Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 69, Nisan 2018, s. 1-14

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 69, Nisan 2018, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Doç. Dr. Abidin KILIÇ Anadolu Üniversitesi, Fen Fakultesi, Fizik Bölümü abkilkic@anadolu.edu.tr Prof. Dr. Erol ALTINSAPAN Anadolu Üniversitesi, Edebiyat Fakultesi, Sanat Tarihi Bölümü ealtinsapan@anadolu.edu.tr Ali GERENGİ Anadolu Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü aligerengi@gmail.com ESKİŞEHİR KARACAHİSAR KALESİ KAZILARINDA BULUNAN ( ) OK UÇLARININ HIZ VE MENZİL ANALİZLERİ Öz Osman Bey tarafından 1288 yılında fethedildiği bilinen Karacahisar Kalesi nde, ilk çalışmalar Prof. Dr. Halil İnalcık önderliğinde başlatılmış, daha sonra Prof. Dr. Ebru Parman Başkanlığında sürdürülen kazı çalışmaları ( ), 2011 yılından itibaren Prof. Dr. Erol Altınsapan başkanlığında sürdürülmüştür yıllarında, Eskişehir Karacahisar Kalesi kazılarında çıkarılan çeşitli nitelikteki buluntular arasından çok sayıda ok ucu çıkmıştır. Yaptığımız çalışmalarda bu ok uçlarından, form veren örnekler seçilerek formlarına göre tipolojileri yapılmıştır. Bu çalışmada tespit edilen ok uçlarından İğneli Tip olarak adlandırdığımız tipteki ok uçlarına ait dört ana gruptan sekiz alt tipin fiziksel özellikleri incelenmiş ve farklı form oluşumlarının bir nedeni olabileceği düşüncesinden hareketle sabit değerler alınarak okların hızları ve mesafeleri hakkında bir değerlendirme yapılmıştır. Anahtar kelimeler: Ok ucu, Ortaçağ, Karacahisar Kalesi, Osmanlı

2 SPEED AND RANGE ANALYSIS OF ARROWHEADS FOUND IN EXCAVATIONS ESKİŞEHİR KARACAHİSAR KALESİ ( ) Abstract It is know that Karacahisar Castle was captured by Osman Bey in 1288 and the first studies was held by Prof. Dr. Halil İnalcık. Prof. Dr. Ebru Parman started excavation in 2002 and contiuned until 2005, after year 2011 excavations in castle maintained by Prof. Dr. Erol Altınsapan. There are many types arrowheads in different funds which found during the excavations between A typology was created upon arrowheads, which are in good condition, depending on their forms. One of the most common arrowhed type is the needled arrowheads. Needled arrowheads divided in four main and eight sub groups. The aim of this study is to find the reason behind the division on this type of arrows. This type of arrowheads were put in some calculations with fixed values to find if there are differences on aim distance and speed. Keywords: Arrowhead, Karacahisar Castle, medieval, Ottoman GİRİŞ Osman Bey tarafından 1288 yılında fethedildiği bilinen Karacahisar Kalesi nde (Fotoğraf 1), ilk çalışmalar Prof. Dr. Halil İnalcık önderliğinde başlatılmış, daha sonra Prof. Dr. Ebru Parman Başkanlığında sürdürülen kazı çalışmaları ( ), 2011 yılından itibaren Prof. Dr. Erol Altınsapan başkanlığında sürdürülmüştür Kazı çalışmaları için bakınız; Altınsapan, E.; Palalı, M. (2018) Osmanlı Beyliğinin Kurulduğu Yer Eskişehir Karacahisar Kalesi Kazı Buluntuları ( ), Doğukütüphanesi Yayınları İstanbul., Altınsapan, E.; Yılmazyaşar H.ve Gerengi, A. (2010). Karacahisar kalesi 2009 yılı temizlik ve kazı çalışmaları. XIV. Ortaçağ ve Türk dönemi Kazıları ve Sanat tarihi araştırmaları sempozyumu. Konya: Kömen Yayınları, ss.1-17., Altınsapan, E.; Yılmazyaşar, H. ve Gerengi, A. (2011). The Karacahisar castle excavation Project: Work th symposium on mediterranean archaeology in Catania. İtaly: Poster session., Altınsapan, E. ve Palalı, M. (2013). The excavation of karacahiar castle th symposium on mediterranean archaeology (Soma) management of curtural heritage in the coastle zone. Moscow: Poster session., Altınsapan, E.; Güldoğan, İ. ve Güney, Y. (2014). Physcial pozzolanic and chemical properties of Bricks of Karacahisar Castle Gate, Turkey. 9. International Masonry Conference Guimaraes. Portekiz., Altınsapan, E.; Güldoğan, İ. ve Güney, Y. (2014). Physcial pozzolanic and chemical properties of Bricks of Z-Z Area of Karacahisar Castle. 3. Uluslararası Seramik Cam Emaye Sır ve Boya Kongresi Seres. Eskişehir., Altınsapan, E.; Güldoğan, İ. ve Güney, Y. (2014). Physcial pozzolanic and chemical properties of Bricks of X-X Zone of Karacahisar Castle Turkey. International Conference on Constrruction Materials and Structures. Johannesburg: South Africa., Altınsapan, E. (2014). Karacahisar Kalesi Kazısı. Eskişehir Rehberi. Eskişehir : Eskişehir Valiliği. Altınsapan, E.; Gerengi, A. ve Palalı, M. (2015). Eskişehir Karacahisar kalesi kazısında bulunan ve form veren ok uçları üzerine tipoloji denemesi. Akademik sosyal araştırmalar dergisi. 3(13), 1-15., Altınsapan, E.; Gökalp D. Z.; Yılmazyaşar H. ve Gerengi A. (2015) kazıları ışığında Eskişehir Karacahisar Kalesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 3(10) , Altınsapan, E ve Gerengi, A. (2016), Karacahisar Kalesi kazı çalışmalarında bulunan ok uçları üzerine tipoloji denemesi, Kazı buluntusu ok uçları çalıştayı, Aralık 2016, Poster Sunumu., Bursalı, M. (2007). Eskişehir Karacahisar Kalesi Sgrafitto Dekorlu Ortaçağ Seramikleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi., Parman, E. (2001). Eskişehir-Karacahisar da bir Ortaçağ kalesi. V. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı ve Araştırma Sempozyumu: Ankara: Hacettepe Üni- versitesi Yayınları, ss , Parman, E. (2002b). Eskişehir-Karacaşehir Köyünde Karacahisar kalesi. Eskişehir: Kepikeç. 15, ss , Parman, E. ve Parla, C. (2003). Eskişehir-Karacahisar Kalesi 2001 Yılı Kazı Çalışmaları. 24. Kazı Sonuçları Toplantısı. Ankara: Kültür ve Turizm Ba- kanlığı Dösim Basımevi, (2). ss , Parman, E. ve Parla, C. (2004). Eskişehir (Merkez Karacaşehir Köyü) Karacahisar Kalesi 2002 Yılı Kazı Çalışmaları. 25. Kazı Sonuçları Toplantısı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Dösim Basımevi, (2). ss Parman, E.; Parla, C. ve Bursalı, M. (2007). Eskişehir Karacahisar Kalesi 2005 yılı kazı çalışmaları. 28. Kazı Sonuçları Toplantısı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, (2). ss.1-12.

3 yıllarında, Eskişehir Karacahisar Kalesi (Kroki 1) kazılarında çıkarılan çeşitli nitelikteki buluntular arasından çok sayıda ok ucu çıkmıştır. Yaptığımız çalışmalarda bu ok uçlarından, form veren örnekler seçilerek formlarına göre tipolojileri yapılmıştır. 2 Orta Çağ savaş aletleri üzerinde çalışan araştırmacıların kullanabileceği örneklere katkıda bulunmak amacıyla yapılan tipoloji çalışmasında, bazı araştırmacıların yöntem olarak birçok eserin tanımlanmasında insan vücudundaki uzuvları örnek almalarından esinlenerek, ok uçlarını da bir insan gövdesinde yer alan unsurlara benzetilerek bölümlenmiştir. Ok gövdesini tasvir ederken, yukardan aşağıya doğru; BAŞ, OMUZ ve BEL şeklinde ifade etme yolunu seçmemiz, formların betimlenmesinde büyük kolaylık sağlamıştır (Şekil 1). Kazı yapılan yaklaşık 6000 m² alanda dağınık olarak ele geçen ok uçları muhtemelen fetih esnasında gerçekleştirilen çatışmanın izleri olarak değerlendirilebilir. Şekil 1. Ok şeklinin tasvir edilmesi 3 Kazı Çalışmaları neticesinde bulunan ok uçları saplarına göre İĞNELİ (Şekil 2a) ve YUVALI (Şekil 2b) tip olarak iki ana gruba ayrılmıştır. Bu iki ana gurup kendi içerisinde yedisi iğneli ikisi yuvalı olmak üzere dokuz alt gruba ayrılmıştır. Şekil 2a. İğneli Tip Şekil 2b. Yuvalı Tip Bu çalışmada tespit edilen ok uçlarından İğneli Tip olarak adlandırdığımız tipteki ok uçlarına ait dört ana gruptan sekiz alt tipin fiziksel özellikleri incelenmiş ve farklı form oluşumlarının bir nedeni olabileceği düşüncesinden hareketle bir değerlendirme yapılmıştır. Okların uçlarının kütlesi 5 g, saplarının kütlesi ise 30 g olarak sabit değer alınmıştır. Ayrıca okların fırlatılmaları sırasında ilk hızları 50 m/s, yağmursuz ve rüzgarsız vb. hava şartları, okların atılımlarında eşit kuvvet kullanılması ön koşul olarak kabul edilmiştir ve okların kinetik hareketlerinin hesaplanmasında yatay atış ile 45 atış için menzil ve düştükleri andaki hızları arasındaki farklılık hesaplanmıştır. Ayrıca okların bu standart şartlar altında ulaşabilecekleri mesafelerde hesaplanmıştır. 2 Altınsapan, E. Gerengi, A., Palalı, M.(2015);, Eskişehir Karacahisar Kalesi Kazısında Bulunan Ve Form Veren Ok Uçlari Üzerine Tipoloji Denemesi Asos Journal, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 13, Haziran 2015, s ve Altınsapan, E ve Gerengi, A. (2016), Karacahisar Kalesi kazı çalışmalarında bulunan ok uçları üzerine tipoloji denemesi, Kazı buluntusu ok uçları çalıştayı, Aralık 2016 İstanbul, Poster Sunumu.

4 Okların şekillerine göre hava sürtünmesinden etkilenmeleri de kuşkusuz farklı olacaktır. Hava ile ok ucunun havada sürüklenme katsayısı ile gösterilecektir. Fotoğraf 1- Karacahisar Kalesi Genel Görünüm 4 Kroki 1- Karacahisar Kalesi Planı

5 Değerlendirmeye Alınan Örneklerin Kataloğu Tip 1A 3 Üçgen formlu başı vardır ve bileziği gövdeye bağlayan uzun, kavisli bir bele sahiptir. Yassı kesitli gövde, dışa taşkın bir bilezik ile sonlanır. Bileziği ve iğne biçimindeki uzun sapı, daire kesitlidir. Bu gurup örneklerde iğneli olan sap, ahşaba saplanmaktadır. Envanter No: KH2012-M5 Buluntu Yeri: X13 Buluntu Kodu: ± Boyut: Uzunluk yaklaşık 6 cm, genişlik yaklaşık 1 cm Envanter No: KH2013-M168 Buluntu Yeri: V1 Buluntu Kodu: ± Boyut: Uzunluk yaklaşık 5 cm, genişlik yaklaşık 1.5 cm Tip 1B Üçgen formlu başa ve sapı gövdeye bağlayan, kısa bir bele sahiptir. Yassı kesitli gövde, dışa taşkın bir bilezik ile sonlanır. Bileziği ve iğne biçimindeki uzun sapı, daire kesitlidir. 5 Envanter No: KH2011-M1 Buluntu Yeri: X3 Buluntu Kodu: ± Boyut: Uzunluk yaklaşık 5 cm, genişlik yaklaşık 2 cm 3 Çalışmada ele alınan örneklerin ana tipleri detaylı olarak; Altınsapan, E. Gerengi, A., Palalı, M.(2015) de ele alınmıştır. Ok uçlarının şematik çizimleri Ahmet Şakar tarafından yapılmıştır.

6 Tip 2A Üçgen formlu başı vardır ve beli düzdür. Yassı kesitli gövde, ince yaprak biçimindedir. İğne biçimindeki kısa sap, daire kesitlidir. Bu tip tek örnekle temsil edilmektedir. Envanter No: KH2011-M40 Buluntu Yeri: X4 Buluntu Kodu: ± Boyut: Uzunluk yaklaşık 7 cm, genişlik yaklaşık 1 cm Tip 2B Başı, omuza doğru genişleyen yaprak biçimindedir. Yassı kesitli gövdeye ve kısa bir bele sahiptir. Gövde ile sap arasında dışa takın bir bilezik bulunur. Bileziği ve iğne biçimindeki uzun sapı, daire kesitlidir. 6 Envanter No: KH2014-M14 Buluntu Yeri:V8 Buluntu Kodu: ± Boyut: Uzunluk yaklaşık 10 cm, genişlik yaklaşık 3.5 cm Tip 3A Başı konik biçimdedir ve dairesel kesitli gövde, bel oluşturmadan sapa bağlanmaktadır. İğne biçiminde olan uzun sap, daire kesitlidir.

7 Envanter No: KH2013-M98 Buluntu Yeri: V5 Buluntu Kodu: ± Boyut: Uzunluk yaklaşık 2 cm, genişlik yaklaşık 0.5 cm Tip 3B Dairesel kesitli uzun gövde, uca doğru konik bir başla sivrilmektedir. Gövde ile sap arasında dışa taşkın bilezik bulunur. İğne biçimindeki uzun sap, daire kesitlidir. Envanter No: KH2011-M102 Buluntu Yeri: X9 Buluntu Kodu: ± Boyut: Uzunluk yaklaşık 6 cm, genişlik yaklaşık 0.5 cm 7 Tip 4 Dörtgen kesitli gövde uca doğru piramidal bir başla sivrilmektedir. Gövde bel oluşturmadan sapa bağlanmıştır. İğne biçimindeki kısa sap, dairesel kesitlidir. Envanter No: KH2012-M99 Buluntu Yeri: Z7 Buluntu Kodu: ± Boyut: Uzunluk yaklaşık 3.5 cm, genişlik yaklaşık 1 cm Envantere kaydedilmiş bu ok uçlarına ait bazı kinematik özelliklerin hesaplanabilmesi için, ok uçlarının şekillerinden yola çıkarak, bazı geometrik şekillere ait sürüklenme katsayıları Tablo 1 de verilmiştir.

8 Tablo 1. Bazı geometrik şekillere ait sürüklenme katsayıları Geometrik Biçim Sürüklenme katsayısı ( ) Küre 0,47 yarım küre 0,42 Koni 0,50 Küb 1,05 döndürülmüş küb 0,80 Silindir 0,82 döndürülmüş silindir 1,15 damla şeklinde eğrisel cisim 0,04 Yarı damla şeklinde eğrisel 0,09 cisim Sürtünme kuvveti, cismin şekli ve havanın viskozitesine bağlıdır. Sürüklenme denklemi ise, (1) eşitliği ile bulunur. Bu ifadede havanın yoğunluğu, cismin hızı, A ise cismin kesit alanıdır. Newton un I. Hareket Yasası F=m.a (2) İfadesinden de yararlanarak cismin yavaşlama ivmesi (3) 8 olarak bulunur. Bu ifadeden yararlanılarak farklı tiplerdeki oklara ait bazı kabullerden de yararlanılarak fiziksel hesaplamalar yapılabilir. UYGULAMA 1 Envanter no: KH2012-M5 olan ok için; alınabilir. Havanın yoğunluğu 1kg/m 3, okun kütlesi 35 g, okun kesitinin genişliği 1 cm, kalınlığı 0,3 cm ise, A= (0, ).( ) A= m 2 Okun ilk hızının 50 m/s olduğu kabul edilirse, a= 0,535 m/s 2 Aynı hesaplama yöntemi ile diğer bazı ok türlerine ait ivme değerleri aşağıdaki Tablo 1 de verilmiştir.

9 Tablo 2. Bazı ok türlerine ait ivme değerleri Sıra no- Envanter No 1-KH2012- M5 2-KH2013- M168 Ok Ucu Fotoğrafları Sürüklenme Kesit yüzeyi Yavaşlama katsayısı alanı ivmesi (m 2 ) (m/s 2 ) 0,50 0,535 0,50 0,803 3-KH2011- M1 0,80 1,714 4-KH2011- M40 0,04 0,042 5-KH2014- M14 6-K- H2013- M98 7-KH2011- M102 8-KH2012- M99 0,42 0,157 0,04 1,96. 0,028 0,50 1,96. 0,350 0,65 2,321 9 Okların yavaşlama ivmelerinin şekillerine ve kütlelerine bağlı oldukları Tablo 2 de görülmektedir. Okların 50 m/s hızla yatay olarak fırlatıldıkları varsayılırsa, 50 m sonrasında sahip oldukları hızları da (4) eşitliği ile bulunabilir. Sırasıyla her bir ok için bu değerler Tablo 3 de verilmiştir.

10 Tablo 3. Okların 50 m/s ilk hızla fırlatıldıktan 50 m yol aldıktan sonraki hızları Sıra no-envanter Ok Ucu Fotoğrafları Hız (m/s) Yavaşlama ivmesi No (m/s 2 ) 1-KH2012-M5 49,46 0,535 2-KH2013-M168 49,19 0,803 3-KH2011-M1 48,25 1,714 4-KH2011-M40 49,95 0,042 5-KH2014-M14 49,84 0,157 6-K-H2013-M98 49,97 0, KH2011-M102 49,64 0,350 8-KH2012-M99 47,62 2,321 Tablo 3 deki değerler okun sapının herhangi bir sürtünmesinin olmadığı ve okun yatay bir hareket yaptığı varsayılarak bulunmuştur. Elbette ki bu değerlerin deneysel olarak bulunması mümkün değildir. Ancak okun şeklinin, hareketine etkisini göstermesi açısından önemlidir. Atış hareketi yatay değil de eğik atış hareketi olsaydı, bu kez yerçekimi ivmesi de dikkate alınarak hesaplama yapılabilirdi. Örneğin atış hareketi yapıldıktan 5 s sonra okların hızlarının büyüklüğü yine ilk hızları 50 m/s ve yatayla (yerle) 45 lik bir açı ile fırlatıldıkları varsayılırsa Tablo 4 te verilmiştir.

11 Tablo 4. Okların 50 m/s ilk hızla yatayla (yerle) 45 lik bir açı ile fırlatıldıktan 5 s sonraki hızlarının büyüklüğü Sıra no-envanter Ok Ucu Fotoğrafları Hız (m/s) Yavaşlama ivmesi No (m/s 2 ) 1-KH2012-M5 35,47 0,535 2-KH2013-M168 34,26 0,803 3-KH2011-M1 30,20 1,714 4-KH2011-M40 37,70 0,042 5-KH2014-M14 37,17 0, K-H2013-M98 37,76 0,028 7-KH2011-M102 36,30 0,350 8-KH2012-M ,321 Her bir ok için 50 m/s hızla yatayla 45 lik bir açı ile fırlatıldıklarında menzilleri Tablo 4 te verilmiştir. Tablo 5. Okların 50 m/s ilk hızla yatayla (yerle) 45 lik bir açı ile fırlatıldıklarındaki menzilleri Sıra no-envanter Menzil (m) Yavaşlama ivmesi No (m/s 2 ) 1-KH2012-M5 240,83 0,535 2-KH2013-M ,85 0,803

12 3-KH2011-M1 224,95 1,714 4-KH2011-M40 251,98 0,042 5-KH2014-M14 249,94 0,157 6-K-H2013-M98 252,24 0,028 7-KH2011-M ,46 0,350 8-KH2012-M99 216,68 2, Tablo 3, Tablo 4 ve Tablo 5 teki değerler hesaplanırken havanın rüzgarsız olduğu kabul edilmiştir. Kesit alanı büyük olan okların fırlatıldığı anda, hedefe doğru esen bir rüzgarın, okun menzilini ve hızını arttıracağı aşikardır. Dolayısıyla her bir okun farklı hava koşullarına göre avantaj sağladığı da söylenebilir. Farklı tiplerdeki okların, hedefe ulaştıklarında, hedef içerisinde kat edecekleri mesafe de geometrik şekillerine de bağlıdır. Ancak bununla ilgili anlamlı sonuçlara ulaşmak için yeterli ve değişken olmayan veriler mevcut değildir. Kaldı ki bir okun herhangi bir yüzeye saplanması sırasında mekanik enerji korunmaz. Enerjinin büyük bit bölümü ısı enerjisine dönüşür. Bunun miktarı konusunda kestirimde bulunmak ise oldukça güçtür. SONUÇ Yapılan çalışma sonucunda farklı şekillerdeki okların, tüm koşulları aynı tutulduğunda sadece şekillerinin farklı olması nedeniyle 50 metre mesafe kat ettikten sonra hızları farklı olmaktadır (Tablo 3). Aynı şekilde yatayla 45 lik açı yapacak şekilde fırlatılan okların ise, 5 saniye sonraki hızlarının da şekillerine bağlı olarak farklılık gösterdiği görülebilir (Tablo 4).Dolayısı ile bu okların menzilleri de farklı olacaktır (Tablo 5). Tüm bu yapılan analizler göstermiştir ki, belki hesaplamalar, belki de sezgileri sonucu bu okları üretenler, belli amaçları için bu okların uçlarını farklı üretmişlerdir. Kimi uç daha uzak mesafeye gidebiliyorken, kimi de kimi de daha kısa mesafeye daha büyük hızla düşmektedir. Bu da okun momentumu büyük olacağından, saplandığı yere etkisinin daha büyük olacağı sonucunu ortaya koyar. Yapılacak laboratuvar çalışmaları ile daha az kabul ve daha çok sayısal veri ile doğruluğu tartışılmaz sonuçlara ulaşılması mümkündür.

13 KAYNAKLAR Altınsapan, E.; Yılmazyaşar H.ve Gerengi, A. (2010). Karacahisar kalesi 2009 yılı temizlik ve kazı çalışmaları. XIV. Ortaçağ ve Türk dönemi Kazıları ve Sanat tarihi araştırmaları sempozyumu. Konya: Kömen Yayınları, ss Altınsapan, E.; Yılmazyaşar, H. ve Gerengi, A. (2011). The Karacahisar castle excavation Project: Work th symposium on mediterranean archaeology in Catania. İtaly: Poster session. Altınsapan, E. ve Palalı, M. (2013). The excavation of karacahiar castle th symposium on mediterranean archaeology (Soma) management of curtural heritage in the coastle zone. Moscow: Poster session. Altınsapan, E.; Güldoğan, İ. ve Güney, Y. (2014). Physcial pozzolanic and chemical properties of Bricks of Karacahisar Castle Gate, Turkey. 9. In- ternatonal Masonry Conference Guimaraes. Portekiz. Altınsapan, E.; Güldoğan, İ. ve Güney, Y. (2014). Physcial pozzolanic and chemical properties of Bricks of Z-Z Area of Karacahisar Castle. 3. Uluslararaı Seramik Cam Emaye Sır ve Boya Kongresi Seres. Eskişehir. Altınsapan, E.; Güldoğan, İ. ve Güney, Y. (2014). Physcial pozzolanic and chemical properties of Bricks of X-X Zone of Karacahisar Castle Turkey. International Conference on Constrruction Materials and Structures. Johannesburg: South Africa. 13 Altınsapan, E. (2014). Karacahisar Kalesi Kazısı. Eskişehir Rehberi. Eskişehir: Eskişehir Valiliği. Altınsapan, E.; Gerengi, A. ve Palalı, M. (2015). Eskişehir Karacahisar kalesi kazısında bulunan ve form veren ok uçları üzerine tipoloji denemesi. Akademik sosyal araştırmalar dergisi. 3(13), Altınsapan, E.; Gökalp D. Z.; Yılmazyaşar H. ve Gerengi A. (2015) kazıları ışığında Eskişehir Karacahisar Kalesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 3(10) Altınsapan, E ve Gerengi, A. (2016), Karacahisar Kalesi kazı çalışmalarında bulunan ok uçları üzerine tipoloji denemesi, Kazı buluntusu ok uçları çalıştayı, Aralık 2016, Poster Sunumu. Altınsapan, E.; Palalı, M. (2018) Osmanlı Beyliğinin Kurulduğu Yer Eskişehir Karacahisar Kalesi Kazı Buluntuları ( ), Doğukütüphanesi Yayınları İstanbul. Bursalı, M. (2007). Eskişehir Karacahisar Kalesi Sgrafitto Dekorlu Ortaçağ Seramikleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi. Parman, E. (2001). Eskişehir Karacahisar da bir Ortaçağ kalesi. V. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı ve Araştırma Sempozyumu: Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, ss Parman, E. (2002b). Eskişehir Karacaşehir Köyünde Karacahisar kalesi. Eskişehir: Kepikeç. 15, ss

14 Parman, E. ve Parla, C. (2003). Eskişehir-Karacahisar Kalesi 2001 Yılı Kazı Çalışmaları. 24. Kazı Sonuçları Toplantısı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Dösim Basımevi, (2). ss Parman, E. ve Parla, C. (2004). Eskişehir (Merkez Karacaşehir Köyü) Karacahisar Kalesi 2002 Yılı Kazı Çalışmaları. 25. Kazı Sonuçları Toplantısı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Dösim Basımevi, (2). ss Parman, E.; Parla, C. ve Bursalı, M. (2007). Eskişehir Karacahisar Kalesi 2005 yılı kazı çalışmaları. 28. Kazı Sonuçları Toplantısı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, (2). ss