İÇ HASTALIKLARI HEMŞİRELİĞİNDE TEMEL KAVRAMLAR. Yard. Doç. Dr. Havva SERT

Transkript

1 İÇ HASTALIKLARI HEMŞİRELİĞİNDE TEMEL KAVRAMLAR Yard. Doç. Dr. Havva SERT

2 İÇ HASTALIKLARI İç Hastalıkları tıbbın tüm klinik branşlarına temel teşkil eden bir disiplindir. Genellikle iç hastalıkları klinikleri çocukluk çağını aşmış bireylerin iç organ sistemleri ile ilgili incelemeleri yapar

3 İç Hastalıkları Bölümü Alt Birimleri Dahiliye Romatoloji Gastroenteroloji Kardiyoloji Hematoloji Nefroloji Göğüs Hastalıkları Endokrinoloji Enfeksiyon Dahili Yoğun Bakım Nöroloji

4 İç hastalıkları hemşireliği; Birçok alanda spesifik bilgi birikimi ve uygulamayı gerektirir.!!!

5 HEMŞİRELİK KAVRAMLARI TEMEL KAVRAM 1. İnsan ALT KAVRAM Oksijenizasyon Boşaltım Büyüme ve Gelişme 2. Çevre Toplum Aile Barınma Kültür vb

6 HEMŞİRELİK KAVRAMLARI (Devam) TEMEL KAVRAM 3. Sağlık ALT KAVRAM İyilik Eğitim Koruma Geliştirme vb. 4. Hemşirelik Etik Roller Profesyonellik

7 HEMŞİRELİK Hemşirelik: Kavramsal bilgi ve beceriyi içeren uygulamalı bir sağlık disiplinidir. İnsan, toplum, sağlık ve hemşirelik

8 Toplumun sağlık gereksinimlerine yanıt verebilecek hemşirenin özellikleri Neleri öğrenmek istediğini bilen Bilgiyi arayan ve yeni bilgiler üreten Yaşam boyu öğrenme konusunda güdülenmiş Sorgulayan, yeni durumlara çözüm getirebilen, yaratıcı düşünebilen İşbirliği içinde çalışma becerileri gelişmiş Toplumsal sorumluluğu üstlenmeye hazır

9 SAĞLIK Sağlık, yalnızca hastalık ya da sakatlığın olmayışı değil, bedensel, ruhsal ve sosyal yönlerden tam bir iyilik durumudur ( DSÖ Anayasası, 1947 )

10 Subjektif sağlık Bireyin kendisinin fiziksel, sosyal ve ruhsal yönden durumunu algılaması halidir. Birey kendini hasta olmadığı halde hasta, hasta olduğu halde iyi hissedebilir

11 Objektif sağlık Muayene ve tanı testlerine göre bir hastalığın olmamasıdır

12 Sağlığın Bileşenleri Fiziksel Sağlık Spiritüel Sağlık Duygusal-Ruhsal Sağlık Sosyal Sağlık

13 Fiziksel sağlık Fiziksel muayene ve tanı işlemleri ile saptanabilen hastalık ya da bozukluğun olmamasıdır

14 Spiritüel sağlık Bir kişinin yaşamının anlamını, ölümü kabülünü ve daha yüksek bir güçle bireysel bir ilişkiyi vurgular

15 Duygusal-ruhsal sağlık Bireyin kendisi ve çevresiyle sürekli bir denge ve uyum içinde olmasıdır. Ruhsal sağlığı yerinde olan birey; Günlük kaygı ve üzüntüleriyle uygun baş edebilir. İçinde yaşadığı yakın ve uzak çevrede ilişkiler kurup sürdürebilir, İş ilişkileri dışında da arkadaşlıklar kurabilir, Eş seçiminde kendi başına sorumluluk alabilir, Kendine güveni ve özsaygısı vardır

16 Sosyal sağlık Bireyin diğer insanlarla olan iletişimi, sevilme, ait olma, iş durumu, aile içi ve çalışma arkadaşları ile ilişkileri, dernekler, tiyatro, sinema gibi yaşamını ve gelişimini etkileyen sosyal uğraşlarının olması sosyal sağlığı belirleyen en önemli faktörlerdir

17 HASTALIK Ruh ve beden sağlığının bozulmasıdır. Yapısal ve fonksiyonel olarak normal olmayan değişikliklerin oluştuğu durumdur

18 HASTALIK Subjektif Veriler SEMPTOM: Hastayı hekime veya sağlık kuruluşuna götüren belirtilerdir. Başağrısı, bulantı-kusma, göz kararması, halsizlik

19 HASTALIK Objektif Veriler SIGN=BULGU: Fiziksel muayene veya farklı laboratuar ve radyolojik incelemeler sonucu ortaya çıkarılır. Hipertansiyon, hepatomegali, glikozüri, aritmi, anemi vb

20 HASTALIK SENDROM: Belirti ve bulgular topluluğuna verilen isimdir. Nefrotik Sendrom, Cushing Sendromu vb

21 HASTALIK TANI=TEŞHİS: Semptom ve bulgulara fiziksel muayene dayanarak hastalığa teşhis (tanı) konulur. PROGNOZ: Hastalığın nasıl bir seyir izleyeceği ve sonunun ne olacağını gösterir

22 HASTALIK ETYOLOJİ: Hastalığı ortaya çıkaran etkenler; mikroorganizmalar, basiller vb. PREDİSPOZAN: Hastalığın ortaya çıkışını kolaylaştıran etkenler; sigara vb

23 HASTALIK MORBİDİTE: Hastalığın görülme sıklığı Prevalans: Risk altındaki nüfusta hastalığa sahip olguların sayısı. İnsidans: Belirli bir nüfusta belirli bir zaman dilimi içerisinde belirli bir hastalık veya hastalıkların yeni olgularının sayısı MORTALİTE: Hastalıktan ölüm oranı

24 HASTALIK ORTAYA ÇIKMA DURUMU VE SEYRİNE GÖRE SINIFLANDIRMA AKUT: Ani başlar. 2-4 hafta devam eder. İyileşme, ölüm veya kronikleşme olabilir. Akut miyokard infarktüsü, Akut böbrek yetmezliği

25 HASTALIK ORTAYA ÇIKMA DURUMU VE SEYRİNE GÖRE SINIFLANDIRMA SUBAKUT : Süresi 3 aydan 6 aya kadar olan hastalıklardır. Subakut bakteriyal endokardit, Subakut glomerulonefrit

26 HASTALIK ORTAYA ÇIKMA DURUMU VE SEYRİNE GÖRE SINIFLANDIRMA KRONİK : Hastanın yaşamı boyunca devam eden hastalıklardır. Zaman zaman alevlenme dönemleri olur. Kronik bronşit, kronik gastrit

27 HASTALIK NEDENLERİNE GÖRE SINIFLANDIRMA İDYOPATİK: Nedeni bilinmeyen hastalıklardır. İdyopatik Trombositopenik Purpura (İTP)

28 HASTALIK NEDENLERİNE GÖRE SINIFLANDIRMA KONJENİTAL (DOĞUMSAL) : Bazı hastalıklar doğumla birlikte vardır. Konjenital kalp hastalıkları gibi

29 HASTALIK NEDENLERİNE GÖRE SINIFLANDIRMA EDİNSEL (AKİZ) : Doğumdan sonra yaşam içinde mikroorganizmalarla, parazitlerle, metabolik nedenlerle, bağışıklık sistemindeki vb bozukluklarla ortaya çıkan hastalıklardır

30 HASTALIK NEDENLERİNE GÖRE SINIFLANDIRMA İYATROJENİK : Uygulanan tedaviye veya verilen bakıma bağlı ortaya çıkan hastalıklardır. Yatrojenik Cushing Sendromu, Nazokomiyal enfeksiyonlar

31 SAĞLIK ve HASTALIK Biyolojik, çevresel, sosyal, kültürel ve psikolojik boyutları olan bir süreçtir

32 Sağlık problemi nedeniyle sağlık bakımı almak isteyen aynı zamanda bireydir, bir ailenin ve bir topluluğun üyesidir Prof.Dr.Nermin Olgun 32

33 MASLOW UN TEMEL İNSAN GEREKSİNİMLERİ 14 Temel Gereksinim Soluk alma, yeterli yeme içme, Normal boşaltım, Hareket, Uyku ve dinlenme, Uygun giyim, Vücut ısısının normal sınırlarda tutulması, Temizlik, Tehlikeden kaçma, iletişim kurma, Dini inanç ve ibadet, Oyun ve eğlenceye katılma, Öğrenme, yaratma

34 İç Hastalıkları Kliniklerinde Yatan Hastaların Temel Gereksinimleri - 1 Fiziksel hijyen ve fiziksel rahatlık Hareket, egzersiz, dinlenme ve uyku Güvenlik ve enfeksiyonlardan korunma Uygun pozisyon ve deformiteleri önleme Beslenme Eliminasyon Sıvı dengesi

35 İç Hastalıkları Kliniklerinde Yatan Hastaların Temel Gereksinimleri - 2 Kolaylaştırıcı, etkili, sözel ve sözel olmayan iletişim Bireysel değer ve hedeflerin tanınması Özgüvenin tanınması ve cesaretlendirilmesi Sosyal gereksinimlerinin tanınması Tedavi edici çevrenin oluşturulması ve sürdürülmesi

36 ROPER, LOGEN VE THİRNEY İN GÜNLÜK YAŞAM AKTİVİTELERİ 12 GYA Güvenli çevre, iletişim, solunum, yeme içme, Boşaltım, Kişisel hijyen ve giyim, Beden ısısının kontrolü, Hareket, Çalışma ve eğlence, Cinselliği İfade Etme, Uyku, Ölüm

37 Gereksinimlerin Yerine Getirilmesinde Etkili Faktörler - 1 BİREYSEL FAKTÖRLER: Hastanın yaşı, kişilik yapısı, psikolojik durumu, dini inançları, aile ve toplum içindeki rolü, daha önceki sağlık durumu, sağlık ve hastalık kavramları hakkındaki düşünceleri vb

38 Gereksinimlerin Yerine Getirilmesinde Etkili Faktörler - 2 ÇEVRESEL FAKTÖRLER: Sosyo kültürel çevre, maddi olanakları, hastalık hakkında kendisinin veya yakınlarının deneyimleri, tıbbi gelişmeler hakkındaki bilgileri vb

39 YAŞAM KALİTESİ (YK) 1970 Psikoloji ve Tıp 1960 Ekonomi- Politika ve Sosyoloji Y A Ş A M K A L İ T E S İ (YK) 1980 Hemşirelik

40 YAŞAM KALİTESİ (YK) Pek çok araştırmacı YK sini; Mutluluk, Doyum, Uyum olarak tanımlamıştır

41 Dünya Sağlık Örgütü ne göre YK; Bireyin içinde yaşadığı kültür ve değerler sisteminde, kendi hedefleri, beklentileri, standartları ve ilgileri ile bağlantılı olarak hayatta kendi pozisyonunu algılama biçimidir. Tüm YK tanımlarındaki ortak nokta iyilik hali ve kişinin kendi yaşamından memnun olma durumudur

42 Yaşam kalitesi alanları Psikolojik esenlik Fiziksel esenlik Sosyal ve bireysel esenlik Parasal / maddi esenlik

43 Psikolojik esenlik - Akıl sağlığı - Yaşamdan doyum alma - Yararlılık - Beden imgesi - Anksiyete - Oto kontrol - Mutluluk - Bir işi tamamlama

44 Fiziksel esenlik - Fonksiyonel yeterlilik - Fiziksel hareket - Yaşam aktiviteleri - İştah - Yeme - Uyku - Cinsellik - Yorgunluk - Ağrı

45 Sosyal ve bireysel esenlik - Bireyin ailesi ile ilişkileri - Bireyin arkadaşları ile ilişkileri - Sosyal etkinlikleri - Başkalarından destek görme - Çalışma durumu

46 Parasal - maddi esenlik - Geleceğe ilişkin güven duygusu - Barınma durumu - Sağlık sigortası - İş güvencesi

47 Yaşam kalitesini azaltan durumlar Temel gereksinimlerin karşılanmaması Beden imgesinin değişmesi Günlük yaşam aktivitelerinin yetersizliği Kronik yorgunluk, bitkinlik Seksüel fonksiyonlarda bozulma Gelecek ile ilgili kaygılar Destek sistemlerindeki yetersizlik Akut sağlık sorunları Kronik sağlık sorunları

48 Yaşam kalitesini artıran durumlar Ekonomik ve sosyal güvence içinde olması Güven içinde yaşaması Rahatlık ve gereken konfora sahip olması Anlamlı ve aktif bir yaşantı içinde olması Yakın çevresi ile olumlu ilişkiler içinde olması Eğlence ve zevk aldığı aktivitelerinin olması Saygınlık görmesi Mahremiyetine değer verilmesi Kendini ifade edebilmesi Huzur içinde olması, inanç ve değerlerine saygı gösterilmesi

49 Yaşam kalitesinin değerlendirilmesi -1 Çok çeşitli ölçekler mevcut Önemli olan kullanılacak ölçeklerin çok boyutlu, kullanışlı, geçerli, güvenilir ve duyarlı olmasıdır

50 Yaşam kalitesinin değerlendirilmesi-2 YAŞAM KALİTESİ ÖLÇEKLERİ GENEL YK (JENERİK) ÖLÇEKLER HASTALIĞA ÖZGÜ (SPESİFİK) ÖLÇEKLER

51 Yaşam kalitesinin değerlendirilmesi -3 Ölçekler ile Fiziksel fonksiyon Sosyal fonksiyon Fiziksel rol fonksiyonu Emosyonel fonksiyon Mental sağlık durumu Enerji/yorgunluk, ağrı Genel sağlık algısı

52 Yaşam kalitesinin değerlendirilmesi Örneğin SF ana boyut Fiziksel Sağlık Mental Sağlık. 8 Alt Boyut Fiziksel fonksiyon, Fiziksel sorunlara bağlı rol kısıtlanması, Bedensel ağrı, Genel sağlık algısı, Enerji/yorgunluk, Sosyal fonksiyon, Emosyonel sorunlara bağlı rol kısıtlanması Mental sağlık

53 Yaşam kalitesi niçin ölçülür? - 1 Özel hasta gruplarının gereksinimlerini belirlemek, psikososyal sorunları ortaya koymak, özellikle kronik hastalıklarda mevcut durumu saptamak ve hastanın durumundaki gelişmeleri izleyebilmek, Hastanın bakış açısıyla hastalık ve tedavinin etkinliğini belirlemek, hastalık sürecinde hastanın sosyal, duygusal ve fiziksel ihtiyaçlarını saptamak,

54 Yaşam kalitesi niçin ölçülür? - 2 Sağlıkla ilgili bireysel, toplumsal müdahalelerin başarısını değerlendirebilmek ve sağlık politikalarının belirleyebilmek, Farklı tedaviler arasında karar verebilmek ve yarar -yük oranlarını analiz etmek,

55 Yaşam kalitesi niçin ölçülür? - 3 Yeni ilaçların ve tedavi protokollerinin lisansını alabilmek için ölçülür(abd de FDA ve Amerikan Klinik Onkoloji Topluluğu(ASCO), Kanada da Ulusal Kanser Enstitüsü tedavi şemalarının geliştirilmesinde mutlaka QOL üzerine etkilerini araştırmayı şart koşmuştur).

56 Yaşam kalitesinin ölçümü hemşire için neden önemlidir?

57 Kronik hastalıkların yönetiminde, Hastalık sürecinde ortaya çıkan sorunlarda hasta ve ailesinin başa çıkabilmesinde, Hastalığın neden olduğu yetersizlik, işlev kaybı ve sakatlıklara adaptasyonda hemşirelik uygulamalarının önemi çok büyüktür..

58 Bu nedenle yaptığımız uygulamaların; Değerlendirilmesinde, Duyurulmasında ve kanıt temelli çalışmaların oluşturulmasında önemlidir..

59 Özetle; Hemşirelik bakımının temel hedefi, bireyin yaşam kalitesinin fiziksel, sosyal ve psikolojik boyutlarını olumlu yönde etkilemektir..