Karnabahar. 0 Giriş Bu standard; karnabaharın tarifine, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma ve muayeneleri ile piyasaya arz şekline dairdir.

Transkript

1 Karnabahar 0 Giriş Bu standard; karnabaharın tarifine, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma ve muayeneleri ile piyasaya arz şekline dairdir. 1 Kapsam Bu standard tüketiciye taze olarak arz edilen karnabaharıı kapsar. 2 Atıf yapılan standardlar ve/veya dokümanlar Bu standardda diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır. TS No Türkçe Adı İngilizce Adı TS ISO 874 Yaş meyve ve sebzeler Numune alma Fresh fruits and vegetables - Sampling TS 1220 Karnabahar - Soğuk depolama ve soğuk Cauliflowers - Guide to cold storage and taşıma kuralları refrigerated transport 3 Tarifler 3.1 Karnabahar Turpgiller (Cruciferae) familyasından Brassica oleracea L. var. Botrytis L. botanik çeşidine giren kültür sebzelerinin çiçek tablası kısmı. 3.2 Yabancı madde Karnabahar üzerinde bulunan kum, taş, toprak, kabuk, yaprak, bitkisel parçalar, yabancı tohumlar gibi kendinden başka gözle görülebilir her türlü madde. 4 Sınıflandırma ve özellikler 4.1 Sınıflandırma Karnabaharlar, botanik yapılarına göre çeşitlere, kalite özelliklerine göre sınıflara ve iriliklerine göre de boylara ayrılır Çeşitler Karnabaharlar botanik yapılarına göre; - Pavillion (Pavilyon), - Clarke (Klark), - Armado, - Pilgrim, - Wallaby (Vallabi), - Plana olmak üzere çeşitlere ayrılır. Diğer çeşitler kendi adları ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir Sınıflar Karnabaharlar, kalite özelliklerine göre; - Ekstra, - Sınıf I, - Sınıf II olmak üzere üç sınıfa ayrılır. 1

2 4.1.3 Boylar Karnabaharlar, iriliklerine göre; - Çok iri, - İri, - Orta, - Küçük olmak üzere dört boya ayrılır. 4.2 Özellikler Genel özellikler Karnabahar; - Bütün olmalı, - Sağlam olmalı (çürüyerek ve kötüleşerek tüketime uygunsuz hâle gelenler ürünü etkilememeli), - Temiz olmalı (gözle görülebilir yabancı madde ihtiva etmemeli), - Çeşide özgü renkte ve şekilde olmalı, - Taze görünümlü olmalı, sararma ve solma belirtisi göstermemeli, - Böcek ve böcek hasarları bulunmamalı, - Yabancı tat ve koku bulunmamalı, - Anormal dış neme (dış yüzeyde ıslaklık) sahip olmamalı dır. Karnabaharların gelişmesi ve durumu aşağıdaki özelliklere imkân verecek şekilde olmalıdır: - Elle toplamaya, yüklemeye -boşaltmaya ve taşınmaya dayanıklı olmalı, - Gideceği yere ulaştığında tatmin edici durum göstermeli dir Çeşit özellikleri Karnabahar çeşitleri aşağıdaki özelliklerde olmalıdır Pavillion Yaprakları tarafından iyi korunan, iyi gelişmiş, dolgun bir çeşittir. Derin yenilebilir başa sahiptir (Resim 1) Clarke Çok iyi gelişmiş, derin ve yoğun yenilebilir başa sahip, minyatür bir çeşittir (Resim 2) Armado Sağlam, kaba yapılı, oldukça büyük, derin, geniş ve temiz beyaz başlı lezzetli bir çeşittir (Resim 3) Pilgrim Derin, geniş ve krem beyazı renkte başlı, sıkı yapılı bir çeşittir (Resim 4) Wallaby İyi gelişmiş, dolgun yapılı, diri görünümlü, kolay kesilebilen, temiz beyaz başlı, lezzetli bir çeşittir (Resim 5) Plana Çok derin ve yoğun yenilebilir başa sahip bir çeşittir (Resim 6) Sınıf özellikleri Ekstra Bu sınıfa üstün nitelikte olan karnabaharlar girer. Bunlar şekil, renk ve boy bakımlarından çeşidin tipik özeliklerini göstermelidir. Taç kısımları; - Düzgün gelişmiş, yapıları diri, - Çok sıkı dokulu, - Beyaz veya hafif krem renkli, - Hiç kusursuz (Ürünün genel görünümünü, kalitesini ve sunumunu etkilememek kaıydıyla çok hafif yüzeysel kusurlar hariç) olmalıdır. 2

3 Ayrıca, tam veya kısaltılmış yapraklı olarak piyasaya arz edilen karnabaharlarda yapraklar düzgün kesilmiş ve taze görünüşlü olmalıdır Sınıf I Bu sınıfa iyi nitelikteki karnabaharlar girer. Bunlar şekil, renk ve boy bakımlarından çeşidin tipik özeliklerini göstermelidir. Taç kısımları; - Diri yapılı, - Sıkı dokulu, - Beyazdan fildişine kadar olan renklerde (Ancak diğer renkteki karnabaharın pazarlanmasına seçilmişolan sınıfın karekteristik özelliği olması ve renginin çeşidin karekteristik özelliği olması şartıyla izin verilir) olmalıdır. Ayrıca tam veya kısaltılmış yapraklı olarak piyasaya arz edilen karnabaharlarda yapraklar taze görünüşlü olmalıdır. Bunlarda lekeler,;taç kısmının arasından çıkmış yapraklar (brakteler), böcek yenikleri ve hastalıkların meydana getirdiği zararlar, don vurması ve berelenmeler bulunmamalıdır. Ancak, - Hafif şekil, renk ve gelişme özürlerine, - Çok hafif yumuşamaya (keçeleşmeye) müsaade edilebilir Sınıf II Bu sınıfa daha üst sınıflara giremeyen, fakat genel özelliklere uyan karnabaharlar girer. Taç kısımları; - Hafif şekil bozukluğu gösterebilir ve - Hafif gevşek yapılı, - Sarımtırak renkli olabilir. Bunlarda; - Hafif güneş yanıklığı izleri, - Çiçekler arasından sürmüş en çok beş adet açık yeşil renkli yaprak, - Dokunulduğunda nemli veya yağlı hissi vermemek şartıyla hafif yumuşama bulunabilir. Ayrıca, ürünün saklanması sırasındaki dayanıklılığını azaltmamak veya sunum kalitesini ciddi olarak etkilememek şartıyla, aşağıdaki özürlerinden en fazla ikisine müsaade edilebilir: - Hafif böcek yeniği veya hastalık zararı izleri, - Yüzeysel hafif don zararı, - Hafif berelenme Boy özellikleri Karnabaharlar, taç kısımlarının enlemesine en geniş kısmının çaplarına göre Çizelge 1 de gösterilen boylara ayrılır. En küçük çap 11 cm den aşağı olmamalıdır. Clarke gibi minyatür çeşitlerde boy özelliği aranmaz. Karnabaharların boylara göre en büyük ve en küçük çap değerleri aşağıda verilmiştir. Çizelge 1 Karnabaharın boy özellikleri Boylar Çok iri İri Orta Küçük Çap, cm 20 den daha fazla (dahil) (hariç) (hariç) 3

4 4.3 Boyut ve toleranslar Sınıf toleransları Ekstra Bu sınıfın özelliklerine uymayan, fakat Sınıf I e giren karnabaharlardan (Sınıf I in toleransı hariç) sayıca en çok % 5 oranında tolerans tanınır Sınıf I Bu sınıfın özelliklerine uymayan, fakat Sınıf II ye giren karnabaharlardan (Sınıf II nin toleransı hariç) sayıca en çok % 10 oranında tolerans tanınır Sınıf II Bu sınıfın özelliklerine uymamakla beraber pazarlamaya ve tüketime elverişli bulunan karnabaharlardan sayıca en çok % 10 oranında tolerans tanınır. Belirgin berelenmeler ve çürüklük zararlarına hiçbir suretle tolerans tanınmaz Boy toleransları Bütün sınıflar için her ambalâjda, üzerinde yazılı olanın bir alt ve bir üst boydan karışma oranı toplamı sayıca en çok % 10 dur. Ancak çapı 11 cm den küçük olan karnabaharlar için tolerans tanınmaz. 4.4 Özellik, muayene madde numaraları Bu standardda verilen özellikler ile bunların muayene madde numaraları Çizelge 2'de verilmiştir. Çizelge 2 Özellik, muayene madde numaraları Özellikler Özellik madde no Muayene madde no Genel özellikler Çeşit özellikleri Sınıf özellikleri Boy özellikleri Boyut ve toleranslar Ambalâjlama İşaretleme Numune alma ve muayeneler 5.1 Numune alma Numune partiden alınır. Çeşidi, sınıfı, boyu ve ambalâjı aynı olan ve bir seferde muayeneye sunulan karnabaharlar bir parti sayılır. Karnabahar numunesi TS ISO 874 e göre alınır. Alınan temsili numunelerin ambalâjlama, muhafaza ve lāboratuvara gönderilmesi TS ISO 874 e göre yapılmalıdır. 5.2 Muayeneler Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi gözle, elle incelenerek, gerekirse ölçülerek yapılır. Sonucun Madde 6'ya uygun olup olmadığına bakılır Karnabaharın muayenesi Karnabaharın muayenesi gözle ve elle incelenerek, koklanarak, tadılarak, ölçülerek yapılır ve sonucun Madde 4.2.1, Madde 4.2.2, Madde 4.2.3, Madde ve Madde 4.3 e uygun olup olmadığına bakılır. 5.3 Değerlendirme Muayene sonuçlarının her biri standarda uygunsa parti standarda uygun sayılır. 4

5 5.4 Muayene raporu Muayene raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır; - Firmanın adı ve adresi, - Muayenenin yapıldığı yerin adı, - Muayeneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri, - Numunenin alındığı tarih ile muayene tarihi, - Numunenin tanıtılması, - Muayenede uygulanan standardların numaraları, - Sonuçların değerlendirilmesi, - Muayene sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahsurlarını gidermek üzere alınan tedbirler, - Uygulanan muayene metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen fakat muayenede yer almış olan işlemler, - Standarda uygun olup olmadığı, - Rapora ait seri numarası ve tarih her sayfanın numarası ve toplam sayfa sayısı. 6 Piyasaya arz Karnabaharlar ambalâjlı olarak, aşağıda belirtilen üç şekilde piyasaya arz edilir; - Yapraklı olarak: Karnabaharların taç kısmını kapayıp koruyacak uzunluk ve sayıda sağlıklı yeşil yapraklarla örtülü halde (sap kısmı, koruyucu yaprakların biraz altından kesilmelidir), - Yapraksız olarak: Bütün dış yapraklar ve yenmeye elverişli olmayan sap kısımları ayıklanmış halde (taç kısmını koruyacak şekilde bulunan taze ve açık yeşil renkteki küçük 5 iç yaprak üzerinde bırakılabilir), - Kısaltılmış yapraklı olarak: Karnabaharların taç kısmını koruyacak yeterli sayıda sağlıklı ve yeşil yapraklar, tacın dip tarafından itibaren 3 cm yi geçmeyecek uzunlukta kesilmiş halde (sap kısmı, koruyucu yaprakların biraz altından kesilmelidir). 6.1 Bir örneklik Her ambalâj içindeki karnabaharlar çeşit, sınıf, boy, orijin ve ticari tip bakımlarından bir örnek olmalıdır. Ambalâjın görünen kısmındaki durum, tüm ambalâj için geçerli olmalı; ambalâjın üstünde ve alt kısmında aynı görünüm ve kaliteye sahip olmalı, her ambalâjda görünen karnabaharlar o ambalâjdaki tüm ürünü temsil etmelidir. Aynı ambalâj içerisindeki en küçük ve en büyük başın boy farkı 4 cm den fazla olmamalıdır. Minyatür çeşitlerde olabildiğince bir örnek boyda olmalıdır. Ekstra sınıfta renk bakımından da bir örneklik aranır. 6.2 Ambalâjlama Ambalâjlar taşıma sırasında karnabaharların korunmasını sağlayacak, insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde ahşap, mukavva, plâstik vb. malzemelerden yapılmış olmalıdır. Ambalâj olarak kullanılacak malzeme; yeni, temiz, ürünün harici ve dahîlî zarar görmesini önleyecek kalitede olmalıdır. Karnabahar dolu ambalâjlar ürünü tam olarak muhafaza edecek şekilde tasarımlanmalıdır. Ambalâjların yapımında kullanılan her çeşit malzeme ile içlerine konulacak kağıt ve benzeri madde insan sağlığına zararsız, yeni, temiz, kuru ve kokusuz olmalıdır. Ambalâjlamada kullanılan kâğıt, pul gibi malzemelerin baskısı, etiketlenmesi zehirli veya insan sağlığına zararlı olmayan mürekkeple ve tutkalla yapılmalıdır. Basılı kağıt kullanıldığında yazılı yüzün dışa gelmesine ve ürüne değmemesine dikkat edilmelidir. Sebze yüzeyine etiket uygulandığında, etiket çıkarıldığında meyve yüzeyinde iz, leke ve kabuk zararı oluşturmamalıdır. Ambalâjlar her türlü yabancı maddeden arî olmalı, rutubet ve koku çeken malzemeden yapılmamalıdır. 6.3 İşaretleme Karnabahar ambalâjları üzerine en az aşağıdaki bilgiler okunaklı olarak silinmeyecek ve bozulmayacak şekilde yazılır veya basılır. Ambalâjın ağzı açıldığında tekrar kapatılmayacak veya tekrar kapatıldığında kapatıldığı belli olacak şekilde kapatılmalıdır. - Firmanın ticari unvanı veya kısa adı, varsa tescilli markası, - Bu standardın işaret ve numarası (TS 1074 şeklinde), - Malın adı (Karnabahar), - Çeşidi, - Sınıfı, 5

6 - Boyu (isteğe bağlı), - Üretim bölgesi veya yerel ismi (isteğe bağlı), - Parti, seri veya kod numaralarından en az biri, - Net kütlesi (en az g veya kg), - Büyük ambalâjlardaki küçük tüketici ambalâjların sayısı ve kütlesi (isteğe bağlı). Gerektiğinde bu bilgiler Türkçe nin yanı sıra yabancı dilde de yazılabilir. Bu bilgilerin dışında reklam olarak ambalâjın içindekilere aykırı, yanıltıcı olmamak kaydıyla başka yazı, resim ve etiketler sağlığa zararsız maddelerle yazılmalı veya yapılmalı, yapıştırılmalıdır. 6.4 Muhafaza ve taşıma Karnabahar 10 0 C ilâ 13 0 C sıcaklıkta, % 80 ilâ % 90 bağıl nemde 15 güne kadar muhafaza edilebilir. Karnabahar ve içinde karnabahar bulunan ambalâjlar işleme yerlerinde, depolarda ve taşıtlarda kötü koku yayan ve bunları kirleten maddelerle bir arada bulundurulmamalıdır. İçinde karnabahar bulunan ambalâjlar gölgede tutulmalı çiğ, yağmur ve güneş altında veya dondurucu soğuklarda bırakılmamalı ve bu şartlarda yüklenip boşaltılmamalıdır. İçinde karnabahar bulunan ambalâjların gemilere vinçle yükleme boşaltma işlerinde paletler kullanılmalıdır. Karnabaharın depolanması ve taşınması TS 1220 ye göre yapılmalıdır. 7 Çeşitli hükümler Üretici bu standarda uygun olarak ürettiğini beyan ettiği karnabahar için istenildiğinde standarda uygunluk belgesi vermeye veya göstermeye mecburdur. Bu beyannamede satış konusu olan karnabaharın; Madde 4'deki özelliklere uygun olduğunun, Madde 5'deki muayenelerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun belirtilmesi gerekir. Yararlanılan kaynaklar - UN/ECE Standard FFV-11, Karnabahar Yetiştiriciliği, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Yayınları, ANKARA, Prof.Dr. GÜNAY, A., Sebze Yetiştiriciliği, İZMİR,

7 Resimler Resim 1 Pavillion Resim 2 Clarke Resim 3 Armado Resim 4 Pilgrim Resim 5 Wallaby Resim 6 Plana 7