Kıyı Alanları Yönetiminde Kıyı Mühendisinin Rolü DR. ASLI NUMANOĞLU GENÇ ATILIM ÜNİVERSİTESİ, İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

Transkript

1 Kıyı Alanları Yönetiminde Kıyı Mühendisinin Rolü DR. ASLI NUMANOĞLU GENÇ ATILIM ÜNİVERSİTESİ, İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

2 Kanagawa nın Büyük Dalgası (Katsushika Hokusai ( ))

3 Under heaven nothing is more soft And yielding than water. Yet for attacking the solid and the strong, Nothing is better; It has no equal. Lao Tsu (6 th Century B.C.)

4 Kıyı Mühendisliği KORUMA

5

6 YANAŞMA

7

8 KULLANIM

9 TEMEL TANIMLAR Kıyısal Alan Kıyı Mühendisliği Dalgalar

10 Kıyısal Alan: Karanın deniz ile buluştuğu geçiş alanı

11 KIYI MÜHENDİSLİĞİ Hem çok eski hem de çok genç bir alan. İnşaat Mühendisliği altında özelleşmiş bir alan. Farklı doğa bilimlerinin ve mühendislik disiplinlerinin kıyısal alanda uygulanması.

12 Kıyısal alanlarda: Çevresel süreçleri (kimyasal ve ekolojik) Hidrodinamik süreçleri (rüzgar, dalga, su seviyesi değişimleri ve akıntılar) Mevsimsel meteorolojik döngüleri (kasırga sezonu..)

13 Sediman karakteristikleri (kaynaklar, taşınım yolları ve özellikleri) Jeolojik süreçler (Zemin özellikleri) Uzun dönem çevresel eğilimler (deniz suyu seviyesi yükselmesi, iklim değişikliği) Sosyal ve politik koşullar (imar, gelişim eğilimleri, yönetmelikler, ekonomi) DİKKATE ALMAK GEREKMEKTEDİR.

14 Liman ve marinalar, navigasyon kanalı iyileştirmeleri, kıyı koruma, taşkın koruma, çevre koruma Kıyı mühendisinin temel çalışma konularıdır. DALGA ÇALIŞMALARI TEMELDİR.

15 DALGA SINIFLANDIRMASI METEOROLOJİK KUVVETLER (rüzgar, hava basıncı) DEPREM VE HEYELAN (tsunami) GEL-GİT SEYÇE

16 DENİZ DALGALARI Tanımlar Dalga Tepesi Dalga Boyu Dalga ilerleme yönü Dalga Yüksekliği Dalga Genliği Dalga Çukuru Durgun su seviyesi

17 DENİZ DALGALARI Tanımlar Dalga Dönemi, T

18 Düzensiz dalga hareketleri

19 Gelgit M2 tipi Gelgit yüksekliği=50 cm, Gelgit periyodu=12,42 saat

20

21 DALGA Duran Dalga (Seyçe-Seiche) Duran Dalga adından da anlaşılacağı üzere belli bir yönde ilerlemeyen ancak ileri geri salınım yapan dalgadır. Daha çok kapali su alanlarinda\(göller, lagünler vb.) gözlemlenir.

22 DENİZ DALGALARI Matematiksel Tanımlar Parçacık Hareketi

23 DENİZ DALGALARI Dalga İlerlemesi Sığlaşma Dalgalar derin denizden geçiş denizine ilerlediklerinde, deniz tabanınında dalga ve deniz tabanı arasında oluşan sürtünme, dalganın yavaşlamasına neden olur. Başka bir deyişle dalga sığ derinliklere ilerledikçe yavaşlar. Dalga dönemi, T her zaman sabittir. Bu nedenle dalganın yavaşlamasıyla birlikte dalga boyu, L azalmaya başlar.

24 DENİZ DALGALARI Dalga İlerlemesi Sığlaşma Sığlaşma dalga dengesiz duruma gelip sonunda kırılmaya başlayıncaya kadar devam eder.

25 DENİZ DALGALARI Dalga İlerlemesi Sapma Sapma dalga enerjisinin sığ denizde bükülmesi olarak tanımlanabilir. sapma sonucunda dalga yüksekliği azalır. Kıyıya doğru ilerleyen dalganın sığ denizde olan kısmının derin denizde olan kısmına göre daha fazla sürtünme etkisinde olduğunu söyleyebiliriz.

26 DENİZ DALGALARI Dalga İlerlemesi Sapma Sığ denizde olan kısım derin denizde olan kısıma göre daha yavaş ilerleyecektir. Bu hız farkı sonucunda dalga kendini kıyının morfolojik şekline daha dik gelecek şekilde bükecektir.

27 DALGA KIRINIMI ADA

28

29 Dalga yaklaşım açısı

30 DENİZ DALGALARI Dalga İlerlemesi Kırılma Dalga sığ denize ilerlediğinde, dalga boyu kısalır ve dalga dikliği giderek artmaya başlar. Bu sırada dalganın alt kısmı sürtünmeden dolayı yavaşlarken, üst kısmı daha hızlı gitmeye devam eder. Zamanla daha hızlı giden üst kısım dalgayı geçer ve dalganın önünde kırılmaya başlar.

31 DENİZ DALGALARI Dalga İlerlemesi Kırılma Türleri Köpürerek kırılan dalga yumuşak eğimli batimetrili kıyılarda görülür.

32 DENİZ DALGALARI Dalga İlerlemesi Kırılma Türleri Köpürerek kırılan dalga

33 DENİZ DALGALARI Dalga İlerlemesi Kırılma Türleri Sıçrayarak Kırılan Dalga deniz derinliğinde ani değişimlerin görüldüğü kıyılarda oluşur.

34 DENİZ DALGALARI Dalga İlerlemesi Kırılma Türleri Sıçrayarak Kırılan Dalga

35 KIYISAL SULAR RÜZGAR İKLİMİ DALGA İKLİMİ AKINTI İKLİMİ

36

37 1. RÜZGAR İKLİMİ

38 41.4 N-36.4 E

39 2. DALGA İKLİMİ HYDROTAM3D FEÇ MESAFELERİ HYDROTAM3D

40 UZUN DÖNEM DALGA İSTATİSTİĞİ HYDROTAM3D

41 DALGA GÜLÜ HYDROTAM3D

42 EN BÜYÜK DEĞER DALGA İSTATİSTİĞİ - HYDROTAM3D

43 KIYI KORUMA YAPISI

44 KIYISAL AKINTI İKLİMİ Dalga Rüzgar Yoğunluk değişimi

45 AKINTI İKLİMİ

46

47

48 DALGA ETKENLİ AKINTILAR UZAK KIYI, YAKIN KIYI, KUMSAL Dalga hareketi Tırmanma alanı Kırılma bölgesi Eşik Kumul Yüksek su seviyesi Derin deniz dalga etki çizgisi Uzak kıyı Yakın kıyı Kum tepesi İleri kıyı sahili Alçak su seviyesi Geri kıyı sahili Sahil

49 Kıyı çizgisi nasıl değişir? Kıyı çizgisi boyunca sediman nasıl taşınır? Dalgalar kıyıya küçük bir yaklaşım açısı ile ulaşırlar Açıyla yaklaşan dalgalar kıyı boyu sediman taşınımına neden olurlar.

50 Dalgaların ileri sürükleme etkisi açılıdır. Ancak, geri sürüklenme kıyıya dik yönde oluşur. Sediman tanecikleri kıyı sahilinde zig-zag hareketi izler. Bu sürükleme kum taneciklerini günde m sürükleme gücünde olabilir. Kıyı boyu ve kıyıya dik yönde taşınım Kum taneciklerinin Hareket yönü Net taşınım yönü

51 Rip(yakın kıyıya dönen) Akıntıları Kırılan ve belirli bir açıyla yaklaşan dalgalar, kıyı sularını kıyı sahiline doğru taşırlar. Kıyıya doğru taşınan sular su seviyesini kıyı sahilinde yukselmeye zorlar. Topografyaya bağlı olarak, yığılmaya zorlanan sular, su seviyesinde artış olamadan bazı noktalardan (kum tepecikleri arasındaki az dirençli yollar) yakın kıyı sularına doğru geriye dönerler. Taşınım Rip akıntı Taşınım Kıyı boyu akıntı Sahil

52 Rip kanalları (tepeden görünüş) Rip kanalı (sahilden görünüş) Rip kanalı ağzı

53

54 SEDIMAN TAŞINIMI MODELLEMESİ BATİMETRİ KIYI EĞİMİ TOPOĞRAFYA SEDIMAN DANE ÇAPI RÜZGAR VE DALGA İKLİMİ DALGA KIRILMASI DALGA ETKENLİ AKINTILAR

55 Rüzgar Etkenli Akıntılar -Ekman Taşınımı Rüzgar kesme kuvveti etkisi altında yüzey sularının hareketi o rüzgar esme yönünün sağına doğru Kuzey yarımküre için Rüzga r Ekman taşınım ı Derinlik boyunca Rüzga r

56 BÜTÜNLEŞİK KIYI ALANLARI YÖNETİMİ TARİHÇE

57 Kıyı alanları Yönetimi Yasası, 1972-ABD Akdeniz Eylem Planı, 1975 Barselona Sözleşmesi, 1976

58 BARSELONA SÖZLEŞMESİ BM ÇEVRE PROGRAMı NıN (UNEP) 1974 YıLıNDA KURDUĞU BÖLGESEL DENIZLER PROGRAMı KAPSAMıNDA AKDENIZ'IN KORUNMASıNı ÖNCELIKLI HEDEFLERI ARASıNA DÂHIL EDILMESI KARARı, AKDENIZ E KıYıDAŞ ÜLKELERIN VE AB NIN KATıLıMıYLA, AKDENIZ EYLEM PLANı NıN (MAP) 1975 YıLıNDA OLUŞTURULMASıYLA SONUÇLANMıŞTıR. MAP ÇERÇEVESINDE YÜRÜTÜLECEK OLAN FAALIYETLERIN HUKUKI DAYANAĞıNı OLUŞTURMAK ÜZERE HAZıRLANAN AKDENIZ IN KIRLILIĞE KARŞı KORUNMASı SÖZLEŞMESI (BARSELONA SÖZLEŞMESI) 1976'DA BARSELONA'DA KABUL EDILMIŞ, 1978 YıLıNDA ISE YÜRÜRLÜĞE GIRMIŞTIR.

59

60 BARSELONA SÖZLEŞMESİ 1992 yılında Rio de Janeiro'da yapılan BM Çevre ve Kalkınma Zirvesinde alınan kararların ruhuna uygun olarak, Barselona Sözleşmesi, 1995 yılında, deniz çevresinin yanısıra, kıyı alanlarını da kapsayacak biçimde genişletilmiş, ayrıca, sürdürülebilir kalkınma hedefi, halkın katılımı, çevresel etki değerlendirmesi gibi unsurlar getirilmiştir. Bu çerçevede, yenilenen Sözleşme nin adı Akdeniz in Deniz Ortamı ve Kıyı Bölgesinin Korunması Sözleşmesi olarak değiştirilmiş olup, 2004 yılında yürürlüğe girmiştir. Ülkemiz, yeniden düzenlenen Barselona Sözleşmesi ni 2002 yılında onaylamıştır. Sözleşmeye 21 ülke ve AB taraftır. Barselona Sözleşmesi ne ait 7 adet protokol bulunmaktadır: Akdeniz de Gemilerden ve Uçaklardan Boşaltma veya Denizde Yakmadan Kaynaklanan Kirliliğin Önlenmesi ve Ortadan Kaldırılması Protokolü; Akdeniz de Tehlikeli Atıkların Sınırötesi Hareketleri ve Bertarafından Kaynaklanan Kirliliğin Önlenmesi Protokolü (BM Deniz Hukuku Sözleşmesi ne ilişkin Türkiye nin görüşlerini yansıtan bir bildirim yapılarak taraf olunmuştur); Akdeniz'in Kara Kökenli Kaynaklardan ve Faaliyetlerinden Dolayı Kirlenmeye Karşı Korunması Protokolü; Olağanüstü Hallerde Akdeniz in Petrol ve Diğer Zararlı Maddelerle Kirlenmesinde Yapılacak Mücadele ve İşbirliğine Ait Protokol; Akdeniz'de Özel Koruma Alanları ve Biyolojik Çeşitliliğe İlişkin Protokol; Akdeniz'de Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetimi Protokolü;

61

62 BÜTÜNLEŞİK KIYI ALANLARI YÖNETİMİ PROTOKOLÜ Madde 2 Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetimi kıyısal ekosistemlerin ve peyzajın kırılganlığını; etkinlik ve kullanımların çeşitliliğini, etkileşimlerini ve deniz ve kara üzerindeki etkisini dikkate alarak kıyı alanlarının SÜRDÜRÜLEBİLİR yönetimi ve kullanımı için oluşturulan dinamik bir süreç

63 BÜTÜNLEŞİK KIYI ALANLARI YÖNETİMİ KIYI ALANLARI YÖNETİMİ KIYI YÖNETİMİ Kıyı alanının korunması ve sürdürülebilir kullanımına ulaşmak için çevresel, sosyo-kültürel, ve kurumsal kaynakların paylaştıran dinamik sürecin geliştirilmesi ve uygulanması.

64 SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK?? Kıyı alanlarının sürdürülebilir gelişiminde: Çevre yönetimi Yönetim sistemleri Paydaşların karar verme ve uygulama sürecindeki rolleri doğru tanımlanmalıdır.

65 BÜTÜNLEŞTİRİLEN NEDİR? KIYI ALANLARININ TÜM KULLANIM VE PLANLANMASI BİREYSEL, YEREL YÖNETİMLER, DEVLET, STÖ VE HATTA ULUSLARARASI DEVLETLER

66 BKAY UYGULAMASI BKAY UYGULAMALARI ŞU AŞAMALARI İÇERİR: Başlangıç Planlama Uygulama İzleme ve değerlendirme CE 497 Lecture 4 66

67 HANGİ BİLİM ALANLARI? Hukuk Oşinografi Sosyoloji Ekonomi, Bölgesel planlama Trafik planlaması Jeoloji Coğrafya Fizik Biyoloji Ekoloji Kimya Kıyı mühendisliği

68 KIYI MÜHENDİSLİĞİ Tarihsel boyunca kıyı yönetimi ve kıyı mühendisliği eş anlamalı gelmiştir. Kıyı yönetimi genellikle mühendislik yapılarının inşaası olarak uygulanmıştır. Günümüzde kıyı yönetimi temel olarak kıyı alanlarının kullanım uyuşmazlıklarını düzenleyen ve sürüdürülebilir kullanımı için işleyen bir süreçtir. Kıyı mühendisliği ise kıyısal ve denizel süreçleri sentezleyen, sistemsel olarak çalışan ve buna yönelik tasarım oluşturan bilim dalıdır.

69 ÇIRALI Koruma, Bütünleşik Yönetim ve Sürdürülebilir Gelişim Modeli

70

71 Çıralı Kumsalı, 3.2 km

72 Tahtalı Dağı

73 Olimpos Antik Kenti

74 Olimpos Antik Kenti

75 Yanartaş

76 Yanartaş

77

78

79

80 PROJE: , AB Destekli LIFE Projesi DHKD and WWF tarafından yürütülen: Çıralı da Kıyı Yönetimi ve Turizm GÖREV: Çevre bölgelerden gelen yoğun kitle turizmi baskısına karşı peyzaj ve doğa ile uyumlu farklı bir turizm gelişim modlei oluşturmak

81 HEDEF: Bir yönetim planı oluşturmak; çevre ve toplumla uyumlu gelişimi bütünleşik planlama, geleneksel ve alternative ekonomik etkinlikler ile desteklemek

82 Çıralı Yönetim Planlarının Amaçları Doğal ve arkeolojik değerleri korumak Sosyal servisleri iyileştirmek Ekonomik etkinlikleri doğa ile uyumlu olarak farklılaştırmak Peyzajın doğa ile uyumlu olması Yerel paydaşların karar verme süreçlerine katılması Geleneklerin korunması Kurumların koordinasyonlarının sağlanması İzleme ve değerlendirme

83 EDİNİMLER ÇIRALI MARKASI ORGANİK ÜRÜNLERİYLE TANINIYOR. CARETTA CARETTA YUVA SAYISINDA ARTIŞ. UYGULAMADAKİ BAŞARI YEREL İÇMESUYU TEMİN SİSTEMLERİNİN VE KATI ATIK TOPLAMA SİSTEMLERİNİN İNŞAASININ ÖNE ALINMASINI SAĞLADI.

84 EDİNİMLER HAZİRAN 2000 DE HABİTAT IN DUBAİ BELEDİYESİ İLE BİRLİKTE DÜZENLEDİĞİ EN İYİ UYGULAMA ÖDÜLÜ»NÜ ALAN 10 PROJEDEN BİRİYDİ. TOPLAM 110 PROJE DEĞERLENDİRİLMİŞTİ. YAŞAM KOŞULLARINA ÖLÇÜLEBİLİR FARKLILIK KATMAK, İKİ VEYA DAHA FAZLA PAYDAŞ ARASINDA ORTAKLIK KURMAK, SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR YÖNETİM PLANI OLUŞTURMAK VE UYGULAMAK.

85 ÇIRALI DA SÜRÜDÜRÜLEBİLİR GELİŞİM SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM (Yüksek doluluk oranı, makul oda ücretleri, uzun sezon) Farklılaştırılmış ekonomik etkinlikler (turizm, organik tarım Çevredeki kitle turizm alanlarıyla rekabet edebilme Hayat kalitesinin artması Kültürel ve doğal mirasa sahip çıkma-farkındalık

86

87 TEŞEKKÜRLER