HEKİM, TEKNİKER VE TEKNİSYENLERİN RADYASYONDAN KORUNMA SORUMLULUKLARI

Transkript

1 HEKİM, TEKNİKER VE TEKNİSYENLERİN RADYASYONDAN KORUNMA SORUMLULUKLARI Dr. Gökçe Kaan Ataç 1

2 GENEL KURALLAR Kendimi Süre Uzaklık Örtü Hastamı Gerekçelendir Optimize et Referans dozlar 2

3 BEYAZ SAYFALAR 3

4 TÜM TARAFLAR İstem yapan doktor Radyolog Tekniker- Teknisyen Hasta Medikal fizikçi Cihaz üreten- satan firma Ulusal düzenleme otoritesi Akreditasyon yapan otorite 4

5 MEVCUT DURUM İstem yapan doktor Radyolog Tekniker- Teknisyen Hasta Medikal fizikçi Cihaz üreten- satan firma Ulusal düzenleme otoritesi Akreditasyon yapan otorite 5

6 SORUMLULAR Lisans Sahibi Radyasyondan Korunma Danışmanı Radyasyondan Korunma Sorumlusu Yönetim 6

7 SORUMLULAR Radyasyon Güvenliği Komitesi Radyoloji Uzmanı Tekniker-Teknisyen Medikal Fizikçi Frey D, AJR:194, April

8 MEVZUAT Radyasyon Güvenliği Yönergesi Sağlık hizmetlerinde iyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ile çalışan personelin radyasyon doz limitleri ve çalışma esasları hakkında yönetmelik Radyasyon Güvenliği Komiteleri çalışma usul ve esasları SKS-Hastane (Versiyon-5; Revizyon-01) Radiation Protection and Safety of Radiation Sources: International Basic Safety Standards, VIENNA, 2014 Council Directive 2013/59/Euratom 8

9 RADYASYON ALANI 9

10 İZİN VERİLEN DOZ DOZ (msv) RADYASYON GÖREVLİSİ TOPLUM BİREYİ EĞİTİLEN YILLIK MAKSİMUM (Yıl) YILLIK EL-AYAK-CİLT GÖZ-LENS Özel Durumlar: kurum izini ile yapılan araştırmalarda, ortalama 20 msv, en fazla 50 msv, beş yılda toplam 100 msv 10

11 MADDE 34 Devlet, ilgili tarafların görev ve sorumlulukları konusunda yetkilendirildiğinden emin olmalı. Referans seviyeleri ve doz sınırları belirlenmeli, Sağlık otoritesi, taraf olan profesyonel kurum ve düzenleyici otorite arasında yeterli konsültasyon olmalı, Girişimsel işlemleri de içeren tüm süreçlerde DRL ler belirlenmeli ve bu DRL ler görüntü kalitesini de dikkate almalı Bu DRL ler geniş katılımlı surveyler veya yerel olarak yapılmış değerlendirmelere dayanmalı 11

12 MADDE 35 Tıbbi ışınlamalarda sorumluluğu olan doktor, tekniker, medikal fizikçi ve diğer sağlık profesyonellerinin radyasyondan korunma konusunda eğitim, öğretim ve yeterlilikleri olmalı. 12

13 MADDE 36 / 1 Medikal ışınlama uygun bir klinik istek olmadan, bu istek hasta ile ilgili bilgi ile desteklenmeden, istek sahibi doktor ve radyolog arasında konsültasyon yapılarak gerekçelendirilmeden gerçekleştirilmemeli, Işınlamanın planlama ve uygulanmasında Radyoloji Uzmanı- Teknikeri güvenlik ve korunma sorumluluğunu almalı, Hasta veya kanuni temsilcisi tıbbi ışınlamadan kaynaklanan tanısal fayda ve riskler konusunda bilgilendirilmeli, 13

14 MADDE 36 / 2 Hasta bakımına yardım veya destek durumlarda, medikal ışınlamadan doğabilecek riskler konusunda bilgi verilmeden ışınlama yapılmamalı, Tanısal ve girişimsel işlemlerde kalibrasyon, dozimetri, kalite güvencesi medikal fizikçinin gözetim ve/veya belgelenmiş önerileri doğrultusunda yapılmalı 14

15 GEREKÇELENDİRME Radyolog, Beyin Cerrahı ve Acil Tıp Uzmanlarının BT kafa kurallarını kullanma oranları UTD 2017.Ozan et al. Computed tomography use in minor head injury: attitudes and practices of emergency physicians, neurosurgeons and radiologists in Turkey, UTD

16 REHBERLERİN KULLANIMI 16

17 MADDE 37 / 1 İlgililer medikal ışınlamanın gerekçelendirildiğinden emin olmalıdır. İncelemeden beklenen tanısal fayda ve oluşabilecek radyolojik zarar tartışılarak karar verilmelidir. Jenerik gerekçelendirme sağlık otoritesi ve uygun profesyonel kuruluş arasında periyodik olarak ilerleyen teknik gelişmeler ve yeni bilgiler dikkate alınarak gözden geçirilmelidir. Kişisel gerekçelendirme,incelemeyi isteyen ve uygulayan arasında konsülte edilerek hamile, emziren kadınlar ve çocukların durumu da dikkate alınarak, isteğin uygunluğu, aciliyeti, ışınlama ve hastanın özellikleri 17

18 MADDE 37 / 2 Hastanın önceki incelemelerinden gelen bilgi ile yapılmalıdır. Ulusal-uluslararası tıbbi yönlendirme rehberleri dikkate alınmalıdır. Asemptomatik hastaların tarama amaçlı ışınlamalarının gerekçelendirmesi sağlık otoritesi ve uygun profesyonel kurumlar tarafından yapılmalıdır. Onaylanmış bir sağlık taraması programına dahil olmayan ancak asemptomatik bir hastanın medikal ışınlama uygulaması istek ve çekim yapan uygulayıcılar arasında ilgili kurumların rehberlerine uygun olarak ortak kararlaştırılmalıdır. 18

19 OPTİMİZASYON PA Akciğer grafisi Erişkin Pediatrik kvp 19

20 MADDE 38 / 1 Tüm sorumlular tıbbi ışınlamanın optimize edildiğinden emin olmalıdır. Cihazlar ulusal-uluslararası standartlara uygun çalıştırılmalı, Radyoloji teknikeri ve fizikçisi işlem için uygun cihaz ve yazılım kullanıldığından, Uygun teknik parametrelerin klinik tanıya yardım edecek minimum değerlerde olduğundan, İlgili DRL ve görüntü kalitesine uygun olduğundan, Yüksek dozlu işlemlerde, hamileler, çocuklar, tarama ve gönüllü araştırmalarında özel optimizasyon uygulandığından emin olmalı. 20

21 MADDE 38 / 2 Kalibrasyon Medikal ışınlamada kullanılan tüm kaynakların ulusal ve uluslararası uygun değerlerde kalibre olduğundan, Kalibrasyonların cihazlar klinik uygulamaya başlamadan önce ve her türlü bakım çalışmasından sonra yapıldığından, Dozimetrelerin standart dozimetre laboratuarında incelendiğinden emin olmalıdır. 21

22 DOZİMETRE Zeyrek CT, Radiation Protection Dosimetry (2005) Vol. 113, No. 4, pp Gunduz H, Radiation Protection Dosimetry (2004), Vol. 108, No. 4, pp

23 MADDE 38 / 3 Hasta dozimetre işlemi Hastaların dozimetre işlemlerinin, medikal fizikçi gözetiminde, kalibre edilmiş dozimetreler ile, ulusal-uluslararası değerler kullanılarak yapılmalı ve kaydedilmelidir. Doz değerleri sık yapılan tanısal ve girişimsel işlemlerde tipik dozlar için kaydedilmelidir. 23

24 DOZ REFERANS DÜZEYİ ESD (mgy) Ortalama SD Min. Max Yüzdelik Dilim İnceleme Sayı EU Akciğer PA 162 1,08 3 0,009 29,6 0,278 0,9 0,3 Akciğer LT 162 1,6 3,2 0,011 29,6 0,642 1,8 1,5 Lumbar AP 167 2,8 3,4 0,019 29,6 1,850 3,1 10 Lumbar LT 164 4,7 5,1 0,043 29,6 3,167 5,8 30 Pelvis AP 164 2,5 3,1 0,018 23,1 1,595 2,9 10 Pelvis LT 125 3,8 4,5 0,002 29,6 2, Kafa AP 158 1,9 2,4 0,018 14,8 1,097 2,34 5 Kafa LT 149 1,9 3,1 0,019 28,7 1,097 2,1 3 Batın AP 98 1,9 1,8 0,041 11,2 1,521 2,1 10 Batın LT 65 2,8 2,5 0,024 16,9 2,318 3,

25 DRL MADDE 38 / 4 DRL için belirlenen işlemlerde ve belirlenmiş-onaylanmış aralıklarda yerel değerlendirmeler yapılmalıdır. Sonuçlar gözden geçirilerek uygunluğu araştırılmalı, DRLyi aşan değerlerde düzeltici çalışmalar yapılmalıdır. Kalite güvencesi Radyolog,tekniker ve medikal fizikçinin katılacağı ayrıntılı kalite güvencesi programları oluşturulmalıdır. WHO ve Pan American Health Organization ile profesyonel kurumların prensipleri dikkate alınmalıdır. 25

26 MADDE 38 / 5 Bu programlarda fizik parametreler medikal fizikçinin katılımı ve gözetiminde; Klinik kullanımdan önce, Periyodik olarak, Güvenlik ve radyasyondan korunmayı etkileyecek her bakımdan ve tamirden sonra, Her yeni yazılım değişimi ve eklenmesinden sonra ölçümlerin yapılması Gereken düzenlemelerin uygulanması 26

27 HAMİLELER 27

28 MADDE 39 Sorumlular, kadın hastanın, hamile veya emziriyor olma olasılığını anlamak için uygun önlemlerin alındığından emin olmalıdır. Uygun işaretler kamusal alana, hasta çekim odalarına, soyunma odalarına ve diğer gerekli yerlere konulmalıdır. Her işlemden önce görevliler tarafından hamilelik olasılığı sorulmalıdır. 28

29 KAZA DURUMU RPD 2013;162(3):

30 MADDE 41 / 1 Sorumlular istemsiz ve kaza ile ışınlamayı engelleyecek tüm önlemlerin alındığından emin olmalıdır. Böyle bir olay gerçekleştiğinde hızla olay incelenmeli, düzeltici önlemler gecikmeden uygulanmalıdır. Çalışma biçimi, ve medikal cihazın yetersizliklerinden yada insan veya yazılımsal hatadan kaynaklanan istemsiz-kaza ışınlamalarının da önlenmesi sağlanmalıdır. 1. Amacı aşan ışınlama dozları, 2. Yanlış kişi, organ ve doku ışınlamaları, 3. Radyolojik süreç içinde canlı fetusun uygunsuz ışınlanması, hızla araştırılmalıdır. 30

31 MADDE 41 / 2 Böyle bir olay oluştuğunda; Hastanın aldığı doz hesaplanmalı/öngörülmeli, Sorumlular düzeltici eylem ve tekrarı önleyecek tedbirleri belirlemeli, Olay ile ilgili rapor düzenlenmeli ve otorite ile ilgili sağlık kuruluşuna gönderilmelidir. Radyoloji uygulayıcısının istek yapan doktoru, hasta veya yasal temsilcisini bu olay ile ilgili bilgilendirmesi sağlanmalıdır. 31

32 MADDE 42 Kayıt ve kontroller Sorumlular, radyolojik kontrollerin; radyolog, tekniker ve medikal fizikçi tarafından periyodik olarak yapılmasını sağlamalıdır. Bu kontroller, uygulanan işlemlerin gerekçelendirme ve optimizasyon prensiplerinin yeterliliğini de içermelidir. Sorumlular belirlenen bir süre için; 1. Tüm ilgililerin eğitim kayıtlarının, 2. Parametrelerin kalibrasyon ve periyodik kontrollerinin, 3. Dozimetre kayıtlarının, 4. DRL kayıt ve değerlendirilmelerinin, 5. Kalite güvence kayıtlarının, 6. Hasta ışınlama ve kaza ışınlama kayıtlarının saklanmasını sağlamalıdır. 32

33 SONUÇ 1. Radyasyondan korunma mevzuatı mevcut, 2. Sorumluluklar belirlenmiş, 3. Radyasyon farkındalığı arttırılmalı, 4. Radyoloji uzmanının liderliği önemli, 5. Uygulamalarda medikal fizikçi gerekli, 33

34 TEŞEKKÜR EDERİM