Akut Hipoksik Pulmoner Vazokonstriksiyonun Mekanizması

Transkript

1 çalışmalara rağmen pulmoner damarlarda hipoksiye bağlı vazokonstriksiyonun mekanizması ve neden sistemik dolaşımdan farklı olduğu tam olarak anlaşılamamışhr. Bugünkü bilgilerimiz, hlpoksik vazokonstriksiyonun lokal homeostatik bir mekanizma olduğunu göstermektedir'. Pulınoner hipoksik vazokonstriksiyon akciğerlerde ven- o Gazi Üniversitesi Eczacılık Fakültesi, Farmakoloji Anabilim Dakıı, Ankara. Yazışma adresi Araştırıcılar bir arterin yapısının farklı hücre popülasyonlarının mozayiği olduğunu göstermişlerdir3. Buna bağlı olarak pulınoner damar yatağının da vazodilatör ve vazokonstriktör maddelere yanıt verirlilik açısından bölgesel özellikler 119 FABAD J. Pharm. Sci., 23, , 1998 BiL1MSEL TARAMALAR/ SCIENT!FIC REVJEWS Akut Hipoksik Pulmoner Vazokonstriksiyonun Mekanizması Özge UZUN' 0, A. Tuncay DEMiRYÜREK', İlker KANZIK' Akut Hipoksik Pulnıoner Vazokonstriksiyonun ivjekaniznıası Özet : Hipoksik pıılmoner vazokonstriksiyon (HPV) ak ciğerlerde ventilasyon-peıjiizyon oranının en iyi şekilde sür~ diiriilnıesini sağlayan fizyolojik bir mekanizmadır. Konu üzerindeki yoğun çalışnıalara rağmen pulmoner danıarlarda hipoksiye bağlı vazokonstriksiyonun nıekanizması ve neden sistemik dolaşundan farklı olduğu tam olarak an laşılamanuştır. HPV nıekanizınası üzerinde yapılan araştınnalar iki varsay11n üzerine yoğıınlaşnııştır. Bunlardan biri HPV'nin endotel bağunlı, diğeri düz kas üzerine doğrudan bir etki ile gerçekleştiği şeklindedir. Ancak araştırmalar hipoksinin henı endotel henı düz kas hücrelerinde, hücre nıetabolizınasını ve enzinı aktivitelerini değiştirebildiğini göstennektedir. Parsiyel oksijen basıncının düşınesi iyon kanallarının fonksiyonlarını da etkilemektedir. HPV'nin nıekaniz1nasın1n aydınlatılnıası, pıılnıoner vazokonstriksiyonun eşlik ettiği hastalıkların tedavisine de yenilikler getirecektir. Anahtar kelimeler: Hipoksi, pulmoner arter, pulnıoner ven, endotel, düz kas, ikinci haberciler Mechanism of Acute Hypoxic Pulmonary Vasoconstriction Su1nn1ary : Hypoxic pulmonary vasoconstriction (HPV) is a physiological nıechanism that optilhizes the nıatching ofper~ fusion to ventilation in the lungs. Despite intensive studies, underlying nıechanisnı of HPV and its difference ftom sistenıic circulation remain unknown. Jnvestigations of HPV mechanisnıs intensify on two hypothesis: HPV, whiclı depends on endothelium, is indirect hypothesis. The direct hypot!ıesis, on tlıe other hand, is that HPV is caused by a direct action on vascular smooth nıuscle cells. Ho}vever, studies denıonstrate that hypoxia can ınodify celi metabolisnı and enzyme activity. Decrease in oxygen pressure alsa affects the functions of ion channels. Detennination of the underlying ınechanisms of HPV may provide new approaches far the treatnıent of pulmonary diseases associated with hypoxic vasoconstriction. Key words: Hypoxia, pulmonary artery, pubnonary veilı, endotheliunı, smooth nıuscle, second nıessengers GtR!Ş Arteriyel oksijen basıncının 40mmHg'nin altına düşmesi sistemik dolaşımda vazodilatasyona neden olur. Oysa bu durum pulmoner dolaşımda vazokonstriksiyon nedenidirı. Konu üzerindeki yoğun tilasyon-perfüzyon oranının en iyi şekilde sürdürülmesini sağlayan fizyolojik bir mekanizmadır!. Ancak sürekli bir durum haline gelmesi pulınoner hipertansiyona yol açmaktadır. İZOLE PUIMONER ARTER VE VEN PREP ARATLARINDA HİPOKSİNİN ETKİSİ

2 taşıdığı gösterilıniştir3. Farmakolojik uyaranlar gibi, bağlı direnç artışının pulınoner arterlerde venlere MEKANİZMASI Pek çok mediyatör ve vazoaktif maddenin (katekolaminler, histamin, angiotensin, prostaglandinler, serotonin) HPV'deki rolü araştırılınıştır ve bunlardan hiçbiri HPV'nin başlıca me yatağının oksijene olan duyarlılığını ayarlamada gö maktadır: Akut hipoksinin düz kas hücrelerine sıçan pulmoner arterinde voltaj bağımlı kalsiyum kanalları (VBKK) aracılığı ile olduğu belirlenıniştir. Buna _dayanarak araştırıcılar, hipoksinin membran depolarizasyonuna neden olduğunu göstermişlerdirıo. Hipoksiye bağlı depolarizasyonda K+ kanallarının da rolüne dikkat çekilmektedir. Pulmoner arter düz kas hücrelerinde hipoksiye bağlı olarak K+ akımının azaldığı gösterilmiştirl1. Sonuç olarak hipoksi hem endotel hücrelerinde, 120 ğişikliklere neden olınaktadır. Akut hipoksik va preparatlarında ya da hücre kültürlerinde hipoksiye bağlı olarak oluşan değişikliklerin incelenınesine yöneliktir. HİPOKSIN1N ENDOTEL HÜCRELERi ÜZERİNDEKİ ETKİSİ talık durumları pulınoner damar endotel hücrelerini düşük parsiyel oksijen basıncı ile karşı karşıya ge maktadır. Böylece hipoksiye maruz kalınış hücreler yapılarını ve yaşamsal işlevlerini sürdürebilmektedirlerı2. Hipoksik koşullara uyumun sağlanmasında, endotel hücrelerinde hangi me linınemekle birlikte, bazı spesifik proteinlerin sen şullara uyumda rol alan stres proteinlerinin etki mekanizmaları bilirımemektedir. Bununla birlikte, rnlınaktadır. düşüş pulmoner arter düz kas hücrelerini de düşme membran depolarizasyonuna neden olmaktadır16. Bu hücrelerde depolarizasyonun, hücre belirlenıniştir. Oysa endotel hücrelerinde vazodilatör madde üretimi kalsiyum bağımlı mekanizmalarla yürümektedir. Bu bulguya dayanarak, hipoksi boyunca endoteldeki Ca+2 düzeylerinin hem de düz kas hücrelerinde bazı işlevsel de zokonstriksiyonun mekanizmasını araştırmaya yönelik çalışmaların önemli bir kısmı da izole damar 1. Stres proteinleri: Akciğer harabiyeti ve çeşitli has tirmektedir. Bu durum, endotel hücrelerinde pek çok metabolik özelliğin değişmesine neden ol kanizmalarm aktive olduğu kesin olarak bi tezinde artış olduğu saptanmıştır13. Hipoksik ko stres proteinlerinin etkilerini, hipoksiye maruz kalan hücrede protein degredasyonunu ve fosfolipaz aktivasyonunu engellemek ve aşın 1<alsiyumun hücre içine girmesini önlemek yoluyla gösterebildikleri sa 2.Kalsiyum: İntraselüler serbest kalsiyum, endotel hücrelerinin fonksiyonlarının sürdürülınesinde önemli bir göreve sahiptir14. Endotel hücrelerinde kalsiyum homeostazı dinamik bir olaylar dizisidir15 ve büyük ölçüde plazmalemmadan kalsiyum girişi ile yürütülür. Parsiyel oksijen basıncındaki akut bir polarize eder. Bu hücrelerin depolarizasyonu, L tipi kalsiyum kanallarını aktive ederek hücre içi kalsiyum düzeyini arttırmaktadırıo. Endotel hücrelerinde de parsiyel oksijen basıncındaki akut içi kalsiyum düzeylerinin düşmesine neden olduğu Uzun, Demiıyürek, Kanzık fizyolojik uyaranlara yanıt açısından da pulınoner arter ve venler arasında farklar dikkat çekmiştir4. Kato ve Staub adlı araştırıcılars hipoksik pulınoner vazokonstriksiyonun (HPV) başlıca etki bölgesinin terminal bronşiyoller çevresindeki dar çaplı pulmoner arterler olduğunu göstermişlerdir. Bu arterler, alveolar oksijen konsantasyonundaki değişiklikten en kolay etkilenebilecek bölgededir. Pulmoner venler de hipoksiye kasılma ile yanıt vermektedir6. Kedilerde yapılan bir çalışma hipoksiye göre üç kat fazla olduğunu göstermiştir7. Bununla birlikte kuzularda yapılmış bir çalışmada pulrnoner arter ve venlerde hipoksiye bağlı direnç artışının eşit düzeyde olduğu bildirilıniştirb. HİPOKSİK V AZOKONSTRİKSİYONUN diyatörü olarak kabul edilınemektedir. Olaya ancak modülatör olarak katılabilecekleri öne sürülmektedir. HPV mekanizması üzerinde yapılan araştırmalar iki varsayım üzerine yoğunlaşmıştır: l.hpv endotel bağımlı bir olaydır: Endotel hücreleri değişik fizyolojik ve farmakolojik uyaranlara yanıt olarak vasküler fonksiyonun düzenlenınesi için vazokonstriktör ve vazodilatör maddeleri sentezleyebijir9. Ayrıca bu hücrelerin pulmoner damar revlerinin olduğu da bilinmektedir. 2.HPV doğrudan düz kas üzerine etkiyle oluş Ca+2 girişini arttırdığı saptanmıştırıo. Bu artışın

3 FABAD J. Pharm. Sci., 23, , 1998 düşmesinin, Nü üretiminde azalmanın bir ı:edeni olabileceği öne sürülmektedirı. 3.Prostaglandin sentezi: Akciğerlerde PG!ı üretiminin, özellikle vasküler endotelde olduğu bulgular arasındadır. Bu durum, parsiyel oksijen basıncındaki değişikliklerin PGl2 sentezini doğrudan etkileyebileceğini düşündürmektedir. Akut hipoksi ile endotel hücrelerinin PGI2 üretimi arasındaki ilişki yeni doğmuş kuzuların pulmoner arterlerinde incelenmiştirı7. Araştırmanın bulguları, parsiyel oksijen basıncında düşmenin vazodilatör prostaglandin sentezini arttırdığını göstermektedir. PGl2 sentezi üzerindeki bu etki sikloksijenaz (COX) enzim düzeyi, PGI2 sentetaz ve PGErPGH 2 izomeraz aktivitesindeki değişiklikler yoluyla olabilmektedir. Majör etkinin COX üzerinden olduğuna dikkat çekilmektedir. Sonuç olarak akut hipoksi, COX-1 adlı proteinin endotel hücrelerindeki sentezini arttırmaktadır. Bu artış COX aktivitesinin artmasına yol açarak PGl2 ve PGE sentez hızını yükseltmektedir. COX-1 pulmoner arterlerde Üze bağlı yanıt değişikliklerinde önemli bir modüle edici faktör olarak değerlendirilmektedirı7. 4.Endotel kaynaklı gevşetici (EDRF) ve kastıncı faktör (EDCF): Endotel hücrelerinin pulmoner damarların oksijene duyarlılığını ayarlamada da görevleri vardır. Bu hücrelerden salınan EDRF /Nü ve EDCF'nin hipoksik vazokonstriksiyondaki rollerini araştırmaya yönelik bir çalışmada, pulmoner arterlerde hipoksinin EDCF aktivitesini arttırdığı, EDRF /Nü etkinliğini ise azalttığı saptanmıştırıs. Sıçanlarda bifazik olan HPV yanıtının ilk gevşeme fazında EDRF /Nü etkinliğinin arttığı, ama sonraki kasılma fazında EDRF /Nü etkinliğinin inhibe olduğu gösterilmiştirı. Bu çalışmayı yapan araştırıcılar, EDRF /NO'nun nedensel değil, ama hipoksiye yanıtı etkileyen bir faktör olarak değerlendirilmesi gerektiği sonucuna varmışlardır. Domuz pulmoner arterlerinde metilen mavisi, oksihemoglobin, L-NNMA ön uygulaması ve endotel harabiyeti hipoksiye bağlı kasılmaları arttırmıştır. EDRF /NO'nun bazal salınımının baskılanması ise hipokside kontraktil bir etkiye neden olmamış, ancak endotel tabakasının tahrip edilmesi HPV'yi arttırmıştır2d. Bulgular EDRF /Nü salınımının HPV'yi etkilediğini göstermektedir. Nitekim, hipoksinin EDRF /Nü sentaz aktivitesini azalttığı da saptanınıştırzı. EDRF /Nü' nun düz kasta sgmp düzeyini arttfrarak etki gösterdiği bilinmektedir. Kedi pulmoner arterlerinde sgmp düzeylerinin hipoksiye bağlı olarak düştüğü gösterilıniştir22. Bu durum HPV'de sgmp aracılığının sözkonusu olabileceğini düşündürmektedir. Hipoksiye alınan yanıtta EDRF /NO'nun modülatör rolü gösterilmiş olmakla birlikte, düz kastaki sgmp azalmasının EDRF /NO'dan bağımsız bir mekanizma ile olabileceği de bilinınektedir23. Oksijen konsantrasyonundaki değişikliklere yanıtta, kan akımının kontrolünde endotelden salınan kastırıcı faktör (EDCF) de önemli bir madde olarak değerlendirilmektedir. Çünkü hipoksinin endotel hücre kültürlerinde EDCF gen ekspresyonunu ve sekresyonunu arttırdığı saptanınıştır24. Ancak bu çalışmalarda_ kronik hipoksi uygulaması söz konusudur. ET'nin akut HPV' deki rolü önemli görülmemektedir. 5.Nitrik oksit sentaz ve siklooksijenaz enzimleri: Pulmoner arterlerde NOS ve COX enzimleri arasında karşılıklı bir etkileşim olabileceği, birinin inhibisyonunun diğerinin aktivitesini değiştirebileceği varsayımı da değerlendirilmiştir25. Bu çalışmada normoksik koşullarda izole perfüze gelincik akciğerinde NOS aktivitesinin COX blokajından sonra arttığı gösterilmiştir. İzole perfüze sıçan akciğerinde ise COX aktivitesi NOS blokajından sonra artmaktadır. Hipoksik koşullarda bu enzimlerin karşılıklı etkileşiminin nasıl olduğu ise henüz değerlendirilmemiştir. HİPOKSİNİN DÜZ KAS HÜCRELERİ ÜZERİNE ETKİSİ Son yıllarda yapılan çalışmalar, damar düz kası hücrelerinde fonksiyon ve morfoloji açısından segmentten segmente, hücreden hücreye birtakım farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır. Bu hem pulmoner hem de sistemik damarlar için sözkonusudur3. Fötal, yeni doğan ve yetişkin sığır pulmoner arter düz kas hücrelerinde 4 ayrı hücre popülasyonu saptanınıştır26. Pulmoner damar direncinin kontrolünde dar çaplı distal arterler, geniş çaplı elastik pulmoner arterlere göre daha önemli bir fonksiyona sahiptirler. Dar çaplı arterlerde hipoksinin, hücrelerde Ca+2 düzeyini yükselttiği gösterilmiştir. Oysa geniş çaplı arterlerde bu gösterilememiştir27. Son yıllarda yapılan çalışmalarda, 121

4 direnç arterlerinde 0 2'ye duyarlı K+ kanallarının ol inhibisyonunun ve/veya membran depolarizasyonunun sistemik arterlerde olınayışı sistemik dolaşımda neden HPV gelişmediğini açıklamaktadır28. 1.Kalsiyum: Sıçan pulmoner arterlerinde akut hipoksi, düz kas hücrelerine Ca+2 girişini art olarak hücrede oluşan Ca+2 düzeyinin arhşı BAY K 8644 (VBKK'dan Ca+2 girişini kolaylaştıran bir madde) ile potansiyalize olmaktadır. Fakat insan ve koyun pulmoner arterlerinde Ca+2 girişinin engellenmesinin etkisi anlamlı bulurunaıruştır3ü,31. Köpek pulmoner arterlerinde ise poz'nm düşmesi sonucu oluşan vazokoı1striksiyonda, kafein ve ryanodine duyarlı sarkoplazmik kalsiyum ka vurgulamaktadır. 2.Potasyum: Son yıllarda yapılan pek çok ça membran potansiyelinin sürdürülmesi pek çok hücrede K + iyonu geçirgenliği ve dağılımı tarafından arttıdığı ve bu artışın Ca+2'dan bağımsız olduğu relerinde hipoksiye bağlı olarak K + akımının azaldığı saptamnıştırl1. menin düz kas hücrelerini depolarize ettiği ve bunun da Ca+2 homeostazmı değiştirerek vazokonstriksiyona neden olduğu bilinmektedir29. Hipoksinin neden olduğu depolarizasyon sodyum sodyum pompasını inhibe eden ilaçların HPV'yi şiddetlendirdiği gösterilıniştir33. Buna karşılık, sodyum pompası aktivitesinin artmasının, düz kasta aşın duyarlılık gelişmesine neden olduğu bulgular arasmdadır34. Ancak bu konudaki çalışmaların sonuçlan birbiriyle çelişmektedir. Köpek pulınoner arterlerinde hipoksinin sodyum pom- 122 septör stirnulasyonu sonucu fosfolipaz C (PLC) aktivasyonuyla fosfoinozitol bifosfat hidrolize olmakta, bu_da ikinci habercilerin oluşumuna neden olmaktadır. Bu haberciler inozitol trifosfat (IP 3) ve diaçilgliseroldür (1,2 DAG)dir. IP 3 intraselüler depolardan Ca+2 salırumına neden olınakta ve bu olayı Ca+2/kalmodulin bağımlı rniyozin hafif zincir ki düz kas kasılınaktadır36. Oysa DAG, protein kinaz C'yi (PKC) aktive etmektedir. Pek çok hürnoral madde ve mediyatör pulınoner tonüsü G proteinlerine bağlı reseptörleri etkileyerek de oluşumunun hipoksiye bağlı izole pulınoner arterlerde gösterilıniş alınası, IP3ün tılmadığıru düşündürrnektedir38. 2, Protein kinazlar : Pek çok fizyolojik olayın düzenlenmesinde önemli rol oynayan samp ve sgmp santrasyonda bulurımaktadır39. PKC sinyal iletimine ve pulınoner damar düz kasının uyarırnkasılına olayına katılınakta ve düz kas kasılınasma katılan substratlarm fosforilasyonunu sağlamaktadır. PKC aktivasyonunun sıçan izole pulrnoner arterlerinde kasılma oluşturduğu40, perfüze pulmoner damar yatağında ise pulınoner perfüzyon basıncım arttırdığı saptamnıştır Tirozin kinazlar: Tirozin kinaz enzimi pek çok vazoaktif maddenin etkinliğinde önemli bir. enzimdir. Serotonin, anjiotensin, endotelin ve karbakolün protein tirozin fosforilasyonunu arthrdığı gösterilmiştir Hücreye C:a+2 girişi ve intraselüler depolardan Ca+2 boşalınasının düzenleyicisi olarak da tirozin kinazm rolüne ilişkin bulgular vardır44. Prekontrakte izole pulmoner arterlerde hipoksi uy- HİPOKSİK PULMONER V AZOKONSTRİKSİYONDA İKİNCİ HABERCİLERİN ROLÜ 1. Fosfoinozitol hidrolizi : G proteinlerine bağlı re ğiştirmektedir37. IP 3 olarak değil de noradrenaline bağlı olarak arttığının pasını aktive etliği gösterilmekle birlikte33 tam tersini bulan araştırmacılar da vardır35. nazı (MHZK) aktivasyonu izlemektedir. Sonuçta geniş çaplı pulmoner arterlerde HPV'ye ka bağımlı protein kinazlar pulrnoner damarların gevşemesine de katılmaktadırlar. PKC ise, DAG tarafından akli ve edilınekte ve düz kasta yüksek kon Uzun, Demkyürek, Kanzık duğu ortaya konmuştur. Hipoksi bağımlı K+ kanal tırmaktadır!o. Bu artışın sıçan pulınoner arterinde voltaj bağımlı kalsiyum kanallan (VBKK) aracılığı ile olduğu belirlenmiştir. Üstelik hipoksiye bağlı nallarından salman Ca+2'nm önemli olduğu belirtilınektedir32. Bu sonuçlar, vazokonstriksiyonun tamamen Ca+2 bağımlı bir mekanizma olmadığım lışmada, hipoksiye bağlı depolarizasyonda K + kanallarının rolüne dikkat çekilmektedir. Dinlenme sağlanmaktadır. Düz kas hücre kültürlerinde yapılan bir çalışmada, hipoksinin elektriksel aktiviteyi gösterilmiştir28. Pulınoner arter düz kas hüc 3.Sodyum pompası: Parsiyel oksijen basıncında düş pompasının işlevini de etkilemektedir. Oabain gibi

5 FABAD J. Pharm. Sci., 23, , 1998 gulaması vazokonstriksiyona neden olmaktadır. Oysa tirozin kinaz inhibitörleri ile inkübasyon sonrası hipoksiye bağlı vazokonstriksiyon tamamen ortadan kalkmaktadır45,46. Bu bulgu, HPV' de tirozin kinaz enziminin rolü olduğunu göstermektedir. Hipoksiye bağımlı kasılmanın MHZ fosforilasyonu ile orantılı olduğu gösterilmiştir47. Sıçan pulmoner arterlerinde HPV'nin endotel bağımlı olan fazı için araştırıcılar, endotelden salınan kastırıcı faktörlerin arteriyel düz kas hücrelerinin Ca+2'a duyarlılığını arttırdığını saptamışlardır. Buna bağlı olarak, MHZ fosforilasyonu da artmaktadır. Araştırıcılar sıçan pulmoner arterlerinde hipoksiye bağlı kasılmanın endotel bağunlı fazının, PKC etkinliğinin inhibisyonundan etkilenın~diğini ve MHZ fosforilasyonunun hipoksiye bağlı yanıtın ortaya çıkmasında son basamak olduğunu bildirmektedirler47, Tirozin kinaz aktivasyonundaki artışın düz kasın kasılmasına neden olduğu ve tirozin kinaz yalağının aktivasyonu ile MHZK yolağı arasında karşılıklı bir iletişim olduğu da bilinınektedir4b. Ortovanadatla yapılan deneylerin bulguları da tirozin kinaz inhibitörleri ile yapılan çalışmaları desteklemektedir46. Ortovanadat protein tirozin fosfataz aktivitesinin inhibisyonuna neden olmakta ve tirozin kinaz etkinliğini artırmaktadır. Bu bulgular tirozin kinaz/tirozin fosfataz dengesinin düz kas geriminin kontrolünde önemli bir rol oynadığına dikkat çekmektedir. SONUÇ Akut hipoksik vazokonstriksiyon, yalnızca endotel ve endotelden salman vazoaktif maddeler ya da düz kas hücrelerinde kalsiyum homeostazının değişmesi gibi olaylarla açıklanamaz. Çünkü hem endotel hem düz kas hücrelerinde pek çok işlevsel değişiklik olmaktadır. Hipoksi, hücre metabolizmasını ve enzim aktivitelerini etkilemektedir. Parsiyel oksijen basıncının düşmesi ile birlikte endotel hücrelerinde stres proteinleri sentezlenınekte, hem endotel, hem düz kas hücrelerinin kalsiyum dengesi değişmektedirı6,29. Hipoksi iyon kanallarının fonksiyonlarını da etkilemekte, pulmoner arterin vazodilatörlere verdiği yanıtı da değiştirebilmektedir. Bu, pulmoner hipertansiyonda vazodilatör ilaçların kullanımı açısından üzerinde durulması gereken bir noktadır. Pulmoner damar yatağının fizyolojik ve farmakolojik uyaranlara verdiği farklı yanıtların, damar yatağının bölgesel özellikleri ile olan ilişkisinin. aydınlatılması, pulmoner hipertansiyonun eşlik ettiği akut solunum yetınezliği sendromu, astına ve atelektazi gibi hastalıkların tedavisinde o bölgelere spesifik ilaçların geliştirilmesinde yarar sağlayacaktır. KAYNAKLAR 1. Wadsworth RM. Vasoconstrictor and vasodilator effects of hypoxia, TIPS., 15, 47-53, Anand IS. Hypoxia and the pulmonary circulation, Thorax.,49, , Archer SL Diversity of phenotype and function of vascular smooth muscle cells, j,clin. Med,, 12, , Kemp BK, Smolich Jj, Cocs TM. Evidence lor specific regional patterns of respones to different vasoconstrictors and vasodilators in sheep isolated pulmonary arteries a.rıd vein, Br. J Pharmacol., 121, , Kato M, Staub NJ, Response of small pulmonary artery to unilobar hyfıoxia and hype:tcapnia, Circ. Res., 19, , Zhao Y, Packer S, Rhoades RA. Pulmonary vein contracts in response to 1zypoxia, Am.]. Phyşiol., 265, L87- L92, Nagasaka Y, Bhattacharya J, Nanjo S, Gropher MA, Staub NC. Micropuncture measurements of lung microvascular pressure profile during hypoxia in cats, Circ. Res,, 54, 90-95, Raj UJ, Chen P. Micropuncture measurernents of microvascular pressures isolated lamb lung during hypoxia, Circ. Res., 59, , Vanhoutte PM. Endotheliurn derived relaxing and contracting factors and coronary vasospasm, Adv. NephroL, 19, 3-16, Salvetera GC, Goldman FW. Acute hypoxia increases calcium in cultured pulmonary arterial myocytes, Am. j, Physiol,, 264, L323-L328, Yuan XJ, Goldman WF, Tod M, Rubin Lj. Blaustein M. Hypoxia- reduced potassium.ç.urrents in cultured rat pulmunary but not mesenterical arterial myocytes, Anı. j, Physiol,, 264, L116-Ll23, Subject JR, Thung-Tai S. Stress protein synthesis of mammalian cells, Am. j, Physiol,, 250, Cl-C7, Ogawa SM, Kuwabara K, Shereeniavas C, Butura, SK, Stem, D. Hypoxia induced endothelial cells synthesis of rnernbran-associated proteins, Proc. Nat1. Acad. Sci USA., 88, , Bucley Bj, Barhowsky A, Dolor JR, Whorton AR Regulation of arachidonic acid in vascular endothelium Ca+2 dependent and independent pathways, Biochem,f., 280, , Demirel E, Laskey E, Purkerson S, Breemen VC. The 123

6 passive calcium leak in cultured porcine aortic endothelial cells, Biochem. Biophys. Res. Commun., 3, , Stevens T, Comfield DN, McMurty IF, Rodman D. Acute reduction in p02 depolarises pulmonary artery endothelial celi and decrease [Ca+2]i, Am. ]. Physiol., 266, H , North Aj, Braaon TS, Wells LB, Campbell WB, Shaul WP. Hypoxia stimulates prostacyclin in newbom lamb pulmonary artery endothelium by increasing cyclooxgenase-1 protein, Circ. Res., 75, 33-40, Kowitz LK, Aleskowitch TD, Sylvester JT, Flavahan Greenberg B, Kishyiamama S. Endothelium dependent and independent responses to severe hypoxia 262, H691-H697, Rengasamya A, johns RA. Charederization EDRF / NO synthase activity from havine cerebellum and tension, ]. Pharmacol. Exp. Ther., 259, , cats,j. Appl. Physiol.,66, , Hl41-Hl46, DV. Hypoxia induced endothelin gene expression and secretion in cultured humarı endothelium, ]. Clin. Jnvest., 88, , Liu X, BeE D, Emery CJ, Barer GR. Possible interaction between NO synthase and cyclo-oxygenase in sustaining pulmonary vasodilation in isolated perfused rat and ferret lungs,]. Physiol., 494. P, 92P-93P, Frid MG, Moisseva EP, Stenmark KR. Multiple phenotypically distinct smooth muscle cell populations exist in the adult and devoloping bovine pulmonary arterial media in vivo, Circ. Res., 75, , Vadula MS, Kleinman JG, Madden JA. Effect of hypoxia and norephinephrine on cytoplasmic free Ca+2 in pulmonary and cerebral arterial myocytes, Am. ]. Physiol., 265, L591-L597, Post J, Hume ), Archer S, Weir E. Direct role lor p otassium channel inhibition in pulmonary hypoxic vasoconstriction, Am.]. Physiol., 262, C882-C890, Cornfieta DN, Stevens T, MeMurty JF, Abman SH, Rodman DM. Acut hypoxia causes membrane depolarization and calcium influx in fetal pulmonary artery smooth muscle cells, Am.]. Physiol., 266, Hl 416- H1421, Demiryürek AT, Wadsworth RM, Kane KA. Effects of hypoxia on isolated intrapulmonary arteries from sheep, Pulm. Pharınacol., 4, , Demiryürek AT, Wadsworth RM, Kane KA, Peacock AJ. The role of endothelium in hypoxic constriction of human pulmonary artery rings, Am. Rev. Respir. Dis., 147, , jabr R. Toland H, Gelband CH, Wang XX. Prominent role of intracellular Ca+2 release in hypoxic vasoconstriction of pulmonary artery, Br. ]. Pharmacol., 122, 21-30, Haas F, Foster WM, Bergofsky, EH. Direct effect of oabain on the pulmonary vasculature and its enhancem~nt of the vasoconstricfor response to hypoxia, Prog. Respir., 9, , Fleming WW. The electrogenic Na-K pump smooth muscle: Physiologic and pharmacologic significance, Annu. Rev. Pharınacol. Toxicol., 202, , Hoshio Y, Morrison K, Vanhoutte MP. Mechanisms of hypoxic vasoconstriction in the canine isolated pulmonary artery: Role of endothelium and sodium pump, Am.]. Physiol., 267, L120-Ll27, Berridge MJ. lnositol triphosphate and calcium signalling, Nature., 361, Binbaumer L, Brown AM. G proteins and mechanisms of action of hormones, neurotransmitters and autocrine and paracrine regulatory factors, Am. Rev. Respir. Dis., 141, S106-sl14, ]. Physiol., 264, Ll60-L164, 199:i , Respir Dis., 141, , Michail JR, Yang J, Farrukh IS, Gurther GH. Protein kinase C mediated pulmonary vasoconstriction in rabbit: Role of Ca+2, AA methabolites and vasodilators, ]. Appl. Physiol., 74, Koide MY, Kawamara T, Tsuda Y,!shida KS, Yakoyama M. Endothelin-1 stimulates tyrosine phosphorylation and activates of two mitogen-activated protein kinases in cultured vascular smooth muscle cells, ]. Hypertens., 10, , Tsuda T-Y, Kawahara K, Shii MK, Koida M, lshida Y, 38. )in N, Packer CS, English D, Rhoades RA. Inositol triphosphate is involved in norephinephrine but not in hypoxia_induced pulmonary arterial contraction, Am. 39. Kariya K, Takai Y. Distinct function of down regulation sensitive and resistant type of protein kinase C in rabbit aortic smooth muscle cells, FEBS Lett., 219, 40. Orlon EJ, Raffestin B, McMurty IF. Proteioe kinase influences rat pulmonary vascular reactivity, Am. Rev. in rat pulmonary artery rings, Am. ]. Physiol., 265, Hl712-Hl720, Ogata, M, Ohe M, Katayose D, Takiıshiıma T. Modulatory role of EDRF in hypoxic vasoconstriction of isolated porcine pulmonary arteries, Am. J. Physiol., mechanisms of modulation by high and low oxygen 22. Hyman AL, Lippton LH, Kadowitz PJ. Methylene blue prevents hypoxic pulmonary vasoconstriction in 23. Mathew R, Omar HA, Chery PD, Gewitz HM, Wolin Uzun, Demiıyiirek, Kanzık NA. Endothelium derived contracting factor and relaxing factors contribute to hypoxia response of pulmonary arteries, Am. ]. Physiol., 265, H1139-H1148, MS. Role of cgmp mechanisms in response of rat pulmonary arteries to hypoxia, Am. J Physiol., 263, 24. Kourembanas S, Masden PA, McQuillan PL, Faller

7 FABAD J. Pharm. Sci., 23, , 1998 Yokoyama M. Vasoconstrictor induced proteintyrosine phosphorylation in cultured vascular smooth muscle cells, FEBS Lett.., 285,44-48, Vostal JG, jacson WL, Shulman NR. Cytosolic and stored Ca+2 antagonistically control tyrosine phosphorylation of spesific platelet proteins, J Biol. Chem., 266, , Uzun Ö, Demiryürek AT, Kanzık İ. Tirozin kinaz inhibitörü genisteinin koyun izole pulmoner arterlerinde hipoksik vazokonstriksiyon üzerine etkisi, Türk Farmakoloji Derneği, 14. Ulusal Farmakoloji Kongresi Program ve Bildiri Özetleri., 5105, 4-8 Kasım, Tekirova -Antalya, Uzun Ö, Demiryürek AT, Kanzık. Prekontrakte koyun izole pulmoner arterlerinde akut hipoksik pulmoner vazökonstriksiyonda tirozin kinaz enziminin rolü, Türk Farmakoloji Derneği, 15. Ulusal Farmakoloji Kongresi. Program ve Bildiri Özetleri., 588, 2-7 Kasım, Tekirova -Antalya, Zhao Y, Packer S, Rhoades RA. Hypoxia-induced pulmonary arterial contraction appears to be dependent on myosine light chain phosphorylation, Anı. ]. Physiol., 15, L768-L774, )in N, Rafat A, Siddiqui A, English D, Rhoades AR. Communication between tyrosine kinase pathway and myosin light chain kinase pathway in smooth muscle, Am.]. Physiol., 271, Hl348-H1358, 1996.!?' _)