Kanserde Terminal Dönem Bakımı

Transkript

1 Kanserde Terminal Dönem Bakımı * Nedir? * Neden önemlidir? * Temel prensipleri? * Ne zaman gereklidir? Prof.Dr. Şeref KÖMÜRCÜ

2 Kanser Tedavisinde Son Durum Cevapsızlık Şifa Yaşam Süresinde Uzama

3 Küratif tedavi Tanı Ölüm Palyatif bakım Terminal dönem

4 Tıp eğitimi Tanı Tedavi??? Destek tedavisi Semptom kontrolü Son dönem hasta yönetimi

5 Doktor eğitimi... Son dönemde olan bu genç hasta için yapılacak bir şeyin olmadığı söylendi. Huzursuzdu ve nefes alıp vermede güçlük çekiyordu. Konuşmada güçlük çekiyordu ve çok endişeli bakıyordu. Ne diyeceğimi bilemedim, omzuna elimi koydum ve anlamsız bir şeyler söyleyip odasından çıktım. Sabah 7:00 de öldü. O hasta aklıma geldikçe kendimi çok kötü hissediyorum. Son dönemde olan bir hastaya nasıl davranacağım ve destekleyeceğim bana hiç öğretilmedi.

6 Hekimin rolü Teknik / Bilimsel yönü Sanatsal yönü (iletişim)

7 Multidisipliner yaklaşım Hemşireler Gönüllüler Doktorlar Terapistler Hasta ve Yakınları Diyetisyenler Din psikologları Psikologlar Sosyal çalışmacılar

8 Hastaya saygı Fiziki varlığı Sosyal statüsü İradesi (özel alanı) Hastanın psikolojik-sosyal özelliklerini ve inançlarını göz önünde bulundurmak gerekir.

9 Destek Tedavisi Programları Palyatif bakım programı - Akut - Subakut Terminal dönem bakım programı (Hospice) Evde bakım programı

10 Terminal Dönem Karışık ve irreversibl bir sendromdur Metabolik bozukluklar, katabolizma, malnütrisyon, enfeksiyonlar, sıvı-elektrolit bzk. Korku, anksiyete, konfüzyon, deliryum Kontrol edilemeyen semptomlar İlaç etkileşimleri, toksisiteler

11 Çaresizlik Istırap Ölüm Korkusu İrritabilite Fiziksel sorunlar Anksiete Öfke Başkalarına bağımlı olma Kişisel özgürlüklerin kaybı Depresyon Umutsuzluk

12 Terminal dönem bakım prensipleri Semptom kontrolü Psikolojik, sosyal ve ruhsal destek Beslenme?? Aspirasyon riski Dehidratasyon semptomları azaltabilir Gıda bulantı uyarabilir Anoreksi koruyucu olabilir

13 Common Symptoms in Advanced Cancer Seref Komurcu, Kristine A. Nelson, Declan Walsh, Sinead M. Donnelly, Jade Homsi, and Osama Abdullah The relief of physical and psychological symptoms is an essential part of palliative care. Advanced cancer is an acute process; because the clinical picture changes rapidly, symptoms must be reassessed regularly, and a careful history is essential. Defining the relationship of the symptoms to the disease can defuse fear and encourage a sense of control in patients and their families. We review the pathophysiology, causes, prevalence, and management of common symptoms in advanced cancer. Semin Oncol 27:24-33; 2000

14 İleri Evre Kanserde Semptomların Sıklığı Semptom % Ağrı 84 Yorgunluk 69 Anoreksi 66 Ağızda kuruma 57 Konstipasyon 52 Çabuk doyma hissi 51 Dispne 50 >10% kilo kaybı 50 Uyku problemleri 49 Depresyon 41 Öksürük 38 Bulantı 36 Ödem 28 Tad değişikliği 28 Anksiyete 24 Semptom % Kusma 23 Konfüzyon 21 Baş dönmesi 19 Dispepsi 19 Disfaji 18 Geğirme 18 Karın şişliği 18 Hafıza problemleri 12 Sedasyon 10 Hıçkırık 9 Kaşıntı 9 Diyare 6 Tremor 5 Bayılma 3

15 Ağrı Hasta ağrı çekmekten korkar. Yaşam kalitesini düşürür. Gerekli durumlarda uygun dozlarda opioidler kullanılmalıdır.

16 Dispne Terminal dönemde prevalans: % Solunum sayısı, po 2, kan gazı bulguları solunum sıkıntısı duygusu ile doğru orantılı değildir Hastanın ifadesine göre değerlendirilir

17 Dispne yönetimi Altta yatan sebep Semptomatik kontrol oksijen opioidler Anksiyolitikler Farmakolojik olmayan uygulamalar

18 Basınç (dekübit) ülseri Uzamış basınç Aktivitenin az olması Mortalite ile yakından ilişkilidir. Önlemek tedavi etmekten daha kolaydır.

19 İnsomnia Semptom kontrolü Antihistaminikler Benzodiazepinler Nöroleptikler Sedatif antidepressanlar (trazodon)

20 Deliryum Ölümün güç yola girdiğinin ilk işaretidir Opioidler deliryum tablosunu artırabilir Aile hastaya ulaşmakta güçlük çeker Tıbbi tedavi Benzodiazepinler (lorazepam, midazolam) Nöroleptikler (haloperidol, klorpromazin) Ailenin eğitilmesi ve desteklenmesi

21 Terminal dönemdeki hasta bakımının temel amacı Hastanın kalan yaşam süresinin kalitesini yükseltmektir. Ölüm normal bir süreçtir 21

22 Yaşamın sonu Kanser kontrol edilemez bir düzeye ulaşmış, ancak hastanın bakımı devam etmektedir. Bakım hastanın yaşam kalitesini arttırmaya yoğunlaşır. Kanser tipine göre yaşam sonu bakımı değişmemektedir.

23 Ölüm yaklaşırken... Tartış: Hastanın durumu, bakım hedefleri Bakım artık hasta yakınına verilir Ölüme gidiş bulguları açıklanır Kişisel, kültürel, dini farklılıklar Hastanın ölmesine müsaade edilir

24 Terminal dönem Gerektiğinden daha yoğun tedavi ve daha az bakım yapılmaktadır Bilimsel gelişmeler hastalara iyi ölüm sağlayamamıştır (PSA Rising /New York/ January )

25 Ölüm Kavramı Kötü ölüm, gereksiz acıların yaşandığı, hasta ve ailesinin istek ve değerlerinin önemsenmediği, ihmal, istenmeyen ve duyarsız tedavilerin zorla uygulandığı durumu yansıtır. 25

26 Hastaya Saygı Hastanın tercih yapmasına Gizlilik hakkına Ağrı ve diğer eziyet verici semptomlar yaşamamasına Saygın olduğu ve çevresinde sevdiği insanların bulunduğu bir ortamda ölme hakkına sahiptir

27 Hastanın değerleri ve hedefleri Hastaneye her yatırıldığında bakım planı: Yaşantısını değerli kılan unsurlar Son günlerini nasıl geçirmek istiyor Tedavi seçimini etkileyen değerleri / inançları Yoğun bakım ünitesi vs. evde bakım Resüstasyon isteği Sağlık vekili

28 Terminal sedasyon Refrakter semptomları olan terminal dönem hastaya sedasyon gerekebilir Palyatif bakım yöntemlerindendir Hasta ve/veya yakınları bilgilendirilmelidir Farmakolojik tedavi prensiplere uygun verilmelidir Terminal sedasyon bakım eğitiminde yer almalıdır

29 SONUÇ Terminal dönemde hasta yönetimi Çok zor ama ödüllendirici bir destektir İyi ölüm mümkündür Gerekli organizasyonlar kurulmalıdır