Vitamin D nin ne kadarı yeterli? Prof. Dr. Betül Uğur Altun Başkent Üniversitesi

Transkript

1 Vitamin D nin ne kadarı yeterli? Prof. Dr. Betül Uğur Altun Başkent Üniversitesi

2 Subklinikler J eğrisi, U eğrisi

3 Eksikler Endokrinolojide temel kural: eklenir, Fazlalıklar çıkarılır.

4 25 OHD düzeyi 20 ng/ml ne kadar Yanıtları aranacak sorular olmalı? 25 ng/ml ng/ml x =nmol/L 30 ng/ml

5 Özel gruplarda 25 OHD düzeyi yaşlı ne kadar olmalı? GENÇ Yanıtları aranacak sorular gebe

6 D vitamini ölçüm yöntemleri ne kadar Yanıtları aranacak sorular kullanışlı?

7 Ü/gün D vitamini alım dozu ne kadar Ü/hafta olmalı? Yanıtları aranacak sorular 400 Ü/gün Ü

8 Gıalarla (takviyelerle) alım ne kadar olmalı? Yanıtları aranacak sorular

9 Tolare edilebilen alt sınır ne kadar olmalı? Yanıtları aranacak sorular

10 J eğrisi Tolare edilebilen üst sınır ne kadar olmalı? Yanıtları aranacak sorular U eğrisi

11 ne kadar Yanıtları aranacak sorular UV?

12 ne kadar Yanıtları aranacak sorular güneş?

13 yıl önce yıl önce ne kadar Yanıtları aranacak sorular güneş?

14 ne kadar Yanıtları aranacak sorular vaktimiz var?

15 25 OH D vit 1,25 OH D vit D vitamini düzeyi nedir?

16 PTH uyarı < ng/ml 25 OH D vit Rikets ve osteomalazi <10 ng/ml D vitamini düzeyi nedir?

17 PTH uyarı < ng/ml 25 OH D vit Rikets ve osteomalazi <10 ng/ml D vitamini düzeyi nedir?

18 Radioimmunoassays (RIA), Competitive protein-binding assays (CPBA), High pressure liquid chromatography (HPLC), Liquid chromatographytandem mass spectrometry (LC-MS/MS) Ölçümler arası değişkenlik %25 e, Hangi yöntem? Ölçüm içi değişkenlik %10 a varmakta

19 Radioimmunoassays (RIA), Competitive protein-binding assays (CPBA), High 24,25 pressure OH D vitamini liquid gibi chromatography metabolitler (HPLC), Liquid chromatographytandem mass spectrometry (LC-MS/MS) Total D 2 ve D 3 Hangi yöntem? D 2 ve D 3 ayrı ayrı

20 Ne kadar a ne karar verdiriyor? 25OHD vitamini düzeyi ne kadar olmalı?

21 İmmünite Düşme riski Kanserler Total mortalite 25OHD PTH Kemik döngüsü kemik kaybı Düşük travmalı kırık Kardiyovasküler hastalıklar Olay Ölüm Büyüme İskemik kalp hastalığı MI inme Hipertansiyon

22 Veri Wang, 2008 FOS* 25 OHD ler (ng/ml) Dozlar <15 > 20 - Değerlendirilen durum Her türlü kardiyovasküler olay Sonuç Anlamlı değişiklik (+) Giovannucci, 2008 HPFS** < >30 - Erkekte Kardiyak olay (+) RR 1.6 RR 2 Melamed, 2008 NHANES III *** <17.8 >32 - Kardiyo-vasküler ölüm / Tüm nedenli ölüm NS *Framingham offspring study, ** Health professionals follow-up study, ***National health and nutrition examintion survey ng/ml x =nmol/L

23 Veri Forman, 2007 HPFS Scragg, OHD ler (ng/ml) <15 >15 - Dozlar Ü tek doz Değerlendirilen durum Sonuç Yeni hipertansiyon oluşumu (E) 4 yıl 8 yıl Kan basıncı Risk artar NS NS Pfeifer, Ü mg kalsiyum Sistolik kan basıncı -7 mmhg

24 Veri NHANES III NHANES III Platz 2000 Trivedi, OHD ler (ng/ml) Dozlar Düzey aralığı yok - <20 >32 - <6.5 > U/4 ay Değerlendirilen durum Tüm kanser mortalitesi Kolerektal kanser Kolerektal adenom Kolerektal kanser insidensi ve mortalitesi Sonuç NS Negatif ilişki NS Sadece kadında mortalite azalması

25 Veri Freedman, 2008 PLCO* Bertone- Johnson, 2005 NHANES III Stolzenberg- Solomon, 2006 Stolzenberg- Solomon, 2009 PLCO 25 OHD ler (ng/ml) <18.4 >33.6 <20 >40 <24.8 >24.8 <2.8 >26 <18.3 >32.9 Dozlar Değerlendirilen durum Sonuç - Meme kanseri NS - Meme kanseri - Meme ca mortalitesi - Pankreas kanseri Pankreas kanseri >60 yaş anlamlı anlamlı Anlamlı ilişki!!! Anlamlı değil *Prostate, lung, colorectal and ovarian cancer screening trial

26 Veri PLCO NHANES III Ahonen, OHD ler (ng/ml) arası gruplar >25 <25 <12 >22 <16 Dozlar - - Değerlendirilen durum yaş arası prostat kanseri mortalitesi Prostat kanseri mortalitesi <52 yaş Prostat kanseri Sonuç Fark yok Fark yok Risk azalır Risk artar NHANES <17.6 >32 - İnfeksiyon hast. ölüm NS

27 Veri 25 OHD ler (ng/ml) Dozlar Değerlendirilen durum Sonuç Bodnar, 2007 >15 <15 İngiltere - Avustralya McGrath, 2010 Whitehouse, / 27.6 <16 >20 <18 >28 - Preeklampsi 1000Ü/gün 3. üçaylık dönem Çocukta ağırlıkboy Çocukta ağırlıkboy Doğan çocukta şizofreni Konuşma bozukluğu Anlamlı artış NS NS Artar X2 kat

28 20 ng/ml 25OHD PTH Kemik döngüsü kemik kaybı Düşük travmalı kırık PTH düzeyi N Osteomalazi için risk minimum Kemik ve kas fonksiyonu optimal

29 30 ng/ml 25OHD PTH Kemik döngüsü kemik kaybı Düşük travmalı kırık PTH düzeyi N Osteomalazi için risk minimum Kemik ve kas fonksiyonu optimal

30 30-32 ng/ml Ekstra-iskeletal etkiler Risk azalması: Bazı kanser tipleri Kardiyovasküler hastalıklar Otoimmun hastalıklar Cilt hastalıkları

31 30-40 ng/ml Ekstra-iskeletal maksimal etkiler Risk azalması: Bazı kanser tipleri Kardiyovasküler hastalıklar Otoimmun hastalıklar Cilt hastalıkları

32 *Sanders, JAMA 2010, *Cipriani, JCEM 2010 ve Diamond Med J Aust 2005, ** Sanders, Calcif Tissue Int çalışma Hiperkalsemi Tek doz Ü araştırılmış: tek 15/18 doz* Hiperkalsemi varlığı: 4/15 > Ü 25OHD vit: ng/ml , Ü 1-4 tek ayda doz* En az haftada bir > Ü veya günde > 4000Ü ** Yüksek doz?

33 4000 Ü/gün 6 ay 25OHD düzeyi < 56ng/ml* Ü/gün alımı güvenli** Üst sınır? *Vieth, Am J Clin Nutr 2001 **Ross, JCEM 2011

34 Hiperkalsemi Hiperkalsiüri 88 ng/ml altında vaka (-) Üst sınır? 200 ng/ml altında vaka az.

35 > ng/ml 25OHD vitamini düzeyi ne kadar olmalı?

36 Koyu cilt pigmentasyonu Kış sezonu Yukarı enlemde yaşıyor olmak Örtünme Böbrek hastalığı Malabsorbsiyon sendomları Genetik faktörler * * * Standart doz önerileri ne kadar doğru?

37 Doğal besin Som balığı D vitamini içeriği IU vitamin D 3 or D 2 (kültür) 600 1,000 IU vitamin D 3 Konserve uskumru 250 IU vitamin D 3 Balık yağı, 1 çaykaşığı 400-1,000 IU vitamin D 3 Ton balığı konserve 230 IU vitamin D 3 Besinlerle ne D vitamini ile kadar alınabilir? besinler? zenginleştirilmiş Mantar Yumurta sarısı 100 IU vitamin D 2 (taze) 1,600 IU vitamin D 2 (güneşte kurutulmuş) 20IU D3 veya D2

38 400Ü/ gün ng/ml 25 OHD Ü/gün %20 kırık azalması Vertebral kırık riski azalması > 26 ng/ml Kalça kırk riski azalması > 30 ng/ml

39 800Ü/gün Alım ne kadar olmalı?

40 Yükleme dozu? İdame? Ü/hafta X 8 Alım ne kadar olmalı?

41 Yükleme Ü/gün dozu? İdame? Alım ne kadar olmalı?

42 25OHD PTH Kemik döngüsü kemik kaybı Düşük travmalı kırık

43 Doz aralıklarının fazla olması 25OHD PTH N Kemik döngüsü kemik kaybı Düşme ve kırık

44 Veri 25 OHD ler (ng/ml) Dozlar Değerlendirilen durum Sonuç Lyons,2007 Burleigh, 2007 Bunout, 2006 Ottawa Raporları, Trivedi, 2003 Smith, U 822U/gün +/- kalsiyum U +/ mg kalsiyum Ü/4 ay Ü Yıl tek doz 71 yaş başlangıç D vitamini <16 Total kırık düşme KMY Kırık ve mortalite İlk kırık Kalça ve vertebra kırığı NS NS Azalır NS Artma (kadında) Robins, > 700Ü/gün Düşme riski Azalır Sanders, ay D vitamini biyolojik yarı ömrü x4 Büyük sezonsal dalgalanmalarda da benzer Ü Tek doz-po Düşme riski ve kırık risk artışı tanımlanmıştır Artar

45 Doz aralıklarının fazla olması Çalışma gruplarının ileri yaştan olması Stabil olmayan 250HD dalgalanmaları 25OHD PTH N Kemik döngüsü kemik kaybı Düşme ve kırık 25OHD ve 1,25OHD hızla kemik döngü göstergeleri PTH güçlü baskılanır

46 Veri 25 OHD ler (ng/ml) Dozlar Değerlendirilen durum Sonuç Lyons,2007 Burleigh, 2007 Bunout, U 822U/gün +/- kalsiyum 71 yaş başlangıç D vitamini <16 Total kırık düşme NS Ottawa Raporları, U +/ mg kalsiyum KMY NS Trivedi, Ü/4 ay Kırık ve mortalite Azalır Smith, Ü Yıl tek doz İlk kırık Kalça ve vertebra kırığı NS Artma (kadında) Robins, > 700Ü/gün Düşme riski Azalır Sanders, 2010 Rossini, Ü Tek doz-po Ü Düşme riski ve kırık 25OHD 1,25OHD Artar Artar

47 7-DEHİDROKOLESTEROL KOLEKALSİFEROL- VİTAMİN D3 Kısa dönem koruma 25-hidroksilaz DİYET / BESİN TAKVİYELERİ KALSİDİOL - 25OHD 2-3 VİTAMİNİ BÖBREK (proksimal tubul) 1-hidroksilaz Kaçış KARACİĞER CYP24 25hidroksivitamin D-24-hidroksilaz 24-hidroksilaz KALSİTRİOL 1,25(OH) 2 D 3 24,25(OH) 2 D 3 24-hidroksilaz ERGOKALSİFEROL VİTAMİN D2 1,24,25(OH) 3 D 3 Kalsitroik asit

48 ! 25OHD vitamini dalgalanmaları kas Doz aralıklarının fazla olması Çalışma gruplarının ileri yaştan olması 25OHD PTH N Kemik döngüsü kemik kaybı Düşme ve kırık Yaşlı hastalarda yaşam libido artışı, hareketlilik 25OHD ve 1,25OHD hızla kemik döngü göstergeleri PTH güçlü baskılanır gücünü etkilemekte Stabil olmayan 250HD dalgalanmaları Vitamin D reseptörleri kasta var Santral sinir sisteminde var DENGE VE KOORDİNASYON

49 %25 vücut alanı (el, yüz ve kollar) yaz güneşinde haftada 3 gün 10 dakika 1000Ü/ gün Holick,2003

50 Yüz %5 Yüz+eller %10 Yüz+eller+kollar %25 alan Güneş kremi!? hhttp://nadir.nilu.no/~olaeng/fastrt/vitd_quartmed. htmlttp://nadir.nilu.no/~olaeng/fastrt/vitd_quartmed.htm l Sofistike güneş reçeteleri Tüm vücut güneşte, gün içinde en fazla Ü D vitamini sentezler

51 UVB/UVA oranı kısa gölgede UVB/UVA oranı uzun gölgede

52 Klavuz D vitamini eksikliği tanımı 25OHD (ng/ml) Yetmezlik Eksiklik Arzu edilen 25OHD (ng/ml) TEMD, 2012 < >30 Endocrine Society, 2011 < >30 Institute of Medicine <16 > 20 Canada Institute of Medicine guideline >20-30 The Amarican Collage of Obstetricians and Gynecologists Önerilen doz Eksikliğinde Ü/ hafta x 8 ve Ü idame yaş: 600Ü >70: 800Ü 20-50: 600Ü/g 50-70: Ü/g Gebede : Ü/gün Eksikliğinde Ü/ hafta x 8 20 yaş üstü: Gebede: Ü/gün Gebede: Ü/gün

53 GÜNEş GİREN EVE DOKTOR GİRMEZ!

54 GÜNEş GİRMEYEN EVE DOKTOR GİREBİLİR!