Pırasa. 0 Giriş Bu standard, pırasanın tarifine, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma ve muayeneleri ile piyasaya arz şekline dairdir.

Transkript

1 Pırasa 0 Giriş Bu standard, pırasanın tarifine, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma ve muayeneleri ile piyasaya arz şekline dairdir. 1 Kapsam Bu standard, Madde 3.1'de tanımlanan ve tüketiciye taze olarak arz olunan pırasayı kapsar. İşlenmiş pırasa ürünlerini kapsamaz. Kökleri tıraşlanmış, yeşil yaprak kısımları kısmen veya tamamen kesilmiş pırasalar işlenmiş pırasa sayılmazlar. 2 Atıf yapılan standardlar ve/veya dokümanlar Bu standardda diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır TS No Türkçe Adı İngilizce Adı TS ISO 874* Yaş Meyve ve Sebzeler Numune Alma Fresh fruits and vegetables - Sampling 3 Tarifler 3.1 Pırasa Lilliaceae familyasının Allium ampeloprasum (syn. Allium porrum L.) türüne giren kültür bitkisi. 3.2 Yabancı madde Pırasa içinde bulunan kum, taş, toprak, kabuk, yaprak, bitkisel parçalar, yabancı tohumlar gibi kendinden başka her türlü madde. 4 Sınıflandırma ve özellikler 4.1 Sınıflandırma Çeşitler Pırasalar: - Yazlık pırasa, - Kışlık pırasa (kara pırasa dahil) olmak üzere iki çeşittir. Diğer çeşitler kendi adları ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir Sınıflar Pırasa, kalite özelliklerine göre; - Sınıf I, - Sınıf II olmak üzere iki sınıfa ayrılır. 4.2 Özellikler Genel özellikler Bütün sınıflara giren pırasalar izin verilen toleransları dahil olmak üzere en az aşağıdaki özelliklerde olmalıdır: - Bütün, tam olmalı (yeşil yaprak kısımları ile köklerin kesilmesi hariç) 1), - Sağlam olmalı (çürüyerek ve kötüleşerek tüketime uygunsuz hâle gelenler ürünü etkilememeli), 1) Pırasaların beyaz kısımları Job adı altında ihraç edilebilir. 0

2 - Temiz olmalı (köklerinde toprak kalıntısı olmamalı, gözle görülebilir yabancı maddelerden arî olmalı), - Taze görünüşlü (solmuş veya sararmış yaprakları ayıklanmış) olmalı, - Böceklerden ve böcek zararlarından arî olmalı, - Tohuma kaçmamış olmalı, - Anormal dış rutubet ihtiva etmemeli (yıkanmış ise yeterince kurutulmuş olmalı), - Yabancı tat ve koku olmamalı dır. Pırasaların yapraklarının uç kısımları düzenli bir şeklide kesilmiş olmalıdır. Pırasanın gelişmesi ve durumu aşağıdaki özelliklere imkân verecek şekilde olmalıdır: - Elle dokunmaya ve taşınmaya dayanıklı olmalı, - Gideceği yere ulaştığında tatmin edici durum göstermeli dir Çeşit özellikleri Yazlık pırasalar Bu çeşit pırasaların yaprak rengi açık yeşildir. Bitkiler daha yumuşak dokulu, daha kısa ömürlü ve soğuklara daha hassastır. Yaprak ayası daha dar, yaprakları dik duruşludur. Yalancı gövde kışlık çeşitlere göre 2-3 kat daha uzun olup, çeşit özelliği ve yetiştirme şartlarına bağlı olarak 80 cm ye kadar çıkabilir. Bu gruba giren pırasa çeşitleri 8 ºC ilâ - 10 ºC da ölürler. Yalancı gövdenin gövde ile birleştiği kısımda soğan oluşturmaz alil bileşikleri yönünden daha fakirdirler (Örnek çeşit: İnegöl 92) Kışlık pırasalar Kışlık pırasaların yaprakları daha koyu yeşil renkli ve yaprak ayaları daha enlidir. Yazlık pırasalara göre yalancı gövde daha kısa ve daha kalındır. Bu çeşit pırasaların yalancı gövdesi 40 cm 45 cm uzunluğunda ve 3 cm 5 cm kalınlığındadır (kara pırasa 20 cm 25 cm uzunluğunda ve 5 cm 6 cm kalınlığındadır). Kışlık çeşitler yalancı gövdenin gövde ile birleştiği yerde hafif hafif soğan oluştururlar ve çok düşük sıcaklıklara dayanabilirler (Örnek çeşit: Kartal) Sınıf özellikleri Sınıf I Bu sınıfa iyi kalitedeki pırasalar girer. Bunlar, çeşidinin veya ticarî tipinin özelliklerini taşımalıdır. Bu sınıftaki pırasaların beyaz kısımlarının uzunluğu, tüm uzunluğunun en az üçte biri veya başından yaprakların gövdeden açıldıkları yere kadar olan bölümün en az yarısı kadar olmalıdır. Ancak, erkenci çeşitlerde yeşilimsi beyaz kısmının uzunluğu en az tüm uzunluğun dörte biri veya başından yaprakların gövdeden açıldıkları yere kadar olan bölümün en az üçte biri kadar olmalıdır. Ürünün genel görünümü ve dış görünüşünde ambalâj içindeki sunumunu ve kalitesini etkilemeyecek çok hafif yüzeysel kusurlar aşağıda verilmiştir: - Hafif yüzeysel kusurlar, - Yapraklarda tripsden kaynaklanan ve başka yerde bulunmayan hafif hasarlar, - Sap üzerinde hafif toprak izleri bulunabilir Sınıf II Bu sınıfa kalitesinden dolayı Sınıf I e giremeyen pırasalar girer. Bunlar genel özellikleri karşılamalıdır. Bu sınıftaki pırasaların beyaz kısımlarının uzunluğu, bütün uzunluğunun en az dörtte biri veya başından yaprakların gövdeden açıldıkları yere kadar olan bölümün en az üçte biri kadar olmalıdır. Ürünün genel görünümünü etkilemeyecek, ambalâj içindeki sunumunu ve kalitesini etkilemeyecek çok hafif yüzeysel kusurlar aşağıda verilmiştir: - Başından yaprakların gövdeden açıldıkları yere kadar olan bölüm ile ilişik olmak şartıyla yumuşak çiçek açmış bitki sapı, - Tripsden ve yapraklardaki hafif pas izinden kaynaklanan ve başka yerde bulunmayan hafif yara ve hasarlar, - Hafif renk kusurları, - Sap üzerinde toprak izleri bulunabilir. 1

3 4.2.4 Boylama özellikleri Pırasada boylama, baş kısmındaki şişkinliğin hemen üzerindeki uzunluk eksenine uygun açıda ölçülen çap ile yapılır. Erkenci çeşitler için çap en az 8 mm, diğer çeşitler için 10 mm dir. Sınıf I için aynı ambalâj veya demet içindeki en büyük pırasanın çapı, en küçük pırasanın çapının 2 katından daha fazla olmamalıdır. Kalite ve boylama açısından tolerans her ambalâja; ambalâjsız sunulan pırasalar için de, her demete göre belirlenir (belirtilen sınıfın özelliklerini taşımayan ürünler için). 4.3 Boyut ve toleranslar Sınıf toleransları Sınıf I Bu sınıfa, erkenci çeşitler için başından yaprakların gövdeden açıldıkları yere kadar olan kısma birleşik bir yumuşak çiçek açmış bitki sapı bulunduran pırasalardan kütlece veya sayıca % 10 ve başka nedenlerle sınıfın özelliklerini karşılamayan ancak Sınıf II nin özelliklerini karşılayan (Sınıf II nin toleransı hariç) pırasalardan kütlece veya sayıca % 10 a kadar karışma kabul edilmektedir Sınıf II Bu sınıfa, genel özelliklere ve sınıfın özelliklerine uymayan pırasalardan kütlece veya sayıca % 10 a kadar karışma kabul edilmektedir (çürüme, kötüleşme ve yara izi ile tüketime uygunsuz haldeki ürünler hariç) Boy toleransları Bütün sınıflarda, istenilen en az çapa sahip olmayan (Sınıf I için bir örnek olmayan) pırasalardan kütlece ve sayıca % 10 a kadar karışma kabul edilmektedir. 4.4 Özellik, muayene ve madde numaraları Bu standardda verilen özellikler ile bunların özellik, muayene ve madde numaraları Çizelge 1'de verilmiştir. Çizelge 1 Özellik, muayene ve madde numaraları Özellik Özellik Madde No Muayene Madde No Genel özellikler Çeşit özellikleri Sınıf özellikleri Boy özellikleri Boyut ve toleranslar Piyasaya arz Numune alma ve muayeneler 5.1 Numune alma Numune partiden alınır. Sınıfı, çeşidi, boyutu ve ambalâjları aynı olup bir defada muayeneye sunulan pırasalar bir parti sayılır. Numune TS ISO 874 e göre alınır. 2

4 5.2 Muayeneler Ambalâjın muayenesi Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi gözle ve elle incelenerek yapılır. Sonucun Madde 6'e uygun olup olmadığına bakılır Ürünün muayenesi Pırasa muayenesi gözle ve elle incelenerek, koklanarak, tadılarak, tartılarak, ölçülerek yapılır. Sonuçların Madde 4.2 ye uygun olup olmadığına bakılır. 5.3 Değerlendirme Muayene sonuçlarının her biri standarda uygunsa parti standarda uygun sayılır. 5.4 Muayene raporu Muayene raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır: Firmanın adı ve adresi, Muayenenin yapıldığı yerin adı, Muayeneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri, Numunenin alındığı tarih ile muayene tarihi, Numunenin tanıtılması, Muayenelerde uygulanan standardların numaraları, Sonuçların değerlendirilmesi, Muayene sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahsurlarını gidermek üzere alınan tedbirler, Uygulanan muayene metotlarında belirtilmeyen veya mecburî görülmeyen fakat muayenede yer almış olan işlemler, Standarda uygun olup olmadığı, Rapora ait seri numarası ve tarih her sayfanın numarası ve toplam sayfa sayısı. 6 Piyasaya arz Pırasalar piyasaya ambalâjlı veya demet halinde dökme olarak arz edilir. Pırasalar ambalâjlara demet halinde bağlanmış olarak veya dökme şeklinde yerleştirilebilirler. 6.1 Bir örneklik Her ambalâjdaki pırasalar çeşit, sınıf ve boy bakımından bir örnek olmalıdır. Ambalâjın gözle görülebilir kısmındaki her pırasa, ambalâjdaki ürünü tam olarak temsil etmelidir. Ambalâjın görünen kısmındaki durum, bütün ambalâj için geçerli olmalı; ambalâjın üstünde ve alt kısmında aynı görünüm ve kaliteye sahip olmalıdır. 6.2 Ambalâjlama Ambalâjlar taşıma sırasında bitkilerin korunmasını sağlayacak, insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde ahşap, kağıt, plâstik veya diğer uygun bir malzemelerden yapılmış olmalıdır. Ambalâj olarak kullanılacak malzeme; yeni, temiz, ürünün haricî ve dâhilî zarar görmesini önleyecek kalitede olmalıdır. Pırasa dolu ambalâjlar ürünü muhafaza edecek şekilde düzenlenmelidir. Ambalâjların yapımında kullanılan her çeşit malzeme insan sağlığına zararsız, yeni, temiz ve kuru olmalıdır. Ambalajlamada kullanılan kâğıt, pul gibi malzemelerin baskısı, etiketlenmesi zehirli olmayan mürekkeple ve tutkalla yapılmalıdır. Ambalâjlar her türlü yabancı maddeden arî olmalı, rutubet ve koku çeken malzemeden yapılmamalıdır. 3

5 6.3 İşaretleme Pırasalar üzerine aşağıdaki bilgiler okunaklı olarak, silinmeyecek ve bozulmayacak şekilde yazılmalı ve basılmalıdır: Firmanın ticarî unvanı ve adresi veya kısa adı ve adresi veya tescilli markası, Bu standardın işaret ve numarası (TS 795), Malın adı (Pırasa), Parti, seri veya kod numaralarından en az biri, Çeşidi (erkenci olup olmadığı), Sınıfı, Boyu (boylanmış ise), Demet adedi (demet halinde ise), Kütlesi, en az (g, kg), Ürünün üretildiği bölge ya da yöre ismi (isteğe bağlı), Büyük ambalâjlardaki küçük tüketici ambalâjlarının sayısı ve kütlesi (isteğe bağlı). Gerektiğinde bu bilgiler Türkçe nin yanı sıra yabancı dilde de yazılabilir. Bu bilgilerin dışında reklam olarak ambalâjın içindekilere aykırı, yanıltıcı olmamak kaydıyla başka yazı, resim ve etiketler sağlığa zararsız maddelerle yazılmalı veya yapılmalı, yapıştırılmalıdır. 6.4 Muhafaza ve taşıma Pırasa 5ºC ilâ 10 ºC sıcaklıkta, % 80 ilâ % 90 bağıl nemde 15 güne kadar muhafaza edilebilir. Pırasa ve içinde pırasa bulunan ambalâjlar işleme yerlerinde, depolarda ve taşıtlarda kötü koku yayan ve bunları kirleten maddelerle bir arada bulundurulmamalıdır. İçinde pırasa bulunan ambalâjlar gölgede tutulmalı çiğ, yağmur ve güneş altında veya dondurucu soğuklarda bırakılmamalı ve bu şartlarda yüklenip boşaltılmamalıdır. İçinde pırasa bulunan ambalâjların gemilere vinçle yükleme boşaltma işlerinde paletler kullanılabilir. 7 Çeşitli hükümler Üretici bu standarda uygun olarak ürettiğini beyan ettiği pırasa için istenildiğinde standarda uygunluk belgesi vermek veya göstermek zorundadır. Bu beyannamede satış konusu olan pırasanın; Madde 4'deki özelliklere uygun olduğunu, Madde 5'deki muayene ve deneylerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun belirtilmesi gerekir. Malın standarda uygun çıkması halinde ihracatçıya verilecek Kontrol Belgesi nin geçerlilik süresi 7 gündür. 4

6 Taze fasulye 0 Giriş Bu standard; taze fasulyenin tarifine, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma ve muayeneleri ile piyasaya arz şekline dairdir. 1 Kapsam Bu standard, Madde 3.1'de tanımlanan ve tüketiciye taze olarak arz olunan fasulyeyi kapsar. İşlenmiş fasulyeleri kapsamaz. 2 Atıf yapılan standardlar ve/veya dokümanlar Bu standardda diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır TS No Türkçe Adı İngilizce Adı TS ISO 874* Yaş Meyve ve Sebzeler Numune Alma Fresh fruits and vegetables - Sampling 3 Tarifler 3.1 Taze fasulye Fabaceae familyasına mensup Phaseolus vulgaris L. ve Phaseolus coccineus L. türüne giren kültür bitkilerinin taze meyveleri. 3.2 Yabancı madde Fasulye içinde bulunan kum, taş, toprak, kabuk, yaprak, bitkisel parçalar, yabancı tohumlar gibi kendinden başka gözle görülebilen her türlü madde. 4 Sınıflandırma ve özellikler 4.1 Sınıflandırma Gruplar Taze fasulyeler, yetişme şekline göre; - Yer fasulyeleri, - Sırık fasulyeleri olmak üzere iki gruba ayrılır Çeşitler Başlıca taze fasulye çeşitleri aşağıda gösterilmiştir: Kızılay fasulyesi (Yer fasulyesi), Kara Ayşe fasulyesi (Yer fasulyesi), Barbunya (Yer Sırık fasulyesi), Gelin (Sarı) fasulye (Yer fasulyesi), Boncuk Ayşe (Sırık fasulyesi), Alacalı Ayşe (Sırık fasulyesi), İzmir Ayşe fasulyesi (Sırık fasulyesi), Çalı fasulyesi (Sırık fasulyesi), Şeker fasulyesi (Sırık fasulyesi), Ferasetsiz fasulye (Sırık fasulye), Eskişehir 4F 89 fasulyesi (Sırık fasulyesi). Diğer çeşitler kendi adları ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir. 5

7 4.1.3 Sınıflar Fasulyeler, kalite özelliklerine göre; - Ekstra, - Sınıf I, - Sınıf II olmak üzere üç sınıfa ayrılır. 4.2 Özellikler Genel özellikler Bütün sınıflara giren fasulyeler, izin verilen toleransları dahil olmak üzere en az aşağıdaki özelliklerde olmalıdır: - Bütün(tam) olmalı, - Sağlam olmalı (çürüyerek ve kötüleşerek tüketime uygunsuz hâle gelenler ürünü etkilememeli), - Temiz olmalı (gözle görülebilir yabancı madde bulunmamalı), - Taze görünüşlü olmalı, - Kabukta kalınlaşma olmamalı, - Böceklerden ve böcek zararları bulunmamalı, - Anormal dış rutubet ihtiva etmemeli (dış yüzeyinde gözle görülebilir ıslaklık bulunmamalı) (yıkanmış ise yeterince kurutulmuş olmalı), - Yabancı tat ve kokulardan arî olmalı dır. Fasulyenin gelişmesi ve durumu aşağıdaki özelliklere imkân verecek şekilde olmalıdır: - Elle dokunmaya ve taşınmaya dayanıklı olmalı, - Gideceği yere ulaştığında genel özelliklere uygun durum göstermeli dir Çeşit özellikleri Kızılay fasulyesi Yer fasulyesi grubunda yer alan bu çeşidin tohumları açık kahverengi renkte, uzun ve ovaldir. Zamanında hasat edilmezse iplik geliştiren, erkenci bir çeşittir Kara Ayşe fasulyesi Yer fasulyesi grubunda yer alan bu çeşidin tohumları oval, parlak ve siyah renkte olup, ipliksizdir Barbunya Yer ve sırık şeklinde yetişen bu çeşidin tohumları oval, alacalı, kırmızı yeşil renkte olup, körpe meyvesi ipliksizdir Gelin fasulyesi (Sarı fasulye) Yer fasulyesi grubunda yer alan bu çeşidin tohumları küçük, yuvarlak ve sarı renktedir. Erkenci olan bu çeşidin meyveleri de sarı renktedir Boncuk Ayşe Sırık fasulyesi grubunda yer alan bu çeşidin tohumları oval ve bej renktedir. İpliksiz olan bu çeşidin meyveleri 8 cm ilâ 10 cm arasındadır Alacalı Ayşe fasulyesi Sırık fasulyesi grubunda yer alan bu çeşidin tohumları beyaz kırmızı renkte ve ovaldir. Meyve içinde tohumları (5 8) adet olup, meyveleri körpeyken ipliksizdir İzmir Ayşe fasulyesi Sırık fasulyesi grubunda yer alan bu çeşidin tohumları uzun, yassı, bej veya koyu bej renktedir. Meyveleri körpeyken uzun, yeşil, yuvarlak ve içi etli olup, ipliksizdir. Meyveleri kartlaşınca kıvrılarak iplikler oluşturur. 6

8 Çalı fasulyesi Sırık fasulyesi grubunda yer alan bu çeşidin tohumları iri, yassı böbrek şeklinde ve beyaz renkte olup, meyveleri yeşil renkte, uzun, geniş ve körpeyken ipliksizdir Şeker fasulyesi Sırık fasulyesi grubunda yer alan bu çeşidin tohumları yuvarlak, oval ve beyaz renktedir. Meyveleri 8 cm ilâ 10 cm uzunluğunda ve sarımtırak yeşil renktedir Ferasetsiz Sırık fasulyesi grubunda yer alan bu çeşidin meyveleri bej üzerine kahverengi çizgilidir Eskişehir 4F 89 fasulyesi Sırık fasulyesi grubunda yer alan bu çeşidin tohumları böbrek şeklinde ve morumsu renktedir. Meyve kapçıkları yeşil renkte ve uzundur Sınıf özellikleri Ekstra Bu sınıfa üstün kalitedeki fasulyeler girer. Bunlar, şekil, gelişim ve renk bakımından çeşidinin özelliklerini taşımalıdır. Bu sınıfa giren fasulyeler aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır; - Şişmiş ve kolayca koparılmış olmalı, - Çok yumuşak olmalı, - Düzgün şekilli bir yapıda olmalı, - Kılçıklı olmamalı dır. Tohum mevcutsa küçük ve yumuşak olmalıdır. Ürünün genel görünümünü, dış görünüşünde ambalâj içindeki sunumunu ve kalitesini etkilemeyecek çok hafif yüzeysel kusurlar dışında hasar bulunmamalıdır Sınıf I Bu sınıfa iyi kalitedeki fasulyeler girer. Bunlar, şekil, gelişim ve renk bakımından çeşidinin özelliklerini taşımalıdır. Bu sınıftaki fasulyeler; - Şişmiş (kabarık) olmalı, - Taze ve yumuşak olmalı, - Dilimlenecek fasulyeler dışında, kılçık bulunmamalı dır. Tohum mevcutsa küçük ve yumuşak olmalıdır. Ürünün genel görünümünü, dış görünüşünde ambalâj içindeki sunumunu ve kalitesini etkilemeyecek çok hafif yüzeysel kusurlar aşağıda verilmiştir. Bunlar: - Hafif şekil kusurları, - Hafif renk kusurları, - Hafif kabuk kusurları dır Sınıf II Bu sınıfa kalitesinden dolayı Sınıf I e giremeyen fasulyeler girer. Bunlar genel özellikleri karşılamalıdır. Bu sınıftaki fasulyeler olabildiğince yumuşak olmalıdır. Tohum mevcutsa çok büyük olmamalı ve oldukça yumuşak olmalıdır. 7

9 Ürünün genel görünümünü, ambalâj içindeki sunumunu ve kalitesini etkilemeyecek çok hafif yüzeysel kusurlar aşağıda verilmiştir. Bunlar: - Şekil kusurları, - Renk kusurları, - Kabuk kusurları, - Kılçık, - Hafif pas izleri dır Boylama Fasulyede boylama, damarlara doğru açı yapacak şekilde ölçülen kabuğun en büyük genişliğine göre 3 mm lik aralıklarla belirlenir, cm olarak (tek ondalıklı) ifade edilir. İsteğe bağlı olarak uygulanır. 4.3 Boyut ve toleranslar Belirtilen sınıfın özelliklerini karşılamayan ürünlerde kalite toleransları ve boylama (boylama yapılmışsa), her ambalâjda belirtilmelidir Sınıf toleransları Ekstra Bu sınıfa, sınıfın özelliklerini karşılamayan, ancak Sınıf I in özelliklerini karşılayan (Sınıf I in toleransı hariç) fasulyelerden kütlece veya sayıca % 5 e kadar karışma kabul edilmektedir Sınıf I Bu sınıfa, sınıfın özelliklerini karşılamayan, ancak Sınıf II nin özelliklerini karşılayan (Sınıf II nin toleransı hariç) fasulyelerden kütlece veya sayıca % 10 a kadar karışma kabul edilmektedir. Bu tolerans içerisinde kılçıksız olması gereken çeşit ve ticari tipler kütlece veya sayıca % 5 oranında kılçıklı olabilir. Ayrıca sayıca ve kütlece % 15 den fazla olmamak şartıyla fasulyeler kılçıklı olabilir ve kabuğu kapalı, kuru ve renkli kalmak şartıyla boyun kısmının dar tarafının küçük bir parçası bulunmayabilir Sınıf II Bu sınıfa, genel özelliklere ve sınıfın özelliklerine uymayan fasulyelerden kütlece veya sayıca % 10 a kadar karışma kabul edilmektedir [Çürüme, kötüleşme ve yara izi ile tüketime uygunsuz haldeki ürünler, Colletotrichum lindemuthianum mantarının oluşturduğu kara leke yanığı (antraknoz) hastalığından etkilenen ürünler hariç]. Ayrıca sayıca ve kütlece % 30 dan fazla olmamak şartıyla fasulyeler kılçıklı olabilir ve kabuğu kapalı, kuru ve renkli kalmak (rengi kaybolmamış olmak) şartıyla boyun kısmının dar tarafının küçük bir parçası bulunmayabilir Boy toleransları Bütün sınıflara giren fasulyelerde kütlece veya sayıca % 10 a kadar karışma kabul edilmektedir. 4.4 Özellik, muayene ve madde numaraları Bu standardda verilen özellikler ile bunların özellik, muayene ve madde numaraları Çizelge 1'de verilmiştir. Çizelge 1 Özellik, muayene ve madde numaraları Özellik Özellik Madde No Muayene Madde No Genel özellikler Çeşit özellikleri Sınıf özellikleri Boylama Boyut ve toleranslar Piyasaya arz

10 5 Numune alma ve muayeneler 5.1 Numune alma Numune partiden alınır. Grubu, çeşidi, sınıfı, boyu (boylanmışsa) ve ambalâjları aynı olup bir defada muayeneye sunulan fasulyeler bir parti sayılır. Taze fasulye numunesi TS ISO 874 e göre alınır. Alınan temsili numunelerin ambalajlama, muhafaza ve lāboratuvara gönderilmesi TS ISO 874 e göre yapılmalıdır. 5.2 Muayeneler Ambalâjın muayenesi Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi gözle ve elle incelenerek, boyutları ölçülerek ve tartılarak yapılır. Sonucun, Madde 6'ya uygun olup olmadığına bakılır Ürünün muayenesi Fasulyenin muayenesi gözle ve elle incelenerek, koklanarak, tadılarak, tartılarak ve ölçülerek yapılır. Sonuçların, Madde 4.2 ve Madde 4.3 e uygun olup olmadığına bakılır. 5.3 Değerlendirme Muayene sonuçlarının her biri standarda uygunsa parti standarda uygun sayılır. 5.4 Muayene raporu Muayene raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır; Firmanın adı ve adresi, Muayenenin yapıldığı yerin adı, Muayeneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri, Numunenin alındığı tarih ile muayene tarihi, Numunenin tanıtılması, Muayenelerde uygulanan standardların numaraları, Sonuçların değerlendirilmesi, Muayene sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahsurlarını gidermek üzere alınan tedbirler, Uygulanan muayene metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen fakat muayenede yer almış olan işlemler, Standarda uygun olup olmadığı, Rapora ait seri numarası ve tarih her sayfanın numarası ve toplam sayfa sayısı. 6 Piyasaya arz Fasulyeler piyasaya ambalâjlı olarak arz edilir. 6.1 Bir örneklik Her ambalâjdaki fasulyeler, kalite, grup, çeşit, sınıf, boy (boylanmışsa) ve orijin bakımından bir örnek olmalıdır. Ambalâjın gözle görülebilir kısmındaki her fasulye, ambalâjdaki ürünü tam olarak temsil etmelidir. Ambalâjın görünen kısmındaki durum, tüm ambalâj için geçerli olmalı; ambalâjın üstünde ve alt kısmında aynı görünüm ve kaliteye sahip olmalıdır. 6.2 Ambalâjlama Ambalâjlar taşıma sırasında sebzelerin korunmasını sağlayacak ve insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde plâstik malzemelerden yapılmış olmalıdır. Ambalâj olarak kullanılacak malzeme; yeni, temiz, ürünün harici ve dâhilî zarar görmesini önleyecek kalitede olmalıdır. Fasulye dolu ambalâjlar ürünü muhafaza edecek şekilde tasarımlanmalıdır. Ambalâjların yapımında kullanılan her çeşit malzeme insan sağlığına zararsız, yeni, temiz ve kuru olmalıdır. Ambalajlamada kullanılan kâğıt, pul gibi malzemelerin baskısı, etiketlenmesi zehirli olmayan mürekkeple ve tutkalla yapılmalıdır. 9

11 Ekstra sınıf ürünler diğerlerinden ayrı ve bir kat olarak düzenlenmiş ambalâjlar içerisinde sunulmalıdır. Ambalâjlar her türlü yabancı maddeden arî olmalı, rutubet ve koku çeken malzemeden yapılmamalıdır. 6.3 İşaretleme Fasulye ambalâjları üzerine en az aşağıdaki bilgiler okunaklı olarak, silinmeyecek ve bozulmayacak şekilde yazılmalı ve basılmalıdır: Firmanın ticarî unvanı ve adresi veya kısa adı ve adresi veya tescilli markası, Bu standardın işaret ve numarası (TS 797 şeklinde), Malın adı (Taze fasulye), Parti, seri veya kod numaralarından en az biri, Grubu (isteğe bağlı), Çeşidi, Sınıfı, Boyu (isteğe bağlı), Net kütlesi (en az g veya kg olarak), Büyük ambalâjlardaki küçük tüketici ambalâjların sayısı ve kütlesi (isteğe bağlı). Gerektiğinde bu bilgiler Türkçe nin yanı sıra yabancı dilde de yazılabilir. 6.4 Muhafaza ve taşıma Fasulye 5ºC ilâ 10 ºC sıcaklıkta, % 80 ilâ % 90 bağıl nemde 15 güne kadar muhafaza edilebilir. Fasulye ve içinde fasulye bulunan ambalâjlar işleme yerlerinde, depolarda ve taşıtlarda kötü koku yayan ve bunları kirleten maddelerle bir arada bulundurulmamalıdır. İçinde fasulye bulunan ambalâjlar gölgede tutulmalı çiğ, yağmur ve güneş altında veya dondurucu soğuklarda bırakılmamalı ve bu şartlarda yüklenip boşaltılmamalıdır. İçinde fasulye bulunan ambalâjların gemilere vinçle yükleme ve boşaltma işlerinde paletler kullanılabilir. 7 Çeşitli hükümler Üretici bu standarda uygun olarak ürettiğini beyan ettiği fasulye için istenildiğinde standarda uygunluk belgesi vermeye veya göstermeye mecburdur. Bu beyannamede satış konusu olan fasulyenin; Madde 4'deki özelliklere uygun olduğunu, Madde 5'deki muayene ve deneylerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun belirtilmesi gerekir. 10

12 Taze bezelye 0 Giriş Bu standard, bezelyenin tarifine, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma ve muayeneleri ile piyasaya arz şekline dairdir. 1 Kapsam Bu standard, Madde 3.1'de tanımlanan ve tüketiciye taze olarak arz olunan bezelyeyi kapsar. İşlenmiş bezelyeyi kapsamaz. 2 Atıf yapılan standardlar ve/veya dokümanlar Bu standardda diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır. TS No Türkçe Adı İngilizce Adı TS ISO 874* Yaş Meyve ve Sebzeler Numune Alma Fresh fruits and vegetables - Sampling 3 Tarifler 3.1 Bezelye Pisum sativum L. türüne giren kültür bitkilerinin taze meyvesi. 3.2 Yabancı madde Bezelye içinde bulunan kum, taş, toprak, kabuk, yaprak, bitkisel parçalar, yabancı tohumlar gibi kendinden başka gözle görülebilen her türlü madde. 4 Sınıflandırma ve özellikler 4.1 Sınıflandırma Gruplar Bezelyeler tüketim şekline göre; - Kabuksuz tüketilenler (yuvarlak bezelye, buruşuk bezelye), - Kabuklu tüketilenler olmak üzere iki gruba ayrılır Tipler Bezelyeler tohumlarına göre; - Yuvarlak tohumlu bezelyeler, - Köşeli veya buruşuk tohumlu bezelyeler (Araka), - Şeker bezelyeler olmak üzere üç tipe ayrılır Çeşitler Başlıca taze bezelye çeşitleri aşağıda gösterilmiştir; - Menemen (Yuvarlak tohumlu), - Karagöz (Yuvarlak tohumlu), - Viktorya (Yuvarlak tohumlu), - Heralda (Yuvarlak tohumlu), - Sprinter (Köşeli veya buruşuk tohumlu), - Lancet (Köşeli veya buruşuk tohumlu), - Juvel (Köşeli veya buruşuk tohumlu), - Durana (Köşeli veya buruşuk tohumlu), - Delikates (Köşeli veya buruşuk tohumlu), 11

13 - Wunder von kelvedon (Köşeli veya buruşuk tohumlu), - Ceres (Köşeli veya buruşuk tohumlu), - Duplika (Köşeli veya buruşuk tohumlu), - Hada (Köşeli veya buruşuk tohumlu), - Progress No 9 (Köşeli veya buruşuk tohumlu), - Thomas laxton (Köşeli veya buruşuk tohumlu), - Little marvel (Köşeli veya buruşuk tohumlu), - Alderman telephone (Köşeli veya buruşuk tohumlu), - Sultani (Şeker bezelye), - Sweetpod (Şeker bezelye), - Mamonth melting sugar (Şeker bezelye), - Dwarf graysugar (Şeker bezelye) dır. Not - Diğer çeşitler kendi adları ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir Sınıflar Bezelye, kalite özelliklerine göre; - Sınıf I, - Sınıf II olmak üzere iki sınıfa ayrılır. 4.2 Özellikler Genel özellikler Bütün sınıflara giren bezelyeler, izin verilen toleransları da dahil olmak üzere en az aşağıdaki özelliklerde olmalıdır: Bezelyelerin kabukları; - Bütün(tam) olmalı, - Sağlam olmalı (çürüyerek ve kötüleşerek tüketime uygunsuz hâle gelenler ürünü etkilememeli), - Temiz olmalı (gözle görülebilir yabancı maddelerden ve çiçek parçacıkları bulunmamalı), - Kabukla tüketilenler kalın flamentlerden arî olmalı, - Böceklerden ve böcek zararları bulunmamalı, - Anormal dış rutubet (dış yüzeyinde gözle görülebilir ıslaklık) ihtiva etmemeli, - Yabancı tat ve koku olmamalı, dır. Bezelyelerin tohumları; - Taze olmalı, - Sağlam olmalı (çürüyerek ve kötüleşerek tüketime uygunsuz hâle gelenler ürünü etkilememeli), - Kabuksuz tüketilenlerde normal gelişmiş olmalı, - Böceklerden ve böcek zararları bulunmamalı, - Yabancı tat ve koku olmamalı, dır. - Kabuksuz tüketilenlerde kabuk uçları olmayabilir. Bezelyenin gelişmesi ve durumu aşağıdaki özelliklere imkân verecek şekilde olmalıdır: - Elle dokunmaya ve taşınmaya dayanıklı olmalı, - Gideceği yere ulaştığında genel özelliklere uygun durum göstermeli dir Tip özellikleri Yuvarlak tohumlu bezelyeler Bu tip bezelyelerin tohumları yuvarlak, düz, üzeri lekesiz, yeşil veya sarı renktedir. Meyve kapçıkları 4 cm 8 cm uzunluğunda ve 0,7 cm 1,2 cm kalınlığında olup, 4 7 adet tanelidir. 12

14 Köşeli veya buruşuk tohumlu bezelyeler Bu tip bezelyelerin kurumuş olgun tohumları yuvarlak köşeli veya silindiriktir. Tohumlarının üzeri buruşuk olup, kabuğu sarımtırak yeşil, yeşil veya zeytunî renktedir. Körpe taneleri yuvarlağımsı, kapçıkları 6 cm - 12 cm uzunluğunda, 1 cm - 1,5 cm kalınlığında olup, 7 10 adet tanelidir Şeker bezelyeler Bu tip bezelyelerin tohumları yuvarlak, düz veya üzeri benekli olup şeker oranı yüksektir. Meyveleri 5 cm 10 cm uzunluğunda ve 1,5 cm 2,5 cm genişliğindedir Sınıf özellikleri Sınıf I Bu sınıfa iyi kalitedeki bezelyeler girer. Bunlar, çeşidinin ve ticarî tipinin özelliklerini taşımalıdır. Bu sınıfa giren bezelyelerde kabuklar ; - Taze ve dolgun olmalı, - Bağlı sapı olmalı, - Dolu nedeniyle oluşan hasarlar bulunmamalı, - Isı nedeniyle oluşan hasarlardan arî olmalı dır. Kabuksuz tüketilen bezelyelerde kabuk iyice dolgun olmalı ve en az beş tohum içermelidir. Kabuksuz tüketilen bezelyelerde tohum; - Düzgün şekilli olmalı, - Yumuşak olmalı, - Lezzetli ve yeterli derecede sıkı yapılı olmalı (sıkıldığında iki parmak arasında parçalanmadan yassılaşabilmeli), - Normal iriliğinin en az yarısı kadar büyümüş fakat tam iriliğe erişmemiş olmalı, - Unlu olmamalı, - Hasarsız olmalıdır. Kabukla tüketilen bezelyelerde kabuklar sertleşmemiş ve kılçık oluşturmamış olmalı, tohum mevcutsa küçük ve gelişmemiş olmalıdır. Ürünün genel görünümünü, ambalâj içindeki sunumunu ve kalitesini etkilemeyecek kabuktaki çok hafif yüzeysel kusurlar aşağıda verilmiştir: - Çok hafif kabuk kusurları (yara, bere), - Çok hafif şekil kusurları, - Çok hafif renk kusurları bulunabilir Sınıf II Bu sınıfa kalitesinden dolayı Sınıf I e giremeyen bezelyeler girer. Bunlar genel özellikleri karşılamalıdır. Kabuksuz tüketilen bezelyelerde kabuk en az üç tohum içermelidir. Kabuksuz tüketilenler Sınıf I den daha olgun olabilir ama aşırı gelişmiş bezelyeler kabul edilmez. Ürünün genel görünümünü, ambalâj içindeki sunumunu ve kalitesini etkilemeyecek çok hafif yüzeysel kusurlar aşağıda verilmiştir: Kabuksuz tüketilen bezelyeler için kabukta; - Hafif renk kusuru, - Devamlı olmaması ve tohumları etkileme riski bulunmaması şartıyla ufak hasarlar, - Tazeliği hafifçe kaybolmuş (solmuş kabuklar hariç) olabilir. Kabuksuz tüketilen bezelyelerde tohumda; - Hafif şekil kusuru, - Hafif renk kusuru, - Hafif sertlik, - Hafif hasar olabilir. 13

15 Kabukla tüketilen bezelyelerde kabuklar sertleşmemiş ve kılçık oluşmamış olmalı ve kabukta; - Hafif kabuk kusuru (yara, bere), - Hafif şekil kusurları (tohum diziliminden kaynaklananlar dahil), - Hafif renk kusurları, - Hafif kuruluk (solmuş ya da renksiz kabuklar hariç), olabilir. 4.3 Boyut ve toleranslar Sınıf toleransları Her sınıfta kütlece veya sayıca bulunabilecek sınıf toleransları her ambalâjda belirtilmelidir Sınıf I Bu sınıfa, sınıfın özelliklerini karşılamayan, ancak Sınıf II nin özelliklerini karşılayan (Sınıf II nin toleransı hariç) bezelyelerden kütlece veya sayıca % 10 a kadar karışma kabul edilmektedir Sınıf II Bu sınıfa, genel özelliklere ve sınıfın özelliklerine uymayan fakat tüketime uygun bezelyelerden kütlece veya sayıca % 10 a kadar karışma kabul edilmektedir (Çürüme, kötüleşme, devamlı hastalık ve yara izi ile tüketime uygunsuz haldeki ürünler hariç). 4.4 Özellik, muayene ve madde numaraları Bu standardda verilen özellikler ile bunların özellik, muayene ve madde numaraları Çizelge 1 de verilmiştir. Çizelge 1 Özellik, muayene ve madde numaraları Özellik Özellik Madde no Muayene madde no Genel özellikler Tip özellikleri Sınıf özellikleri Boyut ve toleranslar Piyasaya arz Numune alma ve muayeneler 5.1 Numune alma Numune partiden alınır. Grubu, tipi, çeşidi, sınıfı ve ambalâjları aynı olup bir defada muayeneye sunulan bezelyeler bir parti sayılır.bezelye numunesi TS ISO 874 e göre alınır. Alınan temsili numunelerin ambalajlama, muhafaza ve lâboratuvara gönderilmesi TS ISO 874 e göre yapılmalıdır. 5.2 Muayeneler Ambalâjın muayenesi Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi gözle ve elle incelenerek yapılır. Sonucun Madde 6'ya uygun olup olmadığına bakılır Ürünün muayenesi Bezelyenin muayenesi gözle ve elle incelenerek, koklanarak, tadılarak, tartılarak, ölçülerek yapılır. Sonuçların Madde 4.2 ye uygun olup olmadığına bakılır. 5.3 Değerlendirme Muayene sonuçlarının her biri standarda uygunsa parti standarda uygun sayılır. 5.4 Muayene raporu Muayene raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır; Firmanın adı ve adresi, Muayenenin yapıldığı yerin adı, Muayeneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri, 14

16 Numunenin alındığı tarih ile muayene tarihi, Numunenin tanıtılması, Muayenelerde uygulanan standardların numaraları, Sonuçların değerlendirilmesi, Muayene sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahsurlarını gidermek üzere alınan tedbirler, Uygulanan muayene metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen fakat muayenede yer almış olan işlemler, Standarda uygun olup olmadığı, Rapora ait seri numarası, tarih, her sayfanın numarası ve toplam sayfa sayısı. 6 Piyasaya arz Bezelyeler piyasaya ambalâjlı olarak arz edilir. 6.1 Bir örneklik Her ambalâjdaki bezelyeler grup, tip, çeşit, sınıf ve orijin bakımından bir örnek olmalıdır. Ambalâjın gözle görülebilir kısmındaki her bezelye, ambalâjdaki ürünü tam olarak temsil etmelidir. Ambalâjın görünen kısmındaki durum, tüm ambalâj için geçerli olmalı; ambalâjın üstünde ve alt kısmında aynı görünüm ve kaliteye sahip olmalıdır. 6.2 Ambalâjlama Ambalâjlar taşıma sırasında meyvelerin korunmasını sağlayacak, insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde ahşap, mukavva,plâstik vb. malzemelerden yapılmış olmalıdır. Ambalâj olarak kullanılacak malzeme; yeni, temiz, ürünün harici ve dahîlî zarar görmesini önleyecek kalitede olmalıdır. Bezelye dolu ambalâjlar ürünü tam olarak muhafaza edecek şekilde tasarımlanmalıdır. Ambalâjların yapımında kullanılan her çeşit malzeme ile içlerine konulacak kağıt ve benzeri madde insan sağlığına zararsız, yeni, temiz, kuru ve kokusuz olmalıdır. Ambalajlamada kullanılan kâğıt, pul gibi malzemelerin baskısı, etiketlenmesi zehirli veya insan sağlığına zararlı olmayan mürekkeple ve tutkalla yapılmalıdır. Basılı kağıt kullanıldığında yazılı yüzün dışa gelmesine ve ürüne değmemesine dikkat edilmelidir. Ambalâjlar her türlü yabancı maddeden arî olmalı, rutubet ve koku çeken malzemeden yapılmamalıdır. 6.3 İşaretleme Bezelye ambalâjları üzerine aşağıdaki bilgiler okunaklı olarak, silinmeyecek ve bozulmayacak şekilde yazılmalı ve basılmalıdır: Firmanın ticarî unvanı ve adresi veya kısa adı ve adresi veya tescilli markası, Bu standardın işaret ve numarası (TS 798 şeklinde), Ürünün adı (Taze bezelye), Parti, seri veya kod numaralarından en az biri, Grubu, Tipi, Çeşidi, Sınıfı, Net kütlesi (en az g veya kg olarak), Büyük ambalâjlardaki küçük tüketici ambalâjların sayısı ve kütlesi (isteğe bağlı). Gerektiğinde bu bilgiler Türkçe nin yanı sıra yabancı dilde de yazılabilir. Bu bilgilerin dışında reklam olarak ambalâjın içindekilere aykırı, yanıltıcı olmamak kaydıyla başka yazı, resim ve etiketler sağlığa zararsız maddelerle yazılmalı veya yapılmalı, yapıştırılmalıdır. 6.4 Muhafaza ve taşıma Bezelye 5ºC ilâ 10 ºC sıcaklıkta, % 80 ilâ % 90 bağıl nemde 15 güne kadar muhafaza edilebilir. Bezelye ve içinde bezelye bulunan ambalâjlar işleme yerlerinde, depolarda ve taşıtlarda kötü koku yayan ve bunları kirleten maddelerle bir arada bulundurulmamalıdır. İçinde bezelye bulunan ambalâjlar gölgede tutulmalı çiğ, yağmur ve güneş altında veya dondurucu soğuklarda bırakılmamalı ve bu şartlarda yüklenip boşaltılmamalıdır. 15

17 İçinde bezelye bulunan ambalâjların gemilere vinçle yükleme boşaltma işlerinde paletler kullanılmalıdır. 7 Çeşitli hükümler Üretici bu standarda uygun olarak ürettiğini beyan ettiği bezelye için istenildiğinde standarda uygunluk belgesi vermeye veya göstermeye mecburdur. Bu beyannamede satış konusu olan bezelyenin; Madde 4'deki özelliklere uygun olduğunu, Madde 5'deki muayenelerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun belirtilmesi gerekir. 16

18 Hıyar (Cucumis sativus L.) 0 Giriş Bu standard; hıyarın tarifine, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma ve muayeneleri ile piyasaya arz şekline dairdir. 1 Kapsam Bu standard, Madde 3.1'de tanımlanan ve tüketiciye taze olarak arz olunan hıyarı kapsar. 2 Atıf yapılan standardlar ve/veya dokümanlar Bu standardda diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır. 3 Tarifler 3.1 Hıyar Cucumis sativus L. türüne giren bitkilerin meyvesi. 3.2 Yabancı madde Hıyar meyveleri arasında bulunan kum, taş, toprak, kabuk, yaprak, bitkisel parçalar, yabancı tohumlar gibi gözle görülebilen kendinden başka her türlü madde. 4 Sınıflandırma ve özellikler 4.1 Sınıflandırma Gruplar Hıyarlar yetiştirme yerlerine göre; - Serada yetiştirilenler, -Açıkta (tarlada) yetiştirilenler olmak üzere iki gruba ayrılır Tipler Hıyarlar değerlendirme şekillerine göre; -Sofralık, -Turşuluk olmak üzere iki tipe ayrılır Çeşitler - Orion (sofralık-serada yetişen), - Melior (sofralık-serada yetişen), - Standex (sofralık-serada yetişen), - Bittex (sofralık-serada yetişen), - Green spot (sofralık-serada yetişen), - Spot resistent (sofralık-serada yetişen) - Langa (sofralık-tarlada yetişen), - Çengelköy (sofralık-tarlada yetişen), 17

19 - Dere (sofralık-tarlada yetişen), - Maltepe (sofralık-tarlada yetişen), -Kilis (sofralık-tarlada yetişen), - Colorado (sofralık-tarlada yetişen), - Marketer (sofralık-tarlada yetişen), - Cubit (sofralık-tarlada yetişen), - Stays green (sofralık-tarlada yetişen), - Submarine (sofralık-tarlada yetişen). - Hokus (turşuluk-serada yetişen), - Argus (turşuluk-serada yetişen), - Nimbus (turşuluk-serada yetişen). -Kornişon (turşuluk-tarlada yetişen), -Belair (turşuluk-tarlada yetişen), - Belmonte (turşuluk-tarlada yetişen), - Gherkin (turşuluk-tarlada yetişen), - Rus hıyarı (turşuluk-tarlada yetişen). Diğer çeşitler kendi adları ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir Sınıflar Hıyarlar kalite özelliklerine göre; - Ekstra, - Sınıf I, - Sınıf II olmak üzere üç sınıfa ayrılır. 4.2 Özellikler Genel özellikler Bütün sınıflara giren hıyarlar izin verilen toleransları da dahil olmak üzere aşağıdaki özelliklerde olmalıdır; Bütün (tam), taze görünüşlü olmalı (çiçek sapı hariç), Sağlam, diri olmalı (çürüyerek tüketime uygunsuz hale gelenler ürünü etkilememeli), Böcek bulunmamalı, Böcek zararları bulunmamalı, Yeterince sert olmalı (yumuşak, buruşmuş veya sulu-ıslak olmamalı), Güzel görünümlü olmalı, Acılaşmamış olmalı, Temiz olmalı, Yeteri kadar olgunlaşmış olmalı (çekirdekleri sertleşmemiş olmalı), Anormal dış rutubet ihtiva etmemeli (dış yüzeyde gözle görülebilir ıslaklık), Yabancı tat ve koku olmamalı dır. Hıyar meyvelerinin gelişmesi ve durumu aşağıdaki özelliklere imkan verecek durumda olmalıdır; Elle toplamaya ve taşınmaya dayanıklı olmalı ve Gideceği yere ulaştığında tatmin edici durum (pazar isteklerini karşılamaya elverişli bulunmalıdır) göstermelidir Sınıf özellikleri Ekstra Bu sınıfa giren hıyarlar, üstün nitelikte, iyi gelişmiş, çeşidin kendine özgü renk ve diğer özelliklerine sahip, düzgün biçimli (her 10 cm uzunluk için en fazla 10 mm lik bir eğrilik kabul edilebilir) olmalıdır. Bunlarda hiçbir şekil bozukluğu ve çekirdeklenme nedeniyle meydana gelenler dahil özür bulunmamalıdır. 18

20 Ürünün dış görünüşünde ambalâj içinde sunumunu ve kalitesini etkilemeyecek çok hafif yüzeysel kusurlar dışında kusur bulunmamalıdır Sınıf I Bu sınıfa giren hıyarlar, iyi kalite ve oldukça gelişmiş ve düz biçimli (her 10 cm uzunluk için en fazla 10 mm lik bir eğrilik kabul edilebilir) olmalıdır. Bunlarda çekirdeklenmeden meydana gelenler hariç olmak üzere hafif şekil bozukluğu, özellikle toprağa değen kısımlarda görülen hafif renk açıklığı, sürtünme, ellenme ve düşük sıcaklıktan meydana gelip de iyileşmiş bulunan ve ürünün depolama özelliklerine zarar vermeyen, hafif kabuk özürleri bulunabilir Sınıf II Bu sınıfa, daha üst sınıflara giremeyen, fakat genel özelliklere uyan hıyarlar girer. Bu sınıfa giren hıyarlarda, tohuma kaçmadan ileri gelenlerden başka şekil bozukluğu, serada yetiştirilen hıyarlardaki aşırı renk kusurları dışında, yüzeyin üçte birini kaplayacak kadar renk kusuru, kapanmış çatlaklar, depolama değerini ve görünüşü fazla etkilemeyecek derecede olan ve sürtünme ve ellenmeden meydana gelen hafif özürler bulunabilir. Düz ve hafif eğri hıyarlarda, çekirdeklenmeden başka nedenlerden meydana gelen şekil bozuklukları ve her 10 cm uzunluğu için 20 mm ye kadar eğrilik kabul edilebilir. Her 10 cm uzunlukta 20 mm den çok eğriliği bulunan hıyarlar ise hafif renk değişikliğinden başka bir bozukluğu bulunmadığı takdirde ambalajlarına Eğri Hıyar etiketi konularak, paketlenir, piyasaya arz edilir ve bu sınıf içinde kabul edilir Boylama Hıyarlar kütlelerine göre boylara ayrılır. Boylama, Ekstra ve Sınıf I için zorunlu olup, aynı ambalâj içindeki en ağır ve en hafif hıyarlar arasındaki kütle farkı 130 g ı geçmemelidir. Tarlada açıkta, seralarda ve plastik örtüler altında yetiştirilen hıyarlar en az 30 g, en çok 180 g olmalıdır (Sınıf II hariç). Kısa hıyar ve Kornişon adı altında pazarlanan hıyarlara boylama yapılmaz. 4.3 Boyut ve toleranslar Sınıf toleransları Ekstra Bu sınıfa, Sınıf I den sayıca % 5 e kadar karışma kabul edilebilir Sınıf I Sınıf I e bu sınıfın özelliklerine uymayan, fakat Sınıf II ye giren hıyarlardan sayıca en çok % 10 a kadar karışma kabul edilebilir Sınıf II Sınıf II de, bu sınıfın özelliklerine uymayan fakat tüketime giren (çürüme ile, yara izinden dolayı tüketime uygunsuz hale gelenler hariç) hıyarlardan sayıca en çok % 10 a kadar karışma kabul edilebilir. Bu sınıfta uçları acı hıyarlar sayıca % 2 yi geçemez Boy toleransları Bütün sınıflarda, sayıca % 10 a kadar boy toleransı tanınır. 4.4 Özellik ve muayene madde numaraları Bu standardda verilen özellikler ile bunların özellik ve muayene madde numaraları Çizelge 1'de verilmiştir. Çizelge 1 Özellik ve muayene madde numaraları Özellikler Özellik Madde no Muayene madde no Genel özellikler Sınıf özellikleri Boylama Boyut ve toleranslar Piyasaya arz

21 5 Numune alma ve muayeneler 5.1 Numune alma Grubu, tipi, çeşidi, sınıfı, boyu ve ambalâjları aynı olup bir defada muayeneye sunulan hıyarlar bir parti sayılır. Hıyar numunesi TS ISO 874 e göre alınır. Alınan temsili numunelerin ambalâjlama, muhafaza ve lâboratuvara gönderilmesi TS ISO 874 e göre yapılmalıdır. 5.2 Muayeneler Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi gözle, elle incelenerek yapılır. Sonucun Madde 6'e uygun olup olmadığına bakılır Hıyarların muayenesi Hıyarların muayenesi gözle, elle incelenerek, koklanarak, tadılarak, tartılarak, ölçülerek yapılır ve sonucun Madde ilâ Madde 4.3 e uygun olup olmadığına bakılır. 5.3 Değerlendirme Muayene sonuçlarının her biri standarda uygunsa parti standarda uygun sayılır. 5.4 Muayene raporu Muayene raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır; Firmanın adı ve adresi, Muayenenin yapıldığı yerin adı, Muayeneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri, Numunenin alındığı tarih ile muayene ve deney tarihi, Numunenin tanıtılması, Muayenelerde uygulanan standardların numaraları, Sonuçların değerlendirilmesi, Muayene sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahsurlarını gidermek üzere alınan tedbirler, Uygulanan muayene metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen fakat muayenede yer almış olan işlemler, Standarda uygun olup olmadığı, Rapora ait seri numarası ve tarih, her sayfanın numarası ve toplam sayfa sayısı. 6 Piyasaya arz Hıyarlar ambalâjlı olarak piyasaya arz edilir. 6.1 Bir örneklik Her ambalâjdaki hıyar büyüklük, grup, tip, çeşit, sınıf ve orijin bakımından bir örnek olmalıdır. Ambalâjın gözle görülebilir kısmındaki her hıyar meyvesi ambalâjdaki her ürünü tam olarak temsil etmelidir. Ambalâjın görünen kısmındaki durum, tüm ambalâj için geçerli olmalı; ambalâjın üstünde meyveler nasıl görünüyorsa, alt kısmında da aynı görünüm ve kaliteye sahip olmalıdır. 6.2 Ambalâjlama Ekstra ve Sınıf I hıyarlar için ambalâjlama zorunludur. Ambalâjlar taşıma sırasında hıyarların korunmasını sağlayacak, insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde plastik, ahşap, mukavva veya diğer uygun malzemelerden yapılmış olmalıdır. Ambalâj olarak kullanılacak malzeme; yeni, temiz, ürünün harici ve dahili zarar görmesini önleyecek kalitede olmalıdır. Hıyar dolu ambalâj kaplarının üst kısmı, hıyarları muhafaza edecek, hava sirkülasyonunu sağlayacak şekilde tasarımlanmalıdır. Ambalâj boyutları 80 cm x 120 cm veya 100 cm x 120 cm boyutlarındaki paletlere uyacak ölçülerde yapılmalıdır. Ambalâjların yapımında kullanılan her çeşit malzeme insan sağlığına zararsız, yeni, temiz ve kuru olmalıdır. İhracatta kullanılan kağıt, pul gibi malzemelerin baskısı, etiketlenmesi zehirli olmayan mürekkeple yazılmalı ve tutkalla yapıştırılmalıdır. 20

22 Meyve yüzeyine etiket uygulandığında, etiket çıkarıldığında meyve yüzeyinde iz, leke ve kabuk zararı oluşturmamalıdır. Ekstra sınıf ürünler diğerlerinden ayrı olarak ve bir kat olarak düzenlenmiş ambalâjlar içerisinde sunulmalıdır. Ambalâjlar her türlü yabancı maddeden arınmış olmalı, rutubet ve koku çeken malzemeden yapılmamalıdır. 6.3 İşaretleme Hıyar ambalâjı üzerine en az aşağıdaki bilgiler okunaklı olarak, silinmeyecek ve bozulmayacak şekilde yazılmalı ve basılmalıdır: Firmanın ticari unvanı veya kısa adı, varsa tescilli markası, Bu standardın işaret ve numarası ( TS 1253 şeklinde), Malın adı ( Hıyar), Grubu (isteğe bağlı), Tipi (isteğe bağlı), Çeşidi, Sınıfı, Boyu, Eğri hıyar olup olmadığı (Sınıf II için), Üretim bölgesi veya yerel ismi (isteğe bağlı), Parti, seri veya kod numaralarından en az biri, Net kütlesi (en az kg veya g olarak), Büyük ambalâjlardaki küçük tüketici ambalâjların sayısı ve kütlesi (isteğe bağlı). Gerektiğinde bu bilgiler, Türkçe nin yanı sıra yabancı dilde de yazılabilir. Bu bilgilerin dışında reklam olarak ambalâjın içindekilere aykırı, yanıltıcı olmamak kaydıyla başka yazı, resim ve etiketler sağlığa zararsız maddelerle yazılmalı veya yapılmalı, yapıştırılmalıdır. Küçük tüketici ambalâjlarında bu bilgiler bir etikete yazılarak ambalâj içine bırakılabilir. 6.4 Muhafaza ve taşıma Hıyarlar 5 0 C ilâ 10 0 C sıcaklıkta, % 80 ilâ % 90 bağıl nemde 15 güne kadar muhafaza edilebilir. Hıyarlar ve içinde hıyar bulunan ambalâjlar işleme yerlerinde, depolarda ve taşıtlarda fena koku yayan ve bunları kirleten maddelerle bir arada bulundurulmamalıdır. İçinde hıyar bulunan ambalâjlar gölgede tutulmalı çiğ, yağmur ve güneş altında veya dondurucu soğuklarda bırakılmamalı ve bu şartlarda yüklenip boşaltılmamalıdır. İçinde hıyar bulunan ambalâjların gemilere vinçle yükleme boşaltma işlerinde paletler kullanılabilir. 7 Çeşitli hükümler Üretici bu standarda uygun olarak ürettiğini beyan ettiği hıyar için istenildiğinde standarda uygunluk belgesi vermeye veya göstermeye mecburdur. Bu beyannamede satış konusu olan hıyarların; Madde 4'deki özelliklere uygun olduğunu, Madde 5'deki muayene ve deneylerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun belirtilmesi gerekir. 21

23 Yemeklik ayçiçek yağı 0 Konu, tarif, kapsam 0.1 Konu Bu standard, yemeklik ayçiçek yağının tarifine, özelliklerine, numune alma, muayene ve deneyleri ile piyasaya arz şekline dairdir. 0.2 Tarifler Yemeklik ayçiçek yağı Ayçiçeği (Helianthus annuus L.) bitkisinin tohumlarından presleme, özütleme vb. işlemlerden geçirildikten sonra rafinasyona tabi tutularak elde edilen, berrak, sıvı halde ve yağ asitlerinin yapısını değiştirmek amacıyla esterleştirilmemiş yağ Yüksek oleik asitli ayçiçek yağı Yüksek oleik asitli yağ içeren ayçiçek bitkisinin (Helianthus annuus L.) tohumlarından presleme, özütleme vb. işlemlerden geçirildikten sonra rafinasyona tabi tutularak elde edilen, berrak, sıvı halde ve yağ asitlerinin yapısını değiştirmek amacıyla esterleştirilmemiş yağ. 0.3 Kapsam Bu standard, yemeklik ayçiçek yağını kapsar. Not - Bu standard metninde bundan sonra yemeklik ayçiçek yağı terimi yerine ayçiçek yağı terimi kullanılmıştır. 1 Sınıflandırma ve özellikler 1.1 Sınıflandırma Sınıflar Ayçiçek yağı yağ asitleri bileşimine göre; -Sınıf 1 Ayçiçek yağı -Sınıf 2 Yüksek oleik asit içerikli ayçiçek yağı iki sınıfa ayrılır. 1.2 Özellikler Duyusal özellikler Ayçiçek yağı, açık sarı renkte, kendine özgü tat ve kokuda olmalı, gözle görülebilir yabancı madde içermemelidir Diğer fiziksel ve kimyasal özellikler Ayçiçek yağının diğer fiziksel ve kimyasal özellikleri Çizelge 1'de verilen değerlere uygun olmalıdır. Çizelge 1 - Ayçiçek yağının fiziksel ve kimyasal özellikleri Özellikler Değerler Sınıf 1 Sınıf 2 Özgül kütle 0,918-0,923 (20 o C/ 20 o C su) 0,909-0,915 (25 o C/20 o C su) Kırılma indisi, n D 1,461-1,468 (40 o C) 1,467-1,471 (25 o C) Sabunlaşma sayısı, mg KOH/g İyot sayısı Sabunlaşmayan madde, g/kg, en çok 15 Yağ asitleri bileşimi, % (m/m) (toplam metil esteri üzerinden) 22

24 -Laurik asit (C12:0), en çok 0,1 - -Miristik asit (C14:0), en çok 0,2 0,1 -Palmitik asit (C16:0) 5,0-7,6 2,6-5,0 -Palmitoleik asit (C16:1), en çok 0,3 0,1 -Margarik asit (C17:0), en çok 0,2 0,1 -Heptadesenoik asit (C17:1), en çok 0,1 -Stearik asit (C18:0) 2,7-6,5 2,9-6,2 -Oleik asit (C18:1) 14,0-39, ,7 -Linoleik asit (C18:2) 48,3-74,0 2,1-17,0 -Linolenik asit (C18:3), en çok 0,3 -Araşidik asit (C20:0) 0,1-0,5 0,2-0,5 -Gadoleik asit (20:1), en çok 0,3 0,1-0,5 -Behenik asit (C22:0) 0,5-1,1 0,5-1,6 -Erusik asit (C22:1), en çok 0,3 -(C22:2), en çok 0,3 - -Lignoserik asit (C24:0), en çok 0,5 Rutubet ve uçucu madde, % (m/m), en çok 0,2 Çözünmeyen safsızlıklar, % (m/m), en çok 0,05 Sabun içeriği, % (m/m), en çok 0,005 Serbest yağ asitleri (oleik asit cinsinden), 0,3 % (m/m), en çok Peroksit sayısı, milieşdeğer O 2 /kg, en çok 10 Mineral yağ Bulunmamalı Demir, mg/kg, en çok 1,5 Bakır, mg/kg, en çok 0,1 1.3 Özellik, muayene ve deney madde numaraları Ayçiçek yağlarının özelikleri ile bunların muayene ve deneylerine ait madde numaraları Çizelge 3 te verilmiştir. Çizelge 2 - Özellik, muayene ve deney madde numaraları Özellikler Özellik madde no Muayene ve deney madde no Piyasaya arz Duyusal özellik Özgül kütle Kırılma indisi Sabunlaşma sayısı İyot sayısı Sabunlaşmayan madde Yağ asitleri bileşimi Rutubet ve uçucu madde Çözünmeyen safsızlıklar Sabun Serbest yağ asitleri Peroksit sayısı Mineral yağ Demir Bakır Numune alma, muayene ve deneyler 2.1 Numune alma Ambalâj büyüklüğü, parti veya seri kod numarası aynı olan ve bir seferde muayeneye sunulan ayçiçek yağları bir parti sayılır. Partiden numune TS 7060 EN ISO 1) e göre alınır. 1) Bu standard metninde atıf yapılan standardların numaraları, yayım tarihleri, Türkçe ve İngilizce isimleri metnin başında verilmiştir. 23