Gerçekleflen Düfller. Temel Kaynak 5. Bulufllar ve Teknolojik Geliflmeler

Transkript

1 SOSYAL B LG LER

2 Temel Kaynak 5 Gerçekleflen Düfller Bulufllar ve Teknolojik Geliflmeler Bulufl, bir fleyin ilk kez ortaya konulmas, icat edilmesidir. Bulufl yap lmas nda insanlar n ihtiyaçlar n n etkisi olmufltur. Ateflin, tekerle in, yaz n n bulunmas gibi. nsanlar n iletiflim kurma ihtiyac sonucu telefon icat edilmifltir. cat edilen telefon, teknolojik geliflmeler sonucunda bugünkü hâlini alm flt r. Teknoljik geliflmeler ile bulufllar birbiriyle iliflkilidir. cat edilen ürünler bazen ihtiyaçlar karfl layamaz ya da insanlar n farkl ihtiyaçlar ortaya ç kar. Böyle durumlarda icat edilen ürünler günümüz teknolojsiyle gelifltirilir. nsanlar n hizmetine sunulur. 442

3 Gerçekleflen Düfller SOSYAL B LG LER Teknoloji, Bulufllar ve Bizler Bulufllar ve icatlar insan yaflam n kolaylaflt r r ve de ifltirir. Atefl; tüm fabrikalarda, baz üretici atölyelerinde, madenleri eritmekte kullan lmaktad r. Tekerlek, ulafl m alan nda hayat m z kolaylaflt ran bulufllardand r. letiflim alan nda kullan lan telefon, bilgisayar gibi icatlar yaflam m z kolaylaflt rmaktad r. Bulufllar ve icatlar her an bizimle beraberdir. Sabah çalar saat ile uyan r z. Okula gitmek için ulafl m araçlar n kullan r z. Yazd m z yaz dan kulland m z eflyalara kadar hayat m z n her alan na bulufllar ve icatlar girmifltir. Günlük yaflam m zda bulufl ve icatlar s k s k kullan r z. Bulufl ve icatlar n olumlu yönleri oldu u kadar olumsuz yanlar da vard r. Savafl uçaklar, atom bombas vb. bulufl ve icatlar n olumsuz yanlar ndand r. Hayat m z hem olumlu hemde olumsuz yönde etkileyen bulufl ve icatlar da vard r. Örne in, cep telefonlar iletiflim alan nda insanlara kolayl k sa lar. Fakat uzun süre kullan ld nda yayd radyasyon nedeniyle insan sa l na zarar verir. Televizyon, yak n mesafeden izlendi inde gözlerimizi bozar. Ben atomu insanl a hizmet etmek için buldum. Onlar bomba yap p birbirlerini yok ettiler. Albert A. Einstein 443

4 Temel Kaynak 5 Gerçekleflen Düfller Bilim Adamlar Bulufl yapmak, bir fleyi icat etmek veya bilim için çal flmalar yapmak belli özellikler gerektirir. Bilim dünyas na hizmet etmifl kiflileri, bilim adamlar n düflünürsek hepsinde bulunan ortak özellikleri de görebiliriz. Bilim, insan n do ada olup bitenleri merak etmesiyle bafllar. Merak, insanlar soru sormaya, yeni bilgiler ö renmeye; yaflad evreni ö renmeye itmifltir. Bu nedenle bulufllar, icatlar yap lm flt r. Kuduz afl s n bulan Luise Pasteur, yaflam n tar m, sanayi ve t p dünyas n n sorunlar n çözmeye adam fl bir bilim adam yd. Hastal klara neyin sebep oldu unu merak ediyordu. Bu merak onun kuduz afl s n bulmas na neden olmufltur. Luise Pasteur Bilim adam tarafs zd r. Bilim adamlar edindikleri bilgileri, deneylerdeki gözlemlerini objektif olarak yorumlar ve de erlendirir. Tarafl davranmak insan yanl fl sonuca götürebilir. Bilim adam sorgulay c d r. Ulafl lan sonucun ya da bilginin sorgulanmas onun do rulu undan emin olmay sa lar. Bilim adamlar n do ru sonuca götüren, onlar n sorgulay c özellik tafl malar d r. Bilim adam araflt rmac d r. Bilim insan bulduklar yla yetinmez, araflt rmalar yapar. Her bilgi onlar n dünyay anlamas na yard mc olur, çal flmalar na yön verir. Bilim adamlar n n, bulufl yapan insanlar n; Planl l k, natç l k, Elefltirel düflünme, Kararl l k, Azimlilik gibi ortak özellikleri vard r. Galileo Madam Curie Edison 444

5 Gerçekleflen Düfller SOSYAL B LG LER E lenerek Ö renelim - 5 Harf panosuna bilim adamlar n n sekiz özelli i yerlefltirilmifltir. Soldan sa a ve yukar dan afla ya do ru yerlefltirilen özellikleri bularak listeleyiniz. S M E L P T O R U E K E R P K A L S S O R G U L A Y I C I E G A M K A R U L A Y N K S N A T Ç I L R A L A S L R N U M N I L K I L A R Ü Z T A R A F S I Z Ö T E O T A Z M L K O L A R A fi T I R M A C I 445

6 Temel Kaynak 5 Gerçekleflen Düfller Atatürk ve Bilim Atatürk, bilim ve bilim adamlar na çok önem vermifltir. Konuflmalar nda da bilimin ne kadar de erli, toplumlara yön veren bir unsur oldu unu ifade etmifltir. Bunlardan baz lar n inceleyelim: Uygarl k yolunda baflar, yenili e ba l d r. ( , Atatürk ün Söylev ve Demeçleri, 2. cilt, sayfa 183) Türk milletinin yürümekte oldu u ilerleme ve medeniyet yolunda elinde tuttu u meflale müspet ilimdir. ( , Ankara, Atatürk ün Söylev ve Demeçleri, 2. cilt, sayfa 272) Dünyada her fley için, medeniyet için, hayat için, baflar için en gerçek mürflit (yol gösterici) ilimdir, fendir. lim ve tekni in d fl nda yol gösterici aramak gaflettir, cehalettir, dalalettir. ( , Samsun, Atatürk Söylev ve Demeçleri, 2. cilt, sayfa 197) Atatürk ün bilime verdi i önemi yabanc ülkeler taraf ndan da bilinmekteydi. Onun bilime karfl duydu u ilgi ve geliflme yak ndaki azmiyle, genç Türkiye Avrupa ya kat lm flt r. Onda, bugünkü uygarl n en coflkun merkezlerinden birini selamlad m için art k hiçbir fley eksik de ildir. (Yabanc Gücüyle Cumhuriyet Türkiyesi, 1938, s. 90, Eski Frans z Baflkan Edomord Herriot) 446

7 Gerçekleflen Düfller SOSYAL B LG LER Bilimsel Yay nlar Bilgi ça n n yafland günümüzde bilim ve teknoloji h zla geliflmektedir. nsanlar, toplumlar yaflamlar n kolaylaflt rmak, ihtiyaçlar n karfl lamak için bilim ve teknoloji ile iç içe yaflamakta ve geliflmeleri takip etmektedir. Bunun için çeflitli kaynaklardan yararlan l r. Kaynaklar aras nda nternet, ansiklopedi, bilim ve teknoloji içerikli kitap ve dergiler vard r. Dergi, belirli zaman aral klar yla ç kan, çeflitli konular inceleyen yay nlard r. Dergiler belli zaman aral klar yla yay nland ndan dolay içerdi i konularla ilgili güncel bilgiye sahiptir. Bilim ve teknoloji içerikli dergilerde ça m zdaki geliflmeler, bulufllar, ilginç bilgiler, son ç kan teknolojik ürünler, ürünlerin kullan m kolaylaklar ve alanlar ile ilgili bilgilere bunlar n yan s ra pek çok konuya yer verilmektedir. Bilimsel dergileri, yay nlar takip etmek bizlere pek çok yarar sa lar. Örne in, ilginç bilgilerle merak m z giderir, bilimsel bilmecelerle e lenerek ö reniriz. Afla da bilimsel içerikli dergilerden al nm fl baz bilgiler verilmifltir. Küçük deniz hayvanlar yla beslenen denizatlar genellikle 16 metre derinlikte yaflar. Denizatlar n n en önemli özelli i erkeklerinin do urmas d r. (Bilim Çocuk, Temmuz 2004, sayfa 43) Bir kar nca kendi a rl n n elli kat kadar a rl kald rabilir. stakozlar n kan mavi renktir. 447

8 Temel Kaynak 5 Gerçekleflen Düfller Araflt rmalar m z ve Akademik Dürüstlük Yaflam m z boyunca baz araflt rmalar yapmam z, ödev haz rlamam z gerekebilir. Çal flmalar m z n kolay ve nitelikli olmas için hangi kaynaklardan yararlanabilece imizi, ulaflt m z bilgilerden nas l yararlanaca m z bilmeliyiz. Araflt rmaya bafllamadan önce ilk olarak hangi kaynaklar kullanaca m z belirlemeliyiz. Kitap, ansiklopedi, dergi, atlas, sözlük gibi yaz l kaynaklar bunlardan baz lar d r. Günümüzde nternet kullan m n n yayg nlaflmas, bilgiye ulaflma sürecini kolaylaflt rm flt r. Yaz l kaynaklardan yararlanmak için kütüphaneleri kullanabiliriz. Kütüphanede kaynaklar konu bafll klar na göre düzenlenmifltir. Kaynaklar kitap ad veya yazar ad na göre s ralanm flt r. Kütüphaneler pek çok kayna n bir araya topland yerlerdir. Bu nedenle araflt rmalar m zda kütüphanelerden yararlanmal y z. Çal flmalar m zda birçok kaynaktan yararlanmal y z. Çünkü, ne kadar çok kaynak kullan rsak o kadar güvenilir ve Ödevlerimizde kaynakça haz rlayal m, bilgi h rs z olmayal m! çeflitli bilgi toplar z. Ayr ca farkl türde kaynaklar (ansiklopedi, atlas gibi) kullanmak bizim için yararl olur. Çünkü farkl kaynak türlerinde farkl tür bilgiler vard r. Bu bilgiler birbirini tamamlar. Böylece araflt rmam z daha nitelikli olur. Araflt rmalar m zda toplad m z bilgileri düzenlemeliyiz. Yani benzer, farkl yönlerini de erlendirmeleri, bunlar birlefltirmeli ve kendi cümlelerimizle çal flmam za katmal y z. Kaynaklardan edindi imiz bilgileri aynen kopyalamamal y z. Ödev haz rlarken yararland m z kaynaklar mutlaka belirtmeliyiz. Buna akademik dürüstlük denir. Baflkalar n n emek vererek haz rlad eserlere sayg gösterilmelidir. Bilgiye de er verilmelidir. Afla daki kaynak gösterme ile ilgili örnekleri inceleyelim: Sabah Gazetesi, 03 Mart 2005, sayfa 27 Tuncer, F., En Güzel Çocuk fiiirleri, nk lâp Yay nlar, stanbul, 2001 Türkçe Sözlük, TDK, 1-2 Cilt, Türk Tarih Kurumu Bas m Evi, Ankara, Bilim Çocuk, Tübitak, Ankara,

9 Gerçekleflen Düfller SOSYAL B LG LER E lenerek Ö renelim - 6 Tan mlar verilen kavramlar ilgili kutulara yazarak bulmacay çözünüz Bilim ve sanatla ilgili olarak yap lan yöntemli çal flma ve aramalarda bulunmak. 2. Araflt rma ve incelemelerde yararlan lan belge, kimse. 3. Kurulufl amaç ve görevine uygun kitap, film gibi her türlü düflünce ve sanat ürününü toplayan, düzenleyen ve genel olarak ilgilenen okurlara sunan kurulufl. 5. Bir fleyin ilk kez ortaya koyulmas, icat. 6. Evrenin veya olaylar n bir bölümünü konu alarak seçen, deneye dayanan yöntemler ve gerçeklikten yararlanarak yasalar ç karmaya çal flan düzenli bilgi, ilim. 7. cat yapan, bir bulufl ortaya koyan kifli. 4. Bilimlere, sanatlara ve mesleklere özgü teknik terimlerin bütünü. 449

10 Temel Kaynak 5 Gerçekleflen Düfller Ö rendiklerimizi Uygulayal m - 5 Afla daki ifadelerden do ru olanlar n bafl na, D, yanl fl olanlar n bafl na Y harfi yaz n z. Bir fleyin ilk kez ortaya konulmas na teori denir. Atefl, bir icadd r. Bulufllar yaflam kolaylaflt r r. Bulufllar n insan yaflam için olumsuz yönleri de vard r. Bilim adamlar araflt rmac d r. Atatürk bilime çok önem vermifltir. Bilimsel yay nlar güncel bilgiler içerir. Ödevlerde yaln z ansiklopediler kaynak olarak kullan l r. Çok say da kaynak kullanmak ödevin niteli ini azalt r. Kaynakçada web siteleri gösterilmez. Bilim adamlar birbirleriyle yard mlaflmazlar. Kaynakça göstermek akademik dürüstlüktür. Bulufllar, belli zaman aral klar yla yap l r. Teknolojik geliflmede insanl a yararl flekilde kullan lmal d r. Bulufllar, insanlar n ihtiyaçlar ndan ortaya ç kar. 450

11 Gerçekleflen Düfller SOSYAL B LG LER TEST Bulufl yap lmas nda afla dakilerden hangisinin etkisi olmufltur? a. nsanlar n ihtiyaçlar b. Ulafl mda zorluk çekilmesi c. Teknolojik geliflmeler d. Ticaretin oluflmas 2. Kumun cama dönüflmesi hangi bulufl sonucu olmufltur? a. yaz b. tekerlek c. atefl d. matbaa 3. Afla daki icat ya da bulufllardan hangisi ulafl m alan nda geliflmeyi sa lam flt r? a. atefl b. yaz c. tekerlek d. kâ t 4. Bulufllar ve teknolojik geliflmelerle ilgili afla daki ifadelerden hangisi do rudur? a. Teknolojik geliflmeler bulufllardan önce olur. b. Bulufllar, teknolojik geliflmelerin oluflumunu sa lar. c. Her teknolojik geliflme tekerle in bulunmas yla ilgilidir. d. Teknolojik geliflmeler olmadan bulufl yap lamaz. 5. Sabah çalar saatin sesiyle uyand m. Kendime bir tost yapt m. Otobüse binerek okula gittim. Yukar da anlat lanlar verilenlerden hangisiyle iliflkilidir? a. Teknolojik geliflmelerin yaflam m z etkilemesiyle b. Güvenli imiz için teknolojik ürün kullanmam z gerekti iyle c. Genellikle evde teknolojik geliflmelerin kullan lmas yla d. Teknolojik ürünler sayesinde yaflam m z sürdürmemizle 6. Bilim adamlar n n edindikleri bilgileri objektif olarak yorumlamas onlar n hangi özelli e sahip oldu unu gösterir? a. merakl b. tarafs z c. bilgili d. flüpheci 7. Bilim adamlar n n bulduklar yla yetinmeyip çeflitli kaynaklar incelemesi bilim adam n n hangi özelli inin sonucudur? a. araflt rmac b. planl c. tarafs z d. bilgili 8. I. natç II. Kararl III. Azimli Yukar dakilerden hangileri bilim adam n n özelliklerindendir? a. I ve II b. I ve III c. II ve III d. I, II ve III 9. Atatürk ün, Hayatta en hakiki mürflit ilimdir, fendir. sözü afla dakilerden hangisini gösterir? a. Atatürk ün bilime önem verdi ini b. Atatürk ün bilim insan oldu unu c. Atatürk ün yeniliklerini bilim sayesinde yap ld n d. Okullarda fen ve bilim derslerinin okutulmas gerekti ini 10. I. Otomobil II. Gemi III. Tren Yukar daki ulafl m araçlar ndan hangilerinin icat edilmesinde tekerle in bulunmas n n etkisi olmufltur? a. I ve II b. I ve III c. II ve III d. I, II ve III 451

12 Temel Kaynak 5 Gerçekleflen Düfller 11. lk bilgisayar oda büyüklü ündeydi. Günümüzde ise bilgisayarlar kolayca tafl nabilir hâle gelmifltir. Bu durum ile ilgili afla dakilerden hangisi gösterir? a. catlar n teknoloji ile sürekli geliflti ini b. Teknolojik ürünlerden küçük olanlar n n kullan fll oldu unu c. catlar n büyüklük bak m ndan birbirinden farkl l k oldu unu d. nsanlar n günümüzde boyutlar ufak icatlar tercih etti ini 12. Einsten in Ben atomu insanl a hizmet etmek için buldum. Onlar bomba yap p birbirlerini yok ettiler. ifadesi afla dakilerden hangisini kan tlar? a. Bulufllar n h zla geliflti inin b. Bulufllar n kötü amaçlarda kullan labildi inin c. Bulufllar n yaflam kolaylaflt rd n n d. Bulufllar n evrensel oldu unun 13. Afla dakilerden hangisi teknolojinin yaflam m za etkisine örnek de ildir? a. H zl tren ile seyahat etmek b. F r nda yemek piflirmek c. nterneti kullanarak araflt rma yapmak d. Betonarme ev yapmak 14. I. Yaflam m z kolaylaflt r r. II. Toplum kurallar n etkiler. III. nsanlara zaman kazand r r. Yukar daki ifadelerden hangileri teknolojik ürünlerin yaflam m za etkilerinin sonuçlar ndand r? a. I ve II b. I ve III c. II ve III d. I, II ve III 15. Bir bilim adam n n çok say da deney ve denemeler yapmas onun hangi özelli e sahip oldu unu gösterir? a. hayalperest b. güvenilir c. dikkatsiz d. sab rl 16. Ateflin bulunmas afla dakilerden hangisini sa lam flt r? a. Yaz n n bulunmas n b. Bilgisayar n icad n c. Telefonun kullan lmas n d. Enerji sa lamas n 17. Afla daki teknolojik ürünlerden hangisi s n fta kullan lmaz? a. projeksiyon b. bilgisayar c. faks d. televizyon 18. Afla dakilerden hangisi teknolojik ürünlerin yaflam m za olumsuz etkilerine örnektir? a. nternetten al flverifl yapmak b. Otomobil ile yolculuk yapmak c. Elektronik posta yolu ile haberleflmek d. Trafik yo unlu u yaflamak 19. Afla daki teknolojik ürünlerin hangisi günlük hayatta s k kullan lmaz? a. telefon b. bilgisayar c. röntgen cihaz d. televizyon 20. I. Bulufllar teknolojik geliflmelere yön verir. II. Bulufllar teknoloji olmadan iflimize yaramaz. III. Bulufllar insanl n yarar için yap lm flt r. Bulufllarla ilgili yukar daki ifadelerden hangisi ya da hangileri do rudur? a. Yaln z III b. I ve II c. I ve III d. II ve III 452