Sürücü ve Yaya Eğitimi Seminerleri Eğitici El Kitabı

Transkript

1 Sürücü ve Yaya Eğitimi Seminerleri Eğitici El Kitabı T.C. Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Hizmetleri Başkanlığı

2 T.C İÇİŞLERİ BAKANLIĞI EMNİYET GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Trafik Hizmetleri Başkanlığı 2012 Her Hakkı Saklıdır Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Emniyet Genel Müdürlüğü ne aittir. REPUBLIC OF TURKEY THE MINISTRY OF INTERIOR TURKISH NATIONAL POLICE Department of Traffic Services 2012 All rights reserved Copyright 2012 by The General Directorate for National Police. T.C. Emniyet Genel Müdürlüğü nden yazılı izin alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system or transmitted in any form by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise without permission in written from The General Directorate for National Police. Bu Kitap Sürücü ve Yaya Trafik Eğitimi Modüler Eğitim Projesi kapsamında hazırlanmıştır. Proje Koordinatörü Koordinatör Yardımcısı Proje Uygulama Sorumlusu Yusuf AVAN 1. Sınıf Emniyet Müdürü Trafik Eğitim ve Araştırma Dairesi Başkanı Yakup ÇALIŞIR 2. Sınıf Emniyet Müdürü Trafik Eğitim ve Araştırma Dairesi Başkan Yrd. M. Kamil EKMEKÇİ Trafik Eğitim ve Araştırma Dairesi Başkanlığı Eğitim Koordinasyon Şube Müdürü Sisma Danışmanlık Eğitim ve Bilişim Hizmetleri Ltd. Şti. koordinesinde, Eğitici El Kitabı Hazırlığı ve Modüler Eğitim Tekniğine Uyarlama: Editör Trafik Uzmanı Program Geliştirme Uzmanı Program Geliştirme Uzmanı Gelişim Psikologu Eğitim Teknoloğu Dil ve Anlatım Açısından Redaksiyon Dr. İrfan MISIRLI Yrd. Doç. Dr. Tuncay DURNA Dr. İrfan MISIRLI Hafise KAYNARCA Yrd. Doç. Dr. Hicran ÇETİN Elif AKYOL Seher COŞKUNER Baskı: Desen Ofset A.Ş. - Birlik Mah Cad 476. Sk. No:2 Çankaya / ANKARA - Tel: Faks: ISBN : Ekim 2012 Yayına Hazırlama ve Görsel Tasarım: Sisma Danışmanlık Eğitim ve Bilişim Hizmetleri Ltd. -

3 ÖNSÖZ İnsanlık, yirminci yüzyılın ilk yarısından sonra, tarihinde görülmemiş hızlı bir gelişme ve değişme süreci yaşamaktadır. Bu değişimler neticesinde, mal ve hizmetlerin üretimi evrensel bir boyut kazanmış, kalite ve verimlilik faktörü 2000 li yılların temel üretim göstergeleri arasında yer almış, yük ve yolcu taşımacılığı hizmetlerinin ön plana çıkmasıyla, trafiği yönetmekten sorumlu olan polislik hizmet anlayışında da yeni gelişmeler ve dinamikler ortaya çıkmıştır. Toplum tarafından destek gören trafik hizmeti, yeni polislik anlayışının tüm emniyet teşkilatına ve halka yaygınlaştırılması, ancak etkili ve verimli bir eğitim ile sağlanabilecektir. Bu görüşten hareketle; öğrenmenin ön plana çıktığı, katılımcı merkezli bir eğitim sisteminin oluşturulmasının kaçınılmaz olduğu görülmüştür. Bu bağlamda, görsel ve işitsel materyallerle zenginleştirilmiş, öğrenmeye dayalı, sınıf içi etkinliği artırıcı, katılımcıların trafikle ilgili hayat boyu ihtiyaç duyacakları bilgi, beceri, tutum ve davranışlar kazandırılması ile düşünce ve muhakeme yapabilmelerini sağlayacak, modüler eğitim tekniğine uygun bir sistemin Trafik Eğitimine kazandırılması hedeflenmektedir. Okul Öncesi Eğitim, İlköğretim, Orta Öğretim öğrencileri ile Ticari Araç Sürücüleri ve yetişkinlere yönelik olarak, trafik ve yol güvenliğini sağlamaya katkı yapması için hazırlanan Sürücü ve Yaya Eğitim Setleri hazırlanmıştır. Yapılan bu çalışmalar trafik eğitim sistemimiz; aktif bir öğrenme modelinin oluşturulması, görsel ve işitsel materyallerin öğrenen merkezli olarak kullanılması gibi çok önemli yenilikler getirmektedir. Bu çalışmanın getirdiği en önemli yeniliklerden birisi de Trafik Eğitimi Hizmetlerinin eğitici el kitabında, farklı hedef kitlelere göre ayrı ayrı incelenmesi ve eğitimlerin katılımcı bir ortamda sunulmasını sağlamasıdır. Böylece, güvenli trafik bilincini bir ders olarak değil, bir yaşam tarzı olarak katılımcılara kazandırmak hedeflenmiştir. Sisma, Danışmanlık Eğitim ve Bilişim Hizmetleri Ltd Şti. koordinesinde, projenin başlangıcından itibaren akademik ekip tarafından bilimsel esaslar doğrultusunda, modüler eğitim tekniğine uygun, öğretmen el kitabıyla bu kitaba ait yardımcı öğretim materyalleri hazırlanmıştır. Çalışmayı titizlikle yürüten alan uzmanlarına, akademisyenlere, proje çalışma grubuna ve bu çalışmada emeği bulunan herkese teşekkür eder, teşkilatımıza yararlı olmasını dilerim. Mehmet KILIÇLAR Vali Emniyet Genel Müdürü

4 TAKDİM Önceleri trafik sorunu, trafik polisinin çözebileceği bir sorun olarak görülmesine karşın, günümüzde sorunun çözümü için herkesin katılımının gerekli olduğu bir gerçektir. Bu sürecin en önemli hareket gücünün ise eğitim olduğu; sorumlulukların paylaşılması, kişi ve kurumların eğitsel olanaklardan daha fazla yararlanmasının gerekliliğini gündeme getirmiştir. İnsan faktörünün kazalara etkisi ülkemizde %99 oranında iken, Avrupa ülkelerinde ise %50 dir. Bu açıdan bakıldığında sürücü, yaya ve yolcu olarak insan merkezli bu sorunun çözümlenmesinde eğitimin önemi daha da artmaktadır. Bilinçli, nitelikli, sorumluluk sahibi, trafik kültürü oluşmuş sürücü, yaya ve yolcuların yetiştirilmesi önemli ölçüde eğitimle mümkündür. Toplumsal bir sorun olarak her an gündemimizde bulunan trafik kazalarının asgari seviyelere indirilebilmesi için trafikte toplumsal duyarlılığın arttırılması, her yaştaki yol kullanıcısının trafik olgusuna katılması ve güvenli bir trafik kültürü oluşturulması hedeflenmektedir. Zaman ve sabır isteyen bu yük, özellikle öğretmenlerimizin sırtındadır. Ancak zamanı iyi kullanarak sabırla yapılan her iş olumlu neticeler vermektedir. Eğitimi yaşam boyu devam eden bir süreç olarak değerlendirdiğimizde, çocuklarımızın eğitiminin en etkin yapıldığı okul sıralarında trafik olgusunu kavramaları ve ileriki yaşamlarında da buna uygun yaşamaları güvenli trafik ortamının oluşturulmasında büyük önem arz etmektedir. Çünkü eğitim verdiğimiz küçüklerimiz ileride doktor, mühendis, polis, avukat vb. saygın meslek sahibi olarak toplumda örnek kişiler olacaklardır. Bu anlayışın bir parçası olarak, sürekli ve yaşam boyu eğitim anlayışıyla, Sürücü ve Yaya Eğitim Seminerleri ne her yıl devam edilmektedir. Trafik Hizmetleri Başkanlığının sürücü ve yayaların eğitimlerinde kullanılmak üzere günümüz şartlarına uygun olarak güncellediği Sürücü ve Yaya Eğitimi Seminerleri Eğitici El Kitabı ve Sunumları hazırlanmış ve siz değerli eğiticilerin hizmetine sunulmuştur. Eğitici olmak mutluluğunu yaşayan siz saygıdeğer meslektaşlarımızın, çok önemli bir görevi ifa ettiğini hepimiz biliyoruz. Özellikle alışkanlıklarımızın olumlu yönde değişmesinde en önemli katkıyı sizlerin sağladığının bilincindeyiz. Trafikte bir hatanın yalnızca kendisine değil karşıdakine de can ve mal kaybı yaşatabileceği bilincinin oluşturulması, çevreyi kirletmeyen, sigara izmaritini camdan dışarıya atmayan bir sürücü profili oluşturulabilmesi, çocukları korkutan, yaşlıları ürküten bir şoför yerine sağduyulu, sıcakkanlı sürücülerin trafikte yer alabilmesi hep sizlerin verdiği eğitimle sağlanmaktadır. Bu eğitimle; ulaşacağımız hedef kitlenin, özellikle çocukların toplumda gönüllü Fahri Trafik Müfettişleri olarak rol alacaklarını unutmayalım. O yüzden eğitimlerimizi sevdirerek ve beğendirerek vermeye çalışalım. Eğitimin her alanında görev almak ve insanı yetiştirmek, topluma kazandırmak yüce bir görevdir. Bu yüce görevi ifa edecek olan, siz eğiticilere yardımcı olması için hazırlanan eğitsel dokümanların ortaya konulmasında emek verenlere ve siz değerli eğiticilerimize; Sevgi ve saygılarımı sunarım. Mustafa ÇANKAL Emniyet Genel Müdür Yardımcısı Trafik Hizmetleri Başkanı 1. Sınıf Emniyet Müdürü

5 İçindekiler Modül 1: 3-6 Yaş Çocuklar İçin Trafik Güvenliği Eğitimi 1 1.1Yaya Olarak Çocuk Servis Aracında ve Otomobilde Çocuk Bisiklet Sürücüsü Çocuk 20 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Trafik Güvenliği Kuralları ve Trafik İşaretleri Yaya Olarak ve Oyun Alanlarında Trafik Güvenliği Araçlarda Trafik Güvenliği (Okul Servisi ve Otomobilde) ve Trafik Kazaları 47 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Trafik Kurallarına Uyma Bilinci Güvenli Yaya Davranışları Okul Servisinde ve Toplu Taşıma Araçlarında Güvenli Yolculuk Emniyet Kemeri Kullanmanın Önemi Güvenli Bisiklet Kullanımı Trafik ve Çevre İlişkisi Sürücü Belgesi 89 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Sürüş Güvenliği 130 Modül 5: Ticari Araç Sürücüleri İçin Trafik Eğitimi Yük Taşımacılığı Yapan Ticari Araç Sürücüleri Yolcu Taşımacılığı Yapan Ticari Araç Sürücüleri (otobüs - okul servisi) 161

6 SUNUŞ Sürücü ve Yaya Trafik Eğitim Seminerleri nin Amacı Sürücü ve Yaya Eğitim Seminerleri nin genel amacı; çocuklardan yetişkinlere, başka bir deyişle 7 den 70 e yol kullanıcılarını, ülkemizdeki trafik sorunu hakkında düşündürmek, trafik güvenliği konusunda bilinçlendirmek ve trafik kurallarına uymada toplumsal bir duyarlılık oluşturmaktır. Kısa vadede; yetişkin katılımcılara trafikte olumlu davranışlara yönelme konusunda güçlü ve kalıcı bir motivasyon kazandırmak, örneğin seminer sonrası her katılımcının yarından itibaren arabama binince ilk işim emniyet kemerimi takmak olacak ve bu konuda duyarlı davranmayan arkadaşlarımı uyaracağım. kararlılığına erişmesini sağlamak, diğer taraftan, henüz yetişmekte olan çocuklar ve gençlere trafiği öğretip, onlara trafik kurallarına uymada olumlu yargılar edindirmek, uzun vadede ise bireylere küçük yaşta trafikte güvenli davranışlar kazandırarak bu davranışları gelecekte yaşam biçimine dönüştürmelerinde etkili olmak amaçlanmaktadır. Kitabın Amacı Sürücü ve Yaya Eğitimi Eğitici El Kitabı, Trafik Eğitimi Seminerleri vermekte olan Emniyet Genel Müdürlüğü personeline bir seminer kılavuzu ve başvuru kaynağı olarak hazırlanmıştır. Eğitici El Kitabı, dijital ortamdaki sunumlarla birlikte Sürücü ve Yaya Eğitim Seminerleri Seti ni oluşturmaktadır. Kitabın İçeriği Trafikte korunması ve kollanması gereken en önemli şey insan hayatıdır. Bireylere trafikte güvenlik bilinci kazandırmak, onlara insan hayatının önemini kavratmaktan geçmektedir. Sürücü ve Yaya Eğitim Seminerleri hazırlanırken trafikte insan hayatına önem verme, karşılıklı haklara saygılı olma, çevreye zarar vermeme, trafikte tehlike yaratmama ve kendini tehlikelerden koruma gibi temel prensipler ele alınmıştır. Kitapta kavram ve kuralları hedef kitleye kavratmanın yanı sıra, trafikte olumlu ve olumsuz davranışlar ve sonuçlarını tartışma ve olumlu tutum ve davranışlar geliştirme amaçlı uygulama çalışmaları da önerilmektedir. Hedef Gruplar Sürücü ve Yaya Eğitim Seminerleri, 3-6 yaş çocuklar, 7-11 yaş öğrenciler, yaş öğrenciler, yetişkinler ve ticari araç sürücüleri hedef gruplara yönelik olarak hazırlanmıştır: Kitabın ve Sunumların Kullanımı Eğitici El Kitabı modüler eğitim tekniğine uygun şekilde hazırlanmıştır. Kitap, her bir hedef gruba yönelik olmak üzere beş ayrı modülden oluşmaktadır. Her bir modül konu bütünlüğü taşıyan alt bölümlere ayrılmıştır. Alt bölümler birbirinden bağımsız olarak tasarlanmış, her biri için ayrı seminer planı hazırlanmıştır. Bunun nedeni, seminerin süresi ve hedef kitlenin özellikleri gibi değişiklik gösterebilen durumlarda eğiticiye esneklik tanımaktır. Örneğin, ticari araç sürücüleri için, yük ve yolcu taşımacılığı konuları ayrı ayrı verilebileceği gibi, eğitim verilecek grubun özel ihtiyaç ve talepleri söz konusu olduğu durumlarda, uygun kombinasyonlar oluşturulabilmektedir. Ya da seminer vermek için kısıtlı süreye sahip olan bir eğitici, hedef grup için daha kritik konuları (bölümleri) seçerek vereceği seminerin içeriğini kendisine ayrılan süreye göre tasarlayabilir. Hedef Grupların Öğrenim ve Gelişim Özellikleri Her yaş grubundaki bireylerin gelişim özellikleri ve öğrenme ihtiyaçlarının birbirinden farklı olduğu gerçeğinden hareketle, el kitabı içerisinde farklı yaş grubundaki bireylerin gelişim özellikleri; fiziksel, sosyal, duygusal ve bilişsel alanlarda değerlendirilmiştir. Öğrenme süreçlerinde bireysel

7 farklılıklar esastır ve her bireyin öğrenme ihtiyacı, ilgisi, yeteneği ve öğrenme biçimi diğerlerinden farklı olabilir. Öğrenme sürecinde öğrenen kişinin özellikleri kadar, öğrenme ortamı ve eğiticilerin özellikleri de etkili olmaktadır. Eğitimde bu farklılıkları göz önünde bulundurmak esastır. Bununla birlikte aynı yaş grubunda ya da gelişim döneminde bulunan bireylerin de olgunlaşma, gelişim ve öğrenme ilkeleri açısından benzer özellikler taşıdıkları bilinmektedir. Bu noktadan hareketle kılavuzda dört temel başlık altında farklı yaş gruplarının (3-6 yaş, 7-11 yaş, yaş ve yetişkinler) gelişim özellikleri ve öğrenme sürecinde eğitmenlerin dikkat etmesi gereken noktalar sunulmaktadır. El kitabını kullanırken tüm yaş grupları için dikkat edilmesi gereken ortak noktalar da bulunmaktadır. Eğitimde bireysel farklılıklar esastır. Eğitmen genel benzerliklerin ötesinde her çocuk, genç ya da yetişkinin öğrenme ortamında kendi öğrenme stiline uygun bir yaklaşım isteyebileceğini unutmamalıdır. Bu nedenle öğrenme ortamları sözel, görsel, işitsel ve harekete dayalı etkinliklerin bir karması olmalıdır. Öğrenme ortamlarında yaş grubu küçüldükçe dikkat toplama süresi azalacak ve hareket etme ihtiyacı artacaktır. Bununla birlikte yetişkin bireylerin bile bir öğrenme ortamında dikkat toplama süresi 45 dakika ile 60 dakika arasında olduğu unutulmalıdır. Öğrenme ortamında uygun ses tonunun kullanılması, doğru zamanlarda uygun biçimlerde geribildirimlerin verilmesi, öğrenen kişilerin ödüllendirilmesi, öğrenen grubun özelliklerine uygun yöntem ve tekniklerin seçilmesi önemlidir. Öğrenen kişilerin önceki öğrenmeleri ve hazır bulunuşluk düzeyleri önemlidir Her şey merak ile başlar. Öğrenen kişilerin yaşı ne olursa olsun merak ettikleri, ilgilerini çeken konuları öğrenmeye karşı daha heveslidirler ve dikkatlerini daha uzun süre konu üzerinde tutabilirler. Bu nedenle eğitim sürecinde dikkat çekici, ilgiyi uyandırıcı sorular, materyaller, örnekler, etkinlikler kullanmak önemlidir. Öğrenme ortamında zamanın etkili kullanımı ve zaman yönetimine bağlı olarak konuyu yetiştiremeyeceğim, konuyu çok hızlı işledim gibi kaygılardan uzak olarak, zaman kontrolü sağlanarak eğitim ortamının sürdürülmesi önemlidir. Seminer Planları Her modülün girişinde, modülün alt bölümleri ve modülün amacı verilmiştir. Modüllerde bulunan her bir alt bölüm için bir seminer planı hazırlanmıştır. Her bir seminer planında aşağıdaki başlıklar yer almaktadır: Bölümün Amacı Hedef kitleye hangi bilgi, beceri, tutum ve davranışların kazandırılacağı belirtilmiştir. Kazanımlar Bölümde yer alan konular işlendikten sonra hedef kitlenin kazanması amaçlanan davranış değişikliklerinin neler olduğu sıralanmıştır. Kazanımlar proje ekibi ve alan uzmanları tarafından hedef kitlenin özelliklerine uygun olarak ifade edilmiştir. Yardımcı Materyaller Seminer sırasında eğiticilerin kullanabileceği, eğitim setinde dijital ortamda bulunan yansılar ve yardımcı materyal olarak önerilen diğer materyaller belirtilmiştir. Öğretim Yöntem ve Teknikleri Eğiticinin konuları hedef kitleye aktarırken kullanacağı anlatım, gösterim, kontrollü tartışma, inceleme, uygulama ve benzeri birden fazla öğretim yöntem ve teknikleri önerilmiştir.

8 Öğretim Araç ve Gereçleri Seminerin etkin bir şekilde verilebilmesi için kullanılması gereken araç ve gereçler belirtilmiştir. Eğiticinin semineri başarıyla verebilmesi için temel olarak, yazı yazabileceği bir tahta, bir bilgisayar ve bir projeksiyon cihazına erişiminin olması gerekmektedir. Kaynaklar Eğitim setinde bulunmayan fakat konu işlenirken eğiticiye ve katılımcılara faydalı olabilecek harici kaynaklara (web sitesi, kitap, poster, broşür vs.) işaret edilmiştir. Önerilen Süre İşlenecek alt bölümün süresi verilmektedir. Bu süre eğiticiden eğiticiye ya da hedef grubun yapısına göre değişebildiğinden, ortalama bir süre önerilmiştir. Öğrenme Etkinlikleri Her bölümün öğrenme etkinliklerinde eğitim-öğretim süreci; Giriş, İçerik ve Etkinlikler ile Sonuç başlıkları altında yapılandırılmıştır. Giriş: Bu bölümde kazandırılmak istenen bilgi beceri tutum ve davranışlara yönelik olarak hedef kitlede ilgi uyandırma ve motivasyon sağlamaya yönelik etkinlikler yer almaktadır. İçerik ve Etkinlikler; seminerin sunulmasında, her bölümde kazandırılmak istenen bilgi beceri tutum ve davranışlara yönelik konularla ilgili içerik, bu kısımda eğiticinin kullanımına sunulmaktadır. Kitapta eğiticiye konuyu işlerken nasıl bir yol izleyeceği sırasıyla belirtilmektedir. İçerik görsel materyal eşliğinde ve sunulardaki yansıların desteğiyle verilmektedir. Eğiticilerin katılımcılarla birlikte yapacağı örnek uygulamalar ve grup içi canlandırmaların nasıl yapılacağı, detaylı olarak belirtilmektedir. Sonuç: İşlenen bölümü sonlandırırken, konunun toparlanması için eğiticinin yapması ve yaptırması gereken etkinlikleri içerir. Yine bu bölümde, hedef grupla etkili iletişim sağlama ve kazandırılacak içeriğin başarıyla aktarılmasında, eğiticinin dikkat etmesi gereken hususlar hakkında rehberlik edecek yönergeler konulmuştur. Bu yönergeler, bazen yapılacak olan etkinlik çerçevesinde, bazen modüllerin işlenişi sırasında ve bazen işlenişin sonunda, küçük yaş gruplarında ise hem etkinlikle beraber, hem de işlenişin sonunda yer almaktadır. Değerlendirme Her bölümün sonunda eğiticiye rehber olabilecek, işlenen konunun önemli noktalarıyla ilgili soruları içeren kısa değerlendirme örnekleri sunulmaktadır. Soru- cevap, görsel üzerinde tartışma, ya da bir durumun değerlendirilmesi şeklinde yapılması önerilen değerlendirme sürecinin, aynı zamanda öğrenilenlerin pekiştirilmesine katkıda bulunması hedeflenmektedir. Eğitmene Notlar Seminerde, kazandırılacak içeriğin başarıyla katılımcılara aktarılmasında, eğiticinin gruba karşı tutum ve davranışlarının önemli ölçüde payı bulunmaktadır. Bu anlamda eğiticiye hedef grupla karşılıklı iletişim sırasında dikkat etmesi gereken hususlar hakkında bilgi verecek açıklamalar Eğiticiye Not bölümlerinde içerik üzerine dağıtılmış şekilde yer almaktadır.

9 MODÜL YAŞ ÇOCUKLARLAR İÇİN TRAFİK GÜVENLİĞİ EĞİTİMİ

10 Modül 1: 3-6 Yaş Çocuklar İçin Trafik Güvenliği Eğitimi Modülün Bölümleri 1.1 Yaya Olarak Çoçuk 1.2 Servis Aracında ve Otomobilde Çocuk 1.3 Bisiklet Sürücüsü Çocuk Modülün Amaçları Modülün hedef kitlesini oluşturan 3-6 yaş grubu çocuklara, trafiğin ne olduğunu anlatmak, küçük yaşta trafik güvenliği bilincini oluşturmak ve trafik kurallarına uyma konusunda olumlu tutum ve davranışlar kazandırmaktır.

11 Modül 1: 3-6 Yaş Çocuklar İçin Trafik Güvenliği Eğitimi Hedef Grubun Gelişim ve Öğrenim Özellikleri 3-6 yaş grubunun fiziksel, duygusal sosyal ve bilişsel özellikleri aşağıda verilmiştir. Fiziksel Psikomotor Özellikler yaş arası çocuklar yerlerinde uzun süre oturmayı sevmezler. Dikkat toplama süreleri ortalama dakika olan bu grup, sık sık hareket etmek ister. Bu nedenle sınıf ortamında hareketlerine olanak verecek etkinlikler yapılmalıdır. 2. Fiziksel hareketi sevmeleri ve sürekli oyun istemeleri nedeniyle öğrenme sürecinde etkinlikler hareketli ve daha sakin etkinliklerin dönüşümünden oluşmalıdır. 3. Gelişimsel olarak 3 yaşlarında gözlerini küçük nesneler ya da ayrıntılar üzerinde odaklayamazlar, el-göz koordinasyonları da yetersizdir. 6 yaşına doğru el göz koordinasyonu ve denge konularında da gelişim gösterirler. Bu nedenle etkinliklerde kullanacağınız resimlerin, nesnelerin, yazıların büyük olmasına dikkat edin. 4. Kız ve erkek çocuklar arasında bireysel farklılıklara dayalı olarak beceri farklıkları olabilir. 5. Bu yaş grubunda çocuklar bedensel olarak esnek ve hareketlilerdir. Bununla birlikte oyunlar sırasında meydana gelebilecek kazaları engellemek için gerekli önlemler alınmalıdır. 6. Okul öncesi çocukların öğrenme ortamlarına aktif katılımı, sık sık tekrar yapılması, sahip oldukları merak duygusunun kullanılması önemlidir. Bir şeyleri öğrenirken dokunmak, koklamak, işitmek, test etmek isterler. 7. Bu yaş grubunda kurulan iletişimlerde çocuklarla göz hizasına inmek, anladığınızı ifade etmek ve kararlı ve net davranmak önemlidir. Sosyal Duygusal Özellikler 1. Bu yaş döneminde çocukların motor gelişiminin yanında dil gelişimi de ön plandadır. Çocuklar fiziksel ve sosyal çevresini araştırma, doğal merak duyguları nedeniyle sorular sorma eğilimindedir. Çocukların soruları sabırla karşılanmalı ve anlayabileceği biçimde cevaplanmalıdır. Azarlama ve cezalandırmalardan kaçınılmalıdır. 2. Çocukların duygu ve düşüncelerini rahatlıkla ifade edebileceği öğrenme ortamları hazırlanmalıdır. 3. Çocuklara verilen görevler, ne yapamayacakları kadar zor, ne de çok basit olmalıdır. Çocuklara başarı duygusunu yaşatabilecek ve haz duymalarını sağlayacak güçlükte görevler verilmelidir. 4. Bu yaş grubundaki çocuklar benmerkezcidir, bu nedenle çoğu zaman bencil olarak da görülürler. İsteklerinde ısrarlı ve sabırlı davranır çoğu zaman inatlaşabilirler. Bu gibi durumlarda sabırlı yaklaşmak, dikkatini başka noktalara çekmek önemlidir. 5. Başarılı olmak, takdir edilmek onlar için önemlidir. Bu nedenle hata yaptıklarında anlayış gösterilmeli, hatalarını bulmaları için destek verilmeli ve zaman zaman ödüllendirilmelidirler. 6. Bu yaş grubundaki çocuklarla birlikte çalışırken her birini gözetmek, özel olduğunu ayrı ayrı hissettirmek, zaman zaman alkışlatmak, ismini söyleyerek teşekkür etmek, olumlu pekiştireçler sunmak önemlidir. Aksi taktirde kıskançlık ve öfke patlamaları yaşanabilir yaş grubundaki çocuklar üçüncü yaşın sonlarına doğru arkadaşlar ile oynarlar. Ancak gelişimlerinin bir parçası olarak kurallara uymakta zorlanırlar, 5-6 yaşlarına doğru daha dostça tutumlar sergiler, başkalarının haklarına saygı duymaya başlar, başkalarının duygularını anlarlar. 8. Bu dönemde çocuklar oyun sırasında ani değişimler gösterebilir, saldırganlaşabilirler. Zaman zaman arkadaşları ile ağız dalaşına girebilir ve rekabet edebilirler. Ancak kısa bir süre sonra eski hallerine dönerler. 9. Bu dönemde çocuklara uygun rol modelleri oluşturmak, uygun olmayan davranışları eleştirmek yerine uygun davranışlar sergilediğinde pekiştirmek önemlidir. 10. Bu yaş grubunda cinsiyet rolü farkındalığı başlar. Ancak cinsiyet ayrımı yapmaksızın arkadaş olabilirler 3

12 Modül 1: 3-6 Yaş Çocuklar İçin Trafik Güvenliği Eğitimi Bilişsel Özellikler 1. Dil gelişimi nedeniyle konuşmayı, anlatmayı severler. Bununla birlikte dil kullanımında hatalar yapabilirler. Bu hatalar karşısında eğitmen yargılayıcı olmamalıdır. 2. Bu yaş grubunda çocuklar yetişkinlerinkine benzer şekilde mantık kurallarına göre akıl yürütüp yargıya varamazlar. Kendilerine göre bir akıl yürütme biçimleri vardır yaşındaki çocuklar bir nesnenin, olayın tek bir özelliğine odaklanabilir, tek özelliğe göre sınıflayabilirler. Örneğin 3 yaşındaki bir çocuk renkli kalemleri hem rengine hem de boyuna göre sınıflayamaz. 4. Bu dönemdeki çocuklar zihinlerinde olayları tersine çeviremezler, diğer bir değişle giderken sağda olan bir ağacın dönüş yolunda solda kaldığını algılayamazlar yaşlarında sembolik oyunlar oynarlar, acıkan bebeği doyurur, gemi kaptanı olurlar yaşlarda konuşma ve cümle kurması bir yetişkininkine yaklaşır, ezberlediği şarkı sözleri vb. rahatlıkla söyler, ilerleyen yıllarda grup halindeki konuşmalara katılabilir, hikâye, masal anlatabilirler. 7. Bu yaş grubundaki çocuklara verilen yönergelerin kısa ve anlaşılır olması gerekir. Aynı anda birkaç etkinliği yapmasını gerektiren yönergelerden kaçınılmalıdır. 4

13 Modül 1: 3-6 Yaş Çocuklar İçin Trafik Güvenliği Eğitimi Bölüm 1.1 Yaya Olarak Çocuk - Seminer Planı Bölümün Amacı 3-6 yaş çocuklarına trafiği oluşturan unsurları basitçe tanıtmak, yaya olarak bir yetişkin eşliğinde bir yerden bir yere trafik kurallarına uyarak güvenli bir şekilde gidip-gelmesini sağlayacak tutum ve davranışları kazandırmak. Kazanımlar 1. Trafiği oluşturan başlıca unsurları tanır ve ifade eder. 2. Taşıt ve yayalar için kullanılan trafik ışıkları ve bazı çok temel işaret levhalarını tanır ve anlamlarını söyler. 3. Trafikte tehlike yaratmamak ve kurallara uymak konusunda olumlu tutum ve davranış gösterir. 4. Bir yetişkin eşliğinde kaldırımda güvenli bir şekilde yürür. 5. Güvenli geçiş yerlerinden, bir yetişkin eşliğinde kurallara uyarak karşıdan karşıya geçer. Yardımcı Materyaller Projektör, Projeksiyon perdesi veya 2m x 2m ebatlarında beyaz bir duvar, sunum için bilgisayar, kâğıtlı tahta (flip chart). Yaya ve sürücüler için ayrı ayrı trafik lambalarını temsil eden materyal. Yaya geçidi ve okul geçidi levhaları. Üzerine temsili olarak yaya geçidi, yaya kaldırımı ve cadde çizili, yere serilip üzerinde uygulama yapılacak branda ya da brandalar. Çocuklar için direksiyon simidi. ( Basit yuvarlak plastik borudan halkalar) Bir adet fosforlu polis yeleği (mümkün olduğunca küçük beden) ve polis düdüğü. Yöntem ve Teknikler Soru-cevap, anlatım, gösterim, canlandırma, kontrollü tartışma. Kaynaklar adresinden daha ayrıntılı bilgi edinebilirsiniz. Önerilen Süre 45 Dakika (15-20 dakikalık bölümler halinde sunulması önerilmektedir.) 5

14 Modül 1: 3-6 Yaş Çocuklar İçin Trafik Güvenliği Eğitimi Bölüm 1.1 Yaya Olarak Çocuk Giriş Kendinizi çocuklara tanıtmak üzere kısaca adınızı soyadınızı ve mesleğinizi söyleyin. Çocukları etkinliğe hazırlamak üzere Sizlerle değişik bir etkinlik yapacağız. Ne yapacağımızı bilin bakalım deyip onları meraklandırın. Öğrenme Etkinlikleri A. Trafiği Oluşturan Unsurlar Taşıt Araçları 1.3 numaralı yansıyı gösterin. Yansıdaki resmi saniye gösterin. Görüntüde tanıdığınız şeyler var mı? Neler? diye sorun. Cevaplarını alın. 1.4 numaralı yansıyı gösterin. Burası neresi? Bu nedir? Buna ne diyoruz? Bu çocuklar ne yapıyor? Bisikletli çocuklar nerede bisiklet sürüyor, arabalar nerede gidiyor? gibi sorular sorarak çocukların her trafik unsurunu (yayalar, yaya kaldırımı, arabalar, yol, bisikletliler, bisiklet yolu, trafik işaret levhaları) keşfetmelerini sağlayın. Doğru cevaplara aferin le karşılık verin. Nihayet konuyu toparlayın ve bir cümlede öyleyse sizinle trafiği tanıyacağız deyin. Bu mini etkinlik aynı zamanda çocukların trafik unsurlarının ne derece farkında oldukları konusunda size genel bir fikir verecektir. Çocuklara okuldan eve, evden okula nasıl gittiklerini sorun? İnsanların bir yerden bir yere nasıl gittiğini, babalarının, annelerinin işe yürüyerek mi, arabayla mı gidip-geldiklerini sorun? Parka nasıl gittiklerini sorun. Demek baban işe arabasıyla/otobüsle/servisle gidiyor, ağabeyin/ablan/annen markete arabayla/bisikletiyle/ yürüyerek gidiyor şeklinde cevapları tekrar edin, vurgulayın. Parka, okula, arkadaşımızın evine yürüyerek gittiğimizde; herhangi bir araca binmediğimizde yaya olduğumuzu ve yaya kaldırımından yürüyerek gittiğimizi belirtin. 1.5 numaralı yansıyı gösterin. Burada pek çok trafik aracını bir arada gördüklerini belirtin. Yansıyı kısa süre bekletin. Tanıdıkları araçlar olup olmadığını sorun. Hadi bakalım şimdi bu araçları tek tek tanıyalım diyerek devam edin. 1.6 numaralı yansıdan 1.16 yansıya kadar sırayla gösterin. Yansılardaki araçların adlarını söyletin ve araçların hangi yolu kullandıklarını buldurun. Başlangıcı siz yapın. Örneğin: Bu araç otobüs, otobüs kara yolundan gider deyin. Diğer araçların da kara yolunu kullandıklarını keşfedip söylemelerini bekleyin. Araçların çıkardığı motor sesi, korna sesi, fren sesi taklidini Hadi hep birlikte bu aracın sesini çıkaralım şeklinde yönlendirebileceğiniz gibi bu aracın sesini kim taklit etmek ister? diyerek seçtiğiniz öğrencilere de yaptırabilirsiniz. Etkinliğin sonunda hadi kendimizi alkışlayalım çok güzel bir iş çıkardık şeklinde çocukları ödüllendirebilirsiniz. 6

15 Modül 1: 3-6 Yaş Çocuklar İçin Trafik Güvenliği Eğitimi Bölüm 1.1 Yaya Olarak Çocuk Eğitmene Not: 3-6 yaş grubundaki öğrencilerin öğrenme süreleri kısadır. Grupta özellikle küçük yaş çocukları da bulunuyorsa dikkatlerinin çok daha kısa sürede dağılacağı unutulmamalıdır. Özellikle küçük yaş grupları ihtiyaçları nedeniyle dışarı çıkmak isteyebilirler. Sunumlar sırasında bu hareketlenmeler ve sabırsızlıklara yönelik olarak anlayışlı olmanız beklenmektedir. Eğer grup fazla dağılma belirtisi gösteriyorsa ve gerekiyorsa anlık olarak konuyu bırakıp çok yorulduğunuzu görüyorum, enerji toplamak için hadi hep birlikte gerinelim, kollarımızı uzatalım ve sonra devam edelim diyebilirsiniz numaralı yansıyı gösterin. Çocuklara trene binip binmediklerini sorun. Trenin nerede gittiğini sorun. Tren karayolundan /caddeden gidebilir mi? diye sorun. Sonuçta trenin kullandığı yolun farklı olduğunu keşfettirin. Trenin demiryolunu kullandığını vurgulayın numaralı yansıyı gösterin. Yansıdaki araçları tanıyıp tanımadıklarını sorun, zorlanıyorlarsa yardım edin, tanıtın. Araçların üzerinde ses ikonları bulunmaktadır. İkonları tıklayarak çocuklara siren seslerini dinletin ve bu araçların korna yerine siren sesleri kullandıklarını belirtin. Polis aracı ( Trafik Polisi Aracı) itfaiye ve ambülânsın, zor durumdaki vatandaşlarımıza yardıma gittiklerini belirtin: Hastalık, trafik kazası, trafiği düzenlemek, yangını söndürmek için, gibi kısa ifadeler kullanın ve kullandırın. Çocukların dikkatini bu araçlarla ilgili içeriğe gereğinden fazla yoğunlaştırmadan geçin. Burada küçük bir ara verip hep birlikte bir şarkı söylemelerini isteyebilirsiniz. Daha sonra bir önceki sunumumuzda trafikte hangi araçların olduğunu öğrenmiştik. Arabalar, otobüs, kamyon, tren vb. vardı. Şimdi hep birlikte trafikte güvenliğimiz için nelere dikkat etmemiz gerektiğine bakalım mı? İster misiniz? Duyamadım biraz daha güçlü isteyin bakalım, eveeet süpersiniz diyerek yeni konuya güdüleyin. B. Trafik Lambaları, Trafik İşaret Levhaları, Trafik Polisi Çocuklara trafikte güvenliğimiz için : Anne- babamızın, büyüklerimizin, öğretmenimizin sözünü dinlemeliyiz. Trafik ışıklarına, trafik işaret levhalarına ve Trafik Polisine uymalıyız. deyin numaralı yansıyı gösterin. Yayaların yolda karşıdan karşıya geçerken bu ışıklı trafik cihazına uymaları gerektiğini, iki renkten oluştuğunu, kırmızının dur yeşilin geç demek olduğunu belirtin ve kırmızı yanarken geçilmemesi gerektiğini, sadece yeşil yanarken geçilebileceğini açıklayın. Elinizde iki ayrı trafik lambası kartonu olsun, yeşil renkliyi ve kırmızıyı ayrı ayrı göstererek dur mu geç mi olduğunu, geçip geçemeyeceğimizi sorun. 7

16 Modül 1: 3-6 Yaş Çocuklar İçin Trafik Güvenliği Eğitimi Bölüm 1.1 Yaya Olarak Çocuk Eğitmene Not: Grupta renklerle ilgili sıkıntı yaşarsanız öğrencilerin trafik ışıklarının renklerini daha iyi kodlayabilmeleri için renk kartonlarını gösterirken bu hangi renk? peki kırmızı renk hangi meyvenin rengidir? Bu salonda bu renkten var mı? Bu rengi görünce ne yapmalıyız? gibi sorular yöneltebilir ve kırmızı ve yeşil renkleri daha iyi kodlamalarını sağlayabilirsiniz numaralı yansıyı gösterin. Yansıdaki ışıklı cihazın sürücüler için olduğunu, üç renkten oluştuğunu belirtin. Yayalar için olandan farkını sorun. Kırmızı ve yeşil renklerin anlamını sorun,( dur, geç ) sonra sarı renkli ışığın, araçları hazırlanmaları ve dikkat etmeleri için uyardığını belirtin numaralı yansıyı gösterin. Levhaların üzerindeki yaya, okul çocukları, figürlerini fark etmelerini sağlayın. Renklerinin mavi olduğuna dikkat çekin. Bunların karşıdan karşıya güvenli geçiş yerlerini gösterdiklerini açıklayın. Yaya geçitlerinin ve okul geçitlerinin güvenli geçiş yerleri olduğunu açıklayın. Eğitmene Not: Çocukların trafik ışıkları ve levhalarını aynı anda öğrenmeye çalışmaları yorup sıkılmalarına neden olabilir. Bu nedenle Bu levhalar ve ışıklar hakkında daha fazla şey öğrenmek isterseniz öğretmeninize, anne babalarınıza sorabilirsiniz diyerek onları rahatlatabilirsiniz numaralı yansıyı gösterin. Bu kim? diye sorun. Trafik polisinin, çocukların güvenli bir şekilde karşıdan karşıya geçmelerine yardımcı olduğunu belirtin. Önceki öğrenmeleri kısaca hatırlatarak bir sonraki bölüme geçiş yapabilirsiniz. Trafik kazaları bölümüne geçerken Çocuklar şimdiye kadar trafik araçlarını gördük. Trafik ışıklarının, levhalarının bizim güvenliğimizi sağlamada önemli olduğunu gördük. Şimdi trafikte hem trafik araçları, hem biz dikkat etmezsek neler olabileceğine bakalım mı? Şeklinde bir giriş yapabilirsiniz. C.Trafik Kazası Ambulansın işlevini yeniden hatırlatarak, ambülâns trafik kazası olduğunda kaza yerine hızlı bir şekilde giderek yaralıları hastaneye götürür deyin numaralı yansıyı gösterin. Eğitmene Not: Hedef kitlemizin yaşı dikkate alınarak, korkmalarına, gereksiz yere aşırı endişeye kapılmalarına neden olacak ifadeler kullanılmamalı ve gerçek kaza görüntülerinden kaçınılmalıdır. 8

17 Modül 1: 3-6 Yaş Çocuklar İçin Trafik Güvenliği Eğitimi Bölüm 1.1 Yaya Olarak Çocuk Burada ne olmuş diye sorun. Kazaların hem yayaların hem de sürücülerin dikkatsizliğinden kaynaklanabileceğini vurgulayın çünkü bu yaş grubu için kazalar sadece arabaların çarpışması olarak algılanabilir. Kazaların trafik kurallarına uymamaktan kaynaklandığını, örneğin kırmızı ışık yanınca geçilmez, geçersek araba çarpar vb. örnekler verilebilir. Trafik kazasının kötü bir şey olduğu konusunda onlarla hemfikir olduğunuzu belirtin. Kaza sonucu hayatımızda ne gibi değişiklikler olabileceğini sorun. Çocukların kendilerini ifade etmelerine yardımcı olun. Bu ifadeleri sizin değil, onların fikirleri olarak onaylayın. Evet, haklısınız, demek ki kaza sonucu: Arabamız, bisikletimiz zarar görür, kullanılmaz hale gelir, Yaralanabiliriz, bir yerimiz kırılabilir, canımız yanabilir deyin. Ayrıca kazaların bizi, anne-babamızı, arkadaşlarımızı mutsuz edeceğini, bunu istemeyeceğimizi belirtin. Trafikte araçları ve yolları başka insanlarla birlikte kullandığımızı, trafiğin sınıfımız, evimiz, apartmanımız gibi ortak bir alan olduğunu vurgulayın. Ortak olarak kullandığımız alanların, doğal olarak kuralları olduğunu, bu kurallara uymamız gerektiğini belirtin. Sınıf kurallarından ya da anne-babalarının evde koydukları kurallardan bir-iki tanesini söylemelerini isteyin. Sonuç olarak evimizde, sınıfımızda, belli kurallar olduğunu gördük. Öyleyse trafikte de güvenliğimiz için kurallar bulunmaktadır, bunlara uymamız gerekir diyerek yeni konuya geçin. D. Yaya Kaldırımında Güvenli Yürüyüş 1.24 numaralı yansıyı gösterin. Yayaların yaya kaldırımından, araçların yoldan gitmekte olduklarına dikkat çekin. Biz de bir büyüğümüzle okula gelirken, oyun parkına ya da başka bir yere yürüyerek giderken yaya kaldırımını kullanmalıyız deyin. Çocuklar, caddeden yürümek yanlış bir davranıştır, neden? diye sorun. Araba çarpar, kaza olur, şeklinde cümleler kurmalarına gerekirse yardım edin. Şimdi yaya kaldırımında yürürken uymamız gereken kuralları öğreneceğiz deyin. Bu kurallar bizim güvenliğimiz için gereklidir, şeklinde tekrar vurgulama yapın numaralı yansıyı gösterin. Yansı eşliğinde aşağıdaki kuralları vurgulayınız. 1. Birinci kuralımız, kaldırımda kesinlikle büyüklerimizin elinden tutarak yürümeliyiz. 2. Görüntüyü işaret ederek bakın çocuk kaldırımda yürürken annesinin elinden sımsıkı tutmuş. deyin. 3. Asla elimizi kurtarmaya çalışmamalıyız. (Büyükler bizi olası bir kazaya karşı ancak ellerini sıkıca tutarsak koruyabilirler.) deyin. 4. Çocuklar kaldırımda araç trafiğinden uzak tarafta yürümelidir. Yansıdaki anne ve kızını gösterin. Annenin(yetişkinin) araçlara yakın taraftan, çocuğun yola uzak taraftan yürüdüğüne dikkat çekin. 5. Yaya kaldırımında koşmak, şakalaşmak, oyun oynamak yanlıştır. Yaya kaldırımda koşmadan yürümeliyiz, oynamamalıyız, dalgın ve dikkatsizce önüne bakmadan yürürsek başkalarına çarpıp düşürebiliriz. Kaldırımdaki çukurlara düşebilir, direk, ağaç gibi şeylere çarpabiliriz, şeklinde yanlış davranışların sonucunu açıklayın. Ayrıca her türlü oyunu güvenli alanlarda oynamamız gerektiğini ifade edin. Güvenli oyun alanlarının trafikten uzak alanlar olduğunu belirtin. 9

18 Modül 1: 3-6 Yaş Çocuklar İçin Trafik Güvenliği Eğitimi Bölüm 1.1 Yaya Olarak Çocuk Aşağıdaki canlandırmayı yapın: 1. Çocuklara, kaldırımda güvenli yürüme konusunda canlandırma yapacağınızı belirtin. 2. Sınıfın uygun kısmına yol brandasını serin. Birkaç çocuğa direksiyon verin caddede ardı ardına düzgün sıra halinde araba sürsünler. 3. Siz baba / anne olun. Bir çocuk çağırarak elinden sıkıca tutun. 4. Siz yola yakın tarafta olmak üzere çocukla birlikte kaldırımda yürüyün. 5. Büyüğün yol tarafında, çocuğun ise iç kısımda yürümesi gerektiğini, araç trafiğinden uzakta yürümemizin daha güvenli olduğunu fark etmelerine yardımcı olun. 6. Bu mizanseni hazırlamak ve düzenli yürümesini sağlamak için okul öğretmeninden yardım isteyin. 7. Okul öğretmeni de bir çocuğun elinden tutarak aynı uygulamayı yapabilir. Eğitmene Not: Canlandırmadan sonra öğrencilere teşekkür ederek yerlerine gönderin. Canlandırmayı izleyen öğrencilere eksik bir şey yapıp yapmadığınızı ve tam olarak ne izlediklerini sorabilirsiniz. Böylece oturan çocukları da etkinliğe katmış olursunuz. Yakında trafik parkı bulunuyorsa bu ve benzer canlandırmaları orada yapabilirsiniz. E.Güvenli Oyun Alanları 1.26 numaralı yansıyı gösterin. Yansıda bulunan şarkıyı açın ve çocuklara dinletin. Eğitmene Not: Alçak sesle nakaratlarda siz de şarkıya eşlik edin, mümkünse mimiklerinizle şarkıyı anlatın. Katılabilecekleri yerlerde çocukları da katılmaları için teşvik edin. Böylece dinleyici olmak yerine onlar da şarkıya katılarak keyif alabilirler. 1.27, 1.28 ve 1.29 numaralı yansıları sırayla gösterin. Aşağıdakileri vurgulayınız. 1. Evimizin bahçesinde oynayabiliriz, 2. Okulumuzun bahçesinde oynayabiliriz, 3. Trafikten uzak alanlarda yetişkinler gözetiminde oynayabiliriz, 4. Oyun parklarında oynayabiliriz. Bu alanların neden güvenli olduğunu sorun. Cevabı çok kısa ve net olmalı: Trafikten uzak alan oldukları için veya arabaların geçmediği yerler oldukları için. Eğitmene Not: Burada kısa bir ara verebilirsiniz 10

19 Modül 1: 3-6 Yaş Çocuklar İçin Trafik Güvenliği Eğitimi Bölüm 1.1 Yaya Olarak Çocuk F. Karşıdan Karşıya Güvenli Geçiş (Alt ve üst geçitler, Okul geçidi, Yaya geçidi, Trafik ışıkları, Trafik Polisi) Yolda karşıdan karşıya geçeceğimiz zaman güvenli geçiş yerlerini kullanmamız gerektiğini belirtin. Güvenli geçiş yerlerinin: 1. Alt ve üst geçitler 2. Okul geçidi 3. Yaya geçidi 4. Trafik ışıkları ve 5. Trafik polisinin olduğu yerler, olduğunu belirtin. Eğitmene Not: Çocukların bu yaşta trafikte yalnız başlarına karşıya geçmeleri söz konusu olmadığından, başka bir deyişle; trafikte bir yetişkin denetiminde hareket ettiklerinden, bu aşamada her yerden değil, bazı güvenli geçiş yerlerinden geçmek gerektiği konusunda bilinçlenmeleri yeterli görülmektedir ve 1.31 numaralı yansıyı gösterin. Önce, levhalardaki figürleri işaret ederek bakın bu adam ne yapıyor, aşağı mı iniyor, yukarı mı çıkıyor? diye sorun. Yukarı çıkıyor, demek ki bu üst geçit olduğunu belirten levha vb. ifadelerle alt ve üst geçit levhalarını keşfetmelerini sağlayın. Sorularınıza doğru cevap verenlere bravo, aferin diyerek onları ödüllendirin. Üst ve alt geçitleri göstererek buralardan güvenli bir şekilde karşıya geçebileceğimizi, yolda bu tür geçitler varsa kesinlikle bunları kullanmamız gerektiğini, asla rastgele bir yerden geçmeye kalkmamak gerektiğini, bunun son derece yanlış bir hareket olduğunu, açıklayın numaralı yansıyı gösterin. Resme bakıp gördüklerini anlatmalarına yardımcı olun. Okuldan çıkan çocukların karşıya geçmek için okul geçidini kullandıklarını, yerdeki çizgileri, annelerinin elinden tutarak yürüdüklerini vurgulayın. Okul geçit görevlisinin geçmekte olan arabaları elindeki dur işaretiyle durdurup çocukların güvenli olarak geçmelerini sağladığını anlatın. Daha önce tanıtmış olduğunuz, okul geçidi işaret levhasını, yaya geçidi çizgilerini yansıda işaret ederek fark etmelerini sağlayın ve 1.34 numaralı yansıları sırayla gösterin. Gördüklerini anlayıp anlatmalarına yardımcı olun. Yaya geçidi çizgilerine, daha önce tanıtmış olduğunuz yaya geçidi levhasına, çocukların büyüklerinin elinden tutarak geçtiklerine dikkatlerini yönlendirin. Yaya geçidinden güvenli bir şekilde nasıl geçeceğimizi açıklayın. 1. Yaya geçidinde dururuz. 2. Araç geliyor mu diye sokağı dinleriz. 3. Önce solumuza, sonra sağımıza, sonra bir kez daha solumuza, araçların gelip gelmediğine bakarız. 4. Araç gelmiyorsa büyüğümüzün elini bırakmadan, hızlı fakat koşmadan karşıya geçeriz. Eğitmene Not: Bu gruptaki çocuklar sağ sol konusunu henüz yeterince kavramamış olduklarından bunları kavratmaya çalışmamak, sadece durun, dinleyin, araç geliyor mu bakın, gelmiyorsa büyüğünüzün elini bırakmadan geçin le yetinin. 11

20 Modül 1: 3-6 Yaş Çocuklar İçin Trafik Güvenliği Eğitimi Bölüm 1.1 Yaya Olarak Çocuk 1.35 numaralı yansıyı gösterin. Trafik ışıklarından güvenli bir şekilde karşıya nasıl geçeceğimizi anlatacağınızı belirtin. Yansıdaki yayalar ve sürücüler için olan ve daha önce tanıtmış olduğunuz iki çeşit trafik lambasına dikkat çekin. Elinizle yayalar için olan temsili yeşil ve kırmızı ışıkları alıp havaya kaldırın ve çocuklara hangi renk ışığın geç, hangisinin dur anlamına geldiğini söylemelerini isteyin. Yayalara yeşil ışık yandığında büyüğümüzün elini tutmaya devam ederek, koşmadan, hızlıca, düz bir şekilde, sağa sola gitmeden karşıya geçebileceğimizi belirtin. Karşıya geçerken yeşil ışık yansa bile, sürücülerin bizi fark ettiklerinden emin olmadan caddeye inmememiz gerekir. Bu yüzden sürücülerle göz göze gelip bakmamızı, bizi fark ettiklerinden emin olduktan sonra geçebileceğimizi, çünkü boyumuz uzun olmadığından bizi görmeyebileceklerini vurgulayın. Düz yürümenin nasıl olduğunu yürüyerek gösterin. Trafik Polisinin bulunduğu yaya geçitlerinin de geçiş için güvenli yerler olduğunu, trafik polisinin geç işaretlerine uyarak, yine büyüğümüzün elinden tutmaya devam ederek güvenli bir şekilde karşıya geçebileceğimizi belirtin. Aşağıdaki canlandırmaları yapın: I.Canlandırma 1. Yere yaya geçidi brandasını serin. İki çocuk belirleyin el ele tutuşup geçitte beklesinler. 2. Sizin göstereceğiniz ışığa göre hareket etmelerini söyleyin. Önce kırmızı ışığı, sonra yeşili kaldırın. 3. Işığa göre geçip geçmediklerini izleyin. II. Canlandırma 1. Bir çocuk, fosforlu Trafik Polisi yeleği giysin, düdük verin, yaya geçidinde dursun. İki sürücü belirleyin ellerine direksiyon verin. Yolda yaya geçidinde beklesinler. 2. İki yaya çocuk belirleyin ve Trafik Polisinin söylediklerine uymalarını söyleyin. 3. Trafik Polisi yayayı oynayan çocuklara kaldırımda beklemelerini söylesin. Sonra sürücülere dönerek düdük çalıp, elini kaldırsın ve durun desin. Sürücüler yaya geçidinde dursunlar. 4. Polis yaya çocuklara geçin desin ve çocuklar yaya kaldırımından yürüyüp geçsinler. 5. Bu etkinlikleri farklı çocuklarla tekrarlayabilirsiniz. Eğitmene Not: Değerlendirme işlemine geçmeden önce gerekli görürseniz çocuklarla soru-cevap şeklinde küçük bir özet yapabilirsiniz. Soru Trafik kazaları neden olur? Yayaların nerede yürümeleri güvenlidir? Kaldırımda güvenli yürümek ne demektir? Karşıya güvenli olarak nerelerden geçebiliriz? Karşıya geçerken uymamız gereken kurallar nelerdir? Cevap Kurallara uymamak ve dikkatsizlikten. Yaya kaldırımında. Büyüğümüzün elini tutmak, yola uzak taraftan yürümek, önümüze bakmak dikkatli olmak, koşmadan düz biçimde yürümek. Okul geçidi, yaya geçidi, alt ve üst geçitler, trafik ışığı, Trafik Polisinin olduğu yerlerden. Geçitte durmak, dinlemek, iyice bakıp, araç gelmediğinden emin olmak. Bunları yapmadan asla geçmemek. Geçerken büyüğümüzün elini bırakmamak. Sürücüyle göz teması kurmak, bizi gördüğünden emin olmak. 12

21 Modül 1: 3-6 Yaş Çocuklar İçin Trafik Güvenliği Eğitimi Bölüm 1.1 Yaya Olarak Çocuk Değerlendirme 1.1 Soru 1: Eğitmene Not: Yansıttığınız görüntüyle ilgili soruların hepsini bir anda değil, tek tek sorunuz. Sorunun cevabını aldıktan sonra diğer soruya geçiniz. Değerlendirmeniz görüntüye ilişkin sorular çerçevesinde, kontrollü bir tartışma şeklinde geçmelidir. Cevap vermeye çalışanları aferin, evet çok güzel gibi sözlerle cesaretlendirin numaralı yansıyı gösteriniz ve aşağıdaki soruları yöneltiniz Bu çocukların yaptığını doğru buluyor musunuz? 1.2. Neden yanlış? 1.3. Nerede oynamaları gerekirdi? 1.4. Çocuklar caddede oynarsa ne olur? Soru 2: 1.37 numaralı yansıyı gösteriniz ve aşağıdaki soruları yöneltiniz Küçük kız anneannesiyle karşıdan karşıya geçiyor Hangi renk trafik ışığı yanınca karşıya geçebiliriz? Kırmızı ışık mı, yeşil ışık mı? Soru 3: 1.38 numaralı yansıyı gösteriniz ve aşağıdaki soruları yöneltiniz Bu taşıtlardan biri diğerlerinden farklıdır. Farklı olan hangisidir? 3.2. Neden farklıdır? Soru 4: 1.39 numaralı yansıyı gösteriniz ve aşağıdaki soruları yöneltiniz Çocuk babasının elinden tutmuş kaldırımda yürüyor, acaba doğru tarafta yürüyor mu? 4.2. Kaldırımda güvenli yürüme kurallarına göre, çocuk hangi tarafta yürümelidir? Soru 5: 1.40 numaralı yansıyı gösteriniz ve aşağıdaki soruları yöneltiniz Çocuklar gülüşüp şakalaşarak yaya kaldırımında koşuyorlar. Bu davranış doğru mu, yanlış mı? 5.2. Neden yanlış? Yaya kaldırımında nasıl davranmaları gerekir? Bu durumda ne tür tehlikelerle karşılaşırlar? Eğitmene Not: Yukarıdaki değerlendirme etkinliklerini yerine getirirken, iyi anlaşılmadığını tespit ettiğiniz hususlar olursa yeniden vurgulayınız. Değerlendirme sürecini öğrenilenlerin tekrarı ve pekiştirilmesi süreci olarak düşününüz. 13

22 Modül 1: 3-6 Yaş Çocuklar İçin Trafik Güvenliği Eğitimi Bölüm 1. 2 Servis Aracında ve Otomobilde Çocuk - Seminer Planı Bölümün Amacı 3-6 yaş çocuklarını, servis aracı ve otomobile binip inerken ve yolculuk sırasında meydana gelebilecek tehlikeler hakkında bilinçlendirmek, ve onlara araç içerisinde tehlike yaratmama ve kendini tehlikeden korumaya yönelik olumlu tutum ve davranışlar kazandırmak. Kazanımlar 1. Okul servis aracına güvenli binip inme kurallarına uyar. 2. Okul servis aracında güvenli yolculuk kurallarına uyar. 3. Otomobilde güvenli yolculuk kurallarına uyar. Yardımcı Materyaller Projektör, Projeksiyon perdesi veya 2mx2m ebatlarında beyaz bir duvar, sunum için bilgisayar, kâğıtlı tahta (flip chart). Plastik halkadan direksiyon simidi. Emniyet kemeri. Yöntem ve Teknikler Soru-cevap, anlatım, gösterim, canlandırma, kontrollü tartışma. Kaynaklar Konulara ilişkin daha fazla bilgiyi adresinden edinebilirsiniz. Önerilen Süre 30 Dakika 14

23 Modül 1: 3-6 Yaş Çocuklar İçin Trafik Güvenliği Eğitimi Bölüm 1. 2 Servis Aracında ve Otomobilde Çocuk Giriş Çocuklara okula servis aracıyla gelenlerin kimler olduğunu sorun. Okul servisinde yalnız başlarına güvenli yolculuk yapabildikleri için onları tebrik edin. Çocuklara, evden okula gelirken ve okuldan eve dönerken servise nereden bineceklerini bilip bilmediklerini sorun. Bu soruya, biliyorum, şuradan biniyorum, şurada bekliyorum, şeklinde kesin cevap vermeleri beklenir. Çocuk bu bilgiyi net olarak bilmelidir. Öğrenme Etkinlikleri A. Servis Aracında Güvenli Yolculuk Servis aracını beklerken uyulacak kurallar: Eğitmene Not: Yansılar resimlerden oluşmaktadır. İsterseniz kendinize hatırlatıcı el notları hazırlayabilirsiniz. Unutmayın bu yaş grubu için kurallar kesin ve değişmezdir. Bu yüzden kurallar yalın ve kararlı bir şekilde net olarak ifade edilmelidir numaralı yansıyı gösterin. Servis aracına güvenli binme kurallarını öğreneceğiz deyin. Aşağıdaki kuralları ve nedenlerini vurgulayın. Bu kurallara uyulmadığında meydana gelecek olumsuzlukları fark etmelerine yardım edin. 1. Evde büyüğünüze söyleyin, sizi erken kaldırsın ve evden erken çıkın. Durağa koşarak telaşla son anda varmayın. Bu durum heyecanlanıp yapmamanız gereken şeyleri yapmanıza neden olur. 2. Servis aracını mutlaka kaldırımda ve yoldan uzak tarafta, yanınızdakilerle itişmeden, sakin bir şekilde bekleyin. 3. Servis aracının gelip kaldırıma yanaşmasını, tamamen durmasını, sürücünün kapıyı açmasını bekleyin. Ancak o zaman servise yaklaşın. Servis aracına binerken uyulacak kurallar: 1.43 numaralı yansıyı gösterin. Aşağıdakileri açıklayın. Kurala uyulmadığında oluşacak tehlikeleri vurgulayın. Çocuk kurala neden uyması gerektiğini, uymazsa sonucun ne olacağını bilmelidir. Örneğin: Binerken tutunarak binin. Tutunmazsanız düşebilirsiniz. Yaralanırsınız başkasının yaralanmasına neden olursunuz deyin. 1. Servis aracına tek sıra halinde binin. Hep birlikte hücum etmeyin. 2. Elleriniz boş olsun. 3. Binerken tutunarak binin. 4. Bir şey düşürdüğünüzde almak için hemen eğilmeyin. Arkadan gelenler üzerinize basabilir. Size takılıp merdivenden düşebilir. 15

24 Modül 1: 3-6 Yaş Çocuklar İçin Trafik Güvenliği Eğitimi Bölüm 1. 2 Servis Aracında ve Otomobilde Çocuk Servis aracında uyulacak kurallar: 1.44 numaralı yansıyı gösterin. 1. Sürücüye selam verin. Bu bir nezaket kuralıdır. 2. Yerinize gelin çantanızı yere önünüze ya da yine yere, yan tarafınıza koyun. Oturup hemen emniyet kemerinizi bağlayın. Emniyet kemeriniz yolculuk boyunca bağlı kalmalıdır. Emniyet kemeri tehlike anında yerinizden fırlayıp yaralanmanızı, başkalarına çarpıp zarar vermenizi önler. Burada, görüntüdeki çocuğun oturup emniyet kemerini takmış, çantasını yan tarafta yere koymuş olduğunu gösterin. 3. Sessiz olun. 4. Asla ayakta gezinmeyin. 5. Rehber ve sürücünün dediklerine uyun. 6. Pencereden elinizi, başınızı çıkarmayın. 7. Ayaklarınızı koridora uzatmayın. Diğer çocuklar takılıp düşebilir, yaralanır, bir yeri kırılabilir. 8. Eşyalarınızı koridora koymayın. Güvenli geçişler için koridor boş olmalıdır. 9. Aracın içine ya da pencereden dışarı bir şey atmayın. 10. Sürücünün dikkatini dağıtacak şeyler yapmayın. Sürücü dikkatini yola vermelidir. Dikkatini dağıtırsanız hata yapar, kaza meydana gelir. 11. Rahatsız eden olursa rehberinize veya sürücüye bildirin. Rahatsız eden kişiyle büyükleriniz ilgilenir ve sorunu halleder. Eğitmene Not: Canlandırma yaparken hep aynı çocukları seçmeyin. Her çocuğa başarılı olduğu duygusunu yaşatmaya özen gösterin. Canlandırmayı yaparken çocuklar neler yapacaklarını önceden bilmedikleri zaman kargaşa yaşanabilir. Yönergelerle öğrencileri yönlendirin ve gerektiğinde sınıf öğretmeninden destek alın. Aşağıdaki canlandırmayı yapın: 1. Yan yana iki sandalye koyun, birine önceden bir emniyet kemeri bağlayabilirsiniz ya da sembolik bir şey bir ip şerit, emniyet kemeri olur, burası servis koltukları olsun deyin. Bir de ayrı yerde önde sürücü sandalyesi belirleyin. 2. Bir çocuğa direksiyon verin sürücü olsun ve yerine otursun. 3. Kim servise binince ne yapılması gerektiğini göstermek ister? diyerek gönüllü bir çocuk çağırın. 4. Yolcu çocuğun sırtında çantası olsun. Ona şimdi el tutma yerini tutarak dikkatlice servise bindin, sürücüye iyi günler dileyip, hemen yerine otur ve kemerini bağla deyin. 5. Çocuk önce sürücüye dönsün iyi günler dilesin, otobüsteki yerine gelsin, çantasını çıkarıp yere önüne veya yine yere yan tarafa koysun ve sandalyeye oturup kemerini taksın. 6. Sürücü çocuk araba sesi çıkararak direksiyonuyla arabayı kullansın, ağzıyla fren taklidi yapıp dursun ve yolcu çocuğa dönüp evine geldik, inebilirsin desin. 7. Yolcu çocuk emniyet kemerini açsın, çantasını alıp ayağa kalksın, sürücüye iyi günler dilesin ve gitsin / insin. 8. Canlandırmayı birkaç kez farklı çocuklarla tekrarlayın. Arada kısa vurgulamalar yapabilirsiniz. Örneğin: Bakın arkadaşınızın kemeri bağlı, sessiz duruyor, araç durmadan ayağa kalkmadı, çantasını koridora koymadı, vb. 16

25 Modül 1: 3-6 Yaş Çocuklar İçin Trafik Güvenliği Eğitimi Bölüm 1. 2 Servis Aracında ve Otomobilde Çocuk Servis aracından iniş kuralları: Eğitmene Not: Bu bölümde çocukları sürece katmak için servis aracından iniş kurallarını onların bulmasını isteyebilirsiniz. Doğru yanıt veren öğrencilere aferin çok doğru söylüyorsun gibi ifadelerle pekiştirdikten sonra bir kez de siz kuralları açıklayabilirsiniz. Araçtan inerken de bazı kurallara uymalıyız aksi takdirde sorun yaşarız deyin. Burada, özellikle araca binerken ve inerken araç durmadan asla hareketlenmemeleri gerektiğini vurgulayın. 1. Araç durmadan inmeye kalkmayın. 2. Araç durunca inmek için sürücüden, rehberden(araçtaki görevliden) izin alın. 3. Emniyet kemerinizi açın. 4. Tutunarak yavaş inin, bir yere takılmamaya özen gösterin. 5. Araçta bir şey unutursanız aniden geri binmeye çalışmayın. 6. İnerken yola bir şey düşürdüğünüzde hemen eğilip almaya çalışmayın. Sürücüye ya da bir büyüğünüze bildirin. Aracın altına ya da tekerlere yakın bir yere düşen şeyi, ancak büyüğünüz araç gittikten sonra alabilir. İndikten sonra servis aracından uzaklaşma kuralları: 1.45 numaralı yansıyı gösterin. 1. Kaldırımda olun, asla caddeye inmeyin. 2. Aracın arkasında veya önünde beklemeyin. Boyunuz kısa olduğu için sürücü sizi görmez. Size çarpabilir. 3. Araçtan hemen beş adım uzaklaşın, araç gitsin daha sonra yanınızdaki büyüğünüzle güvenli yerlerden karşıya geçebilirsiniz. Çocukların yanlarında yetişkin birisi olmadan karşıya geçemeyeceklerini, bunun bir trafik kuralı olduğunu vurgulayın. Yukarıdaki kurallara kimlerin uyduğunu ve sebebini sorun. Kurallara uydukları için tebrik edin. Eğitmene Not: Burada kısa bir ara verebilirsiniz numaralı yansıyı gösterin. Yansı üzerinde çocuğun sürücü tarafından fark edilmeme riskini açıklayın. Çocuğun boyunun kısalığından dolayı; 1. Her çeşit araç yakınındayken araç sürücüsü tarafından görülmeme riski bulunduğunu, 2. Yine boyunun kısalığından dolayı, önündeki boyunu aşan bir araç (nesne) nedeniyle kendisinin de çevresini, yoldan gelen araçları göremeyeceğini, bu yüzden kazaların meydana gelebileceğini ve üzücü olaylar yaşanacağını, bunu önlemek için araçlardan uzak durmaları gerektiğini vurgulayın. 17

26 Modül 1: 3-6 Yaş Çocuklar İçin Trafik Güvenliği Eğitimi Bölüm 1. 2 Servis Aracında ve Otomobilde Çocuk B. Otomobilde Güvenli Yolculuk Eğitmene Not: Bu yaş grubu çocuklar, sürücünün bir aile bireyi olması dolayısıyla araç etrafında dikkatsizce koşturabilirler, aracın arkasına önüne geçebilirler, davranışlarının yanlış olduğunu, tehlikenin yine de var olduğunu algılayamazlar. Ayrıca otomobil yolculuğunu tehlikeler içerebilecek bir süreçten çok macera içeren bir yolculuk olarak, oyun olarak algılayabilirler. Sunumlarınızda bu ayrıntılara dikkat etmeniz önemlidir. Çocuklara, ailemizin otomobiliyle yolculuk yaparken hangi kurallara uymamız gerektiğini öğreneceğiz deyin. Aşağıdaki kuralları vurgulayın ve aksi durumlarda meydana gelebilecek tehlikeleri çocuklara açıklayarak fark etmelerini sağlayın. Otomobile güvenli binme kuralları: 1.47 numaralı yansıyı gösterin. 1. Duran otomobile büyüğünüzün elini tutarak yaklaşın, kapıyı açıp sizi bindirmesine müsaade edin. 2. Aracın arkasında ve önünde beklemeyin. Sürücü babanız ya da anneniz bile olsa boyunuz henüz kısa olduğundan sizi görmez ve bir kaza olabilir. 3. Otomobile kendi başınıza binmek için koşturmayın. Arabaya ancak bir büyüğünüzle yaklaşabilirsiniz. 4. Otomobil tamamen durmadan, anne-babanız kapıyı açıp binebilirsin demeden, asla binmeye çalışmayın. Otomobilde güvenli yolculuk kuralları: Aşağıdakileri çocuklara vurgulayın. 1. Araca biner binmez size ait çocuk koltuğuna oturun ve emniyet kemerinizi bağlayın. Emniyet kemeri sizi sımsıkı tutar. Bir kaza anında yerinizden fırlayıp yaralanmanıza engel olur. Kazalarda pek çok insan emniyet kemerini takmadığı için hayatını kaybetmektedir. 2. Çantanızı araçta oturmadığınız tarafta yere koyun. Çantanızın emniyet kemeri olmadığından ani bir frenle yerinden fırlayıp tehlike yaratabilir. 3. Ön koltuğa oturmak için ısrar etmeyin. Çok yanlıştır, yasaktır. Sürücü anne-babanız, yakınınız, öne oturmanıza müsaade ettiği takdirde, bu yanlış davranış nedeniyle sizin adınıza ceza öder. 4. Sürücünün kucağına oturmak için ısrar etmeyin. Çok tehlikelidir, yasaktır, ayrıca sürücü anne-babanız, yakınınız, bu yanlış isteği yerine getirirse ceza öder. 5. Pencereden dışarı hiçbir şey atmayın. Attığınız şey başkasına zarar verir. Çevreyi kirletir. Başkasına zarar vermemeli ve çevreyi korumalıyız. 6. Elinizdekileri araç içine atmayın. Aracınızı kirletmeyin. 7. Sürücünün dikkatini dağıtacak hareketler yapmayın. Kapıyla, pencereyle vs. oynamayın. Sürücü dikkatini yola vermelidir. Burada çocuklara sürücünün dikkatini dağıttığımızda ne gibi olumsuz durumlar meydana gelebileceğini sorunuz. 8. Araba dursa bile, büyüğünüz izin vermeden emniyet kemerini açmayın. Yukarıdaki kurallara kimlerin uyduğunu ve sebebini sorun. Kurallara uydukları için tebrik edin. 18 Otomobilden güvenli inme kuralları: Aşağıdakileri çocuklara vurgulayın. 1. Emniyet kemerinizi ancak büyüğünüz arabayı durdurup arka kapıyı açıp inebileceğinizi söyleyince açıp inebilirsiniz. 2. Arabadan inince derhal büyüğünüzün elini tutup onunla birlikte hareket etmelisiniz. Yukarıdaki Otomobilden Güvenli İnme Kurallarına kimlerin uyduğunu ve sebebini sorun. Kurallara uydukları için tebrik edin.

27 Modül 1: 3-6 Yaş Çocuklar İçin Trafik Güvenliği Eğitimi Bölüm 1. 2 Servis Aracında ve Otomobilde Çocuk Değerlendirme1.2 Eğitmene Not: Yansıttığınız görüntüyle ilgili soruların hepsini bir anda değil, tek tek sorunuz. Sorunun cevabını aldıktan sonra diğer soruya geçiniz. Değerlendirmeniz görüntüye ilişkin sorular çerçevesinde, kontrollü bir tartışma şeklinde geçmelidir. Cevap vermeye çalışanları aferin, evet çok güzel gibi sözlerle cesaretlendirin. Soru 1: 1.48 numaralı yansıyı gösteriniz ve aşağıdaki soruları yöneltiniz Okul aracındaki çocuklar çok gürültü yapıp, pencereden dışarı sarkmışlar bu davranış doğru mudur? 1.2. Doğrusu nedir? 1.3. Servis aracında bunu yaparsak ne olur? Soru 2: 1.49 numaralı yansıyı gösteriniz ve aşağıdaki soruları yöneltiniz Bu çocuk otomobilde yolculuk ederken doğru bir davranış sergilemektedir Ne yapıyor açıklamaya çalışınız. Soru 3: 1.50 numaralı yansıyı gösteriniz ve aşağıdaki soruları yöneltiniz Çocuk okul aracından inmiş ve hemen önünden karşıya geçiyor Bu davranış doğru mudur? 3.3. Bu yanlış davranışın yarattığı tehlike nedir? Eğitmene Not: Yukarıdaki değerlendirme etkinliklerini yerine getirirken, iyi anlaşılmadığını tespit ettiğiniz hususlar olursa yeniden vurgulayınız. Değerlendirme sürecini öğrenilenlerin tekrarı ve pekiştirilmesi süreci olarak düşününüz. 19

28 Modül 1: 3-6 Yaş Çocuklar İçin Trafik Güvenliği Eğitimi Bölüm 1. 3 Bisiklet Sürücüsü Çocuk - Seminer Planı Bölümün Amacı 3-6 yaş çocukları, ikiden fazla tekerlekli bisiklet, paten ve benzeri araçları kullanırken meydana gelebilecek tehlikeler konusunda bilinçlendirmek ve kendilerini bu tehlikelerden korumaya yönelik olumlu tutum ve davranışlar kazandırmak. Kazanımlar 1. Bisikletinin periyodik bakımını yapar. 2. Bisikletini kullanırken koruyucular kullanır. 3. Bisikletini trafik güvenliği olan yerlerde kullanır. Yardımcı Materyaller Projektör, Projeksiyon perdesi veya 2mx2m ebatlarında beyaz bir duvar, Sunum için bilgisayar, Bir adet üç tekerlekli çocuk bisikleti. Yöntem ve Teknikler Soru-cevap, anlatım, kontrollü tartışma. Kaynaklar adresinden daha ayrıntılı bilgi edinebilirsiniz. Önerilen Süre 30 Dakika 20

29 Modül 1: 3-6 Yaş Çocuklar İçin Trafik Güvenliği Eğitimi Bölüm 1. 3 Bisiklet Sürücüsü Çocuk Giriş 1.51 numaralı yansıyı gösterin. Çocuklara bisiklet, paten ve benzeri araçlarının olup olmadığını sorun. Araçlarını nerede kullandıklarını sorun. Kullanırken kaza geçirip geçirmediklerini sorun. Örneğin bisikletten düşüp düşmediklerini ya da bu tür haberler duyup duymadıklarını sorun. Onlarla birlikte bisiklete binmenin çok eğlenceli bir etkinlik olduğunu fakat kurallara uymadığımız takdirde kötü sonuçlarla karşılaşacağımıza karar verin ve yeni konumuzun adını açıklayın. Bisikletimizi, patenimizi, vs güvenli olarak kullanmak için hangi kurallara uymamız gereklidir Öğrenme Etkinlikleri A. Güvenli Bisiklet Sürme 1.52 numaralı yansıyı gösterin.. 1. Sürmeye başlamadan önce bisikletimizin güvenli olup olmadığını büyüğümüzle birlikte kontrol etmeliyiz. Eğitmene Not: Bu yaş çocuğunun aşağıdakileri kendi başına gereğince yapması genelde beklenmemektedir. Önemli olan küçük yaşta, trafik güvenliği için, kullandığı araca bakım yapma ya da yaptırma konusunda duyarlılık kazanmasıdır. Aşağıdaki kontrol listesini bisiklet üzerinde ilgili parçayı göstererek açıklayınız: 1. Frenler tutuyor mu? 2. Tekerlekler şişkin mi? 3. Pedallar iyi dönüyor mu? 4. Destek tekerleri (asıl tekerin sağında solundakiler )düzgün mü? 5. Oturak sabit mi? ( Sağa sola, öne arkaya sallanmamalıdır.) 6. Zincir gergin mi? 1.53 numaralı yansıyı gösterin. Bu bölümde büyüğün yardımını istemekten kasıt, çocuğun ailesinin de dolaylı olarak çocuk aracılığıyla trafik güvenliği konusunda farkındalık kazanmasıdır. 21

30 Modül 1: 3-6 Yaş Çocuklar İçin Trafik Güvenliği Eğitimi Bölüm 1. 3 Bisiklet Sürücüsü Çocuk 2. Büyüğünüzle beraber açık renk giysilerinizden birini seçerek giyin. Bu insanların sizi uzaktan kolayca görmesini sağlar. Kazalara karşı önlemlerden biridir. 3. Büyüğünüzden kaskınızı isteyerek alın, takın. Bisiklet kazalarında en önemli yaralanmalar baş ve boyun bölgesinde olmaktadır. Kask bir düşme ya da çarpma anında baş ve boynumuzu korur. Bu yüzden, kasksız bisiklet sürülmez. Temin edilebildiği takdirde, dizlik ve dirseklik de kullanmak suretiyle, komple bir kişisel güvenlik sağlamış oluruz. 4. Bisikletimizi trafikten uzak yerlerde sürmeliyiz. Büyüğümüzle beraber uygun yerlerde bisiklet sürebiliriz. En güvenli yerler, bisikletliler için ayrılmış yerlerdir. Kaldırımda bisiklet sürmek yasaktır. Eğitmene Not: Çocuklara söz vererek güvenli bisiklet sürme kurallarını basit ve net olarak tekrarlatınız. Bisikletimi büyüğümle kontrol ederim. Bisikletim bozuk olmamalıdır. Açık renk giysimi giyerim. Uzaktan görülmemi sağlar. Kaskımı isteyip takarım. Kask başımı, boynumu korur. Bisikletimi trafikten uzak güvenli yerlerde kullanırım. 22

31 Modül 1: 3-6 Yaş Çocuklar İçin Trafik Güvenliği Eğitimi Bölüm 1. 3 Bisiklet Sürücüsü Çocuk Değerlendirme 1.3 Eğitmene Not: Yansıttığınız görüntüyle ilgili soruların hepsini bir anda değil, tek tek sorunuz. Sorunun cevabını aldıktan sonra diğer soruya geçiniz. Değerlendirmeniz görüntüye ilişkin sorular çerçevesinde, kontrollü bir tartışma şeklinde geçmelidir. Cevap vermeye çalışanları aferin, evet çok güzel gibi sözlerle cesaretlendirin. Soru 1: 1.54 numaralı yansıyı gösteriniz ve aşağıdaki soruları yöneltiniz Bu bisikletliler güvenlik önlemi almış mı? 1.2. Hepsi kask giymiş mi? 1.3. Kask giymeden bisiklet kullanılır mı? 1.4. Kullanırsak ne gibi tehlikeler meydana gelir? Soru 2: 1.55 numaralı yansıyı gösteriniz ve aşağıdaki soruları yöneltiniz Peki şimdi hatalı olanlar davranışlarını düzeltmişler mi? 2.2 Ne yapmışlar? 2.3. Niçin kask giymişler? Eğitmene Not: Yukarıdaki değerlendirme etkinliklerini yerine getirirken, iyi anlaşılmadığını tespit ettiğiniz hususlar olursa yeniden vurgulayınız. Değerlendirme sürecini öğrenilenlerin tekrarı ve pekiştirilmesi süreci olarak düşününüz. 23

32

33 MODÜL YAŞ GRUBU İÇİN TRAFİK EĞİTİMİ

34 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Modülün Bölümleri 2.1. Trafik Güvenliği Kuralları ve Trafik İşaretleri 2.2. Yaya Olarak ve Oyun Alanlarında Trafik Güvenliği 2.3. Araçlarda Trafik Güvenliği (Okul Servisi ve Otomobilde) ve Trafik Kazaları Modülün Amaçları Hedef gruptaki ilkokul ve ortaokul çocuklarına; sokakta, oyun alanlarında ve araçlarda trafik güvenliği kurallarına uygun davranma ve kurallara uymayanları uyarma davranışlarını kazandırmaktır.

35 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Hedef Grubun Gelişim ve Öğrenim Özellikleri 7-11 yaş grubundaki çocuklar aktif olarak eğitim ortamlarının içerisinde, temel okuma, yazma becerilerini kazanmaya ve sayılarla çalışmaya başlarlar. Bu yaş grubundaki çocuklar için de öğrenmede temel motivasyon merak duygusu ile başlar. Öğrenme ortamlarına aktif olarak katıldıklarında mutlu olurlar ve bu yaş grubu akranlarından da öğrenebilir, bu yolla gerekli öğrenme ortamları sağlanabilir. Diğer taraftan zaman zaman akranlar arasında yanlış bilgiler de dolaşabilir. Bu noktalarda dikkatli olunmalı, örneğin trafik eğitiminde akranların birbirleri üzerindeki etkilerinin ne olduğu incelenerek göz önünde bulundurulmalıdır. Fiziksel Psikomotor Gelişim 1. Yedi yaş ile birlikte çocukların ince motor beceriler daha çok gelişir ve çocuğun performans düzeyi artar. Koşma, sıçrama, hoplama, ağaca tırmanma, bisiklete binme, el sanatları ile uğraşma, müzik aleti çalma gibi beceriler yaş aralığı içerisinde gittikçe artan bir beceri ile gerçekleştirilir. El göz koordinasyonu gelişir. 2. Çocukların motor becerilerini daha çok artıracak oyunlar oynamaları sağlanabilir yaş grubunda fiziksel beceriler ve güç açısından cinsiyet farklılıkları görülür. Kız çocuklar esneklik ve küçük kas becerilerinin koordinasyonunu sağlayan jimnastik gibi alanlara yönelirken, erkek çocuklar koşu sürati ve dayanıklılık gerektiren futbol gibi alanlara yönelir yaş grubu ilk yıllarda hala son derece aktiftir ve hareketli olmayı sever. Uzun süre oturarak bir şeyler yapma konusunda zorlanabilir, sık sık kalkmak ve yürümek isteyebilir, sık sık ara verilmesini isterler. 5. Hareketli oyunları, takım oyunlarını severler. 6. Bu yaş grubunun özellikle ilk yıllarında yazıların ve kullanılacak materyallerin büyük olmasına dikkat edilmelidir yaşlarına doğru çocuklar fiziksel olarak ergenlik döneminin fiziksel özelliklerini de kazanmaya başlarlar. Sosyal - Duygusal Gelişim 1. Bu yaş grubunda arkadaş seçilirken, daha seçici davranırlar ve aynı cinsten arkadaşlarla beraber olmayı tercih ederler. 2. Küçük gruplar halinde oyunlar oynarlar, 3. Fikirlerini belirtmeleri için desteklenmeli ve hata yaptıkları zaman eleştirilmekten kaçınılmalıdır. 4. Güvende olmaya ve takdir edilmeye ihtiyaçları vardır. 5. Başkalarının duygu ve düşüncelerini daha iyi anlayabilirler. Diğerlerine saygı duyarlar. 6. Kendine güveni giderek artar. 7. Bir gruba ait olmak ister. 8. Kahramanlardan etkilenir. 9. Kurallı oyunlar için gerekli sosyal ve fiziksel kazanımları edinir. Bilişşel Özellikler 1. Dikkatini daha uzun süreler toplayabilir. Bu yaş grubunda dikkat süresi 20 ile 45 dakika arasında yer alabilir. 2. Konuşmayı, kazanmaya başladıkları dil becerilerini kullanmayı severler, sözel anlama yeteneği artmıştır yaşlarda daha uzun bağlaçlı cümleler kurabilir. 4. Okuma, yazma, matematik becerileri gelişir. 5. Problem çözmeye başlar, problem çözerken modeller semboller grafikler kullanırlar. 6. Olayların sonuçlarını anlamaya başlar. 7. Somut işlemlere dayalı olarak mantıksal düşünürler. Örneğin trafik işaretlerini anlatırken sadece sözcükler kullanmak yerine resimlerle desteklemek, maket bir trafik ışığı kullanmak gerekebilir. 8. Birden fazla özelliğe göre sınıflama ve sıralama yapabilirler. Örneğin trafikte kullanılan taşıtları birden fazla özelliğine göre sınıflayabilirler. 9. Kurallara karşı güçlü bir saygı duygusu vardır. Kuralların değiştirilemez olduğuna inanır. 10. Bu yaş grubunun sonlara doğru soyut düşünce başlar. 27

36 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.1 Trafik Güvenliği Kuralları ve Trafik İşaretleri - Seminer Planı Bölümün Amacı Bu bölümün amacı, hedef gruptaki çocuklara; trafik ile ilgili temel bilgileri, trafikteki unsurları, trafik güvenliği kurallarının amacını ve önemini kavratmak, trafik kurallarına, trafik İşaretlerine ve trafik görevlilerine uymayı alışkanlık haline getirme davranışlarını kazandırmaktır. Kazanımlar 1. Trafik kavramının tanımını yapar. 2. Trafikteki unsurları nelerdir? Sayar. 3. Trafik kurallarının konulma amacını açıklar. 4. Trafikte görme, görülme ve duymanın önemini söyler. 5. Polis, ışık ve levha önceliklerini sıralar. 6. Polis, ışık, levha ve okul geçit görevlilerinin uyarılarına uyar. 7. Trafikte kurallara uymamanın kendisine ve çevresine vereceği zararları sayar. Öğretim Araç ve Gereçleri Sunum için bir bilgisayar. Projeksiyon cihazı, yansıtma perdesi (Yansıtma perdesi bulunmayan ortamlarda aynı işlevi görebilecek beyaz bir duvar kullanılabilir) ve ışıklı işaret kalemi. Beyaz tahta ve tahta kalemleri. Seminer ortamında tahta bulunmuyorsa, eğitici seminer başlamadan önce kâğıtlı tahta (flipçart) temin edilmesini sağlamalı ya da yanında getirmelidir. Yardımcı Materyaller Sürücü ve Yaya Trafik Eğitim Seti nde bulunan Modül-2 için hazırlanmış olan sunum, EGM nün basılı afiş ve broşürleri. Yöntem ve Teknikler Soru-Cevap, Anlatım, Kontrollü Tartışma, Gösteri ve Gösterme, Canlandıma (Rol Oynama/Drama), Uygulama Kaynaklar adresinden daha ayrıntılı bilgi edinebilirsiniz. Önerilen Süre 30 Dakika 28

37 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.1 Trafik Güvenliği Kuralları ve Trafik İşaretleri Giriş Modül için hazırlanmış sunumun kapak sayfasını perdeye yansıtın. 2. Adınızı ve soyadınızı tahtaya yazın. 3. Kendinizi öğrencilere yumuşak bir ses tonuyla, sıcak ve samimi bir şekilde tanıtın, görevinizi ve yaptığınız işleri kısaca öğrencilerle paylaşın. 4. Öğrencilere size Öğretmenim ya da isminizi kullanarak Abi / Abla diye hitap edebileceklerini söyleyin. 5. Seminerin amacını, hangi konulara değineceğinizi ve yaklaşık olarak ne kadar süreceğini açıklayın. 6. Öğrencilerin, sınıf ve yaş dağılımını tespit etmeye çalışın. Bunun için okullarını ve sınıflarını sorabilirsiniz. Ya da varsa öğretmenlerinden bilgi alabilirsiniz. 7. Öğrencilere hitap ederken onların yaşına göre iletişim kurmaya özen gösterin. 8. Seminer süresince, tutum ve davranışlarınızı ağırlıklı yaş dağılımının gelişim özelliklerine göre ayarlamanız seminerin daha verimli geçmesini sağlar. Hedef grubun gelişim özellikleri için Eğitmen Notları bölümünden yararlanabilirsiniz. Öğrenme Etkinlikleri 2.2 numaralı yansıyı gösterin. Çocuklara; -Trafik deyince ne anlıyorsunuz? -Okula gelirken hangi taşıtları kullanıyoruz? -Oyuncaklarınızın arasında hangi taşıtlar var? vb. sorular sorarak ve onların cevaplarını dinleyerek trafik ve trafik güvenliği hakkında sunuma giriş yapabilirsiniz. 2.3 numaralı yansıyı gösterin. 1. TRAFİK NEDİR? Öğrencilere trafik hakkında neler bildiklerini sorun? Gelen cevaplardan dikkat çekici olan bazılarını tahtaya yazın. Cevap veren öğrencilerin adını öğrenin ve adıyla hitap ederek teşekkür edin. Öğrencilerin söylediklerinden yararlanarak trafik tanımını yapın. Trafik : İnsanların, hayvanların ve araçların karayolları üzerindeki hal ve hareketleridir. 2. TRAFİKTEKİ UNSURLAR NELERDİR? 2.4 numaralı yansıyı gösterin. Trafik unsurlarını sunumdaki yansıların eşliğinde öğrencilere anlatın. a. İnsan: Sürücü: karayolunda, motorlu/motorsuz bir aracı veya taşıtı sevk ve idare eden kişidir. Şoför: karayolunda, ticari olarak tescil edilmiş bir motorlu taşıtı süren kişidir. Yaya: Araçlarda bulunmayan, karayolunda hareket veya hareketsiz bulunan insandır. Yolcu: Aracı kullanan sürücü ile hizmetliler dışında araç bulunan kişilerdir. Trafiği Denetleyen ve Düzenleyen Görevliler: Trafiğin kuralara uygun işlemesi için sürücü ve yayalara yardımcı olan trafik polisi, trafik görevlisi ve okul geçit görevlileridir. 29

38 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.1 Trafik Güvenliği Kuralları ve Trafik İşaretleri Eğitmene Not: Trafikte yer alan unsurlar açıklanırken öğrenciler ticari olarak tescil edilmek gibi ifadelerin tam olarak neyi ifade ettiğini anlamayabilirler. Bu yaş grubundaki öğrenciler dünyayı somut bir biçimde tanırlar ve dinledikleri şeyleri somutlaştırabilme ihtiyacı hissederler. Bu gibi durumlarda öğrencilere örneklerle açıklama yapmanızda ve kimi ifadeleri netleştirmenizde fayda vardır. 2.5 numaralı yansıyı gösterin. b. Araçlar: Araç: karayollarında kullanılabilen motorlu,motorsuz ve özel amaçlı taşıtlar ile iş makineleri ve lastik tekerlekli traktörlerin genel adıdır. Taşıt: karayolunda insan, hayvan ve yük taşımaya yarayan araçlardır. Bunlardan makine gücü ile yürütenlere motorlu taşıt, insan ve hayvan gücü ile yürütenlere de motorsuz taşıt denir. c. Yol ve çevre: Karayolu(Yol):Trafik için kullanıma açık olan arazi şeridi, köprüler ve alanlardır. Yerleşim Yeri (Birimi):Karayolu çevresinde olan yerleşme, çalışma ve barınma amacı ile insanların yararlandıkları yapı ve tesislerin bir arada bulunduğu ve karayolu trafiğine etkileri olan, il, ilçe, köy veya mezra gibi yerlerdir. 3. TRAFİK KURALLARI NELERDİR? Trafik ile ilgili unsurları söyledikten sonra öğrencilerle beraber tekrarlayınız. Trafik kurallarının neden gerekli olduğu sorun ve öğrenciler arasında kısa bir tartışma başlatın. Beyin fırtınası yöntemini uygulayarak ilk söylenen nedenlerden bazılarını not edin. Bu kadar yoğun trafikte trafik kuralları olmasaydı diye hiç düşündünüz mü? Herkes kendine göre hareket etseydi, yollarda yaya ve araç bölümleri olmasaydı, her sürücü ve yaya kendi istediği yönde gitseydi sizce neler olurdu? Diye sorun. Öğrencilerin söylediği nedenlerle yansıda yer alan bilgileri karşılaştırarak doğru bildikleri için öğrencileri kutlayın. Eksik ve yanlış bilgilerin kısaca nedenlerini açıklayın. 2.6 numaralı yansıyı gösterin. Trafik Kurallarının sebepleri ve yararlarını açıklayın: Trafik kuralları olmasaydı yollarda karmaşa ve kaos olurdu. Yollarda kaos ve karmaşa olursa sürekli trafik kazaları olurdu. Trafik kurallarına uymazsak da karmasa ve kaos olur. Ve kazalar artar. Trafik kurallarına uymak çok önemlidir. Çünkü trafik kuralları sadece sizin hayatınızı kurtarmaz. Aynı zamanda sevdiklerinizin ve hiç tanımadığınız insanların hayatını kurtarır. 2.7 numaralı yansıyı gösterin. Trafik Kuralları: Araçların sürücülerinin uyması gereken kurallar vardır. Yayaların uyması gereken kurallar vardır. Yolcuların uyması gereken kurallar vardır. Çocukların uyması gereken kurallar vardır. 30

39 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.1 Trafik Güvenliği Kuralları ve Trafik İşaretleri 2.8 numaralı yansıyı gösterin. Araç sürücülerinin uyması gereken kurallar: Araç sürücülerinin; Trafikte seyir halinde bulundukları karayolunun hız sınırlarına, Trafik yol işaretlerine, Trafik işaret ışıklarına, Trafik işaret levhalarına ve Trafik görevlilerinin işaret ve uyarılarına uymaları gerekir. 2.9 numaralı yansıyı gösterin. Yayaların uyması gereken trafik kuralları: Yayaların, Trafikte kaldırımlardan veya yayalar için ayrılmış yerlerden yürümeleri, Karşıdan karşıya, alt/üst geçitlerden, görevli veya trafik ışıklı cihazlarıyla yönetilen yaya geçitlerinden geçmeleri, Trafik ışıklarına, işaret levhalarına ve trafik görevlilerine uymaları, Trafikte tehlikeli davranışlardan kaçınmaları gerekir numaralı yansıyı gösterin. Yolcuların uyması gereken kurallar: Karayolunda ve bir otomobil içinde yolcuların; Araca güvenli bir şeklide inip binmeleri, Emniyet kemerini bağlamaları, Şoför ile konuşarak veya yüksek sesle konuşarak sürücünün dikkatini dağıtmamaları, Diğer yolculara saygılı davranmaları gerekir. Eğitmene Not: Trafikte uyulması gerek kuralları diğer unsurlar açısından açıkladıktan sonra çocukların uyması gereken kuralları öğrencilerden bekleyebilirsiniz. Onların cevaplarını aldıktan sonra sunuma devam edebilirisiniz numaralı yansıyı gösterin. Çocukların uyması gereken kurallar: Çocukların, Sokakta, araçlarda ve oyun alanlarında dikkatli davranmaları, Yaya olarak trafik işaretlerine ve levhalarına uymaları, Güvenli alanlarda yürümeleri ve oynamaları, Büyüklerinin ve trafik görevlilerinin uyarılarını dikkate almaları gerekir. Okuldan eve ve evden okula giderken en kısa yolu değil, en güvenli yolu seçmelisiniz. 31

40 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.1 Trafik Güvenliği Kuralları ve Trafik İşaretleri 2.12 numaralı yansıyı gösterin. Öğrencilere; Trafik kurallarının genel anlamı ve amacını hatırlatın. Trafik kurallarına ceza yememek için değil kendimizin ve çevremizin güvenliği için uymamız gerektiğini kısaca tekrar hatırlatın. Trafik kuralsız bir ortamda karmaşanın olacağını vurgulayın. 4. TRAFİKTE GÖRME, GÖRÜLME VE DUYMANIN ÖNEMİ 2.13 numaralı yansıyı gösterin. Trafikteyken yayaların ve sürücülerin birbirlerini görmesinin trafik güvenliği açısından neden önem taşıdığını çocuklara sorun. Onların olumlu cevaplarını vurgulayarak, trafikte görme, görülme ve duymanın önemini kısaca açıklayın. Trafikte görme nedir? 2.14 numaralı yansıyı gösterin. Öğrencilere; Trafikte, araçları, insanları, trafik görevlilerini, trafik işaretlerini, yolu ve yol işaretlerini her zaman görmemiz çok önemlidir. Bu nedenle trafikte çevremizi sürekli gözlemeli, trafik ile ilgili gördüklerimize dikkat etmeli ve ona göre hareket etmeliyiz. Gibi sözlerle konunun önemini belirtin. Aksi takdirde olabilecek tehlikelerden söz edin. Trafikte görülme nedir? 2.15 numaralı yansıyı gösterin. Öğrencilere; Trafikte, araç sürücülerinin, trafik görevlilerinin ve yoldaki diğer insanların her zaman sizi görmesi çok önemlidir. Bu nedenle trafikte hareket ederken görülecek şekilde davranmalıyız. diyerek konunun önemini belirtin. Yoksa olabilecek tehlikelerden söz edin. Trafikte duyma nedir? 2.16 numaralı yansıyı gösterin. Öğrencilere; Trafikte, araçların sesini, trafik görevlilerinin uyarılarını, sesli trafik işaretlerini, diğer insanları ve çevreden gelen diğer sesleri duymamız çok önemlidir. Bu nedenle cadde veya sokaklarda çevremizdeki seslere karşı daima dikkat etmeli ve ona göre hareket etmeliyiz. Dedikten sonra duymamamız halinde başlarına gelebilecek tehlikelerden söz edin. 32

41 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.1 Trafik Güvenliği Kuralları ve Trafik İşaretleri Eğitmene Not: Bu yaş grubunun işitme, görme duyuları oldukça gelişmiştir. Ancak yine de özellikle dönemin başlarında çocuklar trafikte trafikteki sesler ve işaretlerden çok arkadaşlarına ve yaptıkları işlere odaklanabilirler ve bu nedenle çevredeki seslere dikkat etmeyebilirler. Trafikte görme, görülme ve duymaya karşı çok dikkatli olmalıyız! 2.17 numaralı yansıyı gösterin. Trafikte herkesin; Trafikteki taşıtları gözlememiz gerektiğini, Trafikte sürekli görünür olmamız gerektiğini, Trafikteki seslere karşı duyarlı olmamız gerektiğini, Korna, fren, siren, motor sesi vb. sesleri duyduğunda dikkat etmemiz gerektiğini ve bunların çok önemli olduğunu tekrar belirtin. Konuyla ilgili başınızdan geçmiş örnek bir olay anlatarak çocukların öğrendiklerini pekiştirebilirsiniz numaralı yansıyı gösterin. Çocuklar trafikte siz daha az görürsünüz! UYGULAMA: Öğrencilerden gönüllü bir birkaç kişiyi seçip yanınıza çağırarak, trafikte görmeyince, görülmeyince veya duymayınca neler olabileceği ile ilgili küçük bir canlandırma uygulaması yapabilirsiniz. Bu daha kalıcı öğrenme sağlayacaktır. Eğitmene Not: Uygulamayı yaparken öncelikli olarak gruba canlandırma yapacakların tek tek rollerinin ne olduğunu açıklayınız. Daha sonra gönüllü öğrencilerden istedikleri rolü canlandırmak üzere seçim yapın. Ardından öğrencilerden önce bir kargaşa durumunu canlandırmalarını daha sonra da anlattıklarınız doğrultusunda trafik kurallarına uygun bir sahneyi canlandırmalarını isteyiniz. Canlandırma bittikten sonra gönüllü öğrencilerin paylaşımlarını alarak ve alkışlayarak yerlerine gönderin. 5. TRAFİK İŞARETLERİ NEDİR? Öğrencilere trafik işaretleri hakkında neler bildiklerini sorun. Trafik işaretlerinin amacı nedir? diye kontrollü bir tartışma açın. Trafik işaretlerinde uyulması gereken öncelik sırasını sorun. Yanınızdaki trafik afişleri veya broşürlerini göstererek anlamlarını söylemelerini isteyin 2.19 numaralı yansıyı gösterin. Trafik İşaretleri: Trafiği düzenleme amacı ile kullanılan işaret levhaları, ışıklı ve sesli işaretler, yer işaretlemeleri ile trafik zabıtası veya diğer yetkililerin trafiği yönetmek için yaptıkları hareketlerdir. 33

42 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.1 Trafik Güvenliği Kuralları ve Trafik İşaretleri Trafik işaretlerine uymada öncelik sırası: 1. Trafik Polisi 2. Işıklı trafik işaretleri 3. Trafik işaret levhaları 4. Yer işaretleri 5. Diğer işaretleme elemanları 2.20 numaralı yansıyı gösterin. Trafik Polisi/Trafik Görevlisi: Trafikte, yayalara ve sürücülere her iki koluyla ve sesli uyarı (düdük) ile DUR/GEÇ veya YAVAŞLA/HIZLAN anlamına gelen çeşitli işaretler yaparak trafiği düzenleyen görevlidir numaralı yansıyı gösterin. Işıklı Trafik İşaretleri: 1. Araçlar için konulan trafik ışıkları üç renklidir. Kırmızı Işık : Yolun trafiğe kapalı olduğunu bildirir. Yeşil Işık : Yolun trafiğe açık olduğunu bildirir. Sarı Işık : Uyarı anlamındadır. 2. Yayalar için konulan trafik ışıkları sadece İki renklidir. Kırmızı : Dur ve bekle anlamındadır. Yeşil : Geç anlamındadır numaralı yansıyı gösterin. Trafik İşaret Levhaları: Sokakta gördükleri işaretlere dikkat edip etmediklerin sorun. Bildikleri işaret levhalarından birkaçını ve anlamlarını saymalarını isteyin. Tehlike uyarı işaretleri (Üçgendirler, hız azaltılır diğer yasak ve kısıtlamalara uyulur) Trafik tanzim işaretleri Bilgi işaretleri Duraklama ve park etme işaretleri Otoyol işaretleri 2.23 numaralı yansıyı gösterin. Yer işaretleri: Yol Çizgileri Yaya Geçidi Çizgileri Park Yeri ve Park Yasağı Çizgileri Yön Okları Azami Hız Sınırı 34

43 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.1 Trafik Güvenliği Kuralları ve Trafik İşaretleri 2.24 numaralı yansıyı gösterin. Diğer İşaretleme Elemanları: Diğer işaretleme elemanları ise; kenar taşları, oto korkulukları, bordür taşları vb. gibi elemanlardır numaralı yansıyı gösterin. 6. OKUL GEÇİT GÖREVLİSİ KİMDİR? Trafik işaretlerine uymak güvenliğimiz için önemlidir! 2.26 numaralı yansıyı gösterin. Öğrencilere okullarının yakınında bulunan yaya geçidinde okul görevlisi olup olmadığını ve hiç okul geçit görevli görüp görmediklerini sorun. Okul geçit görevlisi olmak isterler mi? ve neden? diye kısa bir tartışma başlatın. Okul geçit görevlisi: Okulların bulunduğu yerlerdeki yaya geçitlerinde ve okul geçitlerinde, okulun giriş ve çıkış saatlerinde, öğrencilerin trafikte karşıdan karşıya kontrollü bir şekilde güvenli olarak geçmelerini sağlayan trafik görevlileridir. Öğrencilere okul geçit görevlisinin işaretlerine uymanın kendi güvenlikleri için gerekli olduğunu ve isterlerse kendilerinin de okul geçit görevlisi olabileceği açıklayın numaralı yansıyı gösterin. Kendi güvenliğiniz için okul geçit görevlilerine uymalısınız. Sonuç Kapanış 1. Öğrencilere buraya kadar bir sorusu olup olmadıklarını sorun. Soru cevap kısmı öğrencilerle bağ kurabilmek ve anlatılan konuların öğrencilerin zihninde yer etmesi açısından çok önemlidir. Bu nedenle geçiştirmeyin. Gelen soruları dikkatle dinleyin ve ciddiye alarak cevap verin. Konuyla ilgili olmayan sorular gelirse de bilginiz dâhilinde cevap vermeye çalışın ya da soruyu soran öğrenciyi o konuda internetten araştırma yapmaya yönlendirin. 2. Hiç soru sorulmuyor ise öğrencileri soru sormaları için cesaretlendirin. Öğrenciler soru sormak için çekiniyor olabilirler. En az bir soru cevaplamadan sonraki bölüme geçmeyin. 35

44 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.1 Trafik Güvenliği Kuralları ve Trafik İşaretleri Değerlendirme 2.1 Öğrencilere seminerden önce trafik ile ilgili ne bildiklerini anlamaya yönelik sorular sorarak sunuma hazırlamak, seminer/sunum sırasındada ne öğrenmek istedikleri ile ilgili sorular sorarak merak uyandırmak ve seminer sonunda da ne öğrendikleri ile ilgili sorular sorarak kazanımları pekiştirmek önerilir. Bu bölümde amaçlanan kazanımlara ulaşılıp ulaşılmadığını ölçmek ve konuları pekiştirmek için çocuklara aşağıdaki sorulardan bazılarını yöneltebilir ve sunumun sonucunda genel bir değerlendirme yapabilir ve çocukları verdikleri doğru cevaplar için kutlayabilirsiniz numaralı yansıyı gösteriniz ve aşağıdaki soruları yöneltiniz. Trafik nedir? Trafik unsurları nelerdir? Trafik kurallarının sebepleri nelerdir? Trafikte yayaların uyması gereken kurallardan bir kaçını sayabilir misiniz? Trafikte çocuklar hangi kurallara uymalıdır sizce? Trafik işaretlerini öncelik sırasına göre sayabilir misiniz? Işıklı trafik işaretlerinin anlamları nedir? Trafik polisi kimdir? Okul geçit görevlisi kimdir? EğitmenNotları Seminerin hedef grup üzerinde daha etkili olması ve öğrencilere kalıcı davranışlar kazandırması açısından eğitimcinin aşağıdaki hususlara dikkat etmesi tavsiye edilir. Çocuklara sesinizi yükseltmeden, yumuşak bir ses tonuyla, söylediklerinizin kolay anlaşılması için açık ve anlaşılır bir şekilde konuşarak hitap ediniz. Öğrencilerin bedensel, duygusal, zihinsel ve sosyal gelişim özelliklerini, sınıf ve yaş dağılımını tespit etmeye çalışın. Bunun için okullarını ve sınıflarını sorabilirsiniz. Ya da varsa öğretmenlerinden bilgi alabilirsiniz. İçinde bulunduğunuz ortamın çocuklara uygun, sağlıklı ve güvenli bir yer olmasına (kapalı ve izbe yerler yerine aydınlık, ferah ve rahat mekanları tercih ediniz), sizin de çocukların güvenini kazanacak davranışlar sergilemenize dikkat etmelisiniz (sert ve gürültülü hareketlerden kaçınınız). Seminerin başlangıcında eğitimin sonucunda çocuklardan beklenen davranışları kısaca açıklayınız. Küçük yaştaki öğrencilere yakından hitap etmeniz gerektiğinde onların boyuna eğilerek/çömelerek ve göz göze gelerek iletişim kurmaya özen gösterin Çocukların dikkatini çekecek etkili bir iletişim ortamı oluşturmak için durağan anlatımlar yerine hareketi ve canlandırmalı anlatımlar yapabilirsiniz. Çocukları korkutacak ürkütücü ve abartılı ifadelerden ya da çok korkunç olayları anlatmaktan kaçınınız. Unutmayın! Onlar henüz sadece küçük birer çocuk. Öğrencilerin olumlu soruları ve cevaplarını teşvik ederek özgüvenlerini destekleyiniz. Trafik ile ilgili bilgileri gerekçe yaşamla ilişkilendirecek kısa örnek olaylar anlatabilir veya çocuklara sorarak onlara anlattırabilirsiniz. 36

45 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.2 Yaya Olarak ve Oyun Alanlarında Trafik Güvenliği - Seminer Planı Bölümün Amacı Bu bölümün amacı, hedef gruptaki çocuklara, yaya olarak ve oyun alanlarında trafik güvenliği kurallara uyma, kendi başına sokakta güvenli bir şekilde yolculuk etme, bisikletini güvenli alanlarda kullanma, kazalara karşı dikkatli olma ve trafikte tehlikeli davranışlardan kaçınma davranışlarını kazandırmaktır. Kazanımlar 1. Yaya olarak ve oyun alanlarında trafik güvenliği kurallara uyar. 2. Kaldırımda kendi başına güvenli bir biçimde yürür. 3. Karşıdan karşıya güvenli bir biçimde geçer. 4. Okul geçit görevlilerinin uyarılarına dikkat eder. 5. Polis, ışık, levha ve okul geçit görevlilerinin uyarılarına uyar. 6. Bisikletini güvenli alanlarda ve dikkatli bir şekilde kullanır. 7. Trafik kazalarına karşı dikkatli davranır. 8. Trafikte dikkatsiz, tehlikeli ve sorumsuz davranışlardan kaçınmayı alışkanlık edinir. 9. Trafikte kendi hak ve sorumluluklarının farkında ve başkalarının haklarına saygılıdır. 10. Trafik kurallarına uymayan arkadaşlarını uyarır ve gerektiğinde büyüklerine bildirir. Öğretim Araç ve Gereçleri Sunum için bir bilgisayar. Projeksiyon cihazı, yansıtma perdesi (Yansıtma perdesi bulunmayan ortamlarda aynı işlevi görebilecek beyaz bir duvar kullanılabilir) ve ışıklı işaret kalemi. Beyaz tahta ve tahta kalemleri. Seminer ortamında tahta bulunmuyorsa, eğitici seminer başlamadan önce kâğıtlı tahta (flipçart) temin edilmesini sağlamalı ya da yanında getirmelidir. Yardımcı Materyaller Sürücü ve Yaya Trafik Eğitim Seti nde bulunan Modül-2 için hazırlanmış olan sunum, EGM nün basılı afiş ve broşürleri. Yöntem ve Teknikler Soru-Cevap, Anlatım, Kontrollü Tartışma, Gösteri ve Gösterme, Canlandıma (Rol Oynama/Drama), Uygulama, Sunu veya film İzleme, Örnek Olay inceleme. Kaynaklar adresinden daha ayrıntılı bilgi edinebilirsiniz. Önerilen Süre 30 Dakika 37

46 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.2 Yaya Olarak ve Oyun Alanlarında Trafik Güvenliği Giriş Modül için hazırlanmış sunumun 2.2. Bölüm sayfasını perdeye yansıtın. 2. Seminerin 2.1. bölümündeki konular ile ilgili sorular sorun. Sizce nasıl geçti? Sizlere trafik ile ilgili konuları kavrayabildik mi? Memnun musunuz? gibi. 3. Seminerin ikinci bölümünde hangi konulara değineceğinizi ve yaklaşık olarak ne kadar süreceğini açıklayın. 4. Çocukların semineri sıkılmadan ve daha kalıcı öğrenerek geçirmeleri için aktif ve öğrencilerin katılımını sağlayacak yöntemler ile anlatım ve sunu yapmalısınız. Bunu için Eğitmen Notları bölümünden yararlanabilirsiniz Eğitmene Not: Buraya kadar olan bölümlerde trafikteki unsurlar ve trafik düzenleyicileri anlatıldı. Önceki öğrenmeleri hatırlatarak bir sonraki bölüme geçiş yapabilirsiniz. Sıkça yapılan bu hatırlatmaların nedeni öğrencilerin yeni gelen bilgileri daha kolay almalarını ve eski bilgileri de hatırlamalarını sağlamaktır. Öğrenme Etkinlikleri Eğitmene Not: 7-11 yaş grubundaki öğrenciler güvende olmayı ve takdir edilmeyi isterler. Eleştirilmekten hoşlanmazlar. Sunumlarınızda öğrencileri takdir etmeniz, paylaşımlarını eleştirmeden kabul etmeniz, eğitimin bir parçası olduklarını hissettirmeniz önemlidir. Öğrencilere Kaldırımda tek başınıza mı yoksa büyüklerinizle birliktemi yürüyorsunuz? Karşıdan karşıya geçerken nelere dikkate ediyorsunuz? Bisikletiniz var mı? Nerelerde oyun oynuyorsunuz? Vb. sorulardan birini sorarak 2.2. bölümün konularına geçiş yapabilirsiniz numaralı yansıyı gösterin. 1. KALDIRIMDA GÜVENLİ NASIL YÜRÜRÜZ? Öğrencilere, cadde ve sokakta yolun neresinden yürüdüklerini ve nasıl karşıya geçtiklerini sorun. Yaya yolu nedir? diye küçük bir soru cevap yapın. Gelen doğru cevapları onaylayarak ve yaya yolunu anlatarak konuya giriş yapın numaralı yansıyı gösterin. Yaya Yolu (Yaya Kaldırımı): Karayolunun, taşıt yolu kenarı ile gerçek veya tüzel kişilere ait mülkleri arasında kalan ve yalnız yayaların kullanımına ayrılmış olan kısmına yaya yolu (yaya kaldırımı) denir. 38

47 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.2 Yaya Olarak ve Oyun Alanlarında Trafik Güvenliği 2.31 numaralı yansıyı gösterin. Cadde ve Sokakta Nerelerden Yürümeliyiz? Cadde ve sokaklarda yürürken daima yaya kaldırımlarından yürümeliyiz. Yaya kaldırımlarından yürürken daima sağ taraftan yürümeliyiz. Yaya kaldırımı bulunmayan cadde ve sokaklarda yürümek zorunda kaldığınızda, yolun sol kenarından yürümeliyiz. Geceleyin yaya yolu/kaldırım olmayan yol kenarlarından yürümek zorunda kaldığımızda açık renkli elbiseler giymeli, yansıtıcı eşyalar ve ışık taşımalıyız. Uyarı Yapın: Ülkemizde trafik sağ taraftan çalıştığı için sizde sağ taraftan yürüdüğünüzde yolun sağını kullanan araçlar sizin arkanızda kalacak ve siz araçları göremeyeceksiniz. Bu durum sizin için tehlikelidir. Bu nedenle yolun sol tarafından yürümeliyiz numaralı yansıyı gösterin. Kaldırımda tek başına güvenli bir biçimde nasıl yürürüz? Kaldırımda tek başımıza mı yoksa büyüklerinizle mi yürüyorsunuz? Kaldırımda yürürken nelere dikkat ediyoruz? Bulunduğumuz sokakta kaldırım yoksa nereden yürüyorsunuz?.gibi sorular ile öğrencileri konuya hazırlayın ve doğru cevapları kutlayarak motivasyonu arttırın. Eğitmene Not: 7-11 yaş grubunda bulunan öğrencilerden özellikle 9-11 yaşlarındakiler okuldan gelirken giderken yanlarında bir yetişkin bulunmadan yürüyebilirler. Bulunduğunuz gruptaki öğrencilerin yaş gruplarını göz önünde bulundurarak sorularınızı çeşitlendirebilir, gruptaki öğrencilerin davranışlarına ilişkin bilgi alabilirsiniz numaralı yansıyı gösterin. Kaldırımda arabaların uzak tarafında yürümeliyiz. Kaldırımın kendimize göre sağ tarafından yürümeliyiz. Yolda gruplar oluşturup geçişe engel olmamalıyız. Kaldırımda diğer yayaların kullanımını engellemeyecek sayıda yan yana yürümeliyiz. Yaya kaldırımlarında, sizden başkalarında olduğunu düşünerek dikkatli davranmalıyız. Görme engelli, tekerlekli sandalyeli, yaşlı ve hastalara yardım etmeliyiz. Kaldırımda park etmiş araçlar varsa dükkan tarafından dikkatli yürümeliyiz. Yaşımız küçük ise büyüklerimizin elinden tutarak yürümeliyiz. Kaldırımda koşmamalı, şakalaşmamalı, oyun oynamamalı ve birbirimizi iteklememeliyiz. Yolda ve kaldırımda top oynamamalıyız. Kaldırımdan yola çıkmamalı ve kaçan top vs. peşinde koşmamalıyız. 39

48 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.2 Yaya Olarak ve Oyun Alanlarında Trafik Güvenliği 2.34 numaralı yansıyı gösterin. Öğrencilere, kaldırımda kurallara uyarak güvenli bir şekilde yürümenin kendi güvenlikleri için çok önemli olduğunu vurgulayın. Uyarı Yapın: Yayalar, trafik kazalarına yol açmamak için taşıt yolunu kurallara uygun olarak kullanmalıdırlar. Yayalar aniden taşıt yoluna çıkmamalı ve çevrelerindeki trafiğe dikkat etmelidirler. Aksi takdirde hem araçlar hem de kendileri için tehlike oluşur. 2. KARŞIDAN KARŞIYA GÜVENLİ BİR BİÇİMDE NASIL GEÇERİZ? Öğrencilere karşıdan karşıya nerelerden geçtiklerini ve kurallara dikkat edip etmediklerini, çevrelerinde güvenli olmayan yerlerden karşıya geçenleri görüyorlar mı? Ve uyarıyorlar mı diye sorun. Yayaların karşıya geçtiği geçitleri sayabilir misiniz? Bunların özelliklerini söyleyebilir misinizi? Bu geçitler nerelerde bulunur? Gibi sorularla kontrollü bir tartışma başlatın numaralı yansıyı gösterin. Yaya Geçidi: Taşıt yolunda, yayaların güvenli geçebilmelerini sağlamak üzere, trafik işaretleri ile belirlenmiş alandır numaralı yansıyı gösterin. Okul Geçidi: Genel olarak okul öncesi, ilköğretim ve orta dereceli okulların çevresinde özellikle öğrencilerin geçmesi için taşıt yolundan ayrılmış ve bir trafik işareti ile belirlenmiş alandır numaralı yansıyı gösterin. Alt Geçit: Yayaların karayolunun veya demiryolunun altından geçmesini sağlayan yapıdır numaralı yansıyı gösterin. Üst Geçit: Yayaların karayolunun veya demiryolunu üstünden geçmesini sağlayan yapıdır. 40

49 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.2 Yaya Olarak ve Oyun Alanlarında Trafik Güvenliği 2.39 numaralı yansıyı gösterin. Karşıdan karşıya nerelerden geçeriz? Karşıdan karşıya geçerken yaya geçitlerini kullanmalıyız. Karşıya geçerken yaya alt geçitlerini veya yaya üst geçitlerini kullanmalıyız. Trafik Polislerinin olduğu yerlerden geçmeliyiz. Trafik ışıklarının bulunduğu yerlerden geçmeliyiz. Okuldan çıkışta karşıya geçerken okul geçitlerini kullanmalıyız. Bunların hiç biri yoksa köşe başlarından geçmeliyiz. Çünkü hangi yönden gelirse gelsin tüm araçları rahatlıkla görebiliriz. Öğrencilere yaya geçitlerinin neden güvenli olduğunu onlardan sıralamalarını isteyerek konunun önemini bir kez daha hatırlatın. Yaya Geçitlerinde Güvenlik: Yaya olarak trafik ortamında bulunan bir kişi her şeyden önce şunu bilmelidir: Bir kaza anında bir otomobile kıyasla zarar görmeden kurtulma olasılığı çok düşüktür. Bu nedenle yayaların kendilerine ayrılan yollarda ve kurallara uygun hareket etmeleri kendi güvenlikleri açısından çok önemlidir. Yaya geçitleri ışıklı ya da çizgilerle belirlenmiş olmak üzere kabaca ikiye ayrılabilir. Her biri için farklı kurallar geçerlidir. Ancak her ikisinde de temel prensip yayaların otoyolu kesen bir hatta güvenle karşıya geçmelerini sağlamaktır. Karşıdan karşıya geçerken nelere dikkat ederiz? Eğitmene Not: Bu yansı anlatılırken öncelikle resimlere bakarak öğrencilerin hangi kuralları tahmin edebilecekleri istenebilir. bu fotoğraflar karşıdan karşıya geçiş ile ilgili hangi kuralları anlatıyor olabilir? gibi daha sonra kurallar tamamlanabilir. Böylece arda arda gelen pek çok kural öncesinde öğrenciler aktif katılımı sağlanmış olur numaralı yansıyı gösterin. Karşıdan karşıya geçerken varsa mutlaka alt geçitleri ve üst geçitleri kullanmalıyız. Karşı kaldırıma ancak yaya geçitlerinden geçmeliyiz. Trafik polislerinin işaretlerine uymalıyız. Trafik polisinin olmadığı yerlerde trafik işaretlerine dikkat etmeliyiz. Trafik lambası kırmızı yanarken kesin olarak karşıya geçmemeliyiz. Karşıya geçerken yeşil ışığın yanmasını beklemeliyiz. Yeşil ışığı, yol kenarına iki adım mesafede beklemeliyiz. Geçide gelmeden çok önce yeşil yanmış ise, bir sonraki yeşil ışığı beklemeliyiz 2.41 numaralı yansıyı gösterin. Kaldırımdan yola inmeden önce kaldırımın/banketin kenarında durmalıyız. Karşıdan karşıya geçerken önce sola, sonra sağa yine sola bakıp öyle geçmeliyiz. Karşıya geçerken dikkatimizi yola ve araçlara vermeli ve dikkatimizi dağıtmamalıyız. 41

50 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.2 Yaya Olarak ve Oyun Alanlarında Trafik Güvenliği 2.42 numaralı yansıyı gösterin. Kaşıya koşmadan ama hızlı adımlarla geçmeliyiz. Karşıdan karşıya geçerken zikzaklar çizmemeliyiz. Duran bir taşıtın hemen önünden ve arkasından geçmemeliyiz. Sürücülerle göz göze gelerek niyetimizi belli etmeliyiz. Kavşaklarda ve hemzemin geçitlerden geçişte güvenliğimiz için çok dikkatli olmalıyız. Eğitmene Not: Yansılara yerleştirilen kurallar sizlere hatırlatıcı olarak sunulmuştur. Bunları doğrudan okumak yerine öğrencilere göstererek, beden dilinizi de kullanarak anlatmanızda fayda vardır. Aksi takdirde arka arkaya gelen sayısız kurallar karıştırılabilir ve sıkıcı bir hal alabilir. Sunumdaki yansılar eşliğinde öğrencilerle birlikte karşıdan karşıya geçerken dikkat etmeleri gereken davranışları sıralayın. Öğrencilerin söylediklerini tahtaya yazarak onların seminere katılımını sağlayarak daha kalıcı öğrenmelerine yardım etmiş olursunuz. UYGULAMA: Öğrencilerin arasından gönüllü olan birkaç öğrenciyle birlikte, küçük bir düzenleme yapabilir ve karşıdan karşıya güvenli geçme uygulaması yaparak öğrendiklerini davranışa dönüştürmelerini sağlayabilirsiniz. Öğrencilere, karşıdan karşıya geçerken kurallara uymanın kendi güvenlikleri için çok önemli olduğunu tekrar hatırlatın numaralı yansıyı gösterin. Yaya Geçitleri Herkes Kurallara Uyduğunda Güvenlidir. Kurallara Hepimiz Uymalıyız. 3. BİSİKLETİ NERELERDE VE NASIL KULLANMALIYIZ? Öğrencilere, bisikletle ile dolaşmanın hem çok sevilen bir eğlence hem de çok yararlı bir spor olduğunu açıklayın. Ancak bisiklet güvenli alanlarda kullanmazlarsa ve kullanırken kurallara uymazlarsa kendilerini tehlikeye atmış olacaklarını söyleyin numaralı yansıyı gösterin. Bisiklet Yolu: Karayolunun, sadece bisikletlilerin kullanımına ayrı olan kısmıdır numaralı yansıyı gösterin. Bisiklet kullanılacak güvenli alanlar nerelerdir? Semtimizde çocuklar için ayrılmış parklarda bisiklete binebiliriz, Evimizin bahçesinde bisiklete binebiliriz, Okulumuzun bahçesinde bisiklete binebiliriz, Bisiklet yolu işaretinin olduğu alanlarda bisiklet kullanabiliriz, Taşıt trafiğine kapalı ve güvenli diğer alanlar bisiklet kullanabiliriz. 42

51 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.2 Yaya Olarak ve Oyun Alanlarında Trafik Güvenliği Çocukları güvenli alanlarda bisiklete binmeleri için özendirin. Bu alanlarda bisiklete binerlerse keyifli bir spor aktivitesi yapmış ve güzel zaman geçirmiş olacaklarını açıklayın numaralı yansıyı gösterin. Bisikletle trafiğe çıkmanın yasak olduğu/tehlikeli olduğu alanlar nerelerdir? Caddeler bisiklete binmek için uygun değildir. Caddelerde bisiklete binmemeliyiz. Sokaklarda her an bir araba gelebilir. Sokaklarda bisiklete binmemeliyiz. Otoparklarda bisiklet kullanmamalıyız. Bisiklet giremez tabelasının olduğu alanlarda bisiklet kullanmamalıyız. Karşıdan karşıya bisiklet üzerinde geçmemeliyiz. Bisiklet Giremez: Bisikletlilerin bu yola girmelerinin yasaklanmış olduğunu bildirir. Çocukları güvenli olmayan alanlarda bisiklete binmemeleri konusunda uyarın ve binerlerse olabilecek tehlikeleri açıklayın numaralı yansıyı gösterin. Bisiklete kaç yaşında tek başımıza binebiliriz? Öğrencilere yaşlarını sorun. Bisiklete tek başına mı yoksa büyükleriyle birliktemi bindiklerini sorun. Tek başına bisiklete bindiğini söyleyenlere yaşlarının bunun için uygun olup olmadığını sorun. Çocukların bisiklete tek başına binebilmek için kaç yaşında olmak gerektiğini anlatın. Bisiklete binebilecek bedensel özellikte ve sağlıklı olmamız gerekir. Bisiklete binebilmek için 11 yaşını doldurmuş olmamız gerekir numaralı yansıyı gösterin. Bisiklet kullanırken nelere dikkat ederiz? Bisikletin yaya yollarında sürülmesi yasaktır. Taşıt yolunda bir şeritte en fazla 2 bisiklet yan yana sürülebilir. Bisikletin başka bir araca bağlanarak tutunup asılarak sürülmesi yasaktır. Bisikletin sürülmesi sırasında elde bagaj paket vb. yüklerin taşınması yasaktır. Bisiklet sürenler elinin birini bırakıp işaret verebilirler, bu nedenle eller boş olmalıdır. Bisiklet sürerken başa mutlaka kask takılmalıdır. Bisiklete binerken mutlaka dizlik ve dirseklik takılmalıdır. Bisikleti aşırı hızlı sürmemeliyiz. Bisiklet kullanırken trafiği tehdit edici hareketlerden kaçınılmalıdır. 43

52 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.2 Yaya Olarak ve Oyun Alanlarında Trafik Güvenliği 2.49 numaralı yansıyı gösterin. Bisiklete binerken güvenlik kurallarına uymanın yanı sıra mutlaka bisiklet kaskı, dizlik ve dirseklik kullanmalıyız. Bisiklet KASKI çocuklara çok yakışan bir güvenlik aracıdır numaralı yansıyı gösterin. Bisikletin kontrol ve bakımını nasıl yapıyoruz? Kullanacağımız bisikletin bize uygun olduğundan emin olmalıyız. Bisikletimizin boyu ve modeli boyumuza kilomuza ve yaşımıza uygun olmalı, Bisikletin yükseklik ayarları doğru yapılmış olmalı, Bisikletimizin ön ve arka kısmında mutlaka reflektör bulunmalı, Bisikletimizin zincirleri temiz ve yağlanmış olmalı, Frenler! her zaman kontrol edilmeli, her zaman çalışır durumda olmalı, Lastikleri gerektiği gibi şişirilmiş olmalı numaralı yansıyı gösterin. Bisikletimize binmeden önce kontrol ve bakımını yapıyor muyuz? Bisikletimizin bozuk ya da bakımsız olmadığından emin misiniz? Bisiklet KASKINIZ başınız da mı? Eğer bisiklete biniyorsak bütün bu güvenlik önlemlerini mutlaka almalıyız. Öğrencileri, bisikletlerinin bozuk olup olmadığını kontrol etmeden binmemeleri ve dikkatli kullanmaları konusunda tekrar uyarın. Ailelerinden bisikletlerinin bakım ve kontrolünü yapmalarını istemelerini söyleyin. 4. NERELERDE OYUN OYNAMALIYIZ? Öğrencilere, evlerinin çevresinde oyun oynayabilecekleri alanlar olup olmadığını veya nerelerde oyun oynadıklarını sorun. Güvenli alanlarda oynamaları gerektiğini anlatın numaralı yansıyı gösterin. Çocukların oyun oynayabileceği alanlar nerelerdir? Çocuk oyun parklarında oynamalıyız. Oyun alanlarında oynamalıyız. Okul bahçelerinde oynamalıyız. Boş arsa ve alanlarda oynamalıyız. 44

53 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.2 Yaya Olarak ve Oyun Alanlarında Trafik Güvenliği 2.53 numaralı yansıyı gösterin. Nerelerde Oyun Oynamamalıyız? Cadde ve sokaklarda kesinlikle oyun oynamamalıyız. İnşaat alanlarında oyun oynamamalıyız. Yıkıntı, harabe ve çökme tehlikesi olan binalarda ve çevresinde oyun oynamamalıyız. Trafiğe açık ve tehlikeli alanlarda oyun oynamamalıyız. Çocukları mutlaka güvenli alanlarda oynamaları gerektiği konusunda uyarın. Aksi takdirde olabilecek tehlikeleri açıklayın numaralı yansıyı gösterin. Oyun Oynarken nelere dikkat etmeliyiz? Güvenli alanlarda oynamalıyız. Oynarken hiçbir sebeple yola fırlamamalıyız. Kaykay, paten ve kızak gibi araçlarla oynarken kask, dizlik ve dirseklik kullanmalıyız. Kaykay, paten ve kızak gibi araçları aşırı hızlı kullanmamalıyız. Tehlikeli olacak hareketlerden kaçınmalıyız. Diğer çocuklara ve büyüklere saygılı davranmalıyız. UYGULAMA: Gönüllü öğrencilerden bazılarını yanınıza alarak trafiğe açık olan bir sokakta oynarken karşılaşabilecekleri tehlikeleri kavramalarına yönelik bir uygulama yapabilirsiniz numaralı yansıyı gösterin. Uyarı Yapın: Kendinizin ve arkadaşlarınızın güvenliği için mutlaka güvenli alanlarda oyun oynamalısınız. Aksi takdirde tehlikelerle karşılaşabilirsiniz. Sonuç Kapanış 1. Öğrencilere bu bölüm ile ilgili soruları olup olmadıklarını sorun. Gelen soruları dikkatle dinleyin ve ciddiye alarak cevap verin. 2. Öğrencilerden bu bölümdeki konuların ilgilerini çekip çekmediği, merak ettikleri başka hususların olup olmadığını ve öğrendiklerinden memnun olup olmadıkları hakkında bilgi alın. 3. Soru veya görüş gelmez ise öğrencileri soru sormak ve düşüncelerini ifade etmek için cesaretlendirin ve onlara ipuçları verin. Öğrencilerin en az bir sorusunu cevaplamadan sonraki bölüme geçmeyin. 45

54 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.2 Yaya Olarak ve Oyun Alanlarında Trafik Güvenliği Değerlendirme 2.2 Öğrencilere bölüm ile ilgili ne bildiklerini anlamaya yönelik sorular sorarak bölümün sunumuna hazırlamak, sunum sırasındada ne öğrenmek istedikleri ile ilgili sorular sorarak merak uyandırmak ve konuların bitiminden sonra da ne öğrendikleri ile ilgili sorular sorarak kazanımları pekiştirmek önerilir. Bu bölümde amaçlanan kazanımlara ulaşılıp ulaşılmadığını ölçmek ve konuları pekiştirmek için çocuklara aşağıdaki sorulardan bazılarını yöneltebilir ve sunumun sonucunda genel bir değerlendirme yapabilir ve çocukları verdikleri doğru cevaplar için kutlayabilirsiniz numaralı yansıyı gösterin. Kaldırımda nasıl yürüyoruz? Karşıdan karşıya nerelerden geçiyoruz? Karşıdan karşıya geçerken önce ne tarafa bakıyoruz? Bisikleti nerelerde kullanıyoruz? Bisikleti kaç yaşından itibaren kullanabiliyoruz? Nerelerde oyun oynamamalıyız? Eğitmen Notları Seminerin hedef grup üzerinde daha etkili olması ve öğrencilere kalıcı davranışlar kazandırması açısından eğitimcinin aşağıdaki hususlara dikkat etmesi tavsiye edilir. Çocuklara sesinizi yükseltmeden, yumuşak bir ses tonuyla, söylediklerinizin kolay anlaşılması için açık ve anlaşılır bir şekilde konuşarak hitap ediniz. Öğrencilerin bedensel, duygusal, zihinsel ve sosyal gelişim özelliklerini, sınıf ve yaş dağılımı hakkında bilgi edininiz. Seminerin başında eğitimin sonucunda çocuklardan ne beklediğinizi kısaca açıklayınız. Öğrencilerin olumlu soruları ve cevaplarını teşvik ederek özgüvenlerini destekleyiniz. Çocukların dikkatini çekecek etkili bir iletişim ortamı oluşturmak için durağan anlatımlar yerine hareketli ve canlandırmalı anlatımlar yapabilirsiniz. Trafik ile ilgili bilgileri gerek yaşamla ilişkilendirecek kısa örnek olaylar anlatabilir veya çocuklara sorarak onlara anlattırabilirsiniz. Öğrencilere trafik ile ilgili yaşanmış olaylardan örnek problem anlatarak çözüm önerilerini isteyebilirsiniz? Bu durumda siz olsanız ne yapardınız? Bu problemi nasıl önleyebilirdiniz? Doğru yanıtlar gelmediği zaman ipucu verebilirsiniz. 46

55 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.3 Araçlarda Trafik Güvenliği ve Trafik Kazaları - Seminer Planı Bölümün Amacı Bu bölümün amacı, hedef gruptaki çocuklara; okul servis aracında, otomobillerde ve diğer araçlarda trafik güvenlik kurallara uyma, kendi başına araç içinde güvenli bir şekilde yolculuk etme, trafik kazalarına karşı dikkatli olma, trafikte tehlikeli davranışlardan kaçınma, trafik kurallarına uymayanları uyarma ve gerektiğinde ilgililer bildirme davranışlarını kazandırmaktır. Kazanımlar 1. Araçlarda güvenli yolculuk kurallarını açıklar. 2. Binek aracının içinde kurallara uyar ve güvenli bir şekilde yolculuk eder. 3. Okul servis aracının içinde kurallara uygun davranır ve güvenli olarak yolculuk eder. 4. Trafik kazalarına karşı dikkatli davranır. 5. Trafik kazalarının topluma ve insanlara verdiği zararları sayar. 6. Trafikte dikkatsiz, tehlikeli ve sorumsuz davranışlardan kaçınmayı alışkanlık edinir. 7. Trafikte kendi hak ve sorumluluklarının farkında ve başkalarının haklarına saygılıdır. 8. Trafik kurallarına uymayanları uyarır ve gerektiğinde ilgililere bildirir. Öğretim Araç ve Gereçleri Sunum için bir bilgisayar. Projeksiyon cihazı, yansıtma perdesi (Yansıtma perdesi bulunmayan ortamlarda aynı işlevi görebilecek beyaz bir duvar kullanılabilir) ve ışıklı işaret kalemi. Beyaz tahta ve tahta kalemleri. Seminer ortamında tahta bulunmuyorsa, eğitici seminer başlamadan önce kâğıtlı tahta (flipçart) temin edilmesini sağlamalı ya da yanında getirmelidir. Yardımcı Materyaller Sürücü ve Yaya Trafik Eğitim Seti nde bulunan Modül-2 için hazırlanmış olan sunum, EGM nün basılı afiş ve broşürleri. Yöntem ve Teknikler Soru-cevap, Anlatım, Kontrollü Tartışma., Gösteri ve Gösterme, Canlandıma(Rol Oynama/Drama), Uygulama, Sunu veya film İzleme, Örnek Olay inceleme, Ekip ile Öğrenim. Kaynaklar adresinden daha ayrıntılı bilgi edinebilirsiniz. 30 Dakika Önerilen Süre 47

56 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.3 Araçlarda Trafik Güvenliği ve Trafik Kazaları Giriş Modül için hazırlanmış sunumun 2.3. Bölüm sayfasını perdeye yansıtın. 2. Seminerin 2.1. ve 2.2. bölümündeki konular ile ilgili sorular sorun. Sizce seminer nasıl gidiyor? Memnun musunuz? Kaldırımda nasıl yürüyeceğimizi ve karşıdan karşıya nasıl geçeceğimizi öğrendik mi? Bundan sonra bisikletimizi sadece güvenle alanlarda kullanacağız değil mi gibi. 3. Seminerin üçüncü bölümünde hangi konular aktaracağınızı ve ne kadar süreceğini açıklayın. 4. Çocukların semineri daha eğlenceli geçirmeleri için onların katılımını sağlayacak aktif yöntemleri kullanarak anlatım ve sunu yapmalısınız. Bunun için Eğitmen Notları bölümünden yararlanabilirsiniz. Eğitmene Not: Buraya kadar olan bölümlerde Trafik Güvenliği Kuralları ve Trafik İşaretleri ve Yaya Olarak ve Oyun Alanlarında Trafik Güvenliği anlatıldı. Önceki öğrenmeleri hatırlatarak bir sonraki bölüme geçiş yapabilirsiniz. Sıkça yapılan bu hatırlatmaların nedeni öğrencilerin yeni gelen bilgileri daha kolay almalarını ve eski bilgileri de hatırlamalarını sağlamaktır. Öğrenme Etkinlikleri Öğrencilere, Arabaları seviyor musunuz? Okula hangi araçla geldiniz? Arabanızla geldiyseniz hangi koltukta oturdunuz gibi sorular sorarak onları bölüm 2.3. konularına hazırlayın numaralı yansıyı gösterin. 1. BİNEK ARAÇLARINA NASIL GÜVENLİ YOLCULUK YAPARIZ? Çocuklara, arabaya binince kemer takmazlarsa neler olabileceğini sorun. Cevaplardan doğru olanları tekrarlayarak arabada güvenli yolculuk yapma kurallarını açıklayın. Binek Araçlarında Güvenli Yolculuk Kuralları nelerdir? 2.58 numaralı yansıyı gösterin. Taşıt içinde kendimize ait çocuk güvenlik koltuğuna oturmalıyız. Oturur oturmaz hemen emniyet kemerini takmalıyız. Ön koltuğa oturmak için ısrarda bulunmamalıyız. 11 yaşından küçüksek araçların ön koltuğunda oturmamalıyız 2.59 numaralı yansıyı gösterin. Sürücünün dikkatini dağıtacak hareketlerde bulunmamalıyız. Sürücü koltuğuna oturmak için ısrar etmemeliyiz. Kafamızı, elimizi ve kolumuzu camdan dışarı çıkarmamalıyız. Çocuk emniyet kilidinin devreye alınması için sürücüyü uyarmalıyız. 48

57 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.3 Araçlarda Trafik Güvenliği ve Trafik Kazaları 2.60 numaralı yansıyı gösterin. Boyumuz cm arası ise arka koltukta emniyet kemeri takarak oturmalıyız. Boyumuz 135 cm den kısa ise arka koltukta minder kullanarak ve emniyet kemerini takarak oturmalıyız. Araçların sağ kapısından binmeliyiz ve inmeliyiz. Araçlarda Neden Emniyet Kemeri Takmalıyız? Eğitmene Not: Emniyet kemeri takma alışkanlığı çocukların ailelerinde gördükleri modellerin bir yansıması olarak da karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle emniyet kemeri takmanın cazip yanları ve çocukların kafasında var olabilecek polisin olmadığı yerde takmaya gerek yok düşüncesini değiştirebilecek örnekler sunulabilir. Unutulmamalıdır ki bu gibi kuralları çocuklar sözel anlatımdan çok model davranışlar yoluyla öğrenmektedirler ve uygun model davranışlara ihtiyaçları vardır numaralı yansıyı gösterin. Emniyet kemeri, kazalarda meydana gelebilecek yaralanmaları azaltabilen önemli bir güvenlik aracıdır. Kazalarda emniyet kemeri kullanımı insanların araçtan dışarı fırlamasını engelleyerek insanların hayatını kurtarır. Araçlarda emniyet kemeri takmamak suçtur. Ama biz suç olduğu için değil aracımızın içinde trafikte güvenli yolculuk yapmak için emniyet kemerin takmalıyız numaralı yansıyı gösterin. Emniyet kemerinin görevini yerine getirebilmesi için, onu kullanan kişinin boyuna ve kilosuna uygun şekilde bağlanmış olması gerekir. Emniyet kemeri hayat kurtarır!.. Araçlarda Çocuk Koltuklarının Kullanılmasının Nedenleri? 2.63 numaralı yansıyı gösterin. Otomobillerde içinde bulunan bir çocuğun kaza anında oturduğu yerden fırlayıp savrulmasını önlemektir. Bir çocuk koltuğu kullanılması halinde özellikle yaralanmanın şiddetini azaltmak mümkün olduğu gibi bazı hallerde tümüyle önüne geçmek de mümkündür. Öğrencileri, yaşlarına göre arabaya binince mutlaka çocuk koltuğuna oturmaları için uyarın numaralı yansıyı gösterin. 49

58 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.3 Araçlarda Trafik Güvenliği ve Trafik Kazaları 2. OKUL SERVİSİNDE NASIL GÜVENLİ YOLCULUK YAPARIZ? Öğrencilere, Okula kimler servisle geliyor? Diye sorun. Öğrencilerin cevaplamasından sonra Servis içinde yolculuk boyunca neler yapıyorsunuz? Servis sürücünüzü tanıyor musunuz? Diyerek serviste güvenli yolculuk kurallarının neler olduğunu anlatmaya başlayın. Okul Taşıtı: Genel olarak okul öncesi, ilköğretim ve orta dereceli okulların öğrencileri ile sadece gözetici ve hizmetlilerin taşınmalarında kullanılan araçtır numaralı yansıyı gösterin. Taşıt sürücümüzle neden tanışmalıyız? Servis sürücümüzle tanışmamız, Okul taşıtına binmeden önce, Yolculuk sırasında ve Okul taşıtından indikten sonra Onunla işbirliği içinde hareket etmemiz gerekir numaralı yansıyı gösterin. Okul taşıtına binmeden önce neler yapmalıyız? Servis durağına 5 dakika önce gelerek aracı bekletmemeliyiz. Servisi hiçbir zaman yola inerek beklememeliyiz. Kaldırım kenarından en az 5 adım içeride beklemeliyiz. Servis gelince hiçbir zaman aracının önünde ve arkasında durmamalıyız. Bu tehlikelidir numaralı yansıyı gösterin. Sürücü aracın kapısını açtığında ve bizi almaya hazır olduğunu söylediğinde araca binmek üzere hareket etmeliyiz. Sürücüye haber vermeden elimizden düşürdüğünüz şeyi almak için araca doğru hareket etmemeliyiz. Servis aracına telaş etmeden ama hızlı bir şekilde binmeliyiz numaralı yansıyı gösterin. Okul Taşıtında Yolculuk Sırasında Neler Yapmalıyız? Servise biner binmez bir an önce kendi yerimize geçmeliyiz. Çantamızı başkalarına engel olmayacak şekilde yerleştirmeliyiz. Araçtaki kendi yerimize oturmalıyız. Araç içinde gürültülü ve hareketli şakalar yapmamalıyız. Servis sürücüsünün dikkatini dağıtacak davranışlardan kaçınmalıyız. Yolculuk bitene kadar yerimizden kalkmamalıyız. Öğrencilere, okul taşıtlarında davranışlarına kendi güvenlikleri için dikkat etmeleri gerektiğini tekrar açıklayın 50

59 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.3 Araçlarda Trafik Güvenliği ve Trafik Kazaları 2.69 numaralı yansıyı gösterin. Okul taşıtından indikten sonra neler yapmalıyız? Servisten inmek için sürücünün iznini beklemeliyiz. Servis kapısına sırayla yaklaşmalıyız. Servis aracından tutunarak inmeliyiz. İnerken giysilerimizin bir yere takılmadığından emin olmalıyız numaralı yansıyı gösterin. Araçtan iner inmez ilk işiniz kaldırımda en güvenli yere doğru yürümeliyiz Yoldan 5 adım içerde durmalıyız. Servis aracının önünde ve arkasından durmamalıyız. Aracın önünden geçmek gerekliyse sürücünün bizi gördüğünden emin olmalıyız. Servis aracına veya taşıtlara hiçbir nedenle asılmamalıyız. UYGULAMA : Öğrenciler arasından gönüllü olan birkaç öğrenciyi yanınıza alarak okul sevisine binme, inme ve yolculuk yapma ile ilgili kısa bir uygulama yaparak, hem daha aktif bir seminer ortamı sağlamış olursunuz hem de öğrencilerin daha etkili öğrenmelerine yardımcı olabilirsiniz. Eğitmene Not: Bu bölümde gönüllü öğrencilerden bir grubu servise binme ve inme sürecini canlandırmak üzere çağırabilirsiniz. Öğrencilerin bu canlandırmadan hareketle servise binerken ve servisten inerken neler yapılmalı ve yapılmamalı konularında paylaşımlarını aldıktan sonra sunumlara geçebilirsiniz. Unutmayın öğrencileri sürece katarak öğrenmelerini kolaylaştırırsınız. 3. TOPLU TAŞIMA ARAÇLARINDA YOLCULUK SIRASINDA NELER YAPMALIYIZ? Öğrencilere toplu taşıma araçlarının hepimizin ortak malı olduğunu ve güvenli yolculuk için kurallara uymaları gerektiğini açıklayın numaralı yansıyı gösterin. Toplu taşıma araçlarında nasıl davranmalıyız? Toplu taşıma araçlarını korumalıyız (Çöp atmamalı ve araca zarar vermemeliyiz). Araçtaki diğer yolcuları rahatsız etmemeliyiz. Araç içinde gürültülü yapmamalıyız. Araç sürücüsünün dikkatini dağıtacak davranışlardan kaçınmalıyız. Yaşlı, engelli, hasta ve kendimizden küçüklere yardım etmeliyiz. 51

60 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.3 Araçlarda Trafik Güvenliği ve Trafik Kazaları 2.72 numaralı yansıyı gösterin. Eğer buradaki konuları biliyor ve uyguluyorsanız siz taşıtta giderken, yolculuk ederken ve inip binerken kendi güvenliğinizi ve hatta başkalarının güvenliğini sağlamakta çok başarılısınız demektir. Siz, trafik güvenliğinin anlamını ve bunun için ne yapılması gerektiğini iyi biliyorsunuz. 4. TRAFİK KAZALARINDAN NASIL KORUNURUZ? 2.73 numaralı yansıyı gösterin. Trafik Kazası: Karayolu üzerinde hareket halinde olan bir veya birden fazla aracın karıştığı ölüm, yaralanma ve zararla sonuçlanmış olan olaydır numaralı yansıyı gösterin. Trafik kazalarının nedenleri? Alt geçit, üst geçit, yaya geçidi kullanılmadığında, Trafik polisinin ve okul geçit görevlisinin yönlendirmesine uyulmadığında, Karşıdan karşıya geçme kurallarına uyulmadığında, Trafik lambalarına uyulmadığında, Görme ve görülme kurallarına uyulmadığında, Hız sınırlamalarına uyulmadığında / yaklaşan araçların hızlarının doğru algılanmadığında, Olumsuz hava şartlarının oluşturduğu riskler numaralı yansıyı gösterin. Yayaların Neden Olduğu Kazaların Nedenleri? Yayaların kurallara uymaması. Yayaların dikkatsiz davranmaları. Yayaların aceleci davranmaları. Yollarda oyun oynanması. Yayaların karşıdan karşıya geçişlerde güvenli yerleri kullanmamaları. Yayalar, trafik kazalarına neden olmamak için çevrelerindeki trafiğe dikkat etmelidirler numaralı yansıyı gösterin. Sürücülerin Neden Olduğu Kazaların Nedenleri? Kazalara sebep olan davranışlar Tedbirsiz ve dikkatsiz araç kullanma Trafik alt yapı eksiklikleri Kurallarla uygun araç kullanmama Trafik cezalarının caydırıcı olmaması Araçların zamanında bakımının yapılmaması Sürücülerin eğitim seviyesinin düşük olması 52

61 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.3 Araçlarda Trafik Güvenliği ve Trafik Kazaları 2.77 numaralı yansıyı gösterin. Trafik kazalarının sonuçları nelerdir? Trafik kazalarında insanlar yaralanırlar ve sakat kalabilirler. Trafik kazalarında insanlar hayatını kaybedebilirler. Yani can kaybı olur. Trafik kazalarında maddi zararlar olur. Bu ülke ekonomisine zara verir. Trafik kazalarında kendimiz veya sevdiklerimiz zarar görebilir numaralı yansıyı gösterin. Trafik kazası yaşadığımızda ya da gördüğümüzde ne yapmalıyız? Kaza yerinden uzaklaşıp güvenli bir yere geçmeliyiz. İlk yardım bilmiyorsak yaralılara müdahale etmemeliyiz. Acil Yardım 112 yi aramalıyız. İlgililere kısa ve öz olarak kaza ile ilgili bilgi vermeliyiz numaralı yansıyı gösterin. Trafik kazalarından korunmak için trafik kurallarını öğrenip, bu kuralları uygulamalıyız. Eğitmene Not: Trafik kazalarına ilişkin yansılar gösterilirken grupta geçmiş yaşantılarında bu tarz olumsuz bir deneyim yaşamış öğrenciler olabilir. Bu yaşantılarını grupla paylaşmak isteyenler olabilir. Öğrencilerin anlık tepkilerine karşı duyarlı olun ve uygun zamanda müdahale edin. Trafik kazalarından korunmak için trafik kurallarını öğrenip, bu kuralları uygulamalıyız. 5. TRAFİK KURALLARINA UYMAYANLARI NEDEN UYARMALI VE BİLDİRMELİYİZ? Trafik kurallarına uymayanları uyarmalı ve gerektiğinde ilgililere bildirmeliyiz numaralı yansıyı gösterin. Trafik kurallarına uymayanları neden uyarmalıyız? Trafikte Yapılan Hatanın Telafisi Mümkün Değildir. Trafik kurallarına uymayanlar sadece kendilerinde değil başkalarına, size veya sevdiklerinize zarar verebilir. Trafik kurallarına uymamak suçtur. İnsanların suçu tekrarlamaması için uyarmalıyız. Trafik suçu işleyenleri uyaramıyorsak ilgililere bildirmemiz gerekir. 53

62 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.3 Araçlarda Trafik Güvenliği ve Trafik Kazaları 2.81 numaralı yansıyı gösterin. Trafik kurallarına uymayanları ilgilere nasıl bildirebiliriz? Öğretmenlerinize veya ailelerinize söyleyebilirsiniz. En yakındaki trafik polisine veya trafik görevlisine iletebilirsiz. adresinden bildirebilirsiniz numaralı yansıyı gösterin. Trafik kurallarına uymalıyız. Çünkü trafikte bir kural hayatınızı kurtarır ya da bir ihmal başkasının hayatını alır. Öğrencilere öncelikle bilmeleri gereken önemli telefon numaralarını hatırlatıp yüksek sesle tekrarlatın. Önemli telefon numaraları nelerdir? Yangın 110 Polis İmdat 155 Jandarma İmdat 156 Acil Yardım 112 Öğrencilere trafik kazalarında acil yardım olarak neler yapmaları gerektiğini sorun. Sonra kazalar ve acil sağlık yardımı için 112 acil yardımı aramalarını hatırlatın numaralı yansıyı gösterin. Trafikte kendimizin ve başkalarının güvenliği için kurallara uymayanları ve tehlikeli davranışlar yapanları uyarmalıyız. Gerekirse ilgililere bildirmeliyiz numaralı yansıyı gösterin. Uyarı yapın: Sevgili Çocuklar, Ülkemizde meydana gelen trafik kazalarının yaklaşık % 90 ı insanların hataları sonucudur. Trafik kurallarına uymayı alışkanlık haline getirmemiz ve uymayanları uyarmamız, trafik kazalarına karşı güvencemiz olacaktır numaralı yansıyı gösterin. 54

63 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.3 Araçlarda Trafik Güvenliği ve Trafik Kazaları Sonuç Kapanış 1. Öğrencilere seminerde anlatılanlar hakkında akıllarına takılan hususların veya sorularının olup olmadıklarını sorun. Soru cevap kısmı öğrencilerle bağ kurabilmek ve anlatılan konuların öğrencilerin zihninde yer etmesi açısından çok önemlidir. Gelen soruları dikkatle dinleyin ve ciddiye alarak cevap verin. Konuyla ilgili olmayan sorular gelirse de bilginiz dâhilinde cevap vermeye çalışın ya da soruyu soran öğrenciyi o konuda internetten araştırma yapmaya yönlendirin. 2. Soru sorulmaz ise öğrencileri soru sormaları için cesaretlendirici sözler söyleyin. Öğrenciler çekiniyor olabilirler. Birkaç tane soru cevaplamadan semineri bitirmeyin. 3. Öğrencilere yanınızda getirdiğiniz Trafik Eğitimi ile ilgili afiş ve broşürlerden verin. 4. Seminerin bitiminde öğrencilere samimi bir şekilde teşekkür edin. Sunumunuzu isteyenler olur ise onları ye yönlendirin. Bu internet sitesine ve trafik konularına aşina olmalarını sağlayacaktır. 5. Seminer bitiminde ortamı güvenli bir şekilde sırayla boşaltmalarını isteyin. 55

64 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.3 Araçlarda Trafik Güvenliği ve Trafik Kazaları Değerlendirme 2.3 Öğrencilere seminerden önce trafik ile ilgili ne bildiklerini anlamaya yönelik sorular sorarak sunuma hazırlamak, seminer/sunum sırasındada ne öğrenmek istedikleri ile ilgili sorular sorarak merak uyandırmak ve seminer sonunda da ne öğrendikleri ile ilgili sorular sorarak kazanımları pekiştirmek önerilir. Bu bölümde amaçlanan kazanımlara ulaşılıp ulaşılmadığını ölçmek ve konuları pekiştirmek için çocuklara aşağıdaki sorulardan bazılarını yöneltebilir ve sunumun sonucunda genel bir değerlendirme yapabilir ve çocukları verdikleri doğru cevaplar için kutlayabilirsiniz. 1. Araçlarda güvenli yolculuk yapmak için nelere dikkat etmeliyiz? 2. Trafik kazalarına karşı ne gibi önlemler alabiliriz? 3. Trafik kurlarına uymayanları nasıl bildirebiliriz? 4. Öğrenciler ile küçük bir test yaparak onlara: Trafik Kurallarına Uymalıyız. Çünkü.. Deyip nedenleri hatırlamalarını ve söylemelerini isteyebilirsiniz. ÇÜNKÜ:. (Öğrencilere tamamlatın). 5. Öğrencilere aşağıdaki kuralları hatırlatıp verecekleri evet/hayır cevaplarına göre bu modül ile kazandıkları davranışları kontrol edebilirsiniz. Kontrol Edilecek Davranışlar Evet Hayır Trafik kurallarına her zamana uymalıyız. Trafik polisinin işaretlerine uymalıyız. Trafik işaretlerine uymalıyız. Trafik levhalarına uymalıyız. Kırmızı ışıkta durmalıyız. Yeşil ışıkta geçmeliyiz. Yaya kaldırımından yürümeliyiz. Karşıdan karşıya geçerken önce sağa sonra sola sonra da sağa bakarak güvenli karşıya geçmeliyiz. Karşıya geçerken varsa üst geçitten yada alt geçitten geçerek güvenliğimizi sağlamalıyız. Karşıya geçerken yaya geçidini kullanmalıyız. Karşıya geçerken varsa üst geçitten yada alt geçitten geçerek güvenliğimizi sağlamalıyız. Geceleri dışarı çıktığımız zaman renkli elbiseler giymeliyiz. Taşıt dururken arkasından veya önünden geçmemeliyiz. 56

65 Modül 2: 7-11 Yaş Grubu için Trafik Eğitimi Bölüm 2.3 Araçlarda Trafik Güvenliği ve Trafik Kazaları Eğitmen Notları Seminerin hedef grup üzerinde daha etkili olması ve öğrencilere kalıcı davranışlar kazandırması açısından eğitimcinin aşağıdaki hususlara dikkat etmesi tavsiye edilir. Çocuklara yaşlarına ve gelişim özelliklerine uygun bir şekilde hitap ediniz. Öğrencilerin olumlu soruları ve cevaplarını takdir ediniz. Trafik ile ilgili bilgileri gerek yaşamla ilişkilendirecek kısa örnek olaylar anlatabilir veya çocuklara sorarak onlara anlattırabilirsiniz. Öğrencilere trafik ile ilgili yaşanmış olaylardan örnek problem anlatarak çözüm önerilerini isteyebilirsiniz? Bu durumda siz olsanız ne yapardınız? Bu problemi nasıl önleyebilirdiniz? Doğru yanıtlar gelmediği zaman ipucu verebilirsiniz. Öğrencilere yanınızda getirdiğiniz Trafik Eğitimi ile ilgili afiş ve broşürlerden vermeyi ve daha ayrıntılı bilgiye ulaşabilecekleri kaynakları önermeyi unutmamalısınız. Öğrencileri bilmedikleri ve merak ettikleri konuları araştırma konusunda teşvik ederek ilgili kaynaklara ve web sitelerine yönlendiriniz. Seminerin sonucunda çocuklardan bundan sonra trafikte nasıl davranışlar beklediğinizi kısaca ifade etmelisiniz. Seminer bitiminde ortamı sırayla, sakin ve sabırla boşaltmaları konusunda uyarınız. 57

66

67 MODÜL YAŞ GRUBU İÇİN TRAFİK EĞİTİMİ

68 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Modülün Bölümleri 3.1 Trafik Kurallarına Uyma Bilinci 3.2 Güvenli Yaya Davranışları 3.3 Okul Servisinde ve Toplu Taşıma Araçlarında Güvenli Yolculuk 3.4 Emniyet Kemeri Kullanmanın Önemi 3.5 Güvenli Bisiklet Kullanımı 3.6 Trafik ve Çevre İlişkisi 3.7 Sürücü Belgesi Modülün Amaçları Yaya, yolcu ve bisiklet sürücüsü olarak trafikte yer almakta olan yaş aralığındaki gençlere, trafik kurallarına uyma sorumluluğunu kazandırmak ve trafikte başkalarına saygılı olmak, tehlike yaratmamak, yaratanları uyarmak ve kendilerini tehlikelerden koruyabilmek için sahip olmaları gereken bilgi, beceri olumlu tutum ve davranışları kazandırmak.

69 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Hedef Grubun Gelişim ve Öğrenim Özellikleri yaş grubu, çoğu kişi tarafından fırtınalı ve stresli bir dönem olarak görülen ergenlik dönemini yaşamaktadırlar. Ancak bilinenin aksine tüm ergenlerin bu dönemde stresli olmadığı, çoğu ergenin ailesi, akranları ve diğer yetişkinler ile olumlu ilişkiler kurarak ve son derece sosyal olarak da bu dönemi yaşadıkları görülmektedir. Bu dönemde ergen hem fizyolojik, sosyal, duygusal olarak hızlı bir değişim göstermekte hem de bilişsel olarak pek çok yeni kazanımlar edinmektedir. Fiziksel Özellikler 1. Ergenlik dönemine girişle birlikte fizyolojik ve hormonsal değişimler yaşanmaya başlar. Bu hızlı değişim bazen ergenin içe kapanmasına, kendisini gizlemeye çalışmasına ve duygusal olarak incinebilir olmasına neden olabilirken, kimi ergenler ise fiziksel değişimlerden son derece hoşnut olurlar ve özgüven duyguları artar. 2. Ergenlerin fiziksel değişimlerinde bireysel farklılıklar vardır. Hem kız hem erkekler arasında yaşanan bireysel farklılıkların yanında kimi ergenler daha geç gelişirken, kimi ergenler hızla fiziksel gelişimin kazanımlarını edinirler ve yeni yaşamlarına uyum sağlamaya çalışırlar. 3. Fiziksel gelişimin zaman zaman orantısızlığı (örneğin başlarda, kolların uzun ayakların daha büyük olması) ergenlerin sık sık sakarlık yapmasına neden olabilir. Yetişkinler tarafından bu gibi durumlar hoşgörü ile karşılanmalıdır. Ergenler yetişkinleri rahatsız etmek için değil gelişimlerinin parçası olarak bu sakarlıkları yaşayabilmektedirler. 4. Fiziksel gelişimin desteklenebilmesi ve artan enerjilerini kullanabilmeleri için ergenlerin spor dallarına yönlendirilmesi, etkinliklerde hareket etmesine olanak sağlayacak fırsatlar sunulması önemlidir. Sosyal Duygusal Özellikler 1. Bu yaş grubunda ergenler her iki cinsle de arkadaşlık kurmaktan keyif alır, arkadaşlar önemlidir ve sıklıkla diğer yetişkinlerin de önüne geçer. 2. Kişilerarası ilişkileri gelişir. 3. Ergenler açısından bir gruba dahil olmak, akran grupları tarafından kabul edilmek önemlidir. Bu durum kimi zaman olumsuz akran gruplarına katılma ve isteklerini yerine getirme ile sonuçlanabilir. Akranlardan gerçekleşen öğrenmeler zaman zaman eksik ya da yanlış olabilir. 4. Ergen ben kimim ne olacağım gibi soruları yanıtlamaya çalışır. Bir kimlik oluşturma sürecindedir. 5. Mesleklere ilişkin düşünmeye başlarlar. 6. Ergenlik çoğunlukla fırtınalı ve stresli bir dönem olarak görülmektedir ancak bu dönemi sorunsuz olarak geçiren ergenler de çoğunluktadır. 7. Ergenlik ile birlikte ana baba ergen arasındaki mesafeler artmaktadır ve ergen özerk olma ihtiyacı içerisindedir, kendi kararlarını vermek ister. 8. Eğitimciler ergenler için olumlu rol modeller oluşturmalı, ergenler için doğrudan eleştirilerden kaçınılmalı, verilen geribildirimlerde ergenin özgüvenini zedelemekten kaçınılmalıdır. 9. Karar vermeleri ve riskli davranışlardan kaçınmaları, sınırlarını net belirleyebilmeleri için rehberliğe ihtiyaç duyabilirler. 10. Etkinliklerde grup çalışmalarını severler. Bilişsel Özellikler 1. Ergenler temelde bilişsel gelişimlerinin parçası olarak dünya ve kendilerine yönelik meraklıdırlar, ancak bu merakları akademik konularda kendisini her zaman göstermeyebilir. İlgilerini çekebilmek önemlidir. 2. Kuralları anlamaya çalışır, sorgular yeni sorular sorarlar. Bu nedenle ergen eğitimlerinde sorular, durum analizleri ve eleştirel düşünmelerini destekleyecek şekilde hazırlanması önemlidir. 3. Bu yaş grubunda ergenler artık yetişkin gibi soyut kavramlar, olgular üzerinde düşünebilir. Felsefe mantık gibi konulardan hoşlanabilir. 61

70 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi 4. Problemler mantıksal olarak çözülür, sistematik bir biçimde akıl yürütür ve bilimsel yolları takip edebilir. 5. Bu dönemde ergen benmerkezciliği vardır, bu dönemin başlarında bana bir şey olmaz ve herkes beni izliyor duyguları yaşanır. Bilişsel ben merkezcilikten doğan bu düşünceler ergenin risk alma davranışlarını göstermesine neden olur. 6. Kendisini başkalarını yerine koyabilir. 7. Bir olayın farklı yönlerini görebilir, olasılıkları değerlendirebilir. 8. Bu dönemde ergenin yeni kullanmaya başladığı bilişsel süreçleri destekleyici bir çevre hazırlanması önemlidir. 9. Öğrenme sürecine aktif olarak katılmaları öğrenmede destekleyicidir 62

71 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.1 Trafik Kurallarına Uyma Bilinci - Seminer Planı Bölümün Amacı yaş ergenlerin, trafik kurallarına uyma bilincini geliştirmektir. Kazanımlar 1. Trafik kurallarının koyulma sebebini açıklar. 2. Ülkemizdeki trafik kazalarının başlıca nedenlerini sayar. 3. Trafik kurallarına uymanın ölümlü ve yaralanmalı kazaları önemli ölçüde azalttığını fark ederek çevresini trafik kurallarına uymaya teşvik eder. 4. Trafik kurallarına uyan kişilere karşı küçümseyici, alay edici tavırlar takınmaz. 5. Trafik kurallarını ihlal edenler hakkında prosedüre uygun şekilde suç duyurusu yapar. Öğretim Araç ve Gereçleri Sunumu gerçekleştirebilmek için bir bilgisayar. Projeksiyon cihazı ve yansıtma perdesi. Yansıtma perdesi bulunmadığı takdirde aynı işlevi görebilecek bir duvar. Beyaz tahta ve tahta kalemleri. Seminer ortamında tahta bulunmuyorsa, eğitici seminer başlamadan önce kâğıtlı tahta (flipçart) temin edilmesini sağlamalı ya da yanında getirmelidir. Yardımcı Materyaller Sürücü ve Yaya Trafik Eğitim Seti nde bulunan, Modül 3 için hazırlanmış olan yansılar. Yöntem ve Teknikler Anlatım, soru-cevap, tartışma. Kaynaklar Seminerin yapılacağı ilin Emniyet Müdürlüğü internet sayfasındaki ihbar/şikâyet formu. 45 Dakika Önerilen Süre 63

72 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.1 Trafik Kurallarına Uyma Bilinci Giriş Bölüm için hazırlanmış sunumun kapak sayfasını perdeye yansıtın. 2. Gün içerisinde öğrencilerle ilk kez karşı karşıya geliyorsanız, kendinizi sıcak bir şekilde tanıtın, görevinizi ve kısa bir özgeçmişinizi onlarla paylaşın. 3. Adınızı, soyadınızı ve uygun görüyorsanız e-posta adresinizi tahtaya yazın. 4. Öğrencilere eğitim sürecinde size nasıl hitap ederlerse daha rahat olacaklarını sorun. Öğrencilerden gelen görüşlere göre uygun bir tanesini seçin. 5. Seminerin ne amaçla verildiğini, genel olarak hangi konulara değineceğinizi ve seminerin yaklaşık olarak ne kadar süreceğini söyleyin. 6. Öğrencilerin yaş dağılımını saptamaya çalışın. Bunun için Kimler hangi/kaçıncı sınıfa gidiyor? vb. sorular sorabilirsiniz. Seminer süresince, sözcüklerinizi ve davranışlarınızı genel yaş grubunun gelişim özelliklerine göre ayarlamanız, seminerin daha verimli geçmesini sağlar. Hedef grubun gelişim özellikleri Eğitmen Notları bölümünde yer almaktadır. Öğrenme Etkinlikleri Öğrencilere Dünyada ilk trafik kazası ne zaman yaşandı biliyor musunuz? sorusunu yönelterek bir tartışma başlatın. Birkaç cevap aldıktan sonra aşağıda belirtilen yansıyı gösterin. 3.3 numaralı yansıyı gösterin. Sizce Osmanlı Devrinde trafik kuralları var mıydı? sorusunu yönelterek bir tartışma daha başlatın. 3.4 ve 3.5 numaralı yansıları gösterin. 200 yıl önce dünyada trafik kuralının bulunmadığını belirtin. Motorlu taşıt araçlarının yaygınlaşması ile trafik kurallarının konması arasındaki sebep sonuç ilişkisini açıklayın. Motorlu taşıtların yaygınlaşmasının tarihte ilk kez yayaların da davranışlarını değiştirdiğini belirtin. 3.6 numaralı yansıyı gösterin. Trafik kurallarının bir anda değil uzun yıllar içerisinde ve genellikle acı tecrübeler sonucunda oluştuğunu belirtin. Her trafik kurallarının arkasında yaşanmış can ve mal kayıpları olduğunu belirtin. Öğrencilere Trafik kuralları olmasaydı ne olurdu? sorusunu yönelterek bir tartışma başlatın. Trafik kuralları olmasaydı KK (Karmaşa, Kaza) olurdu diyerek öğrencilerin dikkatini toplayın. 3.7 numaralı yansıyı gösterin. Peki, neden hala trafikte karmaşa da kaza da yaşanıyor? Sorusunu yönelterek bir tartışma daha başlatın. Çünkü insanlar yeterli derecede trafik kurallarına uymuyor cevabı gelene kadar tartışmayı devam ettirin. 3.8 numaralı yansıyı gösterin. 64

73 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.1 Trafik Kurallarına Uyma Bilinci 3.9 numaralı yansıyı gösterin de ülkemize yaklaşık trafik kazası meydana gelmiştir. Bu, günde yaklaşık 3500 trafik kazası olduğunu gösterir. Bu kazaların yaklaşık %10 u ölümle ya da yaralanmayla sonuçlanmıştır yılında 3815 vatandaşımız trafik kazalarında hayatını kaybetmiştir. Bu rakamı Avrupa standartlarına indirmek öncelikli hedefimizdir. Sıradaki yansıyı göstermeden önce Avrupa ülkelerinde mi yoksa bizde mi daha fazla trafik kazası oluyor? sorusunu sorun. Cevap verenlerden nedenini açıklamasını isteyin. Ölümlü kaza oranı bizden az olan ülkeleri tahmin etmelerini isteyin. Gelen cevapları tahtaya yazabilirsiniz numaralı yansıyı gösterin. Bu rakam yıldan yıla azalma eğilimi gösterse de hala belli başlı Avrupa ülkelerinin üzerindedir numaralı yansıyı gösterin yılında trafik kazalarına sebep olan kusurların %89 u sürücüye, %9 u yayalara ve %2 si diğer unsurlara (yol durumu, işaretçilerin durumu gibi) aittir. Bu sebeple sürücü ve yayaların hatalı davranışlarının kazalarda en önemli faktör olduğunu vurgulayın. Ölümlü ve yaralanmalı kazaların başlıca sebebi trafik kurallarına uymamaktır numaralı yansıyı gösterin. Taşıtlar ve yayalar için başlıca kural ihlallerini sayın. Öğrencilere Bu kazaların birçoğu basit trafik kurallarına uyulsaydı önlenebilecekti. uyarısını yapın. Yansıdaki ölü ve yaralı rakamları 2011 tarihlidir ve 3.14 numaralı yansıyıları gösterin. Trafik kurallarını hafife alamayız.hayatımız bizim ve sevdiklerimiz için en önemli varlığımızdır. Trafik kurallarına uymak asla bir zayıflık belirtisi değildir. Belirlenen hız limitini aşmak, trafikte sıkça şerit değiştirip diğer araçları tehlikeli pozisyonlara sokmak, kısacası şımarıklık yapmak er geç olumsuz şekilde sonuçlanır.trafikte ceza yememek için değil, hem kendi canımızı malımızı korumak için, hem de başkalarının canı ve malına zarar vermemek için trafik kurallarına uymalıyız numaralı yansıyı gösterin. Trafik kurallarına uymayan araç ya da yayalar gördüğümüzde derhal uyarmalı, yapamıyorsak yetkililere ihbar etmeliyiz. Bu ispiyonculuk değildir. Trafik kuralını ihlal eden kişiye müsamaha etmek, onun gelecekte başkalarına, hatta bir yakınımıza zarar vermesine müsaade etmek anlamına gelir. 65

74 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.1 Trafik Kurallarına Uyma Bilinci Suç duyurusu ve şikâyetleri 155 e ya da bulunduğunuz İl Emniyet Müdürlüğü nün internet sayfasındaki suç duyurusu formunu doldurmak suretiyle yapabiliriz numaralı yansıyı gösterin. İhbar veya şikâyet yaparken verilmesi gerekli detayları açıklayın. Seminer esnasında internet bağlantınız bulunuyorsa belirtilen siteye giderek ihbar formunu öğrencilere gösterin. Doğru olmayan ihbarlarda bulunmamaları için öğrencileri uyarın, cezai yaptırımından bahsedin. Öğrencilere buraya kadar bir soruları olup olmadığını sorun Sonuç Kapanış 1. Öğrencilere buraya kadar bir soruları olup olmadığını sorun. Soru cevap kısmı öğrencilerle iletişim kurma ve anlatılan konuların öğrencilerin zihninde yer etmesi açısından önemlidir. Gelen soruları dikkatle dinleyerek cevap verin. Konuyla ilgili olmayan sorular gelirse de bilginiz dâhilinde cevap vermeye çalışın ya da soruyu soran öğrenciyi o konuda internetten araştırma yapmaya yönlendirin. 2. Hiç soru sorulmuyor ise öğrencileri soru sormaları için cesaretlendirin. Öğrenciler soru sormak için çekiniyor olabilirler. En az bir soru cevaplamadan sıradaki konuya geçmeyin ya da semineri bitirmeyin. 3. Semineri bitirecekseniz öğrencilere sıcak bir şekilde teşekkür edin. Sunumunuzu isteyenler olur ise onları ye yönlendirin. Bu internet sitesine aşina olmalarını sağlayacaktır. Değerlendirme 3.1 Trafik kurallarının niçin konulduğunu sorun. Trafik kurallarının vatandaşların can ve mal güvenliği için koyulduğunu tekrarlayın. Doğru suç duyurusu yapma kurallarını sorun. Verilecek detayları öğrencilerden geldikçe tahtaya yazın. (Yer, saat, plaka, aracın modeli rengi vs.) Eğitmen Notları 1. Hedef grubun yaşı küçüldükçe hareket etme ihtiyacının artacağını unutmayın. 2. Bu yaş grubundaki öğrenciler için özgüvenlerini destekleyecek geribildirimler vermek önemlidir. Soruların ardından öğrencilerin cevaplarını alınca çok doğru söylüyorsun gerçekten güzel bir tespit gibi geribildirim ifadelerini kullanın. 3. Trafik kazalarına ilişkin yansılar gösterilirken grupta geçmiş yaşantılarında bu tarz olumsuz bir deneyim yaşamış öğrenciler olabilir. Bu yaşantılarını grupla paylaşmak isteyenler olabilir. Öğrencilerin anlık tepkilerine karşı duyarlı olun ve uygun zamanda müdahale edin. 4. Öğrencilere trafik kurallarına uymanın bir zayıflık belirtisi olmadığını anlatırken ergen gruplarında bunun nasıl algılandığına ilişkin sorular yöneltebilirsiniz. Ergenler çoğu zaman bana bir şey olmaz duygusu ve akran kabulü için trafik kurallarına aykırı olan davranışlarda bulunabilirler. Bu durumu göz önünde bulundurun. Öğrencileri yargılamaktan ya da eleştirmekten kaçının. 66

75 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.2 Güvenli Yaya Davranışları - Seminer Planı Bölümün Amacı Hedef kitlede, yayaların da trafiğin bir unsuru oldukları bilincini geliştirmek, yaya olarak, çevreye saygı ve trafikte güvenlik konusunda bilgi, beceri, olumlu tutum ve davranışlar kazandırmak. Kazanımlar 1. Karşıdan karşıya güvenli yerlerden geçer. 2. Karşıdan karşıya geçişlerde araçların önünden ve arkasından güvenli bir şekilde geçer. 3. Kaldırımsız yollarda güvenli şekilde yürür. 4. Kaldırımda güvenli şekilde ve çevresine rahatsızlık vermeden yürür. 5. Trafikteyken trafiğin diğer kullanıcılarına karşı dikkat dağıtıcı davranışlardan kaçınır. 6. Hava karardıktan sonra yürürken görünürlüğünü sağlamak için gerekli önlemleri alır. 7. Araçlara olduğu gibi yayalara da ceza kesilebileceğinin bilincindedir. Öğretim Araç ve Gereçleri Sunumu gerçekleştirmek için bir bilgisayar. Projeksiyon cihazı ve yansıtma perdesi. Yansıtma perdesi bulunmadığı durumda aynı işlevi görebilecek bir duvar. Beyaz tahta ve tahta kalemleri. Seminer ortamında tahta bulunmuyorsa, eğitici seminer başlamadan önce kâğıtlı tahta (flipçart) temin edilmesini sağlamalı ya da yanında getirmelidir. Yardımcı Materyaller Sürücü ve Yaya Trafik Eğitim Seti nde bulunan, Bölüm 3 için hazırlanmış olan yansılar. Yöntem ve Teknikler Anlatım, soru-cevap, tartışma. Kaynaklar Okul geçidi görevlisi olabilmek için gereken nitelikler için: 30 Dakika Önerilen Süre 67

76 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.2 Güvenli Yaya Davranışları Giriş Bölüm için hazırlanmış sunumun kapak sayfasını perdeye yansıtın. 2. Gün içerisinde öğrencilerle ilk kez karşı karşıya geliyorsanız, kendinizi sıcak bir şekilde tanıtın, görevinizi ve kısa bir özgeçmişinizi onlarla paylaşın. 3. Adınızı, soyadınızı ve uygun görüyorsanız e-posta adresinizi tahtaya yazın. 4. Öğrencilere eğitim sürecinde size nasıl hitap ederlerse daha rahat olacaklarını sorun. Öğrencilerden gelen görüşlere göre uygun bir tanesini seçin. 5. Seminerin ne amaçla verildiğini, genel olarak hangi konulara değineceğinizi ve seminerin yaklaşık olarak ne kadar süreceğini söyleyin. 6. Öğrencilerin yaş dağılımını saptamaya çalışın. Bunun için Kimler hangi/kaçıncı sınıfa gidiyor? vb. sorular sorabilirsiniz. Seminer süresince, sözcüklerinizi ve davranışlarınızı genel yaş grubunun gelişim özelliklerine göre ayarlamanız, seminerin daha verimli geçmesini sağlar. Öğrenme Etkinlikleri 3.18 numaralı yansıyı gösterin. BÖLÜM 3.1 de de görüldüğü gibi 2011 de trafik kazalarının %9 u yayaların hatalı davranışları yüzünden meydana gelmiştir ve yayaların neden olduğu kaza sayısı dir. Dolayısıyla trafik kuralları hem yayaların, hem de araç sürücülerinin uymaları gereken kurallardır numaralı yansıyı gösterin. Trafik, aracı, yayası ve yolcusuyla canlı bir organizma gibidir, bu unsurlar birbiriyle sürekli etkileşim halindedir. Sürücü, aracını park ettikten sonra bir yaya haline gelir. Bir dakika sonra bir arkadaşının arabasına bindiğinde yolcu olur. Bu yaş grubunda gözlemlenebilecek Araba sürmediğim için trafik eğitimine fazla ihtiyacım yok! algısını kırmak için, trafik unsurlarının birbirinden soyutlanamayacağı olgusunu vurgulayın. Öğrencilere İlk olarak karşıdan karşıya geçişi işleyeceğiz.güvenli bir biçimde karşıdan karşıya nerelerden geçilir? sorusunu yöneltin, gelen cevapları tahtaya yazın numaralı yansıyı gösterin. Güvenli karşıdan karşıya geçiş noktaları: yaya geçitleri, trafik polisinin bulunduğu yerler, okul geçitleri, alt ve üst geçitler ve trafik ışıklarının bulunduğu yerlerdir. 68

77 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.2 Güvenli Yaya Davranışları Yaya Geçidinden Geçiş: 3.21 numaralı yansıyı gösterin. Verilen resimlerden yaya geçidinin görsel özelliklerini tanıtın, yaya geçidi levhalarını tanıtın numaralı yansıyı gösterin. Yaya geçidinden geçiyor olmak güvenli olduğunuz anlamına gelmez. Karşıdan karşıya geçiş kuralları yaya geçidinden geçerken de geçerlidir. Önce sola, sonra sağa, yol ortasında gelince tekrar sola bakılır. Koşmadan ama hızlı adımlarla geçilir. Yoldan geçen araçların size yol vermek için yavaşladığını hissetseniz de sürücü ile göz kontağı kurun ve sizi gördüğünden emin olun. Yol adacıkla ikiye bölünmüş ise adacığa vardığınızda tekrar sola ve sağa bakmayı unutmayın numaralı yansıyı gösterin. Kavşaklardan geçerken çapraz geçiş asla yapmayın. Öğrencilere olası tehlikeleri buldurun numaralı yansıyı gösterin. Alt ve Üst Geçitlerden Geçiş: 3.25 numaralı yansıyı gösterin. Alt ve üst geçitler, karşıdan karşıya geçmenin çok zor olduğu işlek caddelerde ve bulvarlarda bulunur. Bu yüzden, alt veya üst geçit, bulunduğumuz yerden ne kadar uzak olursa olsun mutlaka oraya kadar yürümeli ve oradan geçmeliyiz. Yürümeye üşenip, işlek caddede karşıdan karşıya geçmeye çalışmak kazaya davetiye çıkarmaktır. Bu bölümde, bulunduğunuz şehirde, genel olarak bilinen bir caddede, üst veya alt geçit noktası var ise, o geçidin yapılma nedenini tartışın ve mutlaka kullanılması gerektiği konusunda öğrencileri uyarın. Trafik Işığından Karşıdan Karşıya Geçiş: 3.26 numaralı yansıyı gösterin. Yaya trafik ışıklarını tanıtın. Bazı illerdeki yaya trafik ışıklarında, ışığın kaç saniye sonra değişeceğini gösteren gösterge bulunur. Yayalara kırmızı ışığın yanmasına çok kısa bir süre kalmışken (karşıya geçmeye yetmeyecek kadar) yaya geçidine geldiklerinde, geçiş yapmamaları gerektiğini belirtin. Geçiş yaparlarsa daha yolun ortasında iken araçlar harekete geçebilir. Bazı illerde ışıklı yaya geçiş yerlerinde direğe yayalar için trafiği durdurup tehlikesizce geçmeyi sağlamak amacıyla düğme konulmuştur. Bu düğmenin kullanımını anlatın. 69

78 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.2 Güvenli Yaya Davranışları Yaya trafik ışığında geçiş için beklerken, kaldırımda, yola iki adım mesafede durulması gerekir. Geçiş noktasına henüz gelmeden, yaya trafik ışığının rengini kontrol edin. Işık uzun süredir yeşil ışık yanıyorsa, bu, kısa zaman içerisinde ışığın kırmızıya döneceği anlamına gelir. Yani bunu bile bile yeşil yandığı için taşıt yoluna girersek, biz daha yolun ortasındayken taşıtlara yeşil yanabilir ve tehlikeya maruz kalırız. Böyle durumlarda aceleci olmamalı, sabırlı davranmalı ve bir sonraki yeşil ışığı beklemeliyiz Eğitmene Not: Seminerlerinizde, hitap ettiğiniz grupta fiziksel ya da hafif düzeyde görme engeli olan ergenler olabileceğini de göz önünde bulundurarak yeşil ve kırmızı ışığı anlatırken trafik ışıklarındaki ses unsurundan da söz edebilirsiniz. Sunumların genelinde bu gibi ayrıntılara dikkat etmenizde fayda var. Işıklı geçiş noktasında bir trafik polisi görev yapıyorsa ışığa değil, trafik polisine uymalıyız. Yayalara yeşil yanması karşıdan karşıya güvenle geçmemizi garantilemez. Taşıt sürücüleri dalgın olabilir ve kendisine yanan kırmızıyı fark etmemiş olabilir. Bu yüzden yayalara yeşil yandıktan sonra da gelen araçları kontrol ederek karşıdan karşıya geçmeliyiz. Okul Geçidinden Karşıdan Karşıya Geçiş: 3.27 numaralı yansıyı gösterin. Okul geçidi, okulların giriş ve çıkış saatlerinde trafiği düzenleme yetkisi bulunan kişilerin gözetiminde karşıdan karşıya geçebileceğimiz yaya geçitleridir. Siz de bir Okul Geçidi Görevlisi olabilirsiniz! Bunun için okul müdürünüze başvurun. Öğrenciler isterlerse okul geçidi görevlisi olabilirler. Detaylarını merak ederlerse ve_trafik/cocukvetrafik_okulonu.aspx adresindeki açıklamaları yapın. Güvenli Geçiş Yerlerinin Bulunmadığı Yollarda Karşıdan Karşıya Geçiş 3.28 ve 3.29 numaralı yansıları sırasıyla gösterin. Bütün geçişlerde en önemli kural araç trafiğini kontrol etmek ve görünür olmaktır. Karşıya güvenli olarak geçemeyeceğinizden ufak bir tereddütünüz dahi olsa geçmeye kalkışmayın. Tam olarak kendinizi rahat hissedene kadar (yol güvenli geçişe uygun hale gelene kadar) sabırla bekleyin ve öyle geçin. Park etmiş arabaların arasından karşıdan karşıya geçmek tehlikelidir. Siz gelen aracı görebilirsiniz ama sürücü sizi arabaların arasında görmeyebilir. Eğer yüksek araçların arasından geçiyorsanız siz de yolu göremeyebilirsiniz. Bu sebeplerle, park etmiş araçların arasından geçmek zorunda kaldığınızda, park etmiş araçların arasına girin, yoldan geçen arabalara olabildiğince yaklaşın ve yolu kontrol edin. Hangi sebeple olursa olsun, (servise yetişme, top kaçması vb.) kesinlikle park etmiş araçların arasından yola fırlamayın. Karşıdan karşıya geçerken koşmadan ama hızlı adımlarla geçin. 70

79 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.2 Güvenli Yaya Davranışları Yaya Olarak Yürüme Kuralı 3.30 ve 3.31 numaralı yansıları sırasıyla gösterin. Kaldırım bulunmayan yollarda, yolun solundan, yani karşıdan gelen arabaların tarafından yürümeliyiz. Böylece hem biz arabaları, hem de sürücüler bizi kolaylıkla görür. Kaldırımsız yolun sağ tarafından yürümenin neden tehlikeli olduğunu öğrencilerle tartışın 3.32 numaralı yansıyı gösterin. Kaldırımda yürürken yoldan olabildiğince uzakta yürüyelim. Çünkü araçlar kaza ya da çeşitli sebeplerle yoldan çıkıp yaya kaldırımına girebilirler. Yoldan ne kadar uzak yürürsek kendimizi bu tehlikelerden koruyabilmek için o kadar zaman kazanırız numaralı yansıyı gösterin. Kaldırımda yürürken, oyun oynanmaz, şakalaşılmaz, etrafa çöp atılmaz, sürücülerin dikkatini çekecek şeyler yapılmaz, diğer yayaların yürümesini zorlaştırıcı hareketler yapılmaz. Kaldırımda koşulmaz, başkasına çarpıp düşürebiliriz ya da kaldırımdaki çukura düşebilir, ağaç direk gibi şeylere çarpabiliriz. Eğitmene Not: Bu yansı gösterilirken grubun zihninde doğabilecek Neden? sorusuna cevap olabilecek cümleler kurmanız onların dikkatini konuya daha çok çekebilir. Öğrencilerin kafasından Neden kaldırımda yürürken şakalaşmayayım ki? Kaldırımda yürürken sürücülerin dikkatini nasıl çekebilirim ki? gibi sorular geçebilir. İsterseniz bunun örneklerini sizlerden alayım, bu maddeye uygun bir yaşantı yaşadınız mı? Bu yaşantınızın sonucunda neler oldu? Paylaşmak ister misiniz? Gibi sorular yöneltebilirsiniz. Unutmayın seminer sürecinde grubu iyi takip etmek, zihinlerde oluşmuş olabilecek soruları yakalayabilmek ve anında uygun tepkiler verebilmek seminerin daha ilgi çekici olmasını sağlar 3.34 numaralı yansıyı gösterin. Karanlık olduğunda trafikte görünür olmak çok önemlidir. Bunun için özellikle sonbahar ve kış aylarında açık renkli paltolar, çantalar kullanmalıyız. Okul çantası alırken üzerinde bol miktarda yansıtıcı olanları tercih etmeliyiz numaralı yansıyı gösterin. Trafikte taşıt sürücülerine olduğu gibi yayalara da ceza kesilebileceğini unutmayın. 71

80 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.2 Güvenli Yaya Davranışları Sonuç Kapanış 1. Öğrencilere buraya kadar bir soruları olup olmadığını sorun. Soru cevap kısmı öğrencilerle iletişim kurma ve anlatılan konuların öğrencilerin zihninde yer etmesi açısından önemlidir. Gelen soruları dikkatle dinleyerek cevap verin. Konuyla ilgili olmayan sorular gelirse de bilginiz dâhilinde cevap vermeye çalışın ya da soruyu soran öğrenciyi o konuda internetten araştırma yapmaya yönlendirin. 2. Hiç soru sorulmuyor ise öğrencileri soru sormaları için cesaretlendirin. Öğrenciler soru sormak için çekiniyor olabilirler. En az bir soru cevaplamadan sıradaki konuya geçmeyin ya da semineri bitirmeyin. 3. Semineri bitirecekseniz öğrencilere sıcak bir şekilde teşekkür edin. Sunumunuzu isteyenler olur ise onları ye yönlendirin. Bu internet sitesine aşina olmalarını sağlayacaktır. Değerlendirme Öğrencilere, güvenli karşıdan karşıya geçiş yerlerini tekrar ettirin. 2. Trafikte yaya olarak görünür olmanın neden önemli olduğunu sorun. 3. Kaldırımda yürürken neden yola çok yaklaşmamak gerektiğini sorun. 72

81 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.3 Okul Servisinde ve Toplu Taşıma Araçlarında Güvenli Yolculuk - Seminer Planı Bölümün Amacı Hedef gruptaki bireylere, okul servisi ve toplu taşıma araçlarında güvenli ve çevrelerine zarar vermeden yolculuk edebilmeleri için gerekli bilgi, beceri tutum ve davranışları kazandırmak. Kazanımlar 1. Okul servis aracına güvenli olarak binip iner. 2. Okul servis aracında güvenli yolculuk kurallarına uyar. 3. Toplu taşıma aracına güvenli olarak binip iner. 4. Toplu taşıma araçlarında güvenli yolculuk kurallarına uyar. 5. Toplu taşıma araçlarında yolculuk ederken çevresine ve araca zarar vermez. 6. Toplu taşıma aracında kurallara uymayanları ve çevresini rahatsız edenleri uyarır. Öğretim Araç ve Gereçleri Sunumu gerçekleştirmek için bir bilgisayar. Projeksiyon cihazı ve yansıtma perdesi. Yansıtma perdesi yoksa, aynı işlevi görecek bir duvar. Beyaz tahta ve tahta kalemleri. Seminer ortamında tahta bulunmuyorsa, eğitici seminer başlamadan önce kâğıtlı tahta (flipçart) temin edilmesini sağlamalı ya da yanında getirmelidir. Yardımcı Materyaller Sürücü ve Yaya Trafik Eğitim Seti nde bulunan, Modül 3 için hazırlanmış olan yansılar. Yöntem ve Teknikler Anlatım, soru-cevap, tartışma. Kaynaklar Kullanılması gereken harici bir kaynak bulunmamaktadır. 15 Dakika Önerilen Süre 73

82 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.3 Okul Servisinde ve Toplu Taşıma Araçlarında Güvenli Yolculuk Giriş Bölüm için hazırlanmış sunumun kapak sayfasını perdeye yansıtın. 2. Gün içerisinde öğrencilerle ilk kez karşı karşıya geliyorsanız, kendinizi sıcak bir şekilde tanıtın, görevinizi ve kısa bir özgeçmişinizi onlarla paylaşın. 3. Adınızı, soyadınızı ve uygun görüyorsanız e-posta adresinizi tahtaya yazın. 4. Öğrencilere eğitim sürecinde size nasıl hitap ederlerse daha rahat olacaklarını sorun. Öğrencilerden gelen görüşlere göre uygun bir tanesini seçin. 5. Seminerin ne amaçla verildiğini, genel olarak hangi konulara değineceğinizi ve seminerin yaklaşık olarak ne kadar süreceğini söyleyin. 6. Öğrencilerin yaş dağılımını saptamaya çalışın. Bunun için Kimler hangi/kaçıncı sınıfa gidiyor? vb. sorular sorabilirsiniz. Seminer süresince, sözcüklerinizi ve davranışlarınızı genel yaş grubunun gelişim özelliklerine göre ayarlamanız, seminerin daha verimli geçmesini sağlar. Öğrenme Etkinlikleri Öğrencilerin okula geliş gidişlerini nasıl yaptıklarını öğrenin. Bunu Servisle gelenler el kaldırsın Toplu taşıma aracıyla gelenler el kaldırsın, Yürüyerek gelenler el kaldırsın ifadeleriyle yapabilirsiniz. Örneğin çoğunluk okul servisini kullanıyorsa okul servisi ile ilgili olan bölüme süre olarak daha çok ağırlık verin. Okul Servisine Biniş Kuralları 3.37 numaralı yansıyı gösterin. Okul servisini kaldırımda ve yola en az 2 adım mesafede bekleyin. Okul servisi tam olarak durmadan binmeye çalışmayın! Sabırlı ve dikkatli olun. Servis şoförü çeşitli sebeplerle iniş ve binişlerde acele ettirebilir. Bu kabul edilemez bir davranıştır. Bu durumda anne-babanızı mutlaka bilgilendirin ve şoförü firma yetkilisine şikâyet etmelerini sağlayın. Okul Servisinde Yolculuk Kuralları 3.38 numaralı yansıyı gösterin. Aşağıdaki kuralları anlatırken, bu kuralların konulma sebeplerini öğrencilerle beraber tartışın. Çantanızı çıkarıp, en kısa zamanda boş bir koltuğa oturmalı, emniyet kemerinizi takmalısınız. Okul çantanız sırtınızdayken yolcu koltuğuna tam olarak oturamayacağınızdan tehlikelidir. Zaten çanta sırtınızdayken emniyet kemerini de takamazsınız. Eğitmene Not: Ergenler çoğu zaman iletişimde kendilerine öğütler veren, sorgulayan, eleştiren ve kendilerini küçük bir çocukmuş gibi hissettiren durumlardan hoşlanmazlar. Bu nedenle kurallar anlatılırken ergenlerin fikirlerini almanız, düşüncelerini önemsediğinizi beden diliniz, ses tonunuz ve sözcüklerle ifade etmeniz ve onların yerine düşünmekten kaçınmanız önemlidir. 74

83 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.3 Okul Servisinde ve Toplu Taşıma Araçlarında Güvenli Yolculuk Ayakta kesinlikle yolculuk etmemelisiniz. Servis sürücüsünün dikkatini dağıtacak hareketlerden kaçınmalısınız: yüksek sesle konuşma, bağırma, şakalaşma, kavga etme, servis içinde yürüme, koşma, sürücüyle konuşma vs. Sürücülük başlı başına büyük bir sorumluluktur (burada BÖLÜM 3.1 e atıf yapabilirsiniz). Sürücü bir yandan da araç içerisinde düzeni sağlamaya çalışırsa yola dikkatini veremez. O yüzden sizler araç içerisinde sorumlu davranmalısınız. Camdan dışarıya elinizi, kolunuzu, başınızı çıkarmamalısınız. Servisin içini kirletmemelisiniz. Okul Servisinden İniş Kuralları 3.39 numaralı yansıyı gösterin. Servis aracı tam olarak durmadan hareketlenmeyin, kesinlikle inmeye çalışmayın.araç tamamen durmadan kesinlikle inip binmeye çalışmama kuralını fırsat buldukça vurgulayın. Emniyet kemerinizi çözün. Çantanızı tekrar sırtınıza takın. (İnerken iki eliniz de boş olsun!) İnmek için acele etmeyin. Acele olarak inmek isteyen ve dikkatsizce davranan arkadaşlarınızı uyarın ya da onlara yol verin önce onlar insinler. Yol vermezseniz arkanızdan sizi acele ettirip dikkatinizi dağıtabilirler. Tutunarak ve dikkatli adımlarla servis aracından inin numaralı yansıyı gösterin. İndikten sonra karşıya geçmeniz gerekiyorsa servisin hareket etmesini bekleyin, kesinlikle önünden ya da arkasından geçmeye çalışmayın. Şoför sizi görmeyebilir. İndikten sonra araçtan en az 10 adım uzağa yürüdükten sonra karşıya geçin. Burada Bölüm 3.2 de verilen karşıdan karşıya geçme kurallarını kısaca tekrar edebilirsiniz. Eğitmene Not: Okul servisinde uyulacak kuralları anlatırken ergenlerden canlandırmalar yapmalarını da isteyebilirsiniz. Örneğin öncelikli olarak sizler nasıl biniyorsunuz bir iki gönüllü canlandırabilir mi? dedikten sonra kurallara geçebilirsiniz. Ergenler bilişsel gelişimlerinin parçası olarak dünyaya karşı ve öğrenmeye karşı doğal bir meraka sahiptirler. Ancak akademik konular ve doğrudan öğretmeyi hedefleyen çalışmalardan sıkılabilirler. Mizah yoluyla öğrenmekten, öğrenecekleri şeyin hayatları ile bağlantısını kurmaktan hoşlanırlar. Toplu Taşıma Araçlarına Biniş Kuralları 3.41 numaralı yansıyı gösterin. Araç durakta ve kaldırıma en az 2 adım mesafede beklenir. Yola çıkmayın. Araca binmeden biletinizi/paranızı ve öğrenci belgenizi kolay ulaşılabilir bir yerde bulundurun. Elinizde tutmayın, çünkü binerken iki elinize de ihtiyacınız olabilir. Araç tamamen durmadan binmeyin. Binerken saygılı olun, yaşlılara ve bayanlara öncelik verin. 75

84 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.3 Okul Servisinde ve Toplu Taşıma Araçlarında Güvenli Yolculuk Toplu Taşıma Araçlarında Yolculuk Kuralları 3.42 numaralı yansıyı gösterin. Araçta oturacak yer varsa mutlaka oturun. Yoksa mutlaka uygun tutma yerlerinden tutunarak yolculuk yapın. Ayakta yolculuk yaparken, her an iki elinizden biri tutunuyor olsun. Yaşlılara ve bayanlara yer verin. Sert frenlerde kendilerini sizin kadar koruyamayabilirler. Camdan elinizi kolunuzu, başınızı kesinlikle çıkarmayın. Aracın içerisini kirletmeyin, koltuklara zarar vermeyin. Yüksek sesle müzik dinlemeyin. Yüksek sesle konuşmayın. Eğitmene Not: Ergenler gelişimlerinin doğal bir parçası olarak çevrelerindeki tüm bireylerin kendilerini izlediğini, hayali bir tiyatro sahnesinde olduklarını düşünürler. Bu durum bebeklik ve çocukluk yıllarında görünen düşüncedeki benmerkezciliğin farklı bir görünümüdür. Bu nedenle toplu taşıma araçlarında ya da çevrelerinde diğer insanların bulunduğu ortamlarda ergenlerin yüksek sesli konuştukları, gülüştükleri görülebilir. Bu nedenle kurallar anlatılırken ergenleri yargılamaktan kaçınılmalı, onların duygu ve düşünceleri anlaşılmaya çalışılmalıdır. Toplu Taşıma Araçlarından İniş Kuralları 3.43 numaralı yansıyı gösterin. İneceğiniz durağa gelmeden kısa bir süre önce, aracın iniş kapısına yaklaşın, ineceğiniz yeri şoföre söyleyin, ya da varsa iniş düğmesine basın. Aracın tam olarak durduğundan emin olun. Tutunarak ve yavaş adımlarla inin. Karşıya geçecekseniz kesinlikle aracın önünden geçmeyin. Aracın arkasından geçin ya da aracın hareket edip uzaklaşmasını bekleyin. Sonuç Kapanış 1. Öğrencilere buraya kadar bir soruları olup olmadığını sorun. Soru cevap kısmı öğrencilerle iletişim kurma ve anlatılan konuların öğrencilerin zihninde yer etmesi açısından önemlidir. Gelen soruları dikkatle dinleyerek cevap verin. Konuyla ilgili olmayan sorular gelirse de bilginiz dâhilinde cevap vermeye çalışın ya da soruyu soran öğrenciyi o konuda internetten araştırma yapmaya yönlendirin. 2. Hiç soru sorulmuyor ise öğrencileri soru sormaları için cesaretlendirin. Öğrenciler soru sormak için çekiniyor olabilirler. En az bir soru cevaplamadan sıradaki konuya geçmeyin ya da semineri bitirmeyin. 3. Semineri bitirecekseniz öğrencilere sıcak bir şekilde teşekkür edin. Sunumunuzu isteyenler olur ise onları ye yönlendirin. Bu internet sitesine aşina olmalarını sağlayacaktır. Değerlendirme Öğrencilere servise biner binmez yapmaları gerekenleri sorun. 2. Servisten indikten sonraki riskleri saymalarını isteyin. 3. Toplu taşıma araçlarına neden yaşlılara ve kadınlara yer vermek gerektiğini sorun. 76

85 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.4 Emniyet Kemeri Kullanmanın Önemi - Seminer Planı Bölümün Amacı Hedef grubu, emniyet kemerinin hayatiyeti konusunda bilinçlendirmek, emniyet kemeri kullanmada olumlu tutum ve davranışlar kazandırmak. Kazanımlar 1. Emniyet kemeri kullanmanın yaralanmaları ve ölümleri önleyici olduğunun bilincindedir. 2. Emniyet kemerini doğru bir şekilde kullanır. 3. Binek araçlarında emniyet kemeri kullanır. 4. Emniyet kemeri takmamanın suç olduğunun ve cezasının bulunduğunun bilincindedir. 5. Boyu 150 cm den kısa ise ön koltukta oturmaz. Öğretim Araç ve Gereçleri Sunumu gerçekleştirmek için bir bilgisayar. Projeksiyon cihazı ve yansıtma perdesi. Yansıtma perdesi yoksa, aynı işlevi görecek bir duvar. Beyaz tahta ve tahta kalemleri. Seminer ortamında tahta bulunmuyorsa, eğitici seminer başlamadan önce kâğıtlı tahta (flipçart) temin edilmesini sağlamalı ya da yanında getirmelidir. Yardımcı Materyaller Sürücü ve Yaya Trafik Eğitim Seti nde bulunan, Modül 3 için hazırlanmış olan yansılar. Seyyar bir emniyet kemeri. Yöntem ve Teknikler Anlatım, soru-cevap, tartışma. Kaynaklar İnternette bulunan çarpışma testi ve kaza videoları kullanılabilir. 15 Dakika Önerilen Süre 77

86 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.4 Emniyet Kemeri Kullanmanın Önemi Giriş Bölüm için hazırlanmış sunumun kapak sayfasını perdeye yansıtın. 2. Gün içerisinde öğrencilerle ilk kez karşı karşıya geliyorsanız, kendinizi sıcak bir şekilde tanıtın, görevinizi ve kısa bir özgeçmişinizi onlarla paylaşın. 3. Adınızı, soyadınızı ve uygun görüyorsanız e-posta adresinizi tahtaya yazın. 4. Öğrencilere eğitim sürecinde size nasıl hitap ederlerse daha rahat olacaklarını sorun. Öğrencilerden gelen görüşlere göre uygun bir tanesini seçin. 5. Seminerin ne amaçla verildiğini, genel olarak hangi konulara değineceğinizi ve seminerin yaklaşık olarak ne kadar süreceğini söyleyin. 6. Öğrencilerin yaş dağılımını saptamaya çalışın. Bunun için Kimler hangi/kaçıncı sınıfa gidiyor? vb. sorular sorabilirsiniz. Seminer süresince, sözcüklerinizi ve davranışlarınızı genel yaş grubunun gelişim özelliklerine göre ayarlamanız, seminerin daha verimli geçmesini sağlar. Hedef grubun gelişim özellikleri Eğitmen Notları bölümünde yer almaktadır. Öğrenme Etkinlikleri Bu bölüme başlamadan önce öğrencilere Kimler arabaya binince her zaman emniyet kemerini takıyor? sorusunu yöneltin. Emniyet kemeri taktığını söyleyen öğrencileri tebrik edin. Mümkünse, emniyet kemeri kullanan öğrencileri, önceden yanınızda getirdiğiniz kitap ya da broşürler vererek ödüllendirin. Emniyet kemeri takmayan öğrencilere neden takmadıklarını sorun. Onları ciddi bir tavırla ve sıraladıkları nedenlerin asılsız olduğunu ima ederek dinleyin.emniyet kemeri takmamanın bir bahanesi olamayacağını belirtin numaralı yansıyı gösterin de hayatını kaybeden sürücülerin %32 si emniyet kemeri kullanıyor %68 i kullanmıyordu. Buna dayanarak, emniyet kemeri kullanmanın ölüm riskini ne kadar azalttığını öğrencilerle tartışın. %68 içinde olan sürücülerin basit bir işlemi ihmal etme yüzünden şu an hayatta olmadıklarını vurgulayın numaralı yansıyı gösterin. Kaza istatistiklerine göre emniyet kemeri kullanmak otomobildeki hayat kurtaran önlemlerin en etkili olanıdır. Ani bir yavaşlama anında (çarpışma ya da fren) araç dursa bile araç içindeki yolcu ve hareketli cisimler aynı hızla yol almaya ta ki sert bir cisim tarafından durdurulana kadar devam ederler. Bu ön cam, direksiyon, torpido, ya da arkada oturuluyorsa ön koltuk olabilir. Emniyet kemeri çarpışma anında vücudumuzun ileri ve yukarı hareketini durdurur. Eğer takılmadıysa vücut aracın tavanına, direksiyon simidine ya da ön cama çarparak durur ya da araçtan dışarı savrulur. Bunun sonucu malumdur: ölüm ya da yaralanma. Bu noktada emniyet kemerinin nasıl bağlanacağını ve sıkılaştırılacağını gösterin. İmkânınız varsa bu gösterimi yanınızda getireceğiniz bir emniyet kemeri ile bir öğrenci üzerinde gösterin. Emniyet kemeri göğüs kemiğinin üzerinden çapraz bağlanmalı, kaburgalar üzerinde olmamalıdır. Göğüs kafesi içerisindeki kalp ve akciğer gibi hayati organlar tehlikeye atılmamalıdır. Emniyet Kemeri alt tarafta leğen kemiğini sarmalıdır. Kemer ile vücut arasına hiçbir cisim koyulmamalı emniyet kemeri her zaman gergin olmalıdır. 78

87 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.4 Emniyet Kemeri Kullanmanın Önemi 3.47 ve 3.51 numaralı yansıları sırasıyla gösterin. Öğrencilere bu ifadeleri çevrelerinde duyup duymadıklarını sorun numaralı yansıyı gösterin. Arka koltukta emniyet kemeri kullanımının, arka koltukta meydana gelen ölüm ve yaralanmaların %66 azalttığı saptanmıştır. Aynı zamanda kaza anında öne fırlayan arka koltuktaki yolcu önde oturan kişilere çok şiddetli bir şekilde çarpar, yaralanmalara ve ölümlere sebebiyet verir. Bütün ağır yaralanmalarda ise, arka koltuk emniyet kemerleri, yaralanmanın şiddetini % 50 oranında azaltmaktadır numaralı yansıyı gösterin yılında Emniyet kemeri bulundurulması zorunluluğu olan araçlarda emniyet kemeri bulundurmayan ve kullanmayanlara 72 TL ceza uygulanacak. 72 TL çok caydırıcı bir ceza olarak görülmeyebilir. En büyük cezanın yaralanma veya sakat kalma olacağını öğrencilere açıklayın numaralı yansıyı gösterin. Boyu 150 cm den kısa olan öğrencilerin, 10 yaşından büyük de olsalar önde oturamayacaklarını açıklayın. Bunun sebebi emniyet kemerinin boyunlarını zedeleyebilmesi veya kaza anında boğazlarını sıkmasıdır. Sonuç Kapanış 1. Öğrencilere buraya kadar bir soruları olup olmadığını sorun. Soru cevap kısmı öğrencilerle iletişim kurma ve anlatılan konuların öğrencilerin zihninde yer etmesi açısından önemlidir. Gelen soruları dikkatle dinleyerek cevap verin. Konuyla ilgili olmayan sorular gelirse de bilginiz dâhilinde cevap vermeye çalışın ya da soruyu soran öğrenciyi o konuda internetten araştırma yapmaya yönlendirin. 2. Hiç soru sorulmuyor ise öğrencileri soru sormaları için cesaretlendirin. Öğrenciler soru sormak için çekiniyor olabilirler. En az bir soru cevaplamadan sıradaki konuya geçmeyin ya da semineri bitirmeyin. 3. Semineri bitirecekseniz öğrencilere sıcak bir şekilde teşekkür edin. Sunumunuzu isteyenler olur ise onları ye yönlendirin. Bu internet sitesine aşina olmalarını sağlayacaktır. 79

88 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.4 Emniyet Kemeri Kullanmanın Önemi Değerlendirme Emniyet kemerinin kullanılma amacını sorun. 2. Arka koltukta da emniyet kemeri kullanılmasının nedenini sorun. 3. Emniyet kemeri kullanmamanın cezasını sorun. Eğitmen Notları 1. Bu bölümdeki etkinlikleri yaparken ergenleri yargılamaktan ve eleştirmekten kaçının. Cevapları üzerinde yorum yapmayın. Sadece durumu analiz etmeye çalışın. 2. Unutmayın ergenlik dönemi riskli davranışların artış gösterdiği bir dönemdir. Bunun nedenleri arasında ergenin bana bir şey olmaz duygusu, kendini ispatlama ihtiyacı, bir gruba ait olma ihtiyaçları, akranları tarafından eleştirilmemek için davranıştan kaçınma vb. yer alır. Bu nedenle emniyet kemeri takma vb. davranışların sonuçlarını sorgulamaları ve tam olarak algılamaları için fırsat tanıyın. Emniyet kemeri takarak hem özel bir birey hem de güçlü bir birey olacaklarını vurgulayın. 3. Emniyet kemeri takmama sebepleri arasında ailede takan olmaması, küçük yaşlardan itibaren anne baba tarafından sergilenen yanlış tutumlar, rahat edememe, trafik polisi yoksa ne gerek var ki?, arkadaşların dalga geçer, özgürlüğümü engelliyor gibi düşünceler yer alabilir. Öğrencilerin fikirlerini aldıktan sonra eksik kalanlar olursa siz de ekleme yapabilirsiniz. 80

89 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.5 Güvenli Bisiklet Kullanımı - Seminer Planı Bölümün Amacı Hedef gruptaki bireylere bisikletlerini trafikte güvenli bir şekilde kullanmaları için gerekli bilgi, beceri, olumlu tutum ve davranışlar kazandırmak. Kazanımlar yaşından büyüklerin bisikletle trafiğe çıkabileceğinin bilincindedir. 2. Bisiklet sürücüleri için özel vücut koruyucu donanımları eksiksiz olarak kullanır. 3. Gece güvenli bisiklet sürüşü için görünürlüğü arttıracak donanımları kullanır. 4. Trafikte güvenli bisiklet sürüşü için konulan kurallara uyar önerilen teknikleri uygular. 5. Bisikletinin basit bakımını (fren, lastik, lamba vb.) kendisi yapar. Öğretim Araç ve Gereçleri Sunumu gerçekleştirmek için bir bilgisayar. Projeksiyon cihazı ve yansıtma perdesi. Yansıtma perdesi yoksa, aynı işlevi görecek bir duvar. Beyaz tahta ve tahta kalemleri. Seminer ortamında tahta bulunmuyorsa, eğitici seminer başlamadan önce kâğıtlı tahta (flipçart) temin edilmesini sağlamalı ya da yanında getirmelidir. Yardımcı Materyaller Sürücü ve Yaya Trafik Eğitim Seti nde bulunan, Bölüm 3 için hazırlanmış olan yansılar. Yöntem ve Teknikler Anlatım, soru-cevap, tartışma. Kaynaklar Kullanılması gereken harici bir kaynak bulunmamaktadır. 15 Dakika Önerilen Süre 81

90 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.5 Güvenli Bisiklet Kullanımı Giriş Bölüm için hazırlanmış sunumun kapak sayfasını perdeye yansıtın. 2. Gün içerisinde öğrencilerle ilk kez karşı karşıya geliyorsanız, kendinizi sıcak bir şekilde tanıtın, görevinizi ve kısa bir özgeçmişinizi onlarla paylaşın. 3. Adınızı, soyadınızı ve uygun görüyorsanız e-posta adresinizi tahtaya yazın. 4. Öğrencilere eğitim sürecinde size nasıl hitap ederlerse daha rahat olacaklarını sorun. Öğrencilerden gelen görüşlere göre uygun bir tanesini seçin. 5. Seminerin ne amaçla verildiğini, genel olarak hangi konulara değineceğinizi ve seminerin yaklaşık olarak ne kadar süreceğini söyleyin. 6. Öğrencilerin yaş dağılımını saptamaya çalışın. Bunun için Kimler hangi/kaçıncı sınıfa gidiyor? vb. sorular sorabilirsiniz. Seminer süresince, sözcüklerinizi ve davranışlarınızı genel yaş grubunun gelişim özelliklerine göre ayarlamanız, seminerin daha verimli geçmesini sağlar. Öğrenme Etkinlikleri Bu bölüme başlamadan önce öğrencilere Kimler bisiklet kullanıyor? sorusunu yöneltin. Bunun devamında Kimler bisiklet sürerken kask takıyor? sorusunu yöneltin. Daha sonra kask takmayanlara bunun yanlış bir davranış olduğunu ve nedenini birazdan açıklayacağınızı belirtin. Eğitmene Not: Ergenler çoğu zaman bana bir şey olmaz duygusuna sahiptir. Bununla birlikte olayların çok yönlü değerlendirebilme ve sonuçlarını yordayabilme özelliğine sahiptirler. Bu nedenle alınması gereken önlemeleri tartışmaları ve deneyimlerini paylaşmalarını sağlamak yoluyla kask ve diğer gerekli malzemeleri takmanın önemini kavramalarına yardımcı olunuz numaralı yansıyı gösterin. 11 yaşından büyüklerin bisikletle trafiğe çıkabileceklerini fakat bunun için güvenlik önlemlerini alma zorunluluğu bulunduğunu vurgulayın. Resimlerdeki bisikletlilerin ortak olarak hangi koruma önlemini aldıklarını sorun. Koruyucu donanım ve görünürlük donanımı olmadan kesinlikle trafiğe çıkılmaması gerektiğini söyleyin numaralı yansıyı gösterin. Mevzuattaki bisiklet kullanımı ile ilgili kanun maddeleri sadeleştirilerek ifade edilmiştir. Madde 3 c (10) bendi: Bisiklet motorsuz bir taşıttır. Madde 37 Sürücü için Ehliyet ve Taşıt için Plaka gerekmez. Madde 46 Karayolunda en sağ şeridi kullanır ve diğer taşıtlar ile aynı sorumlulukla hareket eder. Madde 66 Bisiklet yolu olan yerlerde karayolunda sürülemez. a) bendi Karayolunda ikiden fazla bisiklet yan yana sürülmez. b) İşaret verme dışında, çift elle sürülmesi ve genel kurallara uyulması zorunludur. c) Yük ve eşya taşınamaz. Madde 37 Bisikleti karayolunda sürmek için 11 yaşını bitirmiş olmak gereklidir. 82

91 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.5 Güvenli Bisiklet Kullanımı 3.58 numaralı yansıyı gösterin. Öğrencilerden daha önce bisikletten düşenlerin el kaldırmasını isteyin. Birkaç öğrenciye nasıl bir tecrübe olduğunu ve yaralanıp yaralanmadıklarını sorun. Kask kullanımı burada en çok üzerinde durulması gereken konudur. Kask, düştüğünüz zaman kafanızı, ensenizi ve yüzünüzün yan taraflarını korur numaralı yansıyı gösterin. Bisiklet eldivenleri de avucunuzun içini korur. Düşme anında refleks olarak avuç içi yere temas eden vücudun ilk noktalarındandır. Ayrıca avuç içinin nasırlaşmasını da önler. Bunun dışında en önemli noktalardan biri de elinizin uyuşmasını engeller numaralı yansıyı gösterin. Yansıda kafa lambası tanıtılmaktadır. Karanlıkta bisiklet sürüşlerinde mutlaka kullanılması gerektiğini açıklayın numaralı yansıyı gösterin. Trafikte görünürlüğü sağlamanın bisikletlinin sorumluluğu olduğunu vurgulayın. Sürücü beni görmedi deme lüksümüz yoktur numaralı yansıyı gösterin. Bir önceki (3.61) yansı ile bağlantılı olarak karanlıkta alınacak güvenlik önlemlerini sıralayın ve 3.65 numaralı yansıları sırayla gösterin. Yansılarda bisikletlilerin dikkat etmesi gereken ilkeler verilmektedir. Bunları her bir madde için örnek vererek açıklayın numaralı yansıyı gösterin. Yansı da bisiklet bakımı ile ilgili verilenleri açıklayın. 83

92 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.5 Güvenli Bisiklet Kullanımı Sonuç Kapanış 1. Öğrencilere buraya kadar bir soruları olup olmadığını sorun. Soru cevap kısmı öğrencilerle iletişim kurma ve anlatılan konuların öğrencilerin zihninde yer etmesi açısından önemlidir. Gelen soruları dikkatle dinleyerek cevap verin. Konuyla ilgili olmayan sorular gelirse de bilginiz dâhilinde cevap vermeye çalışın ya da soruyu soran öğrenciyi o konuda internetten araştırma yapmaya yönlendirin. 2. Hiç soru sorulmuyor ise öğrencileri soru sormaları için cesaretlendirin. Öğrenciler soru sormak için çekiniyor olabilirler. En az bir soru cevaplamadan sıradaki konuya geçmeyin ya da semineri bitirmeyin. 3. Semineri bitirecekseniz öğrencilere sıcak bir şekilde teşekkür edin. Sunumunuzu isteyenler olur ise onları ye yönlendirin. Bu internet sitesine aşina olmalarını sağlayacaktır. Değerlendirme Bisikletle trafiğe çıkma yaşının kaç olduğunu sorun. 2. Bisikletle trafikte giderken dikkat edilecek noktaları sorun. Her bir öğrenciden bir adet püf noktası söylemelerini isteyin. 3. Bisiklet bakımında yapılması gerekenleri sorun. 84

93 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.6 Trafik ve Çevre - Seminer Planı Bölümün Amacı Hedef grubu oluşturan gençleri, trafiğin çevreye yaptığı olumsuz etkiler konusunda bilinçlendirmek ve trafikte çevreye saygılı tutum ve davranışları kazandırmak. Kazanımlar 1. Trafik alanlarının toplumun ortak kullanım alanı olduğunun farkındadır. 2. Taşıt ya da yaya yoluna çöp atmaz. 3. Araç trafiğinin hava ve gürültü kirliliğine yol açtığının farkındadır. 4. Toplu taşıma araçlarını tercih etmenin çevreyi koruma ve yakıt tasarrufu anlamına geldiğinin farkındadır. 5. Trafikte çevreyi koruyucu tutum ve davranışlar sergiler. 6. Elektrikli otomobiller hakkında genel bilgiye sahiptir. Öğretim Araç ve Gereçleri Sunumu gerçekleştirmek için bir bilgisayar. Projeksiyon cihazı ve yansıtma perdesi. Yansıtma perdesi yoksa, aynı işlevi görecek bir duvar. Beyaz tahta ve tahta kalemleri. Seminer ortamında tahta bulunmuyorsa, eğitici seminer başlamadan önce kâğıtlı tahta (flipçart) temin edilmesini sağlamalı ya da yanında getirmelidir. Yardımcı Materyaller Sürücü ve Yaya Trafik Eğitim Seti nde bulunan, Bölüm 3 için hazırlanmış olan yansılar. Yöntem ve Teknikler Anlatım, soru-cevap, tartışma. Kaynaklar Kullanılması gereken harici bir kaynak bulunmamaktadır. 15 Dakika Önerilen Süre 85

94 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.6 Trafik ve Çevre Giriş Bölüm için hazırlanmış sunumun kapak sayfasını perdeye yansıtın. 2. Gün içerisinde öğrencilerle ilk kez karşı karşıya geliyorsanız, kendinizi sıcak bir şekilde tanıtın, görevinizi ve kısa bir özgeçmişinizi onlarla paylaşın. 3. Adınızı, soyadınızı ve uygun görüyorsanız e-posta adresinizi tahtaya yazın. 4. Öğrencilere eğitim sürecinde size nasıl hitap ederlerse daha rahat olacaklarını sorun. Öğrencilerden gelen görüşlere göre uygun bir tanesini seçin. 5. Seminerin ne amaçla verildiğini, genel olarak hangi konulara değineceğinizi ve seminerin yaklaşık olarak ne kadar süreceğini söyleyin. 6. Öğrencilerin yaş dağılımını saptamaya çalışın. Bunun için Kimler hangi/kaçıncı sınıfa gidiyor? vb. sorular sorabilirsiniz. Seminer süresince, sözcüklerinizi ve davranışlarınızı genel yaş grubunun gelişim özelliklerine göre ayarlamanız, seminerin daha verimli geçmesini sağlar. Hedef grubun gelişim özellikleri Eğitmen Notları bölümünde yer almaktadır. Öğrenme Etkinlikleri 3.68 numaralı yansıyı gösterin. Çevremiz ve trafik arasında ayrılmaz bir bağ vardır. Genellikle trafik çevreyi kirletme pahasına işler. Yansıdaki bilgileri basit örnekler vererek açıklayın. Örneğin: egzoz gazları havanın kirlenmesine sebep olur vs. Eğitmene Not: - Çevre ve trafik arsındaki bağı öncelikle ergenlere sorup ardından açıklamalara geçebilirsiniz. Böylece ergenlerin aktif katılımını sağlamış olursunuz. - Konunun sonunda ergenlere dünyaca tanınmış bir yıldız olsaydınız trafiğin çevre üzerindeki etkilerini azaltmak için nasıl bir sosyal sorumluluk projesinde yer almak isterdiniz şeklinde bir soru yöneltebilir ve beyin fırtınası yaptırabilirsiniz numaralı yansıyı gösterin. Hava kirliliğinin nedenlerini sıraladıktan sonra bunun insan sağlığına yönelik sonuçlarını açıklayın. Öğrenciler arasında astım hastası varsa kirli havanın onları nasıl etkilediğini anlatmalarını isteyebilirsiniz numaralı yansıyı gösterin. Hava kirliliğini azaltmak için mutlaka sürücü olmak gerekmez. Yansıda verilenleri yerel örneklerle öğrencilere açıklayın. 86

95 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.6 Trafik ve Çevre 3.71 ve 3.72 numaralı yansıları sırasıyla gösterin. Gürültü kirliliği bedensel problemlerin yanında ruhsal problemlere de yol açabilir. Varsa gürültü ile ilgili kişisel tecrübelerinizi öğrencilerle paylaşın numaralı yansıyı gösterin. Gürültü kirliliği ile mücadele edebilmek için öğrencilerin yapabileceklerini sıralayın. (Yansılar 3.73) Varsa kişisel tecrübelerinizi öğrencilerle paylaşın numaralı yansıyı gösterin. Otobüs, metro ve tren gibi toplu taşıma araçlarını tercih etmenin, çevreyi koruma açısından önemini açıklayın numaralı yansıyı gösterin. Trafik ve çevre konusunda yaşanan problemlerle ilgili başlıca çözümlerden olan elektrikli arabaları tanıtın (Yansı 3.75). Elektrikli arabaların normal arabalardan önemli bir farkı olmadığını belirtin. Türkiye de henüz çok yaygınlaşmasa da Amerika ve Avrupa da elektrikli araba kullanmanın giderek sıradan bir hale geldiğini belirtin. Sonuç Kapanış 1. Öğrencilere buraya kadar bir soruları olup olmadığını sorun. Soru cevap kısmı öğrencilerle iletişim kurma ve anlatılan konuların öğrencilerin zihninde yer etmesi açısından önemlidir. Gelen soruları dikkatle dinleyerek cevap verin. Konuyla ilgili olmayan sorular gelirse de bilginiz dâhilinde cevap vermeye çalışın ya da soruyu soran öğrenciyi o konuda internetten araştırma yapmaya yönlendirin. 2. Hiç soru sorulmuyor ise öğrencileri soru sormaları için cesaretlendirin. Öğrenciler soru sormak için çekiniyor olabilirler. En az bir soru cevaplamadan sıradaki konuya geçmeyin ya da semineri bitirmeyin. 3. Semineri bitirecekseniz öğrencilere sıcak bir şekilde teşekkür edin. Sunumunuzu isteyenler olur ise onları ye yönlendirin. Bu internet sitesine aşina olmalarını sağlayacaktır. 87

96 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.6 Trafik ve Çevre Değerlendirme Trafiğin insan sağlığına olan olumsuz etkilerini saymalarını isteyin. 2. Çevreyi koruma açısından niçin toplu taşıma araçlarını tercih etmemiz gerektiğini sorun. 3. Gürültü kirliliğine neden olan davranışların neler olduğunu sorun. Eğitmen Notları Unutmayın uygun yerlerde espriler yapmak, bir fıkra ya da hikâye anlatmak, ergenlere sorular yöneltmek ve fikirlerinin saygıyla kabul edildiğini görmek ergenlerin öğrenmeye yönelik güdülenmelerini ve daha etkin katılımlarını sağlar 88

97 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.7 Sürücü Belgesi - Seminer Planı Bölümün Amacı Hedef gruptaki gençlere, eğitimsiz araç kullanmanın tehlikelerini kavratmak ve sürücü belgesi alma süreci ve şartları hakkında bilgi vermek. Kazanımlar 1. Sürücü belgesi olmadan araç kullanmaz. 2. Eğitimsiz araç kullandığı takdirde kendisine ve çevresine maddi ve manevi zarar vereceğinin farkındadır. 3. Sürücü belgesiz araç kullanmanın cezai yaptırımlarının farkındadır. 4. Başlıca sürücü belgesi sınıflarını ve kullanabileceği araç cinslerini sayar. 5. Sürücü belgesi alabilmek için sahip olunması gereken şartları sayar. 6. Sürücü belgesi alabilmek için yapması gerekenleri işlemleri ve genel süreci açıklar. Öğretim Araç ve Gereçleri Sunumu gerçekleştirmek için bir bilgisayar. Projeksiyon cihazı ve yansıtma perdesi. Yansıtma perdesi yoksa, aynı işlevi görecek bir duvar. Beyaz tahta ve tahta kalemleri. Seminer ortamında tahta bulunmuyorsa, eğitici seminer başlamadan önce kâğıtlı tahta (flipçart) temin edilmesini sağlamalı ya da yanında getirmelidir. Yardımcı Materyaller Sürücü ve Yaya Trafik Eğitim Seti nde bulunan, Bölüm 3 için hazırlanmış olan yansılar. Yöntem ve Teknikler Anlatım, soru-cevap, tartışma. Kaynaklar Kullanılması gereken harici bir kaynak bulunmamaktadır. Önerilen Süre 15 Dakika 89

98 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.7 Sürücü Belgesi Giriş Bölüm için hazırlanmış sunumun kapak sayfasını perdeye yansıtın. 2. Gün içerisinde öğrencilerle ilk kez karşı karşıya geliyorsanız, kendinizi sıcak bir şekilde tanıtın, görevinizi ve kısa bir özgeçmişinizi onlarla paylaşın. 3. Adınızı, soyadınızı ve uygun görüyorsanız e-posta adresinizi tahtaya yazın. 4. Öğrencilere eğitim sürecinde size nasıl hitap ederlerse daha rahat olacaklarını sorun. Öğrencilerden gelen görüşlere göre uygun bir tanesini seçin. 5. Seminerin ne amaçla verildiğini, genel olarak hangi konulara değineceğinizi ve seminerin yaklaşık olarak ne kadar süreceğini söyleyin. 6. Öğrencilerin yaş dağılımını saptamaya çalışın. Bunun için Kimler hangi/kaçıncı sınıfa gidiyor? vb. sorular sorabilirsiniz. Seminer süresince, sözcüklerinizi ve davranışlarınızı genel yaş grubunun gelişim özelliklerine göre ayarlamanız, seminerin daha verimli geçmesini sağlar. Öğrenme Etkinlikleri 3.77 numaralı yansıyı gösterin. Burada en çok üzerinde durulması gereken konu, öğrencileri bu yaşlarda özellikler erkek öğrenciler arasında yaygın olan ailesinde habersiz araba kaçırmanın tehlikeleri konusunda bilinçlendirmektir. Sürücülüğün ciddi bir iş olduğunu ve mutlaka eğitiminin alınması gerektiğini söyleyin. Yaptıkları hatalar ve verdikleri zararlardan anne-babalarının da sorumlu tutulacağını belirtin. Herhangi bir zarar vermeseler bile yakalandıklarında araç sahibine (muhtemelen annebabaları) de ayrıca 2320 TL para cezası yazılacağı ve adrese gönderileceği hususu belirtilmelidir. Eğitmene Not: Unutmayın insan gelişiminde en fazla risk alınan dönem ergenlik dönemidir. Özellikler erkek çocuklar küçük yaşlardan itibaren arabalara ilgi duyarlar, trafikteki taşıtları hayal dünyalarının bir parçası olarak görürler ve bu durum trafiğin tehlikesini algılamalarını zorlaştırabilir numaralı yansıyı gösterin. Sürücü belgesi sınıfları ve bu sınıfta sürücü belgesi bulunan kişilerin kullanabileceği motorlu araçlar verilmektedir. Artı (+) işareti, bu sınıfa ait ehliyete sahip olan sürücünün diğer sınıflardaki araçları da kullanabileceği anlamına gelmektedir. Daha sonra en yaygın kullanılan sınıf olan B sınıfı üzerinde durun. Otomobil kullanmak için B sınıfı ehliyet almak gerektiğini vurgulayın numaralı yansıyı gösterin. Yansıda sürücü belgesi alabilme ön şartları verilmektedir. Son maddede sağlık muayenesi için gidilen sağlık kurumunda uzmanlar tarafından yapılan alt muayeneler verilmektedir. 90

99 Modül 3: Yaş Grubu İçin Trafik Eğitimi Bölüm 3.7 Sürücü Belgesi 3.80 numaralı yansıyı gösterin. Yansıda sürücü belgesi alma süreci yer almaktadır. Teorik sınavda, sorumlu olunan 3 ders üzerinde durmayı unutmayın. Uygulamalı sınavı anlatırken kendi ya da çevrenizdekilerin tecrübelerinizden faydalanabilirsiniz. Sürücü belgesi edinme süreci toplam aydır numaralı yansıyı gösterin. Yansıda teorik ve pratik sınavlar hakkında bilgi verilmektedir. Burada sürücü kursunun sorumluluğunun sertifika düzenlemek olduğunu, sertifika alındıktan sonra il ya da ilçe emniyet müdürlüklerine gidip sertifikayı sürücü belgesine kendilerinin çevirmesi gerektiğini belirtin. Sonuç Kapanış 1. Öğrencilere buraya kadar bir soruları olup olmadığını sorun. Soru cevap kısmı öğrencilerle iletişim kurma ve anlatılan konuların öğrencilerin zihninde yer etmesi açısından önemlidir. Gelen soruları dikkatle dinleyerek cevap verin. Konuyla ilgili olmayan sorular gelirse de bilginiz dâhilinde cevap vermeye çalışın ya da soruyu soran öğrenciyi o konuda internetten araştırma yapmaya yönlendirin. 2. Hiç soru sorulmuyor ise öğrencileri soru sormaları için cesaretlendirin. Öğrenciler soru sormak için çekiniyor olabilirler. En az bir soru cevaplamadan sıradaki konuya geçmeyin ya da semineri bitirmeyin. 3. Semineri bitirecekseniz öğrencilere sıcak bir şekilde teşekkür edin. Sunumunuzu isteyenler olur ise onları ye yönlendirin. Bu internet sitesine aşina olmalarını sağlayacaktır. Değerlendirme Otomobil kullanabilmek için hangi sınıf sürücü belgesi almak gerektiğini sorun. 2. Sürücü belgesi alma sürecini kısaca tarif etmelerini isteyin. 3. Teorik sınavda hangi 3 konudan sorumlu olacaklarını sorun. 91

100

101 MODÜL 4 YETİŞKİNLER İÇİN TRAFİK EĞİTİMİ

102 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Modülün Bölümleri 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları 4.2 Sürüş Güvenliği Modülün Amaçları Yetişkinlerin karayolunu kullanırken kendilerinin ve diğer yol kullanıcıların güvenliği açısından edinmeleri gereken bilgi ve becerileri kazandırmaktır.

103 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Hedef Grubun Gelişim ve Öğrenim Özellikleri Yetişkinlerin Gelişim Özellikleri 1. Yetişkin kişiler büyümüş kişiler olarak kabul edilirler. Büyümek, sadece fiziki büyüklüğü değil; aynı zamanda psikolojik olgunlaşmayı da içermektedir. Bu yüzden yetişkinliğe olgunluk dönemi de denmektedir. 2. Günümüzde yetişkinlik kavramı 20 li yaşların başlarında başlamakta ve li yaşlara kadar devam etmektedir. Bu nedenle bireyler yetişkinlik yıllarının farklı yaş dilimlerinde de farklı özelliklere sahip olmaktadırlar yaşları arası bedensel ve zihinsel olarak en güçlü olunan dönemken, 30 lu yaşlardan sonra bedensel gerileme başlamakta, yaş ilerledikçe yetişkinin fiziksel yapısında değişmeler olmaktadır lerde en yüksek düzeyde olan görme yeteneği li yaşlarda düşmeye başlar. Yaşın ilerlemesine bağlı olarak işitme gücü ve görme gücü azalır. Bu nedenle eğitimlerde ses tonu iyi ayarlanmalı, daha çok görsel işitsel araçlar kullanılmalıdır. 5. Yetişkinlik pek çok insan için üretkenliğin arttığı dönemdir. Bu dönemde yetişkinler meslek hayatlarında ilerler, ailelerinden ayrılarak yeni bir ev ve bir yuva kurmak isterler. 6. Yetişkinin yaşı ilerledikçe kas gücünde de azalma gerçekleşir bu nedenle istenilen hızda çalışma ortaya konulmaz. 7. Yaşın ilerlemesine bağlı olarak yetişkinlerde tepki hızı da azalır. Ergenler ya da çocuklar kadar hızlı tepki veremeyebilir, bilgileri hafızada tutma süresinde değişme meydana gelebilir. 8. Yetişkinlerin gelişim görevleri eş seçimi, bir aile kurma, çocuk yetiştirme, uygun bir toplumsal gruba katılma, bir uğraş başlatma ve ilerleyen yıllarda ergen çocukların gelişimlerini destekleme, yaşlı ana babaya uyum sağlama, fiziksel değişimleri kabul etme şeklinde çeşitlenir. Yetişkinlerin Öğrenme Özellikleri 1. Öğrenme ortamlarında, yetişkinler arasında bireysel farklılıklar vardır. Yetişkinler bilişsel, duyuşsal özellikleri, geçmiş deneyimleri, beklentilerine ve öğrenme stillerine göre farklılık gösterirler. Yetişkin eğitiminde bu farklılıklar göz önünde bulundurulmalıdır. 2. Yetişkin öğrenmesinde zamanın planlanması oldukça önemlidir. Yetişkinlerin dışarıda da yapacak çalışmaları olduğu için zamanın etkili kullanılmasını, iyi planlanmasını beklerler. 3. Yetişkinlerin beraberinde getirdiği deneyimlerin ve hayatlarına ilişkin örneklerin öğrenme ortamlarında kullanılması, günlük yaşmaları ile bağlar kurulması önemlidir. 4. Yetişkinler kendi sorumluluklarının, beklentilerinin, haklarının bilincidedirler ve çoğunlukla içsel olarak motive olurlar. Öğrenme ortamında eğiticiler yetişkinlere öğretmenlik yapmaktan çok rehberlik etmelidir. 5. Yetişkinlik yılları 20 li yaşlarda başlayan ve 60 lı yaşlara kadar devam eden bir dönemdir. Bu nedenle farklı yaş grupları arasında öğrenme ihtiyaçları, hızları ve stilleri açısından farklılıklar olması beklenebilir. 6. Yetişkinler öğrenmeye kendi istekleri ile katılmalıdır. 7. Yetişkinler günlük yaşamlarında ve genellikle o anda işlerine yarayacak olan bilgileri öğrenmek isterler. 8. Çocuklara ve ergenlere yönelik eğitimler genellikler onları hayata hazırlayacak bilgileri sunmak üzere planlanır, yetişkin eğitimlerinde ise yetişkinin karşılaştığı problemleri çözmeye yönelik ve işlevsel olarak kullanabileceği bilgileri sunmaya dikkat edilmelidir. 9. Yetişkin ve eğitici arasındaki ilişki karşılıklı olarak saygı ve güven duygusuna dayalı olmalıdır. 10. Yetişkin eğitiminde, yetişkinin önceki öğrenmeleri dikkate alınmalı, bilgi ve deneyimlerine saygı duyulmalıdır. 11. Yetişkinler grup etkileşiminden hoşlanırlar. Öğrenme sürecine etkin bir şekilde katılmak, deneyimlerini paylaşmak isterler. 12. Eğitimin içeriğinin belirlenmesinde ve eğitim ortamının kurallarının oluşturulmasında yetişkinin görüşlerini almak önemlidir. 95

104 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları - Seminer Planı Bölümün Amacı Hedef gruptaki bireylere, karayolunu kullanırken sürücü ve yaya olarak güvenli trafik kurallarına uyma, trafik kurallarına uymamanın doğuracağı sonuçların farkında olma ile ilgili bilgi, beceri, tutum ve davranışlar kazandırmaktır. Kazanımlar 1. Trafik kurallarına herkesin uyması gerektiğinin ve kurallara uymamanın doğuracağı sonuçların bilincindedir. 2. Karayolunu kullanırken temel trafik kurallarına riayet eder. 3. Kuralları ihlal etmenin getireceği cezai müeyyideler hakkında bilgi sahibidir. Öğretim Araç ve Gereçleri Sunumu gerçekleştirebilmek için bir bilgisayar. Projeksiyon cihazı ve yansıtma perdesi. Yansıtma perdesi bulunmayan ortamlarda aynı işlevi görebilecek bir duvar kullanılabilir. Beyaz tahta ve tahta kalemleri. Seminer ortamında tahta bulunmuyorsa, eğitici seminer başlamadan önce kâğıtlı tahta (flipçart) temin edilmesini sağlamalı ya da yanında getirmelidir. Yardımcı Materyaller Sürücü ve Yaya Trafik Eğitim Seti nde bulunan, Modül 4 için hazırlanmış sunum. Yöntem ve Teknikler Anlatım, soru-cevap, tartışma. Kaynaklar Kullanılması gereken harici bir kaynak bulunmamaktadır. Önerilen Süre 50 Dakika 96

105 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Giriş Modülü için hazırlanmış sunumun kapak sayfasını perdeye yansıtın. 2. Gün içerisinde katılımcılar ile ilk kez karşı karşıya geliyor iseniz, kendinizi sıcak ve samimi bir şekilde tanıtın, görevinizi ve kısa bir özgeçmişinizi paylaşın. 3. Adınızı, soyadınızı ve uygun görüyor iseniz e-posta adresinizi tahtaya yazın. 4. Seminerin ne amaçla verildiğini, genel olarak hangi konulara değineceğinizi ve seminerin yaklaşık olarak ne kadar süreceğini söyleyin. 5. Katılımcıların trafik deneyimlerini saptamaya çalışın. Bunun için Aranızda yıl itibarıyla en uzun süreli araç kullanan sürücü kimdir? vb. sorular sorabilirsiniz. Seminer süresince, tutum ve davranışlarınızı grubun ağırlıklı yaş dağılımının özelliklerine göre ayarlamanız seminerin daha verimli geçmesini sağlar. Hedef grubun öğrenme özellikleri için Eğitmen Notları bölümünden yararlanabilirsiniz. Eğitmene Not: Günümüzde yetişkinlik kavramı 20 li yaşların başlarında başlamakta ve li yaşlara kadar devam etmektedir. Bu yaş grupları arasında var olabilecek fiziksel, bilişsel farklılıklar, öğrenme hızı ve stillerindeki farklılıklar nedeniyle eğitime başlamadan önce grubun genel özelliklerini öğrenmek yararlı olacaktır. 20 li yaşlardaki bireyler ile yaşlarındaki bireylerin görme, işitme duyuları birbirinden farklı olabilir, buna bağlı olarak ses tonunuz ve sesinizin yüksekliğinin ayarlanması gerekebilir. Öğrenme Etkinlikleri Katılımcılara seminerin amacını açıklayın. Katılımcılara Niçin trafik kurallarına uymalıyız? sorusunu yönelterek bir tartışma başlatın. Aldığınız cevapları trafik kurallarının konulma sebeplerine bağlayarak sonuçlandırın. Eğitmene Not: Yetişkinlerin öğrenmeye kendi istekleri ile katılmaları önemlidir. Seminere girişte yetişkinlerin dikkatini çekecek birkaç soru, fıkra ya da hikaye yönelterek onları öğrenmeye hazır hale getirebilirsiniz. Eğitimlerde yetişkinlere rahat ve kendilerini ifade edebilecek ortamlar sunmak önemlidir. Trafik Bilinci Oluşturma 4.3 numaralı yansıyı gösterin. Trafik Kurallarının Konulma Sebepleri Trafik kuralları yüzyıllar süren bir süreç sonunda geliştirilmiştir ve her birisi acı bir tecrübe sonucunda oluşturulmuştur. Trafik akışının bütün yol kullanıcıları için düzenli ve güvenli bir şekilde sağlanması için trafik kurallarına uyulması zorunludur. Trafikte risk yaratan faktörler kişinin kendi davranışları ile diğer yol kullanıcıların davranışlarıdır. İnsanlar kendi davranışlarını kontrol edebilirler ancak bu davranışlar sosyal normlardan ve kurallardan etkilenmektedirler. Trafik kuralları, bu bağlamda kişisel davranışları etkileyen önemli bir faktördür. Ancak, trafik kurallarının insanların davranışları üzerindeki etkisi bu kuralların benimsenmemesi ile uygulama ve denetleme yetersizliği gibi nedenlerden dolayı zayıf kalmaktadır. 97

106 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Eğitmene Not: Yetişkinler en çok, eğitime aktif olarak katıldıklarında, öğrenmeye istekli ve hazır olduklarında gerçekleşir. Yetişkinler öğrenme ortamlarında içsel olarak güdülenseler de onların ilgilerini çekecek ve merak duygularını uyandıracak sorular sormak, anlatılanların günlük yaşamları ile bağlarını kurmak ve öğrenenlerin deneyimlerinden yararlanmak önemlidir. Yetişkinler kendi sorumluluklarının, beklentilerinin, haklarının bilincindedirler ve çoğunlukla içsel olarak motive olurlar. Öğrenme ortamında yetişkinlere öğretmenlik yapmaktan çok rehberlik etmeli, sürece katmalı ve eğitim sürecinde eğitimin gidişatına ilişkin yetişkinlerin görüşlerini almalısınız. 4.4 numaralı yansıyı gösterin. Trafik kurallarının ihlali trafik kazaları ve kaosa neden olur. İnsanlar hayatlarını tehlikeden uzak, kaliteli ve hukuk kuralları doğrultusunda işleyen bir toplumsal düzende sürdürmek isterler. Trafik kuralları da toplumsal hayatı düzenleyen diğer kurallar gibi genel anlamda toplumsal düzen ve güvenliğin sağlanması için vardır. Trafik kurallarının ihlali karışıklık ve kazaların oluşması, dolayısıyla toplumsal düzen ve güvenliğin zarar görmesi sonucunu doğurur. Trafik Kazalarının Neden Olduğu Bireysel, Toplumsal ve Ekonomik Kayıplar Eğitmene Not: Trafik kazaları üzerinde konuşurken grupta geçmişte olumsuz yaşantıları bulunan sürücülerin bulunabileceğini unutmayın. Oluşabilecek hassasiyetlere karşı duyarlı olun ve ihtiyaç hissediliyorsa sürücülerin paylaşımlarını alarak devam edin. 4.5 numaralı yansıyı gösterin. Tafik kazaları genellikle aşağıdaki şekillerde meydana gelir: 1. Taşıt taşıt çarpışması, 2. Taşıt yaya çarpması, 3. Taşıt hayvan veya sabit engel çarpması, 4. Trafik zorunlulukları nedeniyle taşıtta meydana gelen ani ve beklenmeyen manevra değişiklikleri (ani ve sert fren ve direksiyon hareketleri vs). 4.6 numaralı yansıyı gösterin. Ülkemizde meydana gelen trafik kazalarında her yıl binlerce insanımız hayatını kaybetmekte, onbinlercesi de yaralanmaktadır. Trafik kazaları sonucu yok olan ve parçalanan aileler, yetişmiş insan kaybı ve hayatının geri kalan kısmını engelli olarak geçirmek zorunda kalanlar olayın korkunç sosyal boyutunu ortaya koymaktadır. Ayrıca yaralıların tedavi süreçleri ve maliyetleri ile kazalarda oluşan maddi hasar miktarı ülke ekonomisini olumsuz yönde etkilemektedir. 98

107 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları 4.7 numaralı yansıyı gösterin. Eğitmene Not: Eğitim sürecinde çeşitli bilgileri aktarırken bilgileri yansıdan okumak yerine yetişkinlerle göz teması kurmanız, uygun ses tonunu kullanmanız, anlatılan konuya ilişkin tepkileri gözlemlemeniz yaralı olacaktır. Tablo 4.1 de yılları arasında ülkemizde meydana gelen trafik kazaları ve bu kazalardan dolayı meydana gelen ölüm ve yaralanmaları gösteren istatistikler sunulmuştur. Tablo Ülkemizde Genel Kaza İstatistikleri 1 Yıl Kaza Sayısı Ölü Sayısı Yaralı Sayısı Toplam Kaynaklar: Emniyet Genel Müdürlüğü; Trafik Sigortaları Bilgi Merkezi (TRAMER) Tablo 4.1 de sunulan istatistikler incelendiğinde, ülkemizde son yıllarda trafik kazalarından dolayı meydana gelen ölümlerde bir azalma görülmesine rağmen, kaza sayısı ve yaralanmalarda önemli oranda artış olduğu göze çarpmaktadır. 4.8 numaralı yansıyı gösterin. Tablo 4.1 de sunulan verilere göre 2011 yılı içerisinde ülkemizde günde yaklaşık; trafik kazası meydana gelmiş, 11 kişi hayatını kaybetmiş, 650 kişi de yaralanmıştır. 1 Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı sorumluluk bölgesinde meydana gelen trafik kaza bilgilerini kapsamaktadır Yıllarında tarafların anlaşarak kendi aralarında tutanak tanzim ettiği maddi hasarlı trafik kaza sayıları dahil edilmiştir. 99

108 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Ülkemizdeki trafik kazalarıyla ilgili resmi istatistiklerde ölü sayısının sadece kaza yerinde tespit edilen ölümleri içerdiğini; kaza sonrası tedavi sürecinde meydana gelen ölümleri kapsamadığını; tedavi sürecinde meydana gelen ölümler de eklendiğinde gerçek ölüm sayısının istatistiklerde verilenin yaklaşık iki katı kadar fazla olduğunu mutlaka belirtin. Ayrıca, Avrupa Birliği ülkelerinde, kaza sonrası 30 gün içerisinde meydana gelen ölümlerin de istatistiklere dahil edildiğini ifade edin. Çağdaş Toplumlar ve Kural Bilinci 4.9 numaralı yansıyı gösterin. Dünya Sağlık Örgütü nün 178 ülkeden derlediği verilere dayanarak hazırladığı Karayolu Güvenliği Global Durum Raporu na göre, 2004 yılında ölüm nedenleri sıralamasında 9. sırada olan trafik kazalarının, 2030 yılında 5. sırada olacağı tahmin edilmektedir. Yine aynı raporda, her yıl 1,2 milyon insanın trafik kazalarında öldüğü ve 20 ile 50 milyon arası insanın yaralandığı, ayrıca dünyadaki toplam taşıtların %48 ine sahip olmalarına rağmen, karayolu trafik kazalarında ölenlerin %90 dan fazlasının düşük ve orta gelirli ülke vatandaşları olduğu belirtilmektedir. Bu durum, ülkemizin de içinde bulunduğu düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşayanların, gelişmiş ülkelerde yaşayanlara göre trafikte çok daha büyük risklerle karşı karşıya olduğunu göstermektedir. Sosyal ve ekonomik yönden gelişmiş ülkeler, özellikle 1990 lı yıllardan itibaren uyguladıkları politikalarla trafik kazaları ve bunlardan kaynaklanan ölüm ve yaralanmaları önemli oranda azaltmayı başarmışlardır. Bu ülkelerde araç sayısının artmasına rağmen kaza, ölü ve yaralı sayılarındaki azalmalar, trafik ihlallerinin sıkı bir şekilde denetlenmesinin yanında, toplumlarda trafik kurallarına uyma bilincinin gelişmesinin bir sonucudur. Katılımcılara belli başlı Avrupa ülkeleri ile Türkiye de trafik kazalarında ölen insan sayısı hakkında bir fikirleri olup olmadığını sorun. Aldığınız tahmini cevapları tahtaya yazın numaralı yansıyı gösterin. Her şeye rağmen gelişmiş ülkelerde de her yıl binlerce insan trafik kazalarında ölmektedir. Ülkemizde trafik kazalarından dolayı meydana gelen ölümleri gelişmiş ülkelerle karşılaştırdığımızda, bu ülkelerde de her yıl binlerce kişinin öldüğünü görmekteyiz. Tablo 4.2 de ülkemiz ve belli başlı Avrupa ülkelerine ait yıllık ölüm istatistikleri görülmektedir. Tablo 4.2 Bazı Ülkelerin Trafik Kaza İstatistikleri (Ölü Sayısı) 2 Ülke İsveç İngiltere İspanya Almanya Fransa Türkiye İtalya Kaynak: CARE database ve Ulusal yayınlar 100

109 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Ancak, Tablo 4.2 deki veriler ülkelerin nüfusları ve araç sayıları dikkate alınmadığından dolayı ülkemizde trafik sorunu hakkında gerçekleri tam olarak yansıtmamaktadır numaralı yansıyı gösterin. Tablo 4.3 te, Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Ofisi tarafından hazırlanan 2009 yılı durum raporuna göre bazı Avrupa ülkeleri ile Türkiye de trafikte ölüm oranları ile binek araç sayılarının karşılaştırması görülmektedir. Buna göre, ülkemizde kişiye düşen ölüm oranı Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge ortalaması ile aynı olmasına rağmen, gelişmiş ülkelerle kıyaslandığında bu oran yüksektir. Araç sayıları dikkate alındığında ise; ülkemizde kişiye düşen binek araç sayısının diğer ülkelere kıyasla çok düşük olduğu görülmektedir. Tablo 4.3 Bazı Ülkelerin Araç ve Ölüm İstatistikleri 3 Ülke Kişiye Düşen Ölüm Oranı Kişiye Düşen Binek Araç Sayısı Rusya 25,2 196 Yunanistan 14,9 455 Türkiye 13,4 87 DSÖ Avrupa Bölge Ortalaması 13,4 339 Bulgaristan 13,2 258 İtalya 9,6 610 İspanya 9,3 610 Fransa 7,5 498 Almanya 6,0 565 İngiltere 5,4 477 Kaynak: Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Yani ülkemizde, kişi başına düşen araç sayısı az olmasına rağmen, trafik kazalarından dolayı meydana gelen ölüm oranı çok yüksektir numaralı yansıyı gösterin. Katılımcılara Ülkemizdeki araç sayısı diğer ülkelerdeki kadar yüksek olsaydı, ölüm oranı ne olurdu? sorusunu sorarak bir tartışma başlatın. Daha sonra, gelişmiş ülkelerde araç sayısı çok daha fazla olmasına rağmen, nüfusa oranla ölüm sayısının az olmasının nedenlerini sorarak tartışmayı genişletin. Tartışmayı, insanların trafik kurallarına uymalarının ve güvenli trafik bilincine sahip olmalarının önemi doğrultusunda yönlendirin. Gelişmiş ülkelerde, araç sayısının fazla olmasına rağmen trafik kazalarından kaynaklanan ölümlerin nüfusa oranla çok az olmasının nedeni bu ülkelerde trafik alt yapısının (yollar, köprüler, işaretler vs.) gelişmiş olması kadar, insanların güvenli trafik bilincine sahip olmasıdır. İnsanlar sadece trafik suçu işlediklerinde alacakları cezadan dolayı değil, kural ihlali yaptıklarında kendilerini ve diğer insanların hayatını tehlikeye sokacaklarının da bilincinde olduklarından dolayı kurallara uymaktadırlar. Trafik kurallarına uymak bir zayıflık olmadığı gibi, kural ihlalleri de övünülecek bir durum değildir. Trafik kurallarına uymama ve başkalarının haklarına saygı göstermeme, utanç duyulan bir husustur. 2 WHO (World Health Organization Regional Office for Europe), (2009), European Status Report on Road Safety: Towards Safer Roads and Healthier Transport Choices. Copenhagen: World Health Organization Regional Office for Europe. 101

110 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Trafik Kuralları 4.13 numaralı yansıyı gösterin. Karayolunun Kullanılması Kuralları ve Karayollarında Trafiğin Akışı 4.14 numaralı yansıyı gösterin. Eğitmene Not: Öğrenme ortamlarında önceden öğrenilmiş bilgiler yeni gelen bilgilerin öğrenilmesini kolaylaştırabileceği gibi zorlaştırabilir de. Bu nedenle zaman zaman grubun önceki öğrenmelerine yönelik sorular yöneltmeniz ve varsa yanlış ya da eksik öğrenmeleri düzeltmeniz etkili olur sayılı Karayolları Trafik Kanunu (KTK) madde 46 ve Karayolları Trafik Yönetmeliği (KTY) madde 94 te belirtildiği üzere karayollarında trafik sağdan akar. Aksine bir hüküm veya işaret bulunmadıkça karayollarında; a) Araçlarını durumun elverdiği oranda gidiş yönüne göre yolun en sağından, yol çok şeritli ise trafik durumuna göre hızının gerektirdiği şeritten sürmek, b) Şerit değiştirmeden önce, gireceği şeritte sürülen araçların güvenle geçişlerini beklemek, c) Trafiği aksatacak veya tehlikeye sokacak şekilde şerit değiştirmemek, d) Gidişe ayrılan yol bölümünün en son şeridini sürekli işgal etmemek, e) İki yönlü dört veya daha fazla şeritli yollarda, motosiklet, otomobil, kamyonet, minibüs ve otobüs dışındaki araçları sürenler, geçme ve dönme dışında en sağ şeridi izlemek zorundadırlar. Sürücülerin; f) Geçme, dönme, duraklama, durma ve parketme gibi mecburi haller dışında şerit değiştirmeleri, g) İki şeridi birden kullanmaları, h) Kavşaklara yaklaşırken; yerleşim yerlerinde 30, yerleşim yerleri dışında 150 metre mesafe içinde ve kavşaklarda şerit değiştirmeleri, ı) Araçlarının cinsine ve hızına uygun olmayan şeritten gitmeleri, j) İşaret vermeden şerit değiştirmeleri, k) Bölünmüş yollarda karşı yöndeki trafik için ayrılan yol bölümüne girmeleri, l) Dört veya daha fazla şeritli ve iki yönlü yollarda, karşı yöndeki trafik için ayrılan yol bölümüne girmeleri, m) İki yönlü ve üç şeritli yollarda en sol şeride girmeleri yasaktır. Eğitmene Not: Yetişkinler pasif alıcı oldukları eğitim biçimlerinden hoşlanmazlar. Bu nedenle arda arda gelen kural ve yönergeleri sunarken yetişkinleri edilgin alıcılar olarak değil aktif katılımcılar olarak eğitime katmak gerekir. Trafik İşaretlerine Uyma (KTK mad. 47; KTY mad. 95) 4.15 numaralı yansıyı gösterin. 102

111 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Araç ve hayvan sürücüleri ile yayalar yolu kullanırken; a) Trafiği düzenleme ve denetlemeye yetkili üniformalı veya özel işaret taşıyan görevlilerin uyarı ve işaretlerine, b) Işıklı ve sesli trafik işaretlerine, c) Trafik işaret levhaları, tertipleri ve yer işaretlemelerine, d) Trafik güvenliği ve düzeni ile ilgili olarak Karayolları Trafik Kanununda ve Karayolları Trafik Yönetmeliğinde gösterilen diğer kural, yasak, zorunluluk ve yükümlülüklere, Uymak zorundadırlar. Bunlara uymadaki öncelik yukarıda yapılan sıralamaya göredir. Yaygın Trafik Levha ve İşaretleri 4.16, 4.17 ve 4.18 numaralı yansıları gösterin. Günlük hayatımızda yaygın olarak karşımıza çıkan önemli trafik İşaretlerinin üzerinde daha çok durunuz. Bilinen Trafik Levhaları Mini Testi 4.19 numaralı yansıyı gösterin. Katılımcılara bu trafik işaretlerinin anlamlarını bilip bilmediklerini ve bu işaretleri gördüklerinde ne yapmaları gerektiğini sorunuz. Yanlış bilinenleri düzeltiniz. Bazı trafik işaretlerinin anlamları yol kullanıcıları tarafından bilinmemekte; bazıları ise yanlış bilinmektedir. Gelen Trafikle Karşılaşma, Yavaş Sürme ve Geçiş Kolaylığı Sağlama (KTY mad. 106, 108) 4.20 numaralı yansıyı gösterin. Araç Sürücüleri; a) İki yönlü trafiğin kullanıldığı yollarda; karşı yönden gelen araçların hareketini zorlaştıran bir durum varsa, geçişi kolaylaştırmak için yer ayırmak, aracını sağ kenara yanaştırmak, gerekli hallerde sağa yanaşıp durmak, b) Fazla eğimli yollarda karşılaşma hallerinde; çıkan araç için geçiş güç veya mümkün değilse, güvenli geçişi sağlamak üzere, inen araçlar, varsa önceden sığınma cebine girmek, sığınma cebi yoksa sağ kenara yanaşıp durmak, çıkan araç için manevra imkanı bulunmadığının açıkça anlaşılması hallerinde de geri gitmek, c) Taşıt yolunun dar olduğu yerlerde aksini gösteren bir trafik işareti yoksa; 1) Motorsuz araçları sürenler motorlu araçlara, 2) Otomobil, minibüs, kamyonet, otobüs, kamyon, arazi taşıtı, lastik tekerlekli traktör, iş makinelerini sürenler yazılış sırasına göre kendisinden öncekilere, Geçiş hakkı vermek suretiyle geçiş kolaylığı sağlamak zorundadırlar. Sürücülerin eğimli bir yolda, motorun çalışmasını durdurup, vitesi boşa alarak araç sürmeleri yasaktır. İniş eğilimli yollar, çıkışta kullanılacak vitesle inilmelidir. 103

112 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları 4.21 numaralı yansıyı gösterin. Araç sürücülerinin; a) Araçlarını zorunlu bir neden olmadıkça, diğer araçların ilerleyişine engel olacak şekilde yavaş sürmeleri, b) Belirlenen hız sınırlarının çok altında ve trafiğin akışına engel olacak şekilde sürmeleri, c) Güvenlik nedeni veya verilen herhangi bir talimata uyulması dışında, başkalarını rahatsız edecek veya tehlikeye sokacak şekilde gereksiz ve ani yavaşlamaları yasaktır. Takip Mesafesi Kuralları (KTK mad. 56; KTY mad. 107) 4.22 numaralı yansıyı gösterin. Ülkemizde takip mesafesi kuralına yeterince riayet edilmediğinden dolayı arkadan çarpma ve zincirleme olarak çok sayıda kaza meydana gelmektedir. Sürücüler öndeki araçla aralarında, güvenli bir şekilde duracakları kadar mesafe bırakmak zorundadırlar. Sürücüler, önlerinde giden araçları güvenli ve gerekli bir mesafeden takip etmek zorundadırlar. Bu mesafe, kendi araçlarının kilometre cinsinden saatteki hızının en az yarısı kadar metredir. Örneğin, saatte 50 km hızla giden bir araç, önündeki aracı en az 25 m. mesafeden takip etmek zorundadır. Takip mesafesi, takip eden aracın 2 saniyede katedeceği yol uzunluğu kadar da olabilir. Sürücüler takip mesafelerinin yeterli olup olmadığını kuralı ile de kolayca anlayabilirler. Örneğin takip edilen aracın yol kenarındaki ağaç, çeşme veya herhangi bir trafik elemanı vs. gibi sabit bir nesne ya da bunların gölgesini geçtiği anda, bu aracı takip eden araç sürücüsü dediğinde, sabit nesne ya da bunların gölgesine gelmiş ise takip mesafesi normaldir. Kol veya grup halinde (konvoy şeklinde) araç kullananlarda araçları arasında, kendilerini sollayıp geçmek isteyen araçların gerektiğinde güvenle girebilecekleri kadar açıklıklar bulundurmak zorundadırlar. Bu açıklıklar, kol veya gruba dahil araçların azami hızlarına göre takip mesafesinden az olmayacaktır. Tehlikeli madde taşıyan araç sürücüleri, yerleşim birimleri dışındaki karayollarında diğer araçları, en az 50 metre mesafeden takip etmek zorundadırlar. Alkollü İçki, Uyuşturucu veya Keyif Verici Maddelerin Etkisi Altında Araç Sürme Yasağı (KTK mad. 48; KTY mad. 97) 4.23 numaralı yansıyı gösterin. Ülkemizde uyuşturucu, uyutucu ve keyif verici gibi özelliklere sahip doğal ve sentetik psikotrop maddeleri almış olanlar ile alkollü içki almış olması nedeniyle güvenli sürme yeteneklerini kaybetmiş kişilerin karayolunda araç sürmeleri yasaktır. 104 Bunlardan uyuşturucu, uyutucu veya keyif verici gibi doğal veya sentetik psikotrop madde almış olarak araç kullandığı tespit edilenler, almış oldukları maddelerin cins, miktar ve etki derecelerine bakılmaksızın araç kullanmaktan men edilirler ve haklarında Karayolları Trafik Kanununun ve ayrıca Türk Ceza Kanununun ilgili maddelerine göre işlem yapılır. Buna göre, uyuşturucu ve keyif verici maddeleri alarak araç kullananlara, eylemi başka bir suç oluştursa bile ayrıca, altı ay hafif hapis cezası ile birlikte para cezası uygulanır ve sürücü belgeleri süresiz olarak geri alınır.

113 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Katılımcılara alkollü araç kullanmada yasal limitleri bilip bilmediklerini ve alkollü olarak araç kullanırken yakalandıklarında ne ceza alacaklarını sorun numaralı yansıyı gösterin. Bilimsel araştırmalar alkolün hiç bir seviyesinin sürücülük için güvenli olmadığını göstermektedir. Bütün ülkeler yasal alkol limitini belirlerken konuyu tıbbi, psikolojik ve sosyal yönüyle değerlendirerek bir karara varmakta, belli bir riski kabul ederek bu limitleri belirlemektedirler. Alkolün etkileri açısından yaş, cinsiyet, sürücülük deneyimi gibi bazı faktörlere bağlı olarak bireyler arasında farklılıklar görülmekteyse de, bunlar güvenli sürücülüğü garantileyecek kadar büyük farklar olmadığı gibi, tartışmalı sonuçlar olarak değerlendirilmektedirler. Bununla birlikte genel olarak araştırmalar 0.2 promil düzeyinden itibaren alkol düzeyi arttıkça sürücülük üzerinde olumsuz etkilerinin de arttığı yönünde birleşmektedir. Nitekim bazı ülkelerde alkollü araç kullanmada alt limit 0.2 promil olarak kabul edilmiştir ( Ülkemizde ticari araç sürücüleri ve kamu hizmetinde çalışan sürücülerin alkollü olarak trafiğe çıkmaları tümüyle yasaklanmış, diğer sürücüler için ise yasal sınır olarak bir litre kanda yarım gram alkole eşit olan, 0.50 Promil seviyesi belirlenmiştir. Bu halk arasında yanlış bir biçimde yüzde elli alkollü olmak diye ifade edilmekte, hatta bunun mümkün olduğu sanılmaktadır. Bu tümüyle yanlış bir bilgidir. Bu yanlışlık genellikle promil değerinin nasıl hesaplandığının iyi bilinmemesinden kaynaklanmaktadır ( Yapılan tespit sonucunda belirlenen limitlerin üzerinde alkollü içki aldığı belirlenen sürücülerin Karayolları Trafik Kanununun 48 inci maddesine göre, Birinci defasında sürücü belgeleri 6 ay süreyle geri alınır ve haklarında idari para cezası ile birlikte 20 ceza puanı uygulanır. İkinci defasında sürücü belgeleri 2 yıl süreyle geri alınır ve haklarında idari para cezası ile birlikte 20 ceza puanı uygulanır. Ayrıca bu sürücüler Sürücü Davranışlarını Geliştirme Eğitimine tâbi tutulurlar. Üç veya üçten fazlasında ise, sürücü belgeleri mahkeme kararıyla 5 yıl süreyle geri alınır ve altı aydan aşağı olmamak üzere hapis cezası ile birlikte adli para cezası ve bunun yanı sıra 20 ceza puanı uygulanır. Bu sürücüler ayrıca, psiko-teknik değerlendirme ve psikiyatri uzmanı muayenesine tâbi tutulurlar. Bu değerlendirme ve muayene sonrasında uygun görülenlere, geri alma süresi sonunda sürücü belgeleri iade edilir. Muayene sonucunda sürücü belgesinin iade edilmesinde sakınca bulunanlara ise sürücü belgesi verilmez. Alkollü olarak ölümlü ya da yaralamalı trafik kazasına neden olunması halinde ağır kusurun varlığı kabul edilir. Hız Sınırlarına Uyma ve Hızın Gerekli Şartlara Uygunluğunu Sağlamak Katılımcılara hız sınırlarına uyup uymadıklarını sorun. Uymayanlar varsa neden uymadıklarını sorarak bir tartışma başlatın numaralı yansıyı gösterin. Yüksek hızda araç kullanma trafik kazalarının ve çarpışmalarda ölüm ve ağır yaralanmaların artmasını doğrudan etkileyen önemli bir faktördür. Ne yazık ki ülkemizde aşırı hızdan dolayı her yıl yüz binlerce kaza meydana gelmekte ve birçok insan ölmekte veya yaralanmaktadır. Bunda hızlı araç kullanmanın bir ustalık göstergesi olarak anlaşılması, sürücülerin yeteneklerini kanıtlamaya çalışması veya araçlarının performanslarını göstermeye çalışmalarının önemi etkisi vardır. Toplum olarak trafikte güvenliğimizi tehlikeye sokan bu tür yanlış davranışları ve algılamaları terk etmemiz gerekmektedir. 105

114 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Hız yapma konusunda aşırı hız ve uygun olmayan hız kavramlarının birbirlerinden ayrı olarak tanımlanması gerekmektedir. Aşırı Hız: Kanunla ve yönetmeliklerde belirlenmiş olan yasal sınırın üzerinde araç kullanmaktır. Uygun Olmayan Hız: Yasal hız sınırını aşmayan ancak içinde bulunulan hava ve yol şartları için uygun olmayan yüksek hızda araç kullanmaktır. Örneğin; yağışlı havalarda, geceleyin görüş mesafesinin düşük olduğu durumlarda veya dönemeçlere yaklaşırken yasal hız sınırları aşılmasa bile yüksek hızda araç kullanmak hem sürücülerin kendileri hem de diğer yol kullanıcıları için tehlike yaratacaktır. Aşırı veya uygun olmayan hızda araç kullanmak kaza yapma ihtimalini artırdığı gibi, kazanın sebebi hız olmasa dahi yüksek hızlarda meydana gelen kazalarda ölüm ve ağır yaralanma ihtimali önemli oranda artmaktadır numaralı yansıyı gösterin. Motorlu taşıtların yaya, bisikletli, motorlu bisiklet sürücüsü ve motosiklet gibi korumasız yol kullanıcılarına çarpması çok yüksek düzeyde ağır veya ölümcül yaralanma riski doğurur. Bir yayaya motorlu bir araç çarpması durumunda ölme ihtimali hıza bağlı olarak artmaktadır. Yansıda bir taşıtın yayaya çarpması halinde meydana gelen ölümcül yaralanma olasılığı gösterilmiştir. Şiddetli ve ölümcül çarpmaların çoğunluğunda zarar görülmesinin nedeni insan vücudunun, taşıtın herhangi bir kısmı tarafından, dayanabileceğinden fazla yük ve ivmeye maruz bırakılmasıdır. Bir taşıtın verebileceği hasara karşı bir insanın dayanma gücü taşıtın saatte 30 kilometreden daha yüksek bir hızda olması durumunda aşılacaktır. Yansıda gösterildiği üzere 50 km/s lik bir çarpma hızında yayalarda ölüm riski %80 dir. Taşıt içindekiler söz konusu olduğunda emniyet kemerlerinin takılı olması ve iyi tasarlanmış taşıtların kullanılıyor olması önden gelen darbelerde en fazla 70 km/s ye kadar, yandan gelen darbelerde ise 50 km/s ye kadar koruma sağlamaktadır. 4 Buna göre Saatte 30 km hızla giden bir aracın çarptığı yaya büyük ihtimalle yaşar. Saatte 50 km hızla giden bir aracın çarptığı yaya büyük ihtimalle ölür. Araç Cinslerine Göre Hız Sınırları Eğitmene Not: Yetişkinler bazen kendi inanç ve düşüncelerine ters düşen bilgileri almak istemez reddederler. Eğitim grubundaki yetişkinlerin trafikteki önemli durumlara ilişkin bilgilerini ve düşüncelerini sorarak geribildirimler almanız süreci daha iyi planlamanızı ve varsa yanlış bilgileri düzeltmenizi sağlar. Katılımcılara kullandıkları araçların cinsine göre hız sınırlarını bilip bilmediklerini sorun DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü), (2008). Hız Yönetimi: Karar Organları ve Uygulayıcılar için Karayolu Güvenliği El Kitabı. Ankara: EGM Basımevi.

115 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları 4.27 numaralı yansıyı gösterin. Ülkemizde yerleşim yerlerindeki karayolları ile yerleşim yerleri dışındaki çift yönlü karayollarında, bölünmüş yollarda ve otoyollarda araçların cinsine ve kullanım amacına göre farklı hız sınırları belirlenmiştir. Karayolları Trafik Kanununda ve bu Karayolları Trafik Yönetmeliğinde yazılı kayıt ve şartlar dışında ve aksine bir işaret bulunmadıkça yol durumlarına göre römorksuz araç cinsleri için saatteki asgari ve azami hız sınırları Tablo 4.4 te gösterilmiştir (KTY mad. 100): Tablo 4.4 Araç ve Yol Durumlarına Göre Azami Hız Sınırları Araç Cinsi Yerleşim Yeri İçinde Şehirlerarası Çift Yönlü Karayollarında Yerleşim Yeri Dışında Bölünmüş Yollarda Otoyollarda Otomobil (M1), (M1G), Minibüs (M2), Otobüs (M2-M3), Kamyonet (N1), N1G) Panelvan (N1) Kamyon (N2-N3), Çekici (N2-N3) Motosiklet (L3) Motosiklet (L4, L5, L7) Motorlu bisiklet (L1, L2, L6) Motorsuz bisiklet Tehlikeli madde taşıyan araçlar ve özel yük taşıma izin belgesi veya özel izin belgesi ile karayoluna çıkan araçlarda (Belgelerinde aksine bir hüküm yoksa Girilmez Lastik tekerlekli traktörler Girilmez Arızalı bir aracı çeken araçlar İş Makineleri Yolun yapım, bakım veya işletilmesinden sorumlu kuruluştan izin alınmadan giremez 107

116 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları İntikal (Reaksiyon) Mesafesi 4.28 numaralı yansıyı gösterin. Öndeki aracı güvenli bir mesafeden takip etmek gerektiği konusu üzerinde daha önce durulmuştu. Gerek öndeki araçların ani bir şekilde durması gerekse de sürücünün aniden durmasını gerektiren tehlikeli bir durumu fark edip durması için gereken mesafe, intikal mesafesi ve fren mesafesi ile ilgilidir. İntikal Mesafesi: Sürücünün tehlikeli bir durumu fark edip ayağını gaz pedalından kaldırıp frene basma anına kadar geçen süreye intikal süresi, bu arada gidilen yola da intikal mesafesi denir. Bu süre normal şartlarda 1 saniye olarak kabul edilmektedir. Buna reaksiyon mesafesi de denilmektedir. Durma ve Fren Mesafeleri Katılımcılara saatte 30 km hızla giderken karşılarına bir yaya çıkıp da frene bastıklarında, yayayı fark ettikleri andan duracakları ana kadar kaç metre yol alacaklarını sorun ve 4.30 numaralı yansıyı gösterin. Fren Mesafesi: Sürücünün fren pedalına basmasından itibaren tekerlekler kilitlenir ve araç kaymaya başlar. Frene basıldığı andan aracın tamamen durmasına kadar geçen süreye fren süresi; aracın bu şekilde aldığı yola da fren mesafesi denir. Durma mesafesi ise intikal mesafesi ve fren mesafesinin toplamıdır. Hız Körlüğü ve Tünel Görüşü 4.31 ve 4.32 numaralı yansıyı gösterin. Hız arttıkça durma mesafesi uzamakta, görüş açısı ve direksiyon hâkimiyeti azalmaktadır. Hız ve görme açısı ters orantılıdır ve hız arttıkça görüş açısı daralır. İnsanın görüş açısı yaklaşık 140 derecedir. Ancak hız arttıkça görme alanında daralma olur. Hızın artmasıyla sürücüler, ileri kısımlara bakar buna bağlı olarak da nesneleri çok küçük görmeye başlar; yolu ve çevresindeki olayları yeterince göremez ve gördüklerini kısa sürede değerlendiremez. Seyir halinde artan hız sonucunda sürücünün yol ve etrafına yönelik görselleri, nesne ve hareketleri net olarak algılayamama durumuna hız körlüğü denir. Bu durumda sürücü, sanki bir at gözlüğü takmışçasına etrafı göremez. Sürücü hız körlüğünün etkisindeyken mevcut hızından daha az bir hızla gittiğini zanneder. Genellikle uzun yolculuklarda ortaya çıkan bu durum fark edildiği zaman mevcut hız yavaş yavaş azaltılmalıdır. Azaltılmadığı takdirde hız körlüğü devam eder ve sürücü yol kenarında bulunan canlıları, nesneleri ya da çevreden gelecek tehlikeleri fark edemez. Bir anda önüne çıkan şeylere karşı doğru tedbiri alması için yeterli vakti olmaz ve kazaya neden olur (

117 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Tünel görüşü, hızlı araç kullanırken görme alanının daralması sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Aracın hızı ne kadar artarsa, sürücünün bakışları da o oranda uzağa odaklanır. Bu durumda sürücü, yol çevresindeki olayları ve riskleri zamanında algılayarak önlem alamaz. Aşırı hız nedeniyle kaza yapan birçok sürücünün Aniden karşıma çıktı! Nasıl oldu? Nereden geldi anlayamadım? dediklerini sıkça duyarsınız. İşte bu ifadedeki fark edememenin nedeni, tünel görüşüdür. Hız 35 km/s olduğunda sürücünün görüş açısı 104 º ye düşer. Bu arada araç 1 saniyede 9,7 metre yol almaktadır. 35 km/s hızda giden bir araç düz ve kuru bir asfalt zeminde ancak 17,75 metre mesafede durabilir. Hız 65km/s olduğunda sürücünün görüş açısı 70 º ye düşer. Bu arada araç 1 saniyede 18metre yol almaktadır. 65 km/s hızda giden bir araç düz ve kuru bir asfalt zeminde ancak 45,74 metre mesafede durabilir. Hız 100 km/s olduğunda sürücünün görüş açısı 42 º ye düşer. Bu arada araç 1 saniyede 27,7 metre yol almaktadır. 100 km/s hızda giden bir araç düz ve kuru bir asfalt zeminde ancak 93,28 metre mesafede durabilir. Hız 130 km/s olduğunda sürücünün görüş açısı 30 º ye düşer. Bu arada araç 1 saniyede 36,1 metre yol almaktadır. 130 km/s hızda giden bir araç düz ve kuru bir asfalt zeminde ancak 146,9 metre mesafede durabilir. Hız 200 km/s in üzerine çıkmış ise artık şerit çizgileri düzmüş gibi görülmeye başlar. Sözü edilen zaafları ortadan kaldırmada, sürücünün genç ve atletik olması tecrübesi veya becerisi etkili olmaz. Koruyucu Tertibatlar ve Araç Güvenlik Sistemlerinin Önemi Katılımcılara emniyet kemeri veya motosiklet kullanıyorlarsa kask takıp takmadıklarını sorun. Takmıyorlarsa nedenlerini sorun ve cevapları not edin. Emniyet Kemeri Eğitmene Not: Anlatılan konuya yönelik zaman zaman sorular yöneltme ve yetişkinlerin fikirlerini almak öğrenmeyi daha etkili kılar. Yetişkinler katılımları sonucunda geribildirim almak ve gelişimlerini takip etmek isterler. Geribildirimlerin olumlu yansıtılması, eleştiriden uzak olması önemlidir numaralı yansıyı gösterin. Emniyet kemeri karayollarındaki çarpışmalardan doğan ve taşıt içinde bulunanların maruz kaldığı yaralanmaların şiddetini azaltan en etkili yöntemdir tarihli Karayolu Trafiği Hakkındaki Viyana Konvansiyonunun 7. Maddesine göre: Emniyet kemerlerinin takılması, ülke mevzuatının istisna sağladığı haller dışında, bu tür kemer donanımı bulunan koltuklarda oturan motorlu taşıt sürücüleri ve yolcuları için zorunludur. Emniyet kemerleri elbette bir çarpışmayı engelleyemez. Ancak bir çarpışmaya karışan taşıtlarda bulunan sürücü ve yolcuların gördüğü zararı azaltma konusunda önemli rol oynamaktadırlar. Çarpma sonucu savrulan bir eşya da olsa insan bedeni de olsa eninde sonunda bir engelle durdurulur. Bir çarpma anında araç saniyenin ilk on salisesinde durmakta ise de eğer emniyet kemeri takılı değilse direksiyon, kontrol paneli ya da ön cam tarafından durdurulana kadar araç içindeki eşyalar ve araçta bulunan kişilerin bedenleri aynı hızdaki hareketlerine devam edeceklerdir. Oysa doğru takılmış bir emniyet kemeri insan bedenini: Çarpma etkisiyle vücutta meydana gelen sarsıntının kademe kademe azalmasını sağlayarak, Kaza anında meydana gelen çarpma etkisini vücut yapısındaki en güçlü noktalara yönelterek, Çarpma etkisinin vücutta tek noktada toplanmayıp dağılmasını sağlayarak, 109

118 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Çarpma/çarpışma anında koltuktan fırlamayı engelleyerek, Hassas ve en önemli organların yer aldığı kafa ve omuriliğin herhangi bir yere çarpmasını önleyerek korumaktadır ( Üç noktalı emniyet kemerleri, otomobilde seyahat edenlerin ağır yaralanma risklerini %45 kamyonetlerde de %60 oranında azalmaktadır. Ölümlü kazalarda emniyet kemeri kullananların %24,8 i hiç zarar görmeden kazayı atlatırken, emniyet kemeri kullanmayanlarda bu oran %6,3 tür. Genel bir ifade ile belirtecek olursak emniyet kemeri kullanımının zorunlu olduğu ülkelerdeki ölüm ve yaralanma oranları, kullanımın zorunlu olmadığı ülkelere göre %40 daha azdır ( numaralı yansıyı gösterin. Doğru Bilinen Yanlışlar: Kısa yolculuklarda emniyet kemeri hiçbir işe yaramaz... Aslında emniyet kemeri kullanmamızı en çok gerektiren bu süre ve bu mesafedir. Çünkü ölümlü trafik kazalarının %80 i evinize km uzaklıkta ve km/h hızın altında gerçekleşmektedir. Ayrıca trafik kazası ölümlerinin %35 i şehir içinde ve büyük olasılıkla günlük güzergahlar üzerinde meydana gelmektedir. Emniyet kemeri düşük hızla seyir halindeyken pek işe yaramaz... Emniyet kemeri kullanmıyorsanız, 30 km/s hızda çarptığınızda bile, ağır yaralanma riski çok fazladır. Emniyet kemeri takmamış yaralıların %70 i, 50 km/s dan daha düşük bir hızda yol alırken yaralanmıştır. 50 km/s hızdaki bir çarpma, 4. kattan düşmeyle eşdeğerdir! Kaza yapmam, ben iyi bir sürücüyüm... İyi sürücülüğünüz sizin kaza yapmamanızı sağlayabilir, ama kötü bir sürücünün size çarpmayacağından emin misiniz? Kazada durumunda çarpma etkisini azaltabilecek güçteyim, direksiyona ya da kapı kollarına tutunurum... Bunu yapmak için saniyenin dilimlerini kullanabilseniz dahi, çarpma etkisi kendinizi frenlemek için kullandığınız kol ve bacaklarınızı kırıp, parçalayabilir. Aracımdan dışarı fırlamayı tercih ederim.. İstatistiksel olarak, kaza anında en iyi yerin aracınızın içi olduğu ispatlanmıştır. Aracın dışına fırlatılma durumunda, ölüm riskiniz 25 kat daha fazladır. Araçtan fırladığınızda yumuşak ve yeşil çimlerin üzerine mi düşeceğinizi sanıyorsunuz? Emniyet kemerinin kaza anında beni araç içerisinde kilitlemesinden korkuyorum... Kazaların çok az (%0.5) bir kısmını oluşturan yanma ve suya dalma durumlarında panik içinde dışarı çıkmanız gerektiğinde dahi emniyet kemerinin fonksiyonu büyüktür. Çünkü aracın içinde sağa sola fırlatılıp bilincinizi kaybetmeyeceğiniz için dışarı çıkmak çok daha kolay ve çabuk olacaktır. Emniyet kemeri takanların, yangın durumunda yaşama şansı 5 kat, suya batma durumlarında ise 3 kat daha fazladır. Emniyet kemerine gerek yok, hava yastığım var... Hava yastığı yalnızca önden şiddetli çarpmalara karşı ek bir koruyucudur. Sürücü için hava yastıkları, kemerlerle sabitlenmiş olan vücudun, baş ile direksiyon arasındaki temasını engelleyen bir tamamlayıcısıdır. Hava yastığı emniyet kemerinin etkinliğini %40 oranında artırmaktadır ve emniyet kemerine yardımcı olmak için araca yerleştirilmiştir. 110

119 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Eğitmene Not: Yetişkinler kendileri için problem teşkil eden durumlara yönelik ve bunlara çözüm yolları getirmelerini sağlayacak bilgileri öğrenmek isterler. Yetişkinler için gelecek yıllarda kullanma ihtimali olan bir bilginin öğrenilmesi çekici gelmez. Halihazırda kullanacakları bilgileri tercih ederler numaralı yansıyı gösterin. Yansıdaki emniyet kemeri ile ilgili kısa filmi izletiniz. Hava Yastıkları 4.36 numaralı yansıyı gösterin. Bu kısmı anlatırken hava yastıklarının tamamlayıcı bir güvenlik unsuru olduğunu, emniyet kemerinin yerini tutmayacağını ve araçta hava yastıkları bulunsa da güvenlik için emniyet kemeri takmak gerektiğini vurgulayın. Hava yastıkları önden ve öne yakın çarpmalar için tasarlanmış güvenlik donanımlarıdır. Bu tip çarpmalar yolcuların ölümünün yarısından daha fazlasına yol açmaktadır. Hava yastığı kafa ve göğüs yaralanmalarını azaltmak üzere ve çarpmanın şiddeti orta ya da ciddi düzeyde ise açılacak şekilde tasarlanmıştır. Bu, hava yastığının yaklaşık olarak saatte 20 km nin üzerindeki hızlarda meydana gelen çarpmalarda açılacağı anlamına gelir. Hava yastığının görevini yerine getirebilmesi için, içinde tutulduğu hazneden saatte yaklaşık 320 km ye eşit bir hızla çıkması gerekir. Bu durum özellikle çocuklar olmak üzere, çok yakın oturan kişilere zarar verebilecek çok büyük bir güç anlamına gelir. Hava yastıklarının çok yüksek bir hızla açılıyor olması, aracın ön koltuğunda seyahat etmekte olan küçük çocuklar için bir tehdit oluşturmaktadır. Çalışmalar, araçta yolcular için hava yastığı olsun olmasın çocukların arka koltukta oturmalarının %29 daha güvenli olduğunu göstermektedir ( Bir otomobilde maksimum güvenlik için şu önlemler alınmalıdır: Ön koltukta oturan çocuklar eğer emniyet kemeri uygun olmayan bir şekilde bağlanmışsa, emniyet kemeri yoksa, doğru pozisyonda oturmuyorlarsa ya da emniyet kemerinin doğru bağlanması için boyları çok küçükse ölümcül bir risk altındadırlar. Bir çarpma anında kolayca öne fırlayabilirler ve şişen hava yastığı başlarına ya da boyunlarına şiddetle çarpabilir. Ancak ön koltukta hava yastığının olmaması burayı 12 yaşın altındaki çocuklar için güvenli bir yer haline getirmez. Önde hava yastığı olmasa bile 12 yaşın altındaki çocuklar arka koltukta daha güvendedirler. Sürücü ve tüm yetişkin yolcular, özellikle boyu 165 cm den düşük olanlar, emniyet kemerlerini doğru bir biçimde bağlamalıdırlar ve ön koltuk yeterince geriye çekilmiş olarak seyahat etmelidirler. Araçta hava yastığı olsa bile, bir kişi emniyet kemeri yoksa çok ciddi bir şekilde yaralanabilir ya da ölebilir. Bir çarpma anında emniyet kemeri takıyor olmak kişinin içeride bulunan şeylere çarpmasını engelleyebilir. Hava yastığı yalnızca tamamlayıcı bir önlem dir. Bir başka deyişle hava yastığı, aracın ön kısmının bir yere çarpması halinde açılmak üzere tasarlanmıştır. Aracın yuvarlanması, yandan, arkadan çarpma halinde ya da düşük hızlardaki çarpışmaları için tasarlanmamışlardır. 111

120 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Kask 4.37 numaralı yansıyı gösterin. Mevzuatımıza göre, üç tekerlekli yük motosikletleri hariç, motorlu bisiklet ve motosikletlerde sürücülerin koruma başlığı ve koruma gözlüğü, yolcuların ise koruma başlığı (Kask) kullanması zorunludur. Bu kasklar, sürücü ve taşınması halinde yolcular için; yanmayacak ve başı, ısı, çarpma ve dış tesirlere karşı koruyacak, görme ve işitmeye engel olmayacak, kolay takılıp çıkarılacak şekilde (Avrupa Ekonomik Komisyonu ECE R 22 Regülasyonuna uygun) olacaktır. Kasklar, motosiklerde emniyet kemeri gibidir. Motosiklet kazalarında yaralanmaların bir çoğu sürücü veya yolcuların kafalarını çarpması neticesinde meydana gelmektedir. Kafaya alınan darbeler doğrudan beyni etkilediği için, vücudun diğer kısımlarına alınan darbelere göre çok daha ciddi sonuçlar doğurabilir. Bu hususlar bisiklet sürücüleri için de geçerlidir. Kasklar, kazalarda düşme anında kafatasını, yüzü ve çeneyi koruduğu gibi, aynı zamanda sürücüye, sürüş esnasında belli açıda görüş alanı verir. Bu da, sürücünün çevresel etkenlerden dolayı dikkatinin dağılmasını önler. Çocuk Koruma Sistemleri 4.38 numaralı yansıyı gösterin. Bebekler ve çocuklar için boy ve kilolarına uygun, farklı gelişim dönemlerine uyarlanabilen bir çocuk koruma sistemi kullanılması gerekmektedir. Yetişkin emniyet kemerleri gibi çocuk koruma sistemlerinin de amacı, çocuğu koltuğunda sağlamca güvende tutmak ve ani fren ya da çarpma anında çocuğun taşıtın içinde savrulmasını ya da taşıttan fırlamasını engellemektir. Bebekler, yeni yürümeye başlamış çocuklar ve diğer çocuklar fizyolojik olarak yetişkinlerden çok farklıdır. Gençler bile sadece büyümüş çocuklardır. Çünkü boyları ve iskelet yapıları tam olarak gelişmemiştir. Bu nedenle emniyet kemerleri araç çocuk koltukları gibi yeterli ve tam anlamıyla bir koruma sağlayamazlar. Çocuk koltukları gerekli korumayı sağlayacak ekstra yapılarla tasarlanmıştır. Çocuk koruma sistemleri hızlı çarpma etkisi esnasında kademeli yavaşlama yı sağlar. Doğru monte edilmiş çocuk koruma sistemleri, çarpma sonrası aracın durmasıyla, aracın mevcut hızıyla ilerleyen çocuğun bedeninin de durmasını sağlar ve başka nesnelere (insana, zemine veya diğer araçlara) olabilecek teması da engeller ( Bütün çocuklar için en güvenli yer arka koltuktur. Çocuk koltuğu kolayca monte edilebilecekse, çarpma noktasından en uzak yer olan arka koltuğun orta kısmına takılması tavsiye edilmektedir. 0-4 yaş kategorileri için dizayn edilen araç çocuk koltukları yan hava yastığı bulunan araçların ön koltuklarında kullanılmamalıdır. Kaza anında açılan hava yastığı koltuğa çarpıp, çocuğun ağır yaralanmasına hatta ölümüne bile neden olabilir. Çocuk koltukları, bebekler için ayrı, yürümeyi yeni öğrenmiş çocuklar için ayrı ve okul çağındaki küçük çocuklar için ayrı olmak üzere üç grup olarak incelenebilir. Bunların kullanım amaçları aynı ise de kendi özelliklerine göre kullanılması gereklidir. Bütün çocuklar için boy ve kilolarına uygun büyüklükte bir koltuk ya da yükseltici seçilmelidir. Aksi halde emniyet kemeri bağlamak herhangi bir yarar sağlamayacaktır ( 112

121 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Aktif ve Pasif Güvenlik Sistemleri 4.39 numaralı yansıyı gösterin. Aktif ve pasif güvenlik sistemlerinin tanımını yaptıktan sonra katılımcılara kendi araçlarında hangi aktif/pasif güvenlik sistemleri bulunduğunu ve bunların ne işe yaradığını sorun. Trafik kazaları hareket halindeki en az bir aracın karıştığı çarpışmalar sonucu oluşmaktadır. Bu nedenle, öncelikle kazaların önlenmesi ve bu mümkün olmadığı takdirde çarpışma esnasında kayıpların azaltılması için, araçlar üzerinde alınabilecek koruyucu önlemler büyük önem taşımaktadır. Bunlar, aktif ve pasif güvenlik sistemleri olarak iki şekilde incelenebilir. Aktif Güvenlik Sistemleri: Sürücünün herhangi bir kazadan kaçınabilmesi için geliştirilmiş olan kumanda, frenleme ve bilgilendirme sistemleridir. Bu sistemler, olası bir kaza öncesinde kazadan korunmak için devreye giren veya devrede olan sistemlerdir. Başlıcaları: ABS (Anti-lock Brake System) EBD (Electronic Brake Distributor Elektronik Fren Dağıtım Sistemi) ESP (Electronic Stabilisation Program Elektronik Stabilize Programı) ASR (Anti-slip regulation Patinaj Önleyici Sistem) Hillholder Gece Görüş Sistemleri Pasif Güvenlik Sistemleri: Bu sistemler, bir kaza olması durumunda, kazanın olumsuz etkilerini mümkün olabildiğince azaltmak amacıyla tasarlanmış güvenlik unsurlarıdır. Başlıcaları: Emniyet kemeri Hava yastıkları Devrilmeyi önleyici sistemler (Traktörlerde ROPS) Çelik barlar Dönüş Kuralları 4.40, 4.41 ve 4.42 numaralı yansıyları gösterin. Sürücülerin, araçlarının yönünü değiştirmek için yaptıkları manevralara dönüş veya doğrultu değiştirme manevraları denir. Trafik kazalarının bir çoğunun kavşaklarda meydana geldiği düşünüldüğünde, dönüşlerin kurallara uygun olarak yapılmasının önemi ortaya çıkmaktadır. Sağa Dönüş Kuralları: Aksine bir işaret yoksa, sağa dönüş yaparak doğrultu değiştirecek olan araç sürücüleri; 1. Sağa dönüş işaretini vermeye, 2. Sağ şeride veya dönüşe ayrılmış şeride girmeye, 3. Hızını azaltmaya, 4. Dar bir kavisle dönmeye, 5. Dönüş sırasında varsa kurallara uygun olarak karşıdan karşıya geçen yayalara ve bisiklet yolundaki bisikletlilere geçiş hakkı vermeye, 6. Dönülen kara yolunun gidiş şeridine veya gidişe ayrılmış en sağ şeride girmeye mecburdurlar. 113

122 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Sola Dönüş Kuralları: Aksine bir işaret yoksa, sola dönüş yapacak olan araş sürücüleri; 1. Dönüş işareti vermeye, 2. Çok şeritli yollarda gidişe ayrılan şeritlerden en soldaki şeride, iki şeritli ve iki yönlü kara yollarında sağ şeridin soluna yanaşmaya, 3. Hızını azaltmaya, 4. Kavşağa geldiklerinde varsa kurallara uygun olarak karşıya geçen yayalara geçiş hakkını vermeye, 5. Dönüşe başlamadan önce, sağdan gelen taşıtlara ilk geçiş hakkını vermeye, 6. Dönecekleri yolun gidişe ayrılan kısmına girmek üzere, arkadan gelen ve sola dönecek diğer araçları engellememek için geniş bir kavisle dönmeye, 7. Dönüş sırasında karşı yönden gelen ve emniyetle duramayacak kadar yaklaşmış olan araçların geçişini beklemeye, 8. Dönecekleri yolun çok şeritli olması hâlinde en sağ şerit dışındaki uygun bir şeritten kavşağı terk etmeye, 9. Döndükleri yola girdikten sonra en kısa sürede trafiği tehlikeye düşürmeden sağ şeride veya hızının gerektirdiği şeride girmeye mecburdurlar. Dönel Kavşaklarda Dönüş Kuralları: Sürücüler, dönel kavşaklarda da sağa ve sola dönüş kurallarına aynen uymakla birlikte, 1. Sola veya geriye dönecek ise orta adaya bitişik şeritten kavşağa girmeye, 2. Dönel kavşakta geriye dönecek ise orta adaya bitişik şeritte dönüşe geçmeye, 3. Orta ada etrafında dönerken, kavşak çıkışında bulunan ve uygun mesafede olmayan bir karayoluna veya geçiş yoluna girmek istemesi hali dışında, şeridini muhafaza etmeye mecburdurlar. Araç Kullanırken Cep Telefonu Kullanımı 4.43 ve 4.44 numaralı yansıları gösterin. Katılımcılara araç kullanırken cep telefonu kullanıp kullanmadıklarını, kullanıyor iseler bunun yarattığı riskleri bilip bilmediklerini sorunuz. Araç kullanırken cep telefonuyla arama yapmak, çalan telefona cevap vermek, numara çevirmek gibi davranışlar sürücünün dikkatinin dağılmasına, konsantrasyonunun bozulmasına neden olarak kazaya yol açabilir. Zira, cep telefonu ile görüşen sürücü, çevresindeki olaylara yeterince konsantre olamaz ve kendisinden beklenen tepkiyi zamanında gösteremez. Sürücüler araç kullanırken aynı zamanda cep telefonu kullandıklarında daha fazla hata yapmakta, bazı tehlikeli durumların ya hiç farkına varamamakta ya da önlem almakta geç kalmaktadırlar. Cep telefonu kullanımı yalnızca numara çevirirken ya da konuşurken değil, telefon beklerken ve görüşme bittikten sonraki süre içinde bile kaza riskini arttırıcı bir etki yapmaktadır. Araçlara yerleştirilen ve sürücünün cep telefonunu eline almadan konuşmasını sağlayan kitler de kaza riski açısından hiç bir yarar sağlamamaktadır. Çünkü, sürücü için dikkat dağıtıcı olan yönü telefonun fiziksel özellikleri değil, konuşmanın yoğunluğudur ( Araç kullanırken cep telefonu kullanımı sürücüyü sadece fiziksel olarak meşgul etmekle kalmayıp, artan zihinsel faaliyetler ve buna bağlı olarak dikkatin dağılması ve konsantrasyon bozulması kaza yapma riskini artırmaktadır. Bu nedenle, alınması gereken en etkili önlem araç kullanırken cep telefonunu kapalı tutmaktır. 114

123 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Geçme ve Geçilme Kural ve Yasakları 4.45, 4.46 ve 4.47 numaralı yansıları gösterin. Katılımcılara hangi durumlarda öndeki aracı sollamanın yasak olduğunu sorunuz ve aldığınız cevapları not ediniz. Geçme, çift yönlü riskler içeren bir durumdur. Bu nedenle bir araç geçilirken sürücülerin çok dikkatli olması gerekmektedir. Geçmenin veya yaygın kullanımıyla- sollamanın güvenle başlaması, devam ettirilmesi ve sonlandırılması aşamaları sürücü tarafından dikkatle değerlendirilmelidir. Birçok ölümlü ve yaralamalı kazanın sebebi olan hatalı sollamaların önlenmesi için, sürücülerin sollama esnasında en küçük bir risk bulunması halinde geçme niyetinden vazgeçmeleri gerekmektedir. Sürücülerin önlerinde giden bir aracı geçebilmeleri için; 1. Arkasından gelen bir başka sürücünün kendisini geçmeye başlamamış olması, 2. Önünde giden sürücünün bir başka aracı geçme niyetini belirten uyarma işaretini vermemiş bulunması, 3. Geçeceği aracın hızıyla geçme esnasındaki kendi hızını da dikkate alarak, iki yönlü yollarda karşıdan gelen trafik dahil, yolu kullananların tümü için tehlike veya engel yaratmadan geçmek için kullanacağı şeridin yeteri kadar ilerisinin görüşe açık ve boş olması, 4. Geçişin, geçilen araçlar için bir güçlük yaratmayacak şekilde ve araçlarının bu geçişe uygun durumda bulunması gerekmektedir. Geçme, geçilecek aracın solundaki şeritten yapılır. Geçilecek aracın sürücüsü ses ve ışık cihazları ile uyarılarak, geçerken kullanılan şeritte güvenli mesafe gidildikten sonra işaret verilip izlenecek şeride girmekle tamamlanır. Araçların sağından veya banketlerden yararlanmak suretiyle geçmek yasaktır. Ancak, herhangi bir araç, başka bir yola, karayoluna bitişik bir mülke girmek veya sola yanaşıp durmak için bu niyetini sola dönüş işareti ile belirtmiş ise bunların sağındaki şeritten geçilebilir. Gidişe ayrılmış yol bölümlerinde, şerit değiştirmemek şartı ile bir şeritteki taşıtların diğer şeritteki taşıtlardan hızlı gitmesi geçme sayılmaz. Sürücülerin; a) Geçmenin herhangi bir trafik işareti ile yasaklandığı yerlerde, b) Görüş yetersizliği olan tepe üstü ve dönemeçlerde, c) Yaya ve okul geçitlerine yaklaşırken, d) Kavşaklarda, demiryolu geçitlerinde ve buralara yaklaşırken, e) Gidiş ve geliş için birer şeridi bulunan iki yönlü trafiğin kullanıldığı köprü ve tünellerde, Önlerindeki bir aracı geçmeleri yasaktır. Geçilmekte olan araç sürücüsü; 1. Duyulur veya görülür bir geçiş işareti alınca, trafiğin iki yönlü kullanıldığı kara yollarında taşıt yolunun sağ kenarına yakın gitmek, dörtten fazla şeritli veya bölünmüş kara yollarında bulunduğu şeridi izlemek ve hızını arttırmamak, 2. Dar taşıt yolları ile trafiğin yoğun olduğu kara yollarında yavaş gitme nedeniyle kendilerini geçmek için izleyen araçların kolayca ve güvenli geçmelerini sağlamak için aracını elverdiği oranda sağ kenara almak, yavaşlamak, gerekiyorsa durmak, 3. Geçiş üstünlüğü bulunan bir aracın duyulur veya görülür işaretini alınca, bu araçların kolayca ilerlemelerini sağlamak için taşıt yolu üzerinde yer açmak, gerekiyorsa durmak zorundadır. Kurallara uygun olarak geçiş yapmak isteyenlere yol vermemek, geçilmekte olan bir başka aracı geçmeye veya sola dönmeye kalkışmak yasaktır. 115

124 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Kavşaklarda Geçiş Hakkı Kuralları 4.48 ve 4.49 numaralı yansıları gösterin. Sürücüler kavşaklarda aşağıdaki kurallara uymak zorundadırlar (KTK mad.57 ve KTY mad.109): 1. Kavşağa yaklaşan sürücüler, kavşaktaki şartlara uyacak şekilde yavaşlamak, dikkatli olmak, geçiş hakkı olan araçların önce geçmelerine imkân vermek zorundadırlar. 2. Trafik zabıtası veya trafik işaret levhası veya ışıklı işaret cihazları bulunmayan kavşaklarda; a. Bütün sürücüler geçiş üstünlüğüne sahip olan araçlara, b. Bütün sürücüler doğru geçmekte olan tramvaylara, c. Doğru geçen tramvay hattı bulunan kara yoluna çıkan sürücüler bu yoldan gelen, geçen araçlara, d. Bölünmüş yola çıkan sürücüler bu yoldan geçen araçlara, e. Tali yoldan ana yola çıkan sürücüler, ana yoldan gelen araçlara, f. Dönel kavşağa gelen sürücüler, dönel kavşak içindeki araçlara, g. Bir iz veya mülkten çıkan sürücüler, kara yolundan gelen araçlara, h. Dönüş yapan sürücüler, doğru geçmekte olan araçlara, 3. Kavşak kollarının trafik yoğunluğu bakımından farklı oldukları işaretlerle belirlenmemiş ise; a. Motorsuz araç sürücüleri motorlu araç sürücülerine, b. Lâstik tekerlekli traktör ile iş makinesi sürücüleri, diğer motorlu araçlara, c. Motorlu araçlardan soldaki araçlar sağdan gelen araçlara, d. Dönüş yapan sürücüler, kurallara uygun olarak geçiş yapan yayalara, varsa bisiklet yolundaki bisikletlilere, 4. Kavşağa gelen sürücüler kavşak giriş ve çıkışlarından kurallara uygun olarak karşıya geçen veya geçmekte olan yayalara geçiş hakkını vermek zorundadırlar. Bunlara ek olarak sürücülerin, ışıklı trafik işaretleri izin verse bile trafik akımı, kendisini kavşak içinde durmaya zorlayacak veya diğer doğrultudaki trafiğin geçişine engel olacaksa kavşağa girmeleri yasaktır. Görevli kişi veya ışıklı trafik işareti ile yönetilen kavşaklarda, sürücüler kavşağı en kısa zamanda geçmek zorundadırlar. Sürücülerin kavşaklarda, gereksiz olarak yavaşlamaları, durmaları, araçtan inmeleri, yolcu indirmeleri ve bindirmeleri veya araçlarının motorunu durdurmaları yasaktır. Aksine bir trafik işareti olmadıkça, bütün kavşaklarda araçlar, ray üzerinde hareket eden taşıtlara geçiş hakkını vermek zorundadırlar. Duraklama ve Park Etme Kuralları 4.50 numaralı yansıyı gösterin. Katılımcılara durma, duraklama ve park etme arasındaki farkların neler olduğunu sorunuz. Durma halleri dışında yolcu indirip bindirmek, yük yüklemek veya boşaltmak veya beklemek amacı ile araçların kısa süreler içinde durdurulması Duraklama dır. Duraklama, bekleme amacı ile yapılırsa, bunun süresi en fazla 5 dakikadır. Bu sürenin geçirilmesi parketme sayılır. 116

125 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Duraklamanın Yasak Olduğu Yerler Taşıt yolu üzerinde sürücülerin; a. Duraklama yasağının, bir trafik işareti ile belirtilmiş olduğu yerlerde, b. Sol şeritte (raylı sistemin bulunduğu yollar hariç), c. Yaya ve okul geçitleri ile diğer geçitlerde, d. Kavşaklar, tüneller, rampalar, köprüler ve bağlantı yollarında ve buralara, yerleşim birimleri içinde 5 metre ve yerleşim birimleri dışında 100 metre mesafede, e. Görüşün yeterli olmadığı tepe üstlerine yakın yerlerde ve dönemeçlerde, f. Otobüs, tramvay ve taksi duraklarında (duraklamaya izin verilen taşıtın dışındakiler için), g. Duraklayan veya park edilen araçların yol tarafındaki yanında, h. İşaret levhalarına, yaklaşım yönünde ve park izni verilen yerler dışında; yerleşim birimi içinde 15 metre ve yerleşim birimi dışında 100 metre mesafede, i. Zorunlu hâller dışında yerleşim yerleri dışındaki kara yollarında, taşıt yolu üzerinde duraklama yapmaları yasaktır. Park etme, araçların durma ve duraklama halleri dışında, genelde uzun süreli olarak bekletilmek üzere bırakılmasıdır. Aracın çalışır durumda olması veya içinde insan bulunması park etme amacını değiştirmez. Park Etmenin Yasak Olduğu Yerler 1. Duraklamanın yasak olduğu yerlerde, 2. Park etmenin trafik işareti ile yasaklandığı yerlerde, 3. Geçiş yolları önünde ve üzerinde, 4. Belirlenmiş yangın musluklarına her iki yönden 5 metrelik mesafe içinde, 5. Kamu hizmeti yapan yolcu taşıtlarının duraklarını belirten levhalara her iki yönden 15 metre mesafe içinde, 6. Üç veya daha fazla taşıt yolu olan kara yolunun ortadaki taşıt yolunda ve üç ya da daha fazla şeritli yollarda, aksine bir işaret bulunmadıkça gidiş yönüne ayrılmış en sağ şerit dışındaki şeritlerde, 7. Kurallara uygun olarak park etmiş araçların çıkışına engel olacak şekil ve yerlerde, 8. Geçiş üstünlüğü olan araçların giriş ve çıkışlarının yapıldığı yerleri belirten işaret levhalarına 15 metrelik mesafe içinde, 9. Kamunun faydalandığı; a. Herkesin araçları ile girip çıkabildiği park, bahçe, garaj, sinema ve benzeri her çeşit tesisin, b. Fabrika, atölye, iş hanı ve benzeri iş yerlerinin, c. Okul, hastane ve benzerlerinin giriş ve çıkış kapılarının her iki yönünden 5 metrelik mesafe içinde, 10. Park için yer ayrılmamış veya trafik işaretleri ile belirlenmemiş alt ve üst geçitler ile köprüler üzerinde veya bunlara 10 metrelik mesafe içinde, 11. Belirli kişi, kurum ve kuruluşlara ait araçlara trafik komisyonları kararları ile ayrılmış ve bir işaretle belirlenmiş park yerlerinde (izin verilen araçlar hariç), 12. Yayaların geçişine engel olmayacak şekilde ayrılmış, işaretlerle belirlenmiş ve il ve ilçe trafik komisyonunca karara bağlanmış olmak şartıyla, geniş ve uygun durumdaki yaya yollarında bulunan park yerleri dışındaki yaya yollarında, 13. Mecburî hâller dışında yerleşim yerleri dışındaki kara yollarında, taşıt yolu üzerinde, 14. Özürlülerin araçları için ayrılmış park yerlerinde park etmek yasaktır. Işıkların Kullanılması 4.51 numaralı yansıyı gösterin. Katılımcılara hava şartlarının gerektirmediği durumlarda sis farlarını kullanıp kullanmadıklarını, kullanıyor iseler bunun diğer sürücüleri nasıl etkilediğini sorun. 117

126 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Araçların sürülmesi sırasında ışıklarının kullanılması bakımından mecburiyet ve yasaklar aşağıda belirtilmiştir: Uzağı Gösteren Işıklar (Uzun Huzmeli Farlar) 1. Yerleşim birimleri dışındaki kara yollarında geceleri seyrederken, yeterince aydınlatılmamış tünellere girerken, benzeri yer ve hâllerde uzağı gösteren ışıkların yakılması mecburîdir. Ancak, sürücülerin yeterli mesafeyi açık olarak görebildiği ve kendi aracının da yeterli uzaklıktan görülebileceği hâllerde, uzağı gösteren ışıklar yerine yakını gösteren ışıklar kullanılabilir. 2. Karşı yönden gelen araç sürücülerinin ve kara yolunu kullanan diğer kişilerin gözlerini kamaştıracak bütün hâllerde, uzağı gösteren ışıkların yakılması yasaktır. Yakını Gösteren Işıklar (Kısa Huzmeli Farlar) 1. Karşılaşmalarda, 2. Aydınlatmanın yeterli olduğu kesimlerde, 3. Öndeki aracı yakından izlenirken, 4. Uzağı gösteren ışıkların uyarma için kullanılması hâli dışında, yan yana gelinceye kadar bir aracı geçerken, 5. Gündüzleri görüşü azaltan sisli, yağışlı ve benzeri havalarda kullanılır. Ayrıca; Dönüş ışıklarının geç anlamında kullanılması, Sadece park veya sis ışıkları yakılarak araç sürülmesi, Karşılaşmalarda ışıkların söndürülmesi, Yönetmeliklerde gösterilen esaslara aykırı ışık takılması ve kullanılması, Sis ışıklarının; sis, kar, şiddetli yağmur sebebiyle görüşün yetersiz olduğu haller dışında ve geceleri yakını ve uzağı gösteren ışıklarla birlikte kullanılması yasaktır. Araç Manevra Kuralları 4.52 numaralı yansıyı gösterin. Katılımcılara dönüşlerde ve şerit değiştirirken sinyal verip vermediklerini ve bu durumlarda sinyal vermenin neden önemli olduğunu sorarak görüşlerini paylaşmalarını sağlayın. Araçların ışık ve far donanımları; farlar, kuyruk ve fren lambaları ile sinyallerden oluşur. Dönüş sinyallerinin kullanılması, dönüş şeridine girileceğini ve arkadan gelen araç sürücülerinin hızlarını azaltmalarını işaret eder. Ayrıca şerit değiştirmelerde öndeki ve arkadaki araçların bizim ne yapmak istediğimizi anlamalarını sağlar. Dönüşlerde sinyal verilmesi kavşaklarda karşıdan karşıya geçmek isteyen yayalar için de önemlidir. Araç sürücülerinin; parketmiş araçlar arasından çıkarken, taşıt yolunun sağına veya soluna yanaşırken, şerit değiştirirken, sağa, sola, geriye dönerken, geri giderken ve bunlara benzer hallerde; karayolunu kullananlar için tehlike ve engel yaratmamayacak şekilde manevralarını tamamlamaları gerekmektedir. İşaret Verme Kuralları 1. Araç sürücülerinin dönüşlerde, gidilen veya durulan şeridi değiştirmelerde niyetlerini önceden ve uygun bir zamanda ve mesafede dönüş ışıklarını yakarak veya kol işareti ile açık ve yeterli bir şekilde belirtmeleri, işaretlerini manevra süresince devam ettirmeleri ve manevra biter bitmez sona erdirmeleri mecburidir. 2. İşaret verildiği anda aniden şerit değiştirmek tehlikeli ve yasaktır. 3. İşaret vermeden önce, iç ve dış aynalardan ve gerekli hallerde sürücünün başını çevirip bakması suretiyle ön, arka ve yanlardan trafik durumu kontrol edilmelidir. 118

127 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Geri Gitme ve Geri Dönüşlerde 1. Araç sürücülerinin bağlantı yollarında geri gitmeleri, tek yönlü yollarda duraklama veya park manevrası dışında geri gitmeleri, iki aracın emniyetle geçemeyeceği kadar dar olan iki yönlü yol kesimlerinde karşılaşma ve geçiş kolaylığı sağlama dışında geri gitmeleri, daha geniş yollarda geriye giderken manevra dışında şerit değiştirmeleri, 2. Trafiğin yoğun olduğu yollarda geriye dönmeleri yasaktır. Uygun durumdaki yollarda geri dönüşler, diğer araçların geçişleri engellenmeden ve yolu kullananlar için tehlike yaratmayacak şekilde en az manevra ile dönülerek yapılır. Ancak, kamyon, otobüs, çekici, römork veya yarı römorklu bir aracın geri manevrası; sürücünün görüşüne açık alanda emniyetle sağlanamıyor ise bunların tehlikesizce geriye hareket edebilmeleri ve uyarılmaları için bir gözcü bulundurmaları mecburidir. Duraklanan ve Park Edilen Yerden Çıkışlarda Araç sürücülerinin, duraklanan veya park edilen yerlerden çıkarlarken; 1. Araçlarını ve araçlarının etrafını kontrol etmeleri, 2. Sakıncalı bir durum olmadığını gördükten sonra araçlarını çalıştırmaları, 3. Işıkla veya kolla, gerekli hâllerde her ikisi ile aynı zamanda çıkış işareti vermeleri, 4. Görüş alanları dışında kalan yerler varsa veya araçları kamyon, çekici, otobüs veya römork takılı bir araç ise, tehlikesizce hareket edebilmeleri ve uyarılmaları için bir gözcü bulundurmaları, 5. Yoldan geçen araçlara geçiş kolaylığı sağlayıp güvenli durumun oluştuğuna emin olduktan sonra manevraya başlamaları ve manevra bitinceye kadar gerekli önlemleri devam ettirmeleri mecburidir. Ayrıca, kamu hizmeti yolcu taşıtlarının duraklara giriş ve çıkışlarını kolaylaştırmak üzere, gerekli hallerde ilerleyen ve bulundukları yerden çıkarak veya şerit değiştirecek olan araç sürücüleri manevralarını geciktirmek zorundadırlar. Bu zorunluluk, kamu hizmeti yolcu taşıtı sürücülerinin işaret vermiş olmaları şartıyla, duraklara yanaşmalarının veya duraklardan çıkışlarının tamamlanabileceği süreler için uygulanır. Geçiş Üstünlüğüne Sahip Araçlar ve Sürücülerin Sorumlulukları 4.53 numaralı yansıyı gösterin. Geçiş Üstünlüğü, görev sırasında, belirli araç sürücülerinin can ve mal güvenliğini tehlikeye sokmamak şartı ile trafik kısıtlama veya yasaklarına bağlı olmamalarıdır. Geçiş üstünlüğüne sahip araçlar şunlardır: 1. Yaralı veya acil hastaların taşınması, bunlara ilk ve acil yardımın yapılması için kullanılan cankurtaran ve özel amaçlı taşıtlarla, yaralı ve acil hasta taşıyan diğer araçlar, 2. İtfaiye araçları ile doğal gaz ve benzeri maddelerden kaynaklanan kazalara ve olaylara bakacak acil müdahale araçları, 3. Sanık veya suçluları takip eden veya genel güvenlik ve asayiş için olay yerine giden zabıta araçları, 4. Trafik güvenliğini koruma veya trafik kazasına el koyma amacıyla olay veya kaza yerine giden trafik hizmetlerine ait araçlar, 5. Yolun yapım ve bakımından sorumlu kuruluşa ait, kar ve buz mücadelesi çalışmalarında görevli araçlar, 6. Sadece alârm sırasında olmak üzere sivil savunma hizmetlerine ait araçlar, 7. Hizmetin devamı süresince koruma araçları ile korunan araçlar. Bu araçların birbirleriyle karşılaşmalarında; geçiş üstünlüğü ve kavşaklarda ilk geçiş hakkı, yukarıda belirtilen öncelik sırası esas alınarak kullanılır. 119

128 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Geçiş üstünlüğüne sahip araçlar, ancak görev hâlindeyken geçiş üstünlüğü hakkına sahiptir. Bu hak, halkın can ve mal güvenliğini tehlikeye sokmamak, ışıklı ve sesli uyarı işaretlerini bir arada vermek şartı ile kullanılır. Bu araçların görev hali dışında geçiş üstünlüğü işaret ve hakkını kullanmaları yasaktır. Geçiş üstünlüğü bulunan bir aracın duyulur veya görülür işaretini alan sürücüler, bu araçların kolayca ilerlemelerini sağlamak için taşıt yolu üzerinde yer açmak, gerekiyorsa durmak ve bu araçlar tarafından tamamen geçilinceye kadar beklemek zorundadırlar. Bir kavşakta iken böyle bir işaret alan araç sürücüleri derhal kavşağı boşaltmak ve gerekiyorsa emniyetli bir mesafe uzaklaştıktan sonra geçişi engellemeyecek şekilde durmak ve geçiş üstünlüğüne haiz araçlar tamamen geçinceye kadar beklemek zorundadırlar. Arıza Yapan Araçların İşaretlenmesi ve Araç Çekme Kuralları 4.54 numaralı yansıyı gösterin. Katılımcılara araçlarında reflektör bulunup bulunmadığını, bulunuyorsa ne işe yaradığını sorun. Herhangi bir arıza veya trafik kazası nedeniyle kara yolunda sürülemeyecek araçlar için aşağıdaki esas ve usuller uygulanır: Durumlarına göre bozulan araçlar için park etme ve duraklamada alınacak önlemlerden gerekli olanlar uygulanmakla birlikte; a. Yol, hava ve trafik durumu ile gece ve gündüz oluşuna göre nizami park ve kuyruk ışıkları yakılmadığı, yakılamadığı veya yakılması halinde dahi 150 metre mesafeden diğer araç sürücüleri tarafından açıkça görülemediği takdirde, bozulan aracın ön ve arkasına uygun yerlere diğer araç sürücülerinin 150 metre mesafeden açıkça görebilecekleri şekilde birer kırmızı yansıtıcı veya kırmızı ışıklı cihaz konması, b. Dönemeç veya tepe üstü gibi yerlerde, kırmızı ışık cihazı veya kırmızı renkteki yansıtıcı aracın ön ve arkasında en az 30 ar metre mesafede olacak ve diğer araç sürücüleri tarafından en az 150 metreden açıkça görülebilecek şekilde yerleştirilmesi, c. Otobüs, kamyon ve çekicilerin kara yolu üzerinde arıza ve uzun süreli bırakılması halinde, normal hava şartlarında en az 150 metreden net olarak görülebilecek şekilde, 150 x 25 cm ebadında mevzuatta belirtilen teknik şartlara uygun engel işaretinin konması zorunludur. Bozulan araç, tehlikeli madde taşıyorsa her durumda kırmızı ışıklı cihaz kullanacak ve devamlı şekilde başında beklemek suretiyle gözetim altında bulundurulacaktır. Yukarıda belirtilen tedbirlerin alınması tamamlanıncaya kadar araçta acil uyarı (dörtlü ikaz) lambaları varsa bu lambaların veya dönüş lambaları birlikte yakılabiliyorsa bunların yakılması mecburidir. Araçların Çekilmesi Herhangi bir nedenle çekilerek götürülmesi gereken araçlar, kurtarıcı olarak adlandırılan Özel Amaçlı Taşıt larla çekilirler. Ancak, bir arızadan dolayı sürülemeyen veya ışık ve fren donanımları bozulan araçların, diğer bir araç ile en yakın bakım ve onarım yerine kadar çekilebilmesi için, çekilen aracın ağırlığının, çeken aracın taşıma sınırından fazla olmaması, çekilen aracın sürücüsünün yönetiminde bulunması, ışık donanımı bozuksa arkasına gündüz kırmızı yansıtıcı veya 20 x 20 cm ebadında kırmızı bez, gece ise kırmızı ışık veya kırmızı yansıtıcı konması gerekir. Ayrıca her iki aracın boş olması ve gerekli ise sürücüsünden başka birer hizmetli dışında yolcu bulunmaması zorunludur. 120

129 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Her iki aracın bağlantı yerinden çıkmayacak, kopmayacak şekilde çelik çubuk, çelik halat veya zincirle birbirine bağlanmış olması, birbirine bağlanan iki araç arasındaki açıklığın 5 metreyi geçmemesi, açıklık 2.5 metreden fazla ise, bağlantının orta kısmına gündüz, kırmızı yansıtıcı veya 20x20 cm ebadında kırmızı bez; gece, kırmızı ışık veya kırmızı yansıtıcı konması zorunludur. Çekilen aracın freni bozuk ise, çeken araç ile çekilen araç arasındaki açıklığın 1 metreden fazla olmaması, bağlantının iki aracın birbirine yaklaşmasını önleyecek şekilde (çeki demiri) olması, bu halde saatte 15, diğer hallerde 20 km den fazla hızla sürülmemesi zorunludur. Kendi kendine hareket gücü olmayan römork ve benzeri arızalı araçlar ile çekici tarafından çekilemeyecek durumda olan arızalı yarı römorkların yalnız kurtarıcı araçlar ile çekilmesi mecburîdir. Bisiklet, Motorlu Bisiklet ve Motosiklet Kullanım Kuralları 4.55 numaralı yansıyı gösterin. Katılımcılara bisiklet, motorlu bisiklet veya motosiklet kulanırken yapmamaları gereken şeyleri sorarak bir tartışma başlatın. Bu konuda öncelikle bisiklet, motorlu bisiklet ve motosikletin yasalarımızda nasıl tanımlandığının bilinmesi gerekmektedir. Bisiklet: En çok 3 tekerleği olan ve üzerinde bulunan insanın adale gücü ile pedal veya el ile tekerleği döndürülmek suretiyle hareket eden ve yolcu taşımalarında kullanılmayan motorsuz araçtır. Azami sürekli gücü 0,25 KW ı geçmeyen, hızlandıkça gücü düşen ve hızı en fazla 25 km/saate ulaştığında pedal çevrilmediği takdirde gücü tamamen kesilen elektrikli bisikletler de bu sınıfa girer. Motorlu Bisiklet: Silindir hacmi 50 santimetre küpü geçmeyen, içten patlamalı veya elektrik motoru ile donatılmış ve imal hızı 45 km/s den az olan motorlu araçtır. Motosiklet: 2 veya 3 tekerlekli sepetli veya sepetsiz motorlu araçlardır. Bunlardan karoserisi yük taşıyabilecek şekilde sandıklı veya özel biçimde yapılmış olan ve yolcu taşımalarında kullanılmayan 3 tekerlekli motosikletlere yük motosikleti (triportör) denir. Bisiklet, motorlu bisiklet ve motosiklet sürücülerinin kendi güvenlikleri ve diğer yol kullanıcıların güvenlikleri açısından yasalarda belirtilen yasaklama ve kurallara uymaları gerekmektedir. Buna göre bisiklet, motorlu bisiklet ve motosikletlerin; 1. Yaya yollarında sürülmesi, 2. Ayrı bir bisiklet yolu olduğu hâlde, bisiklet ve motorlu bisikletlerin taşıt yollarında sürülmesi, 3. İkiden fazlasının taşıt yolunun bir şeridinde yan yana sürülmesi, 4. Bunlara, sürücü arkasında yeterli bir oturma yeri olmadıkça başka kişilerin bindirilmesi ve sürücü arkasında yeterli oturma yeri olsa bile bir kişiden fazlasının bindirilmesi ve taşınması, 5. Bu araçlarla; diğer araçlar izlenirken, geçilirken, manevra yapılırken, kara yolunu kullananların hareketini zorlaştırıcı, tehlike doğurucu davranışlarda bulunulması, izin alınarak yapılan gösteriler dışında, bu araçlar üzerinde akrobatik hareketler yapılması, 6. Bu araçların, başka bir araca bağlanarak, asılıp tutunarak sürülmesi, 7. Bunların sürülmeleri sırasında; elde bagaj, paket ve benzerlerinin taşınması ve kurallara aykırı yük yüklenmesi, 8. Üç tekerlekli ve özel şekilde imal edilmiş motosikletler hariç, bu araçlar üzerine kasa, sandık ve benzerleri yaptırılarak ve kara yollarında sürülerek ticarî amaçla yük taşımada kullanılması yasaktır. Özel şekilde imal edilmiş 3 tekerlekli motosikletlerle sadece yük taşınabilir. Bunlar hiçbir şekilde yolcu taşımak üzere imal ve tadil edilemezler. Aynı zamanda yük taşımak için yapılmış olan kısmı, sürücünün ön tarafında bulunacak şekilde imal edilemez. 121

130 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Bisiklet sürenin en az bir eli, motorlu bisiklet sürenin manevra için işaret verme hâlleri dışında iki eli ve motosiklet sürücüsünün devamlı iki eliyle taşıtını sürmesi zorunludur. Yayaların Uymaları Gereken Trafik Kuralları 4.56 numaralı yansıyı gösterin. Taşıt yolunu kullanan yayaların uymaları gereken kurallar aşağıda belirtilmiştir: 1. Yayalar, taşıt yolu bitişiğinde veya yakınında yaya yolu, banket veya alan varsa buralardan yürümek, her iki tarafında banket bulunan ve kullanılabilir durumda olan yollarda kendi gidiş yönüne göre sol banketten yürümek zorundadırlar. Ancak; Diğer yayalar için ciddi rahatsızlık verecek veya tehlike oluşturacak boyut ve biçimde eşya iten veya taşıyan kişiler, taşıt yolunun en sağ şeridinde mümkün olan en az kısmı işgal etmek, araçların ilerlemelerine engel olmamak, çarpmayı önleyici ve uyarıcı tedbirleri almak şartıyla taşıt yolu üzerinde yürüyebilirler. Bir yetkili veya görevli yönetiminde düzenli şekilde yürüyen yaya kafileleri; taşıt yolunun en sağ şeridinden fazla kısmını işgal etmemek, gece ve gündüz görüşün az olduğu hallerde imkan oranında tek sıra halinde yürümek, araçların hareketlerini engellememek ve güçleştirmemek, çarpmayı önleyici ve uyarıcı tedbirleri almak şartıyla taşıt yolu üzerinde yürüyebilirler. Yayaların yürümesine ayrılmış kısımların kullanılmasının mümkün olmaması veya mevcut bulunmaması halinde yayalar; bisiklet yolu varsa bisiklet trafiğine engel olmamak şartıyla bisiklet yolunda, bisiklet yolu yoksa imkan oranında taşıt yolu kenarına yakın olmak şartıyla taşıt yolu üzerinde yürüyebilirler. Her iki tarafında yaya yolu ve banket bulunmayan veya kullanılır durumda olmayan iki yönlü trafiğin kullanıldığı kara yollarında yaya kafileleri, taşıt yolunun sağ kenarında; diğer yayalar, gidişlerine göre taşıt yolunun sol kenarında yürümek zorundadırlar. 2. Karşıdan karşıya geçişlerde, taşıt yolunun karşı tarafına geçmek isteyen yayalar taşıt yolunu, yaya ve okul geçidiyle kavşak giriş ve çıkışlarından geçmek zorundadırlar. Yayalar bu yerlerden geçerlerken; Yaya ve okul geçitlerinin bulunduğu yerlerde, geçitte yayalar için ışıklı işaret varsa bu işaretlere uymak, Geçitte yayalar için ışıklı işaret yoksa ve geçit sadece taşıt trafiği ışıklı işareti veya yetkili kişi tarafından yönetiliyorsa, geçecekleri doğrultu açıldıktan sonra taşıt yoluna girmek, Işıklı işaret veya yetkili kişilerin bulunmadığı geçitlerde veya kavşaklarda güvenlikleri açısından yaklaşan araçların uzaklık ve hızını göz önüne alarak uygun zamanda geçmek zorundadırlar. Ancak, 100 metre kadar mesafede yaya geçidi, okul geçidi veya kavşak bulunmayan yerlerde yayalar, taşıt trafiği için bir zorluk veya engel yaratmamak şartıyla ve yoldan gelen taşıtların uzaklık ve hızını kontrol ederek kendi güvenliklerini sağladıktan sonra en kısa doğrultuda ve en kısa zamanda taşıt yolunu geçebilirler. Yollarda güvenli geçiş, önce sola sonra sağa bakılarak sakınca yoksa taşıt yoluna girmek, geçiş sırasında sola ve sağa bakılarak yürüyüşe devam etmek, taşıt yoluna girmeden güvenle duramayacak kadar yaklaşmış taşıtlar varsa ilk geçiş hakkını onlara verip geçişlerini beklemek suretiyle yapılır. Yayalar için özel olarak yapılmış alt veya üst geçit, yaya köprüsü veya tüneli gibi tesisler varsa yayalar buralardan yararlanmak zorundadırlar. 3. Yaya yolu bulunmayan yollarda yürümek zorunda kalan yayalar, araç sürücülerine karşı görünürlüklerini sağlamak, can güvenliklerini daha olumlu yönde artırmak için alaca karanlık ve gece karanlığında üzerlerine reflektif aksesuar bulundurmak, uyarıcı açık renk elbise giymek veya ışık taşımak gibi tedbirleri almak zorundadırlar. 4. Yaya yollarında, geçitlerde veya zorunlu hallerde taşıt yolu üzerinde bulunan yayaların, trafiği engelleyecek, tehlikeye düşürecek davranışlarda bulunmaları, dikkatsiz hareket etmeleri, oynamaları veya bu yerleri saygısızca kullanmaları yasaktır. 122

131 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Sürücü ve Araçlarda Bulundurulması Zorunlu Olan Belgeler 4.57 numaralı yansıyı gösterin. Sürücülerin araçlarını kullanırken araçlarında bulundurmak zorunda oldukları önemli belgeler şunlardır; 1. Sürücü belgesi 2. Ruhsat (araca ait tescil ve trafik belgeleri) 3. Zorunlu mali sorumluluk sigortası ve diğer zorunlu sigortalara ait belgeler (otobüs zorunlu ferdî kaza sigortası, okul servis araçları ferdî kaza sigortası, tehlikeli maddeler zorunlu sorumluluk sigortası vb.), 4. Araç ticari ise Mesleki Yeterlilik Belgesi (SRC Belgesi), 5. Araç ticari ise Yetki Belgeleri, Taşıt Belgeleri ve Taşıt Kartları. 6. Tehlikeli atık madde taşıyan araçların üzerinde, araca ve firmaya ait valilikçe onaylanmış lisans belgesi, taşıt sürücüsünün uluslar arası eğitim sertifikası, tehlikeli atıkların yurt içinde taşınması durumunda Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne göre ilgili onayların yer aldığı uluslar arası taşımacılık formları, 7. Özel izin belgesi ve özel yük taşıma belgesiyle trafiğe çıkacak taşıtların üzerinde, izin belgeleri ve izin belgesinde gösterilen özel işaretleri, 8. Ayrıca, varsa kendilerine sefer görev emri pusulası tebliğ edilmiş olanların Sefer Görev Emri Pusulası. Trafik Kural İhlalleri ve Müeyyideleri 4.58 numaralı yansıyı gösterin. Trafik Cezaları ve Uygulanması Trafik akışının bütün yol kullanıcıları için düzenli ve güvenli bir şekilde sağlanması için trafik kurallarına uyulması zorunludur. Trafikte düzeni sağlamak ve trafik kazalarını önlemek amacıyla her ülke trafik ihlallerine karşı kendi ceza sistemini geliştirmiştir. Ülkemizde trafik ihlallerine verilecek cezalar 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu nda düzenlenmiştir. Yine aynı kanunla ceza vermeye yetkili kuruluşlar belirlenmiştir. Buna göre adı geçen kanunda yazılı trafik suçlarını işleyenler hakkında yetki sınırları içinde Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı personeli ile Ulaştırma Bakanlığının ve Karayolları Genel Müdürlüğünün ilgili birimlerinin il ve ilçe kuruluşlarında görevli ve yetkili kılınmış personelince tutanak düzenlenir. denmektedir (KTK Madde 114) ve 4.60 numaralı yansıları gösterin. Trafik zabıtası genel anlamda polis bölgesinde trafik polisi, bunun haricindeki yerlerde jandarmadan oluşmaktadır. Ayrıca emniyet genel müdürlüğünün emniyet hizmetleri sınıfındaki bütün personel de gördükleri ihlallere mümkünse müdahale etmek mümkün değilse trafik polisine bildirmekle yükümlüdürler. Ayrıca Fahri Trafik Müfettişleri de karşılaştıkları belli başlı ihlallerde kendileri tutanak tutup trafik birimine gereğinin yapılması için teslim edebilirler. Trafik zabıtası yaptığı denetimler esnasında karşılaştığı trafik ihlallerinde trafik ihlali yapan kişi anında müdahale edip tutanak düzenleyebilir. Anında müdahalenin trafiği tehlikeye düşürebileceği durumlarda ya da araçta sürücünün bulunmaması durumlarında tutanak aracın tescil plakasına da düzenlenerek ilgilisine posta yoluyla tebligat yapılır. Trafik zabıtasının tuttuğu bu tutanaklara İdari Para Cezası Karar Tutanağı denir. Ayrıca 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununda hafif hapis cezası ve hafif para cezası olarak öngörülen trafik kural ihlalinde bulunanlara 5252 sayılı kanun gereğince idari para cezası verilir. İdari para cezasına karar vermeye Mülki amir yetkilidir. 123

132 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları 4.61 numaralı yansıyı gösterin. Katılımcılara tabloda gösterilen cezalardan hiç alıp almadıklarını sorun ve 4.63 numaralı yansıları gösterin. Hakkında tutanak düzenlenenler isterlerse tutanakla kesilen para cezasını derhal ödeyebilirler. 15 gün içinde ödeme yaptıkları takdirde ceza tutarının dörtte üçünü öderler. Ödemelerin tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde yapılması gerekir. Ödenmeyen cezalara her ay %5 faiz uygulanır. Ödemeler ilgili trafik birimindeki muhasebe yetkilisi mutemetlerine, vergi dairelerine, Maliye Bakanlığı nca tahsile yetkili kılınan bankalara ve PTT idaresine ödenebilir numaralı yansıyı gösterin. Trafik İdari Para Cezası Karar Tutanağına karşı kararın kendilerine tebliğinden itibaren 15 gün içinde-cezayı ödemiş olsalar dahi- trafik mahkemelerine, bu mahkemelerin bulunmadığı yerlerde sulh ceza mahkemelerine başvuruda bulunabilirler. Başvuru yapılmaz ise ceza kesinleşmiş olur numaralı yansıyı gösterin. Trafik ihlallerinde her bir ihlal için kesilecek ceza oranları her sene Maliye Bakanlığınca belirlenir. adresinden güncel para cezası miktarları öğrenilebilir numaralı yansıyı gösterin. Ceza Puanı Uygulaması Trafik ihlallerinde para cezaları yanında ek yaptırım olarak ülkemizde sürücülere yönelik ceza puanı uygulaması da geliştirilmiştir. Ceza puanı uygulaması KTK Md. 118 ve KTY 167. Maddelerinde düzenlenmiştir. KTK da trafik suçu olarak değerlendirilen hal ve hareketleri işleyen sürücülere ihlal etmiş oldukları her trafik kuralı için, ihlalin özelliğine göre 5 ten 20 ye kadar ceza puanı verilir ve sicillerine kaydedilir. Aşağıdaki tabloda bazı ihlallere karşılık verilecek ceza puanları gösterilmiştir. Madde İhlal Konusu Para Cezası Puan 44/1-b Araç kullanırken sürücü belgelerini yanlarında bulundurmamak ve yetkililerin her isteyişinde göstermemek 154 TL 5 61/1-a Taşıt yolu üzerinde duraklamanın yasaklandığı yerlere park etmek 72 TL 15 61/1-b Taşıt yolu üzerinde park etmenin trafik işaretleri ile yasaklandığı yerlerde park etmek 72 TL 10 51/2-a Hız sınırlarını %10 dan %30 a (otuz dahil) kadar aşmak 154 TL 10 51/2-b Hız sınırlarını %30 dan fazla aşmak 319 TL 15 47/1-b Kırmızı Işık Kuralına Uymamak 154 TL

133 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları 4.67 ile 4.70 numaralı yansıları sırayla gösterin. Belgelerin Geçici Olarak Geri Alınması Trafik kuralının ihlal edildiği tarihten geriye doğru 1 yıl içinde toplam 100 ceza puanı (100 puan dahil) alan sürücülerin; Birinci defada 2 ay süre ile sürücü belgeleri geri alınır ve bu sürücüler Motorlu Taşıt Sürücüleri Kursu Yönetmeliğine göre eğitim aldıktan sonra belgelerini geri alabilirler. Aynı yıl içinde ikinci defa 100 ceza puanı dolduran sürücülerin sürücü belgeleri 4 ay süre ile geri alınır ve sürücüler, psiko-teknik değerlendirmeye ve psikiyatri uzmanının muayenesine tâbi tutulur. Muayene sonucunda sürücülük yapmasına engel hâli bulunmayanların belgeleri, süresi sonunda iade edilir. 1 yıl içinde 3 defa 100 ceza puanını dolduran sürücülerin sürücü belgeleri süresiz olarak iptal edilir. Ölümle sonuçlanan trafik kazalarına asli kusurlu olarak sebebiyet veren sürücülerin sürücü belgeleri 1 yıl süre ile geri alınır. Ayrıca aşağıdaki durumlarda trafik zabıtası şahısların sürücü belgelerini re sen alabilir: (KTY 167/c) Alkollü içkilerin etkisi altında araç kullanmak suçunun geriye doğru 5 yıllık süre içerisinde birinci ve ikinci defa işlenmesi durumunda, Geriye doğru bir yıl içerisinde hız sınırlarının %30 dan fazla 5 kez ihlal edilmesi halinde, Bir yıl içerisinde 100 ceza puanının birinci ve ikinci defa doldurulması halinde trafik zabıtası şahısların sürücü belgelerini re sen alabilir. Geri alınma süresi içinde araç kullandığı tespit edilenler sürücü belgesiz araç kullanmayı düzenleyen KTK nın 36 ncı maddesinin üçüncü fıkrasına göre cezalandırılırlar. Sürücü belgesi alındıktan sonra çeşitli suçlardan mahkum olan sürücülerin; Türk Ceza Kanununun uyuşturucu ve uyarıcı madde imal ve ticaretini düzenleyen 188. Maddesi, uyuşturucu ve uyarıcı madde kullanılmasını düzenleyen 190. Maddesi ile kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak suçunu düzenleyen 191. Maddesi, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunun yolcu beraberinde kaçak eşya bulunmasını düzenleyen 6. Maddesi, 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar Hakkında Kanunun kaçak silahları ülkeye sokmak, taşımak ve satmak amacıyla teşekkül kuranlarla yönetenler veya teşekküle mensup olanlara ilişkin düzenlemeleri içeren 12 nci maddesinin 3 üncü ve takip eden fıkralarındaki suçlardan mahkumiyeti halinde süresiz olarak geri alınır. Ayrıca üçüncü defa alkollü araç kullanmaktan ceza alanların da sürücü belgeleri mahkeme tarafından süresiz geri alınır ile 4.76 numaralı yansıları sırayla gösterin. Araçların Trafikten Men Edilmesi Trafik zabıtası veya yetkililerce kanunda ve yönetmelikte belirtilen hallerde araçla ilgili belgelerin alınması ve aracın belirli bir yere çekilerek trafikten alıkonulmasına araçların trafikten men edilmesi denir. (KTK Md. 3) Hangi hallerde araçların trafikten men edileceği 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanununda (KTK) belirtilmiştir. Buna göre aşağıdaki durumlarda araçlar trafikten men edilir: 1. KTK Md. 20/1-e) Tescil yapılmadan trafiğe çıkarılan araçlar, tescil yapılıncaya kadar trafikten men edilir. 2. KTK Md. 21) Tescil edilen araçlar trafik belgesi ve tescil plakası almadan karayoluna çıkarılamazlar. Bu gibi araçlar eksiklikleri giderilinceye kadar trafikten menedilir. Ancak, ilk tescili yapılan araçlar için düzenlenen tescile ilişkin geçici belgelerin geçerlilik süresi içinde, trafik belgesi alma zorunluluğu aranmaz. 3. KTK Md. 25) Tescilsiz olup, karayolunda geçici olarak kullanılacak araçlar, geçici trafik belgesi ve geçici tescil 125

134 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları plakaları alınmadan trafiğe çıkarılması ya da bu belge ve plakaların başka araçta veya süresi bittiği halde kullanılması durumunda araçlar trafikten men edilir. 4. KTK Md. 26) Araçlarda, bulundurulması mecburi olan (çalışma yerini ve şeklini, kapasite ile diğer niteliklerini belirleyen plaka, ışık, renk, şekil, sembol ve yazı gibi) ayırım işaretlerinin bulundurulmaması durumlarında araçlar trafikten men edilir. 5. KTK Md. 28) Emniyet araçlarının renklerine göre boyama şekli ile ayırım işaretleri diğer resmi ve özel kuruluşlarla gerçek ve tüzel kişilere ait araçlarda kullanılması halinde araçlar aykırılık giderilinceye kadar trafikten men edilir. 6. KTK Md. 30/a) Servis freni, lastikleri, dış ışık donanımından yakını ve uzağı gösteren ışıklar ile park, fren ve dönüş ışıkları noksan, bozuk veya teknik şartlara aykırı olan araçlar teknik şartlara uygun duruma getirilinceye kadar trafik zabıtasınca trafikten men edilir. 7. KTK Md. 30/b) Diğer eksiklik ve bozuklukları bulunan araçlarla, görüşü engelleyecek veya bir kaza halinde içindekiler için tehlikeli olabilecek süs aksesuar eşya ve çıkıntıları olan araçları kullananlarla, karayolunu kullananlar için tehlike yaratacak şekilde olan veya görüşü engelleyecek ve çevredekileri rahatsız edecek derecede duman veya gürültü çıkaran araçları kullanan sürücüler ihtar edilir, tekrarı halinde araçlar trafikten men edilir. 8. KTK Md. 31) Kamyon, çekici ve otobüslerde takoğraf, taksi otomobillerinde ise taksimetre bulundurmamak, kullanmamak veya kullanılır şekilde bulundurmamak suçunu işleyen arac sürücülerinin araçları trafik zabıtasınca eksiklikleri giderilinceye kadar trafikten men edilir. 9. KTK Md. 32) Araç üzerinde yapılan teknik değişikliğin 30 gün içinde tescil yapan kuruluşa bildirilmesi zorunludur. Üzerinde teknik değişiklik yapılan araçlar, değişikliğin şartlara uygun olarak yapıldığı belgelenip bu durum ilgili tescil bürosunda tescil edilinceye ve trafik belgesine işleten tarafından yazdırılıncaya kadar trafikten men edilir. 10. KTK Md. 34) Muayene süresi geçirilen veya sahip değiştirme hali hariç, özel muayene yaptırılması zorunlu olduğu halde yaptırılmamış araçlar trafikten men edilir. 11. KTK Md. 65) Tehlikeli ve zararlı maddelerin gerekli izin ve tedbirler alınmadan taşınması, ağırlık ve boyutları bakımından taşınması özel izne bağlı olan eşyanın izin alınmadan yüklenmesi, taşınması ve taşıttırılması hallerinde yük taşımasında kullanılan taşıtlar, gerekli izinler sağlanıncaya kadar trafikten men edilir. Ayrıca karayolu yapısı ve kapasitesi ile trafik güvenliği bakımından tehlikeli olabilecek tarzda yükleme yapılan araçlar da gerekli şartları sağlayıncaya kadar trafikten men edilirler. 12. KTK Md. 91) Geçerli teminat tutarları üzerinden zorunlu mali sorumluluk sigortası bulunmayan araçlar eksikliği giderilinceye kadar trafikten men edilir. 13. KTK Ek Madde 2) Motorlu araç tescil ve trafik belgesinde gösterilen maksadın dışında kullanılan araçlar 15 gün süreyle trafikten men edilir. 14. KTK Ek Madde 2/3) İlgili belediyeden izin veya ruhsat almaksızın, belediye sınırları dâhilinde ticari amaçlı yolculuk yapıldığı takdirde araç 60 gün süre ile trafikten men edilir. 15. KT Yönetmeliği Md.53) Özürlülere ait yurt dışından ithal edilmiş olan özel tertibatlı araçların Yönetmelikte izin verilen kişiler dışında başkaları tarafından kullanıldığının tespiti halinde; araç trafikten men edilerek bu hususta düzenlenecek bir tutanakla mer i mevzuat çerçevesinde işlem yapılmak üzere Gümrük Müsteşarlığının ilgili birimlerine intikal ettirilir. Trafikten men edilen araçlar, Büyükşehirlerde Ulaşım Koordinasyon Merkezlerince, diğer il ve ilçelerde ise il ve ilçe trafik komisyonları tarafından yetkilendirilmiş bir park yerine, yetkilendirilmiş park yeri bulunmaması halinde ise varsa trafik kuruluşlarının yoksa mülki idare amirliklerince belirlenecek diğer kamu kurum veya kuruluşlarına ait park yerlerine çekilir. Zorunlu mali sorumluluk sigortası bulunmayan ya da karayolunda sürülmeye elverişli olmayan araçların trafikten men edilecekleri veya muhafaza altına alınacakları yere götürülmesi çekici/kurtarıcı araçları marifetiyle yapılır. Bu işlemlere dair masraflar araç sahibi, işleteni veya sürücüsü tarafından karşılanır. Karayolları Trafik Kanunu ve Trafik Yönetmeliğinde belirtilen ihlalleri dolayısıyla trafikten men edilen, ancak KTY 125. Madde kapsamında geçici olarak trafiğe çıkış izni verilebilmesi için gerekli şartları taşıyan araçlar ile eksiklikleri denetim noktasında giderilen araçlar, trafikten men tutanağına gerekli şerh düşülerek otoparka götürülmeksizin denetim mahallinde sahibine, işletenine veya sürücüsüne teslim edilir. 126

135 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları KTK 26, 28, 30. Ve 31. Maddeleri gereğince men edilen araçlar için Yönetmeliğin ekindeki Geçici Olarak Trafiğe Çıkış İzin Belgesi düzenlenmek suretiyle yedi iş gününe kadar izin verilir ve araç kayıtlarına gerekli şerh düşülür. Süresi sonunda gerekli şartları sağlamadığı veya eksikliklerini gidermediği tespit edilen araçlar trafikten men edilir. Bu araçlara tekrar izin verilmez. Ancak, bulundukları yerde gerekli şartları sağlamaları veya eksikliklerini gidermeleri halinde trafiğe çıkarılmasına müsaade edilir. Işık donanımındaki bozukluk veya eksiklikler nedeniyle trafikten men edilen araçlara, günün kararması ile günün aydınlanması arasındaki zamanda geçici olarak trafiğe çıkış izni verilmez. Bu süre içerisinde trafikten men edilen ancak denetim mahallinde eksikliğini gideremeyen araçlar çekici/kurtarıcı marifetiyle çekilmek suretiyle trafikten men edilir. Bu işlemlere dair sorumluluk ve masraflar araç sahibi, işleteni veya sürücüsü tarafından karşılanır. Kanunun 32. ve 34. maddeleri gereğince trafikten men edilen araçlara, işlemleri yaptırmaları amacıyla Geçici Olarak Trafiğe Çıkış İzin Belgesi düzenlenmek suretiyle yedi iş gününe kadar izin verilir ve araç kayıtlarına gerekli şerh düşülür. Bu süre sonunda gerekli şartları sağlamadığı tespit edilen araçlar trafikten men edilir ve araç tescil belgesine el konulur. Karayolunda sürülmeyeceğine ve her türlü hukuki ve mali sorumluluğun kendilerine ait olduğunu belirtir taahhüt alınması kaydıyla çekici/kurtarıcı marifetiyle götürülmek üzere KTY Ek-33 te yer alan izin belgesi tanzim edilerek 7 iş gününe kadar tekrar izin verilir ve sahibine veya işletenine teslim edilerek araç kayıtlarına gerekli şerh düşülür sayılı Kanunun 36, 39, 48, 49 ve 118 inci maddeleri gereğince sürücülerin araç sürmekten men edilmesi halinde araç; sahibine, işletenine veya bu kişilerin uygun görmesi ile araç cinsi için geçerli sürücü belgesi olan bir başka sürücüye teslim edilir. Aksi halde araç ilgili kişi teslim alıncaya kadar muhafaza altına alınır. İlgili kanun hükümleri gereğince trafikten men edilerek alıkonulan, ancak sahipleri tarafından altı ay içinde teslim alınmayan veya aranmayan araçlar Hazinece satılarak, bedelleri emanet hesabına alınır. Bu araçların maliklerinden adresi bilinenlere, satışından önce tebligat yapılır. Eğitmene Not: Eğitim sürecinde yetişkinlere aktarılacak pek çok bilgi bulunmaktadır. Bu bilgilerin yetişkinler açısından sıkıcı olarak algılanmasını önlemek için zaman zaman geribildirimler almanız, yetişkinleri sürece katmanız, onların deneyimlerini paylaşmalarını sağlamanız önemlidir. Sonuç Kapanış 1. Katılımcılara buraya kadar bir sorusu olup olmadıklarını sorun. Soru cevap kısmı katılımcılarla bağ kurabilmek ve anlatılan konuların öğrencilerin zihninde yer etmesi açısından çok önemlidir, geçiştirmeyin. Gelen soruları dikkatle dinleyin ve ciddiye alarak cevap verin. Konuyla ilgili olmayan sorular gelirse de bilginiz dâhilinde cevap vermeye çalışın ya da soruyu soran katılımcıya o konuda harici bir kaynaktan araştırma yapmaya yönlendirin. 2. Hiç soru sorulmuyor ise katılımcıları soru sormaları için cesaretlendirin. Katılımcılar soru sormak için çekiniyor olabilirler. En az bir soru cevaplamadan sıradaki konuya geçmeyin ya da semineri bitirmeyin. 3. Semineri bitirken katılımcılara sıcak bir şekilde teşekkür edin. Sunumunuzu isteyenler olur ise onları trafik.gov.tr ye yönlendirin. Bu, onların internet sitesine aşina olmalarını sağlayacaktır. 127

136 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.1 Güvenli Trafik Bilinci ve Trafik Kuralları Değerlendirme 4.1 Bu bölümde amaçlanan kazanımlara ulaşılıp ulaşılmadığını ölçmek ve konuları pekiştirmek için gruba aşağıdaki sorulardan bazılarını yöneltebilir ve sunumun sonucunda genel bir değerlendirme yapabilirsiniz. Doğru cevaplar için teşekkür edin. Yanlış cevapların doğrusunu bulana kadar diğer katılımcıların, yanıtlarını alınız. 1. Trafik kazalarının bazı ülkelerde az, bazı ülkelerde fazla olmasının nedenlerini sorunuz. Cevapları trafik kurallarına uyma ve güvenli trafik bilincine sahip olma doğrultusunda değerlendiriniz. 2. Taşıt yolunun dar olduğu yerlerde geçiş kolaylığı sağlamak için geçiş hakkının hangi araçlara verilmesi gerektiğini sorunuz. 3. Sürüş güvenliği için, saatte 60 km hızla giden bir aracın önündeki araçla asgari ne kadar mesafe bulunması gerektiğini sorunuz. 4. Yasal sınırların üzerinde alkollü içki etkisi altında araç kullanmanın cezasının ne olduğunu sorunuz. 5. Katılımcılara, uygun olmayan hız kavramının ne anlama geldiğini sorarak bunun tehlikelerini açıklamalarını isteyiniz. 6. Katılımcılara kendi kullandıkları aracın hız sınırlarının ne olduğunu sorunuz. 7. Emniyet kemeri takmanın faydalarını sorunuz. 8. Sürücülerin önlerinde giden bir aracı geçebilmeleri için gerekli olan şartları sorunuz. 9. Katılımcılara, geçiş üstünlüğüne sahip bir aracı farkettiklerinde ne yapmaları gerektiğini sorunuz. 10. Katılımcılara, trafik idari para cezalarının ödenmesi ile ilgili esasları sorunuz. Eğitmen Notları Hedef grubundaki katılımcıların, yetişkinlerden oluştuğunu, bu nedenle hitap şeklinizi onlara göre ayarlamamız gerektiğini unutmayın. Yetişkinlerin öğrenme hızı ve kapasitesi çocuklara ve gençlere göre daha yavaştır. Ancak konunun mesleki başarılarını ve kendi hayatlarını ilgilendirmesinden dolayı öğrenmeye isteklilikleri ve motivasyonları yüksek olacaktır. Bu durumu seminerin daha verimli geçmesini sağlayacaktır. Grubu sayısının ve sürenin uygun olması halinde seminer başında katılımcıların sizinle ve bir birleriyle tanışması daha samimi bir eğitim ortamının oluşmasını sağlayacaktır. Böylece katılımcılar tartışmaya ve soru sormaya daha istekli, öğrenmeye hevesli ve daha katılımcı olacaklardır. 128

137 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4.2 Sürüş Güvenliği - Seminer Planı Bölümün Amacı Bu bölümün amacı, hedef gruptaki bireylere, aracın bakımı, sürüş güvenliğini etkileyen faktörler, trafik kazalarına karşı koruyucu tedbirler ve kaza sonrası alınacak önlemler ile ilgili bilgi, beceri, tutum ve davranışlar kazandırmaktır. Kazanımlar 1. Aracının güvenli ve bakımlı olmasını temin eder. 2. Sürüş güvenliğini olumsuz yönde etkileyen faktörlerin farkındadır. 3. Kazalara karşı her zaman dikkatlidir ve gerekli koruyucu tedbirleri alır. 4. Kaza sonrası yapılması gereken önlemleri alır. 5. Maddi hasarlı kazalarda tutanak hazırlar Öğretim Araç ve Gereçleri Sunumu gerçekleştirebilmek için bir bilgisayar. Projeksiyon cihazı ve yansıtma perdesi. Yansıtma perdesi bulunmayan ortamlarda aynı işlevi görebilecek bir duvar kullanılabilir. Beyaz tahta ve tahta kalemleri. Seminer ortamında tahta bulunmuyorsa, eğitici seminer başlamadan önce kâğıtlı tahta (flipçart) temin edilmesini sağlamalı ya da yanında getirmelidir. Yardımcı Materyaller Sürücü ve Yaya Trafik Eğitim Seti nde bulunan, Modül 4 için hazırlanmış sunum. Yöntem ve Teknikler Anlatım, soru-cevap, tartışma. Kaynaklar Kullanılması gereken harici bir kaynak bulunmamaktadır. Önerilen Süre 45 Dakika 129

138 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4. 2 Sürüş Güvenliği Giriş Modül için hazırlanmış sunumun kapak sayfasını perdeye yansıtın. 2. Gün içerisinde katılımcılar ile ilk kez karşı karşıya geliyorsanız, kendinizi sıcak ve samimi bir şekilde tanıtın, görevinizi ve kısa bir özgeçmişinizi paylaşın. 3. Adınızı, soyadınızı ve uygun görüyor iseniz e-posta adresinizi tahtaya yazın. 4. Seminerin ne amaçla verildiğini, genel olarak hangi konulara değineceğinizi ve seminerin yaklaşık olarak ne kadar süreceğini söyleyin. 5. Katılımcıların iş deneyimlerini saptamaya çalışın. Bunun için Aranızda yıl itibarıyla en fazla iş tecrübesi olan sürücü kimdir? vb. sorular sorabilirsiniz. Seminer süresince, tutum ve davranışlarınızı ağırlıklı yaş, gelişim özelliklerine göre ayarlamanız seminerin daha verimli geçmesini sağlar. Hedef grubun gelişim ve öğrenme özellikleri için Eğitmen Notları bölümünden yararlanabilirsiniz. Eğitmene Not: Bölümün başında yetişkinlere bölüm içerikleri ile ilgili merak ettikleri konuları ve ihtiyaç duydukları bilgileri sorabilirsiniz. Bu şekilde yetişkinler kendi ihtiyaçlarını gözden geçirecek ve beklentilerinin eğitimin içeriğine uygun olup olmadığını göreceklerdir. Öğrenme Etkinlikleri Katılımcılara seminerin amacını ve seminer sonunda katılımcılardan beklentilerinizi açıklayın. Araç Bakımı ve Önemi 4.78 ile 4.81 numaralı yansıları sırayla gösterin. Araçların Periyodik Muayenesi Eğitmene Not: Yetişkin grupları hem yaş hem bireysel farklılıklar açısından çeşitlidir. Eğitim sürecinde grubun genel özelliklerini öğrenmek ve bunlara dikkat etmek gerekir. Trafikte kullanılan tüm araçlar karmaşık elektronik sistemlerden ve çok çeşitli mekanik parçalardan meydana gelmektedir. Güvenli sürüş ancak anılan bu sistemlerin ve parçaların kusursuz bir şekilde çalışması ile mümkündür. Araçlar trafikte kullanıldıkça parçalarının çeşitli nedenlerle aşınması, yıpranması ya da bozulması kaçınılmazdır. Bu da trafikte istenmeyen can ve mal kayıplarına yol açabilmektedir. Bu nedenle araçların periyodik bakımlarının yapılması sadece aracın verimliliğinin artırılması ya da araç ömrünün uzaması için değil aynı zamanda araçların donanımından kaynaklanabilecek kazaların önüne geçilmesi için de son derece hayati önem taşımaktadır. KTK ya göre trafiğe çıkan tüm araçların teknik şartlara uyup uymadıklarının tespiti için araçların belirli zamanlarda muayene edilmesi zorunludur (KTK Md. 34). Teknik şartlara uygun durumda bulunmayan araçların trafiğe çıkarılması yasaktır (KTY Md. 67). Yapılan denetimlerde bu tür durumlarla karşılaşan trafik zabıtası aracı muayene istasyonuna sevk etmekle yükümlüdür. 130

139 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4. 2 Sürüş Güvenliği Ülkemizde araçların periyodik muayeneleri günümüzde Ulaştırma Bakanlığı tarafından yetkilendirilen TÜVTURK ismindeki özel bir kuruluş tarafından yapılmaktadır. Muayene yaptıracak araç sahipleri kuruluşun web sitesinden ya da telefon aracılığı ile randevu alarak ya da isterlerse direkt muayene istasyonuna giderek araçlarını ilgili mevzuatça belirlenen bir ücret karşılığı muayene ettirebilmektedirler. Araç muayeneleri tarihli Araç Muayene İstasyonlarının Açılması, İşletilmesi ve Araç Muayenesi Hakkındaki Yönetmelik hükümleri çerçevesinde yapılmaktadır. Muayene esnasında bir aracın farlarından bagaj kilidine kadar araçların tüm donanımı test ve kontrol cihazları ile muayene edilmektedir. İlgili yönetmeliğin 14. Maddesine göre muayene sonucunda araçlar şu dört grupta değerlendirilir: Kusursuz, Hafif Kusurlu, Ağır Kusurlu, Emniyetsiz. Araçların yapılan muayene sonucunda yeniden muayenesine gerek duyulmayan derecedeki kusurları hafif kusur olarak değerlendirilir. Ağır kusurlu bulunan araçların söz konusu kusurlarının giderilmesi için bir aylık ek süre verilir. Kusur giderilene kadar muayene raporu ve Araç Trafik Belgesi onaylanmaz. Emniyetsiz bulunan araçlar için ise trafikten men tutanağı düzenlenerek durum trafik zabıtasına bildirilir numaralı yansıyı gösterin. Araçların Kışlık Bakımları Kış ayları genel olarak havaların soğuduğu, yağmur ve kar yağışının diğer mevsimlere göre daha çok beklendiği aylardır. Bu nedenle aşırı soğuk hava, buzlanma, kaygan yol gibi bir araç için trafikte risk oluşturabilecek faktörler diğer mevsimlere göre kış aylarında daha yüksektir. Araç sürücüleri kış aylarında trafiğe çıkmadan önce bu riskleri iyi bilmeli aracının bakımını da ona göre yapmalıdır. Araçlarda kış aylarında etkilenebilecek parçaların başında motorlar, lastikler ve silecekler gelmektedir. Soğuk havalarda motorun sağlıklı çalışabilmesi için mutlaka araca uygun antifriz konmalı ve kontrolü yapılmalıdır. Araçlarda soğuk hava şartlarına göre üretilmiş kış lastikleri kullanılmalı ayrıca kullanılan lastiklerin de diş derinliği kontrol edilmeli ve lastiklerde hava basıncının soğuk havalarda düşebileceği göz önüne alınarak lastik havaları sık sık gözden geçirilmelidir. Sileceklerin özellikle yağmurlu havalarda görüş güvenliği açısından hayati önemi bulunmaktadır. Deforme olmuş ya da kirlenmiş silecekler aniden bastıran bir yağmurda sürücünün görüşünü kapatabilmekte, bazı durumlarda sürücülerde paniğe bile sebep olabilmektedir. Bu nedenle sileceklerin ve silecek suyunun da kontrolü yapılmalıdır. Yukarıda sayılan aksamdan başka araçlarda klima, farlar ve akü de kontrol edilmelidir. Klimaların ısıtma performansı ve de kapıların içerideki sıcak havayı tutup tutmadığına bakılmalıdır. Araç farlarına yağmurlu ve karlı uzun kış gecelerinde daha çok iş düşmektedir. Hem sürücünün görüşü hem de aracın görünürlüğü açısından araç farlarının, stop lambalarının ve dönüş sinyallerinin sağlıklı çalışıp çalışmadığının kontrolü yapılmalıdır. Diğer mevsimlere göre klima ve farlar daha çok çalışacağından dolayı araçlardaki akülerin performansı da göz önünde bulundurulması gereken diğer bir husus olmaktadır. Bu nedenle akülerin voltaj testi yapmak suretiyle performansları ölçülmelidir. Karlı ve buzlu yollarda en önemli risk kaygan yollar olmaktadır. Bu nedenle araçlarda yol tutuşunu artırmak için sürücüler yanlarında zincir bulundurmalı, olası yolda kalma durumlarında kullanmak üzere de takoz ve çekme halatı araçlarında bulunmalıdır. Kış mevsiminde karşılaşılabilecek diğer bir risk de aşırı kar yağışından ya da çığ düşmesi sonucu oluşabilecek yol kapanmalarıdır. Kapanan yollarda yolun açılması bazen saatleri hatta günleri de bulabilmektedir. Bu nedenle sürücülerin özellikle uzun yola gideceklerse yanlarında mutlak surette bekleme süresince kendilerini ve varsa yanlarındaki yolcuları sıcak tutabilecek giyecek ya da battaniye bulundurmaları, uygun miktarda yiyecek bulundurmaları da alınabilecek önlemler arasında sayılabilir. 131

140 Modül 4 Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4. 2 Sürüş Güvenliği Ayrıca araçlarda KTY gereği her mevsim bulundurulması gereken malzemelerin de eksiksiz olduğu kontrol edilmelidir. Aksi takdirde KTK 31. Maddesi gereğince eksik malzeme bulunduran sürücüler hakkında cezai işlem yapılabilmektedir numaralı yansıyı gösterin. Araçların Yazlık Bakımları Yaz ayları okulların kapanmasıyla birlikte insanların yollara dökülüp tatil amacıyla tatil beldelerine, akrabalarını görme amacıyla memleketlerine ya da mevsim gereği uygun iş bulma amacıyla uzak beldelere gittikleri aylardır. Bu nedenle diğer mevsimlere göre trafik yoğunluğu özellikle şehirlerarası yollarda yaz aylarında oldukça artmaktadır. Ayrıca hava sıcaklıkları bu mevsimde diğer aylara göre oldukça sıcak ve denize kıyısı olan bölgelerimizde nemli geçmektedir. Araç sahipleri bu hususların bilincinde olarak araçlarının yazlık bakımlarını yapmalıdırlar. Yaz aylarında uzun yola çıkma ihtimali arttığı için sürücülerin öncelikle halk arasındaki tabiriyle aracın yağına ve suyuna yani araçtaki bütün sıvıların yeterli ve sağlıklı olup olmadığına baktırmaları, eksik olması ya da özelliğini kaybetmiş olmaları durumunda değiştirmeleri gerekmektedir. Sıcak havalarda araçlarda öncelikle motorlar diğer mevsimlere göre daha çabuk ısınacağından dolayı motor yağının durumu sık sık kontrol edilmeli yağ çubuğundaki belirtilen aralıktan düşükse yağ takviyesi yapılmalıdır. Yine motorun korunması ile ilgili olarak hava filtresine bakılması gerekiyorsa değişimi sağlanmalıdır. Hava filtresinin temiz olması motorun sağlıklı çalışması yanında yakıt tüketimini de önemli ölçüde azaltacaktır. Yine aşırı sıcaklıklar motor soğutma sistemini olumsuz yönde etkileyebileceğinden ve motorun hararet yapmasına yol açabileceğinden dolayı aracın soğutma sistemindeki sıvının durumu da kontrol edilmelidir. Fren hidroliği kontrol edilmesi gereken diğer önemli kısımlardan biridir. Hidrolik sıvısı minimumlarda ise normal seviyesine çıkarılmalıdır. Ayrıca silecek suyunun eksik oluşu yolda tozlanan camları temizlemede sileceklerin iyi temizlemesini önleyecek bu da sürücünün görüşünü engelleyecektir. Bu nedenle silecek suyunun da uzun yola çıkmadan önce kontrol edilmesi önemlidir. Lastiklerin kontrolü de yine her zamanki gibi yaz mevsimi başlangıcında yapılmalı araçta kış lastikleri mevcutsa mevsime uygun lastikle değiştirilmeli lastik diş derinliği kontrol edilmeli lastik basıncı uzun yola çıkmadan önce araçtaki yük durumu da göz önüne alınarak mutlaka kontrol edilmeli ve uygun seviyede olup olmadığına bakılmalıdır. Bunaltıcı sıcaklar başlamadan öncen klimaların da düzgün bir şekilde araç içine yeterli derecede soğuk hava sağlayıp sağlamadığına bakılmalı herhangi bir sorun olması durumunda araç yetkili bir servise götürülüp klima gösterilmelidir. Ayrıca araçlarda KTY gereği her mevsim bulundurulması gereken malzemelerin de eksiksiz olduğu kontrol edilmelidir. Aksi takdirde KTK 31. Maddesi gereğince eksik malzeme bulunduran sürücüler hakkında cezai işlem yapılabilmektedir numaralı yansıyı gösterin. Araçlarda Bulundurulması Gerekli Avadanlıklar Avadanlık bir aracı onarmak için kullanılan alet takımına denmektedir (TDK Sözlük). Trafikte sürücüler her an her şeye hazır olmak zorundadırlar. Yolda giderken patlayan bir lastik, aniden yağan bir kar, ya da araçta aniden çıkan ufak çapta bir yangın gibi çeşitli olumsuzluklarla baş edebilmek için sürücülerin şu malzemeleri araçlarında bulundurmaları gerekir: 132 Özellikle kış aylarında kullanmak üzere zincir, çekme halatı, takoz vb. malzemeler İçinde ilk yardım malzemeleri olan ecza dolabı Stepne

141 Modül 4 Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4. 2 Sürüş Güvenliği Kriko ve bijon anahtarı Yangın söndürme cihazı Yedek ampul Pense, tornavida Seyyar lamba ya da el feneri Eğitmene Not: Yansılarda yer alan kurallar ve bilgiler sizlere hatırlatıcı olması amacıyla hazırlanmıştır. Bunları doğrudan okumak yerine yetişkinlerle göz teması kurarak, uygun ses tonunu kullanarak onların görüşlerini, deneyimlerini paylaşmalarını sağlayarak sürdüreceğiniz etkinlikler daha verimli olacaktır ve 4.86 numaralı yansıları gösterin. Araç Lastikleri ve Önemi Bir araçta lastikler aracın yükünü taşıyan ve aracın yerle temasını sağlamakla görevli parçalardır. Bu nedenle araçların güvenli sürüşlerinde lastiklerin standartlara uygun oluşu ve mevsimine göre uygun lastik kullanımı sadece araç performansı için değil trafikte güvenli araç kullanımı açısından da önemlidir. Lastikler ne kadar sağlam olursa bir aracın yol tutuşu o kadar iyi, aracın durma süresi de bir o kadar kısa olacaktır. Lastiklerle ilgili sürücülerin bilmeleri gereken hususların başında kullandıkları lastiklerin raf ömürlerini bilmeleri ona göre lastikleri uygun zamanda değiştirmeleri gelmektedir. Bir lastiğin kullanım ömrü üretildiği tarihten itibaren (ister kullanılsın isterse rafta beklesin) ortalama 4-5 yıl olarak belirlenmiştir. Yine çok kilometre yapan sürücüler için bu süreler dolmadan ya da kilometre yapmışlarsa lastikleri en kısa zamanda değiştirmeleri uygun olacaktır. Diğer önemli bir husus lastikleri kullanırken diş derinliği ve hava basıncını sık sık kontrol edilmelidir. Bir lastikte diş derinliği en az 3mm olmalıdır. Diş derinliği 3mm den az olan lastiklerin yol tutuş kabiliyetleri önemli ölçüden azalacak bu da ani bir frenlemede aracın istenilen mesafede durmasını zorlaştıracaktır. Lastiklerdeki hava basıncının da aracın kullanım kılavuzundaki aralıklarda oluşu büyük önem arz eder. Hava basıncının çok düşük ya da yüksek oluşu sadece lastiklerde aşınmalara ya da yıpranmalara yol açmakla kalmaz aynı zamanda yakıt tüketimini ve tutuş kabiliyetini de etkiler. Son olarak sürücüler mevsimine uygun lastik kullanmalıdırlar. Kış aylarında kış lastiklerinin kullanılması kaygan ve buzlu yollarda aracın güvenli sürüşünü artıracaktır numaralı yansıyı gösterin. Sürücülerin aracını kullanmaya başlamadan önceki kontrolleri (silecekler, iç dış aynalar, koltuk ayarı, lastik havaları, silecek suyu, far, fren lambası ve diğer ışık donanımı vb) Bir aracı kullanmadan önce lastik ve sinyallerin durumunu kontrol etmek için araç çevresinde bir tur atmak gerekir. Bu sayede havası inmiş lastikler ya da kırılmış çalışmayan far ve sinyal lambaları önceden fark edilmiş olur. Ayrıca arabanın arkasında bindiğimizde göremeyeceğimiz cisimleri ya da çocukları da böyle bir tur atarak aracın arkasından uzaklaştırmış oluruz. Araca bindiğinde bir sürücü öncelikle koltuk ve ayna ayarını yapmalıdır. Koltukların ayarı sürücünün yolda aracı rahat sürmesini sağlayacak diklikte direksiyonla arası da elleri direksiyonu kavradığında kolları yormayacak mesafede, ayakları da pedallara rahat müdahale edecek şekilde olmalıdır. Diğer bir husus da emniyet kemeri takılınca boynunun 133

142 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4. 2 Sürüş Güvenliği üstüne gelmemelidir. İç dikiz aynası aracın arka camını görecek şekilde ayarlanmalıdır. Dış dikiz aynalar da sürüş esnasında oluşabilecek kör noktaları en aza indirgeyecek şekilde aracın kaportasından bir kısım görecek şekilde ayarlanmalıdır. Sürüş Güvenliğini Olumsuz Etkileyen Faktörler 4.88 ve 4.89 numaralı yansıları gösterin. Sürücünün Psikolojik ve Fiziksel Olarak Sürüşe Hazır Olması İster kısa isterse uzun mesafe olsun sürücüler trafiğe çıkmadan önce kendilerini psikolojik ve fiziksel olarak güvenli araç kullanımına hazırlamalıdırlar. Öncelikle sürücüler seyahat planlamalarını mümkün olduğunca gidilecek mesafe, aradaki trafik yoğunluğu, günün saati ve de hava şartlarına göre yapmalı, gerekirse alternatif güzergâhlar belirlemelidirler. Böylece trafikte hem daha az zaman kaybı hem de daha az stres yaşayacaklardır. Ayrıca uyku durumu, açlık-tokluk durumları, yalnız ya da kalabalık olarak seyahat etmeleri sürücülerin trafikte psikolojisini etkileyen diğer önemli etmenlerdir. Uykulu ya da aç ya da araçta fazla gürültü hisseden bir sürücü daha agresif olacak varacağı yere bir an önce varmak isteyecek bu da sürücüde strese yol açabilecektir. Bu nedenle sürücüler anılan tüm bu olumsuzlukları trafiğe çıkmadan hesap etmek zorundadırlar. Diğer yandan mevsim şartlarına göre giyinerek araç kullanmaları araçta rahat hareket edecek şekilde giyinmeleri de fiziksel hazırlık olarak ele alınabilir numaralı yansıyı gösterin. Sürüş öncesi aracın hazırlanması (aynaların, direksiyonun ve koltuğun ayarlanması, mevsim şartlarına göre aracın camlarının ve üzerinin temizlenmesi, aracın donmaya karşı korunması vb.) Araca binmeden önce aracın etrafında bir tur atarak araçta görünür bir hasarın olup olmadığına, lastiklerin, far ve sinyal lambalarının sağlam olduğuna bakılmalı aracın arkasındaki cisimler ya da çocuklar varsa uzaklaştırılmalıdır. Yine araç üzerinde kar varsa uygun aletlerle temizlenmeli, aşırı tozlandıysa araç camlarındaki tozlar alınmalıdır. Araca bindiğinde bir sürücü öncelikle koltuk ve ayna ayarını yapmalıdır. Koltukların ayarı sürücünün yolda aracı rahat sürmesini sağlayacak diklikte direksiyonla arası da elleri direksiyonu kavradığında kolları yormayacak mesafede, ayakları da pedallara rahat müdahale edecek şekilde olmalıdır. Diğer bir husus da emniyet kemeri takılınca sürücünün boynunun üstüne gelmemeli ani duruşlarda boynunu yaralayacak şekilde boynunun üstüne gelmemesine dikkat edilmelidir. İç dikiz aynası aracın arka camını görecek şekilde ayarlanmalıdır. Dış dikiz aynalar da sürüş esnasında oluşabilecek kör noktaları en aza indirgeyecek şekilde aracın kaportasından bir kısım görecek şekilde ayarlanmalıdır. Direksiyon yüksekliği de sürücünün fiziksel yapısına göre en ergonomik olacak şekilde olmalıdır numaralı yansıyı gösterin. Mevsim Şartlarına Göre Sürücünün Kıyafet Seçimi Ülkemiz dört mevsimin aynı anda yaşandığı ender ülkelerden biridir. Erzurum da kar yağarken Antalya da insanlar denize girebilmektedir. Özellikle uzun yola çıkacak sürücüler bu konunun bilincinde olarak mevsim şartlarına uygun kıyafet seçerek yola çıkmalıdırlar. 134

143 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4. 2 Sürüş Güvenliği Yazın ülkemizin büyük bölümünde havalar genel olarak sıcak geçmekte denize kıyısı bulunan bölgelerimizde ayrıca yüksek nem de görülmektedir. Yaz mevsiminde vücudun hava almasını sağlayacak ve terletmeyecek şekilde bol ve rahat elbise kullanılması hem sürücünün araç içinde rahat hareket etmesini sağlayacak hem de daha az klima kullanımı olacaktır. Kış mevsiminde ise hava durumuna bağlı olarak kalın elbiseler tercih edilmeli ancak araç içinde direksiyon, vites ve ayak pedallarının rahat kullanımını engelleyecek şekilde aşırı giyinmekten kaçınılmalıdır. İlkbahar ve sonbahar mevsimi havaların anlık değişimler gösterdiği aylardır. Bu nedenle sürücüler yola çıkarken havanın sıcak oluşuna aldanıp ince bir kıyafetle çıkmamalı katmanlı bir kıyafet seçimi yaparak yanlarına kazak gibi sonradan giyip çıkarabilecekleri malzemeler de bulundurmalıdırlar numaralı yansıyı gösterin. Beslenme ve Sürücülük İlişkisi Özellikle uzun yola çıkmadan önce ve seyahat boyunca sürücüler beslenmelerine dikkat etmelidirler. Araç kullanırken ne aşırı aç ne de aşırı tok olunmalıdır. Böylece açlığın verdiği stresten tokluğun verdiği rehavet ve uykulu durumdan korunmuş olunur. Aşırı yağlı ve ağır yiyeceklerden kaçınılmalıdır. Bunun yerine az miktarda ama sık öğünler tercih edilmelidir. Eğer aşırı sıcak bir havada seyahat ediliyorsa vücudun sıvı tüketimi artacağından sulu gıdaların tüketilmesi ve su takviyesi yapılması vücudun metabolizmasının düzgün çalışması açısından önemli olacaktır. Ancak aşırı derecede sıvı tüketimi sık sık ihtiyaç molalarını da beraberinde getirebilir. Alkollü olarak kesinlikle araç kullanılmamalıdır. Eğer alkol alınmışsa araç başkasına kullandırılmalı ya da araç hiç kullanılmamalıdır numaralı yansıyı gösterin. Uykusuz ve Yorgun Araç Kullanma Sürücülerin özellikle gece yolculuk yapan ya da sabah erken saatlerinde trafiğe çıkmak zorunda kalan kişilerin dikkat etmeleri gereken önemli bir husus da uykusuz ve yorgun araç kullanmaktır. İnsan vücudu gün batımı ile kendisini uykuya hazırlayan hormonlar salgılar. Normal şartlar altında gece uyuyup sabah kalkan birisi için gece geç saatte trafiğe çıkmak ya da uzun yol yapmak vücudun uyku dengesini bozacağından araba kullanırken dikkat dağınıklığı ve uykusuzluk kısa zamanda kendini gösterecektir. Buna önlem olarak yola çıkmadan önce mümkünse gündüz vaktinde biraz uyuyarak gece için uyku takviyesi yapılabilir. Eğer araç kullanırken uyku bastırdı ise öncelikle camlar açılıp ortama temiz hava girişi sağlanmalı ve vakit kaybetmeden araç müsait bir yerde durdurularak dakika uyku molası verilmelidir. Araçlar fasılasız uzun süre kullanılmamalıdır. Bu da vücutta uyuşukluğa ve dikkat eksikliğine yol açabilir numaralı yansıyı gösterin. Eğitmene Not: Pek çok yetişkin eğitimlere bir işin ardından katılırlar, aileleri ve ilgilendikleri pek çok iş vardır. Eğitim ortamına yorgun ve isteksiz olarak katılabilirler. Bu nedenle eğitimlerde yetişkinlerin dikkatini çekecek yöntemler ve araç gereçler kullanmak etkili olur. 135

144 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4. 2 Sürüş Güvenliği Araç İçerisinde Dikkat Dağıtıcı Şeylerle Uğraşma Trafikte araç kullanırken trafiğe konsantre olmak güvenli araç sürüşünün başında gelmektedir. Sürücüler direksiyon başına geçtiklerinde mümkün olduğunca dikkatlerini akan trafiğe vermeli, oluşabilecek ani durumlara karşı kendilerini her zaman hazır durumda tutmalıdırlar. Radyo istasyonu ayarlama, klima ayarları ile uğraşma ya da torpido gözünden bir şey almaya çalışma gibi durumlarda sürücü dikkatinin bir kısmını bölmüş olacaktır. Saliselerin önemli olduğu trafik ortamında bu tür dikkat dağıtıcı davranışlardan mümkün olduğunca kaçınmak gerekmektedir. Araçta telefon kullanmak günümüzde en yaygın görülen davranış şekillerinden biridir. Araçta seyir halindeyken telefon kullanmak KTK da yasaklanmıştır (Md. 78). Bu durumdaki sürücülerin uygun bir yere araçlarını çekip telefon görüşmelerini yapmaları gerekmektedir numaralı yansıyı gösterin. Seyahat Planı Yapmak Özellikle yaz ayları insanların tatil için plan yaptıkları dolayısıyla uzun yolculukların sık görüldüğü aylardır. İster yaz isterse kış olsun uzun yola çıkmadan önce nereye nasıl varılacağı ile ilgili bir seyahat planı yapmak hem sürücü ve yolcular için zamandan tasarruf sağlayacak hem de muhtemel olumsuzluklar öngörülebileceği için daha az stresle yolculuk yapılmış olunacaktır. Seyahat planı yapılırken mevsim durumu, güzergah durumu ve aracın durumu göz önünde bulundurulmalıdır. Güzergahta herhangi bir yol yapım çalışması olup olmadığı öğrenilmeli gerekirse alternatif yollar planlanmalıdır. Yol yapım çalışmaları hakkında karayolları genel müdürlüğünün ya da güzergahtaki belediyeler gibi yol yapım çalışmaları ile ilgili kuruluşların web siteleri ziyaret edilerek güncel bilgi alınabilir. Yine güzergahla ilgili araçta bir haritanın bulunması hesap edilemeyen durumlarda anlık yol planı değişiklerinde sürücüye yardımcı olacaktır. Seyahat planında dikkat edilmesi gereken diğer önemli bir husus yola çıkmadan önce seyahat süresince havanın nasıl olacağı ile ilgili bilgi edinilmesidir. Eğer yağmur bekleniyorsa araçta bir yağmurluk bulundurmak, güneşli olacaksa güneş gözlüğü edinmek, soğuk ve karlı bir hava bekleniyorsa ona göre giyinmek seyahat planlanmasında düşünülmesi gereken davranışlardan birkaçıdır. Eğer kışın seyahat edilecekse araçta zincir, takoz, çekme halatı bulundurulmalı olası yolda kalma durumları için battaniye ve biraz yiyecek araçta hazır olmalıdır. Aracın bakımı üzerinden uzun bir vakit geçtiyse uzun yol seyahatlerinden önce bakımının yapılması da önemli hususlardan biridir. Motor yağı seviyesi, lastiklerde hava basıncı, silecek suyu, far ve sinyallerin çalışır olması gibi hususlar kişisel olarak kontrolü yapılabilecek olanlardır. Araç sürüşünde herhangi bir anormalliğin sezinlenmesi durumunda uzun yola çıkmadan önce aracın bir servise götürülüp baktırılması ileride daha büyük sıkıntıların yaşanmaması için uygun olacaktır numaralı yansıyı gösterin. Savunucu Sürücülük Trafikte araç sürmek en başta tedbirli ve dikkatli olmayı gerektirir. Sürücüler gidilecek mesafeye bakmaksızın her araç kullanışlarında bu iki hususu göz önünde bulundurmalıdırlar. Daha araca binmeden alınacak her türlü tedbiri almalı arabaya bindiklerinde emniyet kemeri takılı olarak ve trafikte olduğunun bilinciyle hareket etmeli, güvenli sürüş kurallarına harfiyen uymalı, öndeki araçla takip mesafesini korumalı ve diğer sürücülerin hal ve hareketlerini de daima hesaba katarak araçlarını sürmelidirler. 136

145 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4. 2 Sürüş Güvenliği 4.97 ve 4.98 numaralı yansıları gösterin. Kış aylarında Sürücülük Kış ayları ülkemiz genelinde soğuk yer yer kar yağışlı, kıyı şehirlerimizde genel itibariyle yağmurlu geçmektedir. Bu nedenle sürücülerin kış aylarında yağmurlu, karlı, buzlu yollarda araç kullanmaya hazır olmaları gerekir. Öncelikle yağan bir yağmur sonrası su birikintileri ya da kaygan yollar göz önüne alınarak aşırı hızdan kaçınılmalı mümkün olduğunca araç düşük hızda kullanılmalıdır. Önde seyreden araçla aradaki takip mesafesi korunmalı ani frenlerde aracın yolun kaygan olması durumunda daha uzun sürede duracağı hesaba katılmalıdır. Araç eğer kaymaya başladıysa asla fren yapılmamalı ayak gaz pedalından yavaşça kaldırılarak hız düşürülmelidir. Ayrıca su birikintisi ile karşılaşıldıysa mümkünse alternatif yollar kullanılmalı, mümkün değilse su birikintisinin derinliği kestirilemiyorsa suyun motora herhangi bir zarar vermemesi için çok yavaş bir şekilde geçmeye çalışılmalıdır. Karlı havalarda araçta zincir takoz çekme halatı bulundurulmalıdır. Uzun yola çıkılacaksa battaniye ve biraz yiyeceğin araçta bulundurulması ani bastıran bir kar sonucu plansız yolda kalma durumlarında yardım gelene ve yol açılana kadar sürücüler ve yolcular için hayat kurtarıcı olabilir. Araç içinde hareket kabiliyetini kısıtlayacak şekilde aşırı giyinmekten kaçınılmalıdır. Görün ve görünün kuralı gereği yola çıkmadan önce sileceklerin sağlam olduğundan, farların ve sinyal lambalarının çalıştığından emin olunmalıdır numaralı yansıyı gösterin. Yaz Aylarında Sürücülük Yaz ayları yer yer bunaltıcı sıcakların ve nemli günlerin yoğun yaşandığı aylardır. Yazın sıcağında araç kullanmak zorunda kalan sürücüler uygun tedbir almazlar ise araç kullanmak bir çileye dönüşebilir. Aşırı sıcaklardan dolayı vücudun su dengesini korumak için bol su içilmeli, sıvı gıdalar tüketilmelidir. Sürüş esnasında uykuyu getirebilecek ağır ve yağlı yiyecek tüketiminden kaçınılmalıdır. Doğru beslenmenin yanında yaz aylarında doğru giyinmek de güvenli sürüş için önemlidir. Araç kullanırken bol ve rahat giysiler tercih edilmeli, gözümüzü güneş ışığından korumak için güneş gözlükleri kullanılmalı, sürüş esnasında terlik kullanmaktan kaçınılmalıdır ve numaralı yansıları gösterin. Güvenli Sürüş Bilinci Trafikte yapılan bir hata çoğu zaman istenmeyen sonuçlar doğurur. Çoğu zaman hatayı yapan tarafın yanında masum kişiler de bu durumdan zarar görebilmektedir. Meydana gelen trafik kazaları sonucu aileler parçalanmakta, çocuklar yetim kalmakta, önemli ölçüde milli servetimiz heba olmakta kısacası her bir kaza sosyal ve ekonomik olarak topluma zarar vermektedir. Bu nedenle trafiğe çıkan her bir sürücü güvenli sürüş bilincine sahip olmalıdır. Güvenli sürüş bilincine sahip olan bir sürücü öncelikle trafik kurallarının niye konulduğunu her bir kuralın bir amacının olduğunu bilir ve yolda gördüğü her bir işaretin oraya bir amaç doğrultusunda konulduğunun bilincindedir. 137

146 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4. 2 Sürüş Güvenliği Güvenli sürüş bilincine sahip olan bir sürücü çevresine karşı saygılıdır. Trafikte agresif hareketlerden, kendisini ve diğer sürücüleri tehlikeye düşürücü hal ve tavırlardan kaçınır. Güvenli sürüş bilincine sahip olan bir sürücü kullandığı aracın bakımını zamanında yapmaya özen gösterir. Trafikte daima tedbirli ve dikkatli davranır. Trafikte karşılaşabileceği her türlü olumsuzluğa karşı soğukkanlılığını kaybetmez numaralı yansıyı gösterin. İdeal Sürücü Davranışları Her bir sürücü trafikte tedbirli ve dikkatli olarak araç kullanmalıdır. Laubali bir şekilde bir eli araçtan sarkmış diğer eli direksiyonda koltukta kaykılmış bir sürücünün kendini tümüyle çevresindeki trafiğe verdiğini söylemek zordur. Sürücüler direksiyon başına geçer geçmez önemli bir iş yapmanın bilincinde hareket etmelidirler. Gidilecek mesafe ya da süreye bakmaksızın her bir sürücü aracını kullanmayı planladığı andan itibaren araca binmeden önce, bindiğinde ve hareket halinde iken varacağı yerde araçtan inene kadar bütün güvenli sürüş prosedürlerini uygulamadırlar. Kaza ve Kaza Sonrası Müdahale 4.103, ve numaralı yansıları gösterin. Kazaya Karışılması Durumunda Sürücü ve Yolcuların Almaları Gereken Önlemler (Karayolları 2918/81) Trafik kazalarına karışanlar: a. Hareket halinde iseler trafik için ek bir tehlike yaratmayacak şekilde hemen durmak, kaza mahallinde trafik güvenliği için gereken tedbirleri almak, b. Kazada ölen, yaralanan veya maddi hasar var ise bu kaza trafiği, can ve mal güvenliğini etkilemiyorsa, sorumluluğun saptanmasında yararlı olacak kanıt ve izler dahil, kaza yerindeki durumu değiştirmemek, c. Kazaya karışan kişiler tarafından istendiği takdirde kimliğini, adresini, sürücü ve trafik belgesi ile sigorta poliçe tarih ve numarasını bildirmek ve göstermek, d. Kazayı; yetkili ve görevli memurlara bildirmek, bunlar gelinceye kadar veya bunların iznini almadan kaza yerinden ayrılmamak, e. Sürücüsü, mal sahibi veya ilgili kişilerin bulunmadığı sırada araç, eşya veya yüklere zarar veren sürücüler, zarar verdikleri araç, eşya veya mülkün sahibini veya ilgili kişileri bulmak, ilgilileri bulamadıkları takdirde durumu tespit etmek ve zarar verilen şey üzerine yazılı bilgi bırakmak, ilgili zabıtaya en kısa zamanda bilgi vermek, zorundadırlar. Yalnız maddi hasar meydana gelen kazalarda, kazaya dahil kişilerin tümü, yetkili ve görevli kişinin gelmesine lüzum görmezlerse, bunu aralarında yazılı olarak saptamak suretiyle kaza yerinden ayrılabilirler. (Değişik: 21/5/ /4 md.) Anlaşma hali dışında maddi hasarlı, ölümlü veya yaralanmalı trafik kazalarında, zabıtanın iznini almadan zaruret dışında olay yerinden ayrılan veya birinci fıkranın (b) bendi hükümlerine uymayan sürücüler lira para cezası ile cezalandırılırlar. Bu maddenin diğer hükümlerine uymayanlar lira para cezası ile cezalandırılırlar. 138

147 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4. 2 Sürüş Güvenliği numaralı yansıyı gösterin. Kazaya Rastlanılması Halinde Yapılması Gerekenler. (KTY Md. 153) Karayollarında meydana gelen trafik kazaları ile ilgili olarak; a) Kazaya karışan veya olay yerinden geçmekte olanlar; 1) Kaza yerinde usulüne uygun ilk yardım tedbirlerini almak, 2) Olayı en yakın zabıta veya sağlık kuruluşuna bildirmek, 3) Yetkililerin isteği halinde yaralıları en yakın sağlık kuruluşuna götürmek, zorundadırlar ile 109 numaralı yansıları sırayla gösterin. Maddi Hasarlı Kazalarda Anlaşma Uygulaması 1 Nisan 2008 tarihinden itibaren kaza yapan taraflar aralarında anlaşmaları halinde trafik zabıtasının müdahalesini beklemeye gerek kalmaksızın kendi aralarında Maddi Hasarlı Trafik Kazası Tespit Tutanağı tutarak olay yerinden ayrılabilmektedirler. Bu sayede hem kaza yapan sürücüler vakit kaybından kurtulmakta hem de kaza yüzünden trafiğe kapanan yol daha çabuk trafiğe açılmaktadır. Tutanak tutulduktan sonra iki taraf da imzalamalıdır. Ancak aşağıdaki hallerin herhangi biri olması durumunda taraflar tutanak tutulması için trafik zabıtasını onun yeterli olmadığı yerde genel kolluğu beklemek zorundadırlar: Kazaya bir aracın karışması (tek taraflı maddi hasarlı kaza ise), Taraflardan herhangi birinin sürücü belgesinin bulunmaması veya belgesinin kullandığı araç cinsi için yeterli olmaması, Araçlardan herhangi birinin ülkemizde geçerli zorunlu mali sorumluluk sigortasının olmaması, Sürücülerden herhangi birinde alkol, uyuşturucu veya uyarıcı madde aldığı şüphesinin bulunması, Kazaya karışan araçlardan herhangi birinin kamu kurum veya kuruluşuna ait olması, Kazada kamu malına veya üçüncü kişilere ait eşyaya zarar verilmiş olması. Alınması Gereken Önlemler Trafikte meydana gelen bir kazada sürücüler öncelikle kaza mahallinde gerekli emniyet tedbirlerini almak, aracın arkasına ve gerekiyorsa önüne diğer araçların çarpmasını engelleyecek şekilde reflektör, uyarıcı levha vb. koymak, olay mahallinde yaralı varsa acilen tıbbi yardım için 112 yi aramak, bulunulan yere göre polis için 155 i, jandarma için 156 yı arayarak trafik zabıtasına haber vermek ve onlar gelinceye kadar kaza mahallinden ayrılmamak zorundadırlar. Eğer sadece maddi hasarlı bir kaza olmuş ise taraflar kendi aralarında tutanak tutarak olay yerinden ayrılabilirler ile 116 numaralı yansıları gösterin. Anlaşma Tutanağının Doldurulması ve Kroki Çizimi Tutanak toplam 12 bölümden oluşmaktadır. 1. ve 2. bölümlere kaza tarihi ve saati ile kaza yeri doğru bir şekilde yazılmalıdır. Varsa görgü tanıkları isim adres ve telefonları 3. bölüme yazılmalıdır. 139

148 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4. 2 Sürüş Güvenliği 4.,5. ve 6. bölümlerde kazaya karışan tarafların sürücü, araç ve sigorta bilgileri bulunmalıdır. Üçüncü bir araç varsa ayrı bir tutanağa diğer araç, sürücü ve sigorta bilgileri yazılabilir. Yapılan kural ihlalleri 7. bölüme yazılmalı, eğer araçlardan biri yeşil kart belgesine sahipse 8. bölüm doldurulmalıdır. Aracın ilk darbe aldığı yer 9. bölümdeki araç şekillerinde mutlaka gösterilmelidir. 10. Bölümde kazanın oluş şeklini anlatan olay krokisi düzgün ve doğru bir şekilde çizilmelidir. Kroki çizimi kazayı hiç görmeyenlerin ki bunlar genelde tutanağı inceleyecek sigorta yetkilileri olmaktadır- anlayabileceği basitlikte ancak kazayla ilgili olay yeri, oluş şekli gibi temel bilgileri ihtiva edecek derecede detaylı olmalıdır. Olay sonrası kaza mahallinin çekildiği fotoğraflarla da tutanak desteklenebilir. 11. bölüm sürücü görüşleri için ayrılmıştır. Taraflar kaza ile ilgili düşüncelerini bu bölüme yazabilirler. 12. ve son bölüm imza bölümüdür. Bu kısmı bütün taraflar imzalamalıdır. Aksi takdirde tutanak geçersiz olacaktır. Sonuç Kapanış 1. Katılımcılara Buraya kadar işlenen konularla ilgili bir sorunuz ve öğrenmek istediğiniz başka hususlar var mı? diye sorun. Soru cevap kısmı katılımcılarla bağ kurabilmek ve anlatılan konuların bireylerin zihninde yer etmesi açısından çok önemlidir. Bu nedenle bu kısmı geçiştirmeyin. Gelen soruları dikkatle dinleyin ve ciddiye alarak cevap verin. Konuyla ilgili olmayan sorular gelirse bilginiz dâhilinde cevap vermeye çalışın ya da soruyu soran katılımcıyı araştırma yapabileceği kaynaklara yönlendirin. 2. Hiç soru sorulmuyor ise katılımcıları soru sormaları için cesaretlendirin. Katılımcılar soru sormak için çekiniyor olabilirler. En az bir soru cevaplamadan semineri bitirmeyin. 3. Semineri bitirirken katılımcılara sıcak bir şekilde teşekkür edin. Sunumunuzu isteyenler olur ise onları trafik.gov.tr ye yönlendirin. Bu, onların internet sitesine aşina olmalarını sağlayacaktır. 140

149 Modül 4: Yetişkinler İçin Trafik Eğitimi Bölüm 4. 2 Sürüş Güvenliği Değerlendirme 4.2 Bu bölümde amaçlanan kazanımlara ulaşılıp ulaşılmadığını ölçmek ve konuları pekiştirmek için gruba aşağıdaki sorulardan bazılarını yöneltebilir ve sunumun sonucunda genel bir değerlendirme yapabilirsiniz. Doğru cevaplar için teşekkür edin. Yanlış cevapların doğrusunu bulana kadar diğer katılımcıların yanıtlarını alınız. 1. Sürüş öncesi aracın hazırlanması için yapılması gerekenler nelerdir? 2. Sürüş güvenliğini olumsuz etkileyen faktörleri sayınız? 3. Araç içerisinde dikkat dağıtıcı şeyler nelerdir? 4. Karayollarında bir kazaya rastlanılması halinde yapılması gerekenleri sıralayınız. 5. Trafikte meydana gelen bir kazada sürücülerin kaza mahallinde alması gerekli emniyet tedbirleri nelerdir? Seminer sonunda bireylerin amaçlanan kazanımlara ulaşıp ulaşmadığını katılımcılar ile birlikte tartışarak seminerin genel değerlendirmesini yapabilirsiniz. Seminerin başında katılımcıların seminer ile ilgili ihtiyaç, beklenti ve kaygılarını tespit edin ve seminer sonunda bunların karşılanma derecesini belirleyin. Her bölümün sonunda değerlendirme sorularıyla geri bildirim alın. Örnek olaylar konusunda mümkün olduğunca fazla sayıda katılımcıdan geribildirim almaya özen gösterin. Seminerin daha iyi olmasına yönelik katılımcıların görüş ve önerilerini alın. Eğitmen Notları Hedef gruptaki katılımcıların, yetişkinlerden oluştuğunu, bu nedenle hitap şeklinizi onlara göre ayarlamamız gerektiğini unutmayın. Yetişkinlerin öğrenme hızı ve kapasitesi çocuklara ve gençlere göre daha yavaştır. Ancak konunun mesleki başarılarını ve kendi hayatlarını ilgilendirmesinden dolayı öğrenme istekleri ve motivasyonları yüksek olacaktır. Seminer başında, grup sayısı ve sürenin uygun olması halinde, katılımcıların sizinle ve birbirleriyle tanışması daha samimi bir eğitim ortamının oluşmasını sağlayacaktır. Böylece katılımcılar tartışmaya ve soru sormaya daha istekli, öğrenmeye hevesli ve daha katılımcı olacaklardır. 141

150

151 MODÜL 5 TİCARİ ARAÇ SÜRÜCÜLERİ İÇİN TRAFİK EĞİTİMİ