz konusu ise TAHMİNİ DOZ belirtilmelidir. Tahmini doz, alan ölçümleri, çalışma süreleri, aynı yerde çalışan diğer personelin doz değerleri vs. bilgileri dikkate alınarak RKS tarafından hesaplanmalıdır. Yüksek doz incelemesi sonucunda gerekli ise kullanıcı sağlık kontrolüne yönlendirilir. İnceleme Düzeyi Doz Araştırma Formundaki bilgiler mutlaka doğru ve eksiksiz doldurulup, dozimetre kullanıcısı, radyasyondan korunma sorumlusu ve lisans sahibi tarafından imzalanmalıdır.

21 Dozimetre kullanıcılarının çalışma alanları 12% 1% 5% 7% 75% Radyoloji Nükleer Tıp Radyoterapi Endüstri Diğer

22 Sağlık Fiziği Birimi 8. Özellikle kalem, 1. kimlik kartı Koruyucu Kullanım süresi kıyafetin 6. kılıfı Sadece Yüzük Nem, Çalışma dozimetrenin gibi sıcaklık, bittiğinde, metal dozimetre, 5. gönderildiği darbe sonunda, altına takılmalıdır. yeni dozimetre kristali tutaçları gibi radyasyon TLD ler hasar göğüs kaynak olan kaynaklarından alanı kişi 2. Sadece çalışma cebine eşyaların tarafında veya kullanmalıdır. alanında Önemli ile -Kurşun değiştirildiğinde yaka önlük hizasına altına, kalacak yanına uzak (denetimli tutulmalıdır. takılmamalı, şekilde kullanılmalıdır. hususlar alan) takılmalıdır. Kişilerce en eldivenin dışında kısa sürede saklanmalıdır. ortak içine vs kullanılmamalıdır. takılmalıdır. önünde veya arkasında TAEK e iletilmelidir. radyasyonu engelleyecek cisimler olmamalıdır.

23 Doz sonucu sorgulama

24 Kullanıcı adı ve şifrenin kurum veya kuruluşlarda yetkili kişi tarafından kullanılması Şifre problemlerinde resmi dilekçe ile başvuru yapılmasının gerekliliği

25 TAEK Bilgi Sistemleri Personel bilgilerinde güncelleme Hizmet sonlandırma Yeni personel ilave etme Dozimetre devir Doz raporları Ücret takibi

26 Yönetmelikte değişiklik Kişisel dozimetre zorunluluğu Madde 21 - Çalışma Koşulu A durumunda görev yapan kişilerin, kişisel dozimetre kullanması zorunludur. Dozimetri hizmeti, Kurum ve Kurum tarafından uygun görülen kuruluşlar tarafından verilir ve dozimetrik değerlendirme sonuçları merkezi doz kayıt sistemine işlenir. Dozimetri hizmeti verecek kuruluşların uygunluk ölçütleri ile çalışma usul ve esasları Kurum tarafından belirlenir. Dozimetri Hizmeti Verecek Kuruluşlara İlişkin Usul ve Esaslar (2011)

27 Dozimetri Servisleri Denetim Dozimetri Servisi TÜRKAK Akreditasyon TAEK Yetkilendirme MDKS Hizmet Müşteri

28 Uygunluk ölçütleri 7M Man Machine Medium Material Method Management Measurability = Personel = Cihaz = Yerleşim = Malzeme = Metot = Yönetim = Ölçme yeteneği

29

30 EURADOS Karşılaştırma Çalışması 2014

31 EURADOS Karşılaştırma Çalışması 2014

32 EURADOS Karşılaştırma Çalışması 2014

33 EURADOS Karşılaştırma Çalışması 2014 TS ISO ya göre sonuçların değerlendirilmesi 5th Regional RECAN Workshop: The Role of the TSOs in the Optimization of Radiation Protection - Almaty, Kazakhstan September 2009

34 Müşteri 4C kuralı Müşteri Cost Customer needs Convenience Connection Doz sonucu - C DOZ DEĞERİNİN 0.1 msv ALTINDA OLMASI RADYASYON KORUNMA İÇİN GEREKLİ ÖNLEMLERİN ALINDIĞINI GÖSTERİR.

35 Dozimetre kullanıcı sayısı TAEK-SANAEM: kişi (TLD) (2013 te ). Diğer servisler: kişi

36 SANAEM İkincil Standart Dozimetri Laboratuvarı Türkiye nin Radyasyondan Korunmada Teknik Altyapısının Geliştirilmesi projesi Kalkınma Bakanlığı ( ) İSDL sistem, cihaz ve donanımlar (PTW-Almanya) Bina inşaatı (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı)

37 SANAEM İkincil Standart Dozimetri Laboratuvarı

38 SANAEM İkincil Standart Dozimetri Laboratuvarı Toplam 8 kalibrasyon sistemi Yüksek Enerjili Gama Kalibrasyon Sistemi Orta Enerjili Gama Kalibrasyon Sistemi 3 Adet X-ışını Kalibrasyon Sistemi (320 kv, 160 kv, mamografi) Beta Kalibrasyon Sistemi Nötron Kalibrasyon Sistemi Panaromik Işınlama Sistemi

39 SANAEM İkincil Standart Dozimetri Laboratuvarı SANAEM-İSDL ulusal referans kalibrasyon laboratuvarı olarak hizmet verecektir.

40 SANAEM İkincil Standart Dozimetri Laboratuvarı

41 1. ULUSAL RADYASYONDAN KORUNMA KONGRESİ Kasım 2015