GİRİŞ MERKEZDEN YÖNETİM VE YERİNDEN YÖNETİM İLKELERİ Merkezden Yönetim Yerinden Yönetim... 4

Transkript

1 Sakarya Üniversitesi Yerel Yönetimlerle İlgili İlke ve Yaklaşımlar İkinci Bölüm: Yerel Yönetimlerle İlgili İlke ve Yaklaşımlar Bölüm Hedefleri Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Merkezden yönetim ve yerinden yönetim ilkelerinin özelliklerini öğrenecek, Üniter ve federal devlet yapılanmalarının temel özelliklerini bilecek, Yerel yönetimleri etkileyen güncel değer ve yaklaşımları anlayacaktır. Anahtar Kavramlar Merkezden Yönetim Yerinden Yönetim Federal Devlet Üniter Devlet Yetki genişliği Yetki Temerküzü Yerel Yönetişim Desantralizasyon İdari Vesayet E- Belediyecilik İçindekiler GİRİŞ MERKEZDEN YÖNETİM VE YERİNDEN YÖNETİM İLKELERİ Merkezden Yönetim Yerinden Yönetim FEDERAL VE ÜNİTER DEVLET Üniter Devlet Federal Devlet YEREL YÖNETİMLERİ ETKİLEYEN YENİ DEĞER VE YAKLAŞIMLAR Desantralizasyon Hizmette Yerellik E- Belediyecilik Yeni Kamu İşletmeciliği Katılımcı Demokrasi Yerel Yönetişim... 14

2 Sakarya Üniversitesi Yerel Yönetimlerle İlgili İlke ve Yaklaşımlar GİRİŞ Tüm dünyada devletler merkezden yönetim ve yerinden yönetim ilkelerini örgütlenme düzenlerini oluşturmak için kullanırlar. Bu ilkelere dayalı olarak örgütlenen bazı ülkeler üniter, bazı ülkeler ise federal yönetim düzenini tercih etmişlerdir. Her iki devlet biçiminde de yerel yönetimlerin durumu farklılık oluşturmaktadır. Bu bölümde temel örgütlenme ilkeleri ile üniter ve federal devletlerin yapılarının anlaşılması amaçlanmaktadır. Özellikle son 30 yılda küreselleşme, bilgi ve iletişim teknolojilerinde ortaya çıkan yenilikler ve bir dizi başka gelişme genel olarak kamu yönetimini özelde ise yerel yönetimleri etkilemiş ve etkilemeye devam etmektedir. Bu süreçte ortaya çıkan yeni kamu işletmeciliği, yönetişim, desantralizasyon, hizmette yerellik, katılımcı demokrasi ve e- belediyecilik gibi ilke ve yaklaşımlar yerel yönetimlerde süregelen bir yeniden yapılanma sürecinin unsurlarını oluşturmaktadır. Bu dersin ikinci amacı da bu ilke ve yaklaşımları anlayarak yerel yönetimler üzerinde ne gibi etkiler ortaya çıkardığını incelemektir. 1.MERKEZDEN YÖNETİM VE YERİNDEN YÖNETİM İLKELERİ Öğrenme Hedefi 1. Merkezden yönetim ve yerinden yönetim ilkelerinin özelliklerini öğrenmek. Dünyada her ülke merkezden yönetim ve yerinden yönetim ilkelerine göre örgütlenmiştir. Bazı ülkeler tarihsel olarak yerinden yönetim ağırlıklı ortaya çıkarken, diğerleri merkezden yönetime dayalı biçimde gelişmiştir. 1.1.Merkezden Yönetim Merkezden yönetimin siyasi ve idari olmak üzere iki anlamı vardır. Siyasi merkezden yönetim, bir ülkede yasama ve yürütme organlarının tek olmasını, o ülkede hukuk birliğinin bulunmasını ifade eder ki buna literatürde üniter devlet adı verilir. Böyle bir örgütlenme biçiminde kanun yapan ulusal meclisin dışında başka bir yasama organı bulunmaz. Fransa, Türkiye ve Japonya gibi ülkeler üniter devlet olarak örgütlenmişlerdir. Üniter devletlerde, merkezi yönetimin yanında özerkliğe sahip yerel ve bölgesel yönetimler bulunabilir. Siyasi merkezden yönetim yani üniter devlet aşağıda daha ayrıntılı olarak incelenecektir. İdari merkezden yönetim, karar alma, politika oluşturma ve uygulama yetkilerinin doğrudan merkezi idare ve onun taşra örgütü tarafından yerine getirilmesini ifade eder. Böylece kamusal mal ve hizmetler, başkentteki bir organ tarafından planlanmakta ve yönetilmektedir. İkinci olarak, kamu hizmetlerinin yürütülmesine ilişkin gerekli gelir ve 2

3 giderler merkezden yönetilmektedir. Ayrıca merkezi idare birimlerinde görev alacak personelin atanması işlemi merkez tarafından yürütülmektedir. Merkezi idare kamu personelinin yer değiştirme ve terfi gibi bazı işlemlerini kendine bilgi vermek şartıyla hiyerarşik yapısı içinde yer alan bölge ya da ildeki kuruluşlarına da bırakabilir. Merkezden yönetimin sağladığı bazı avantajlar bulunmaktadır. İlk olarak faydası tüm ülkeye yayılan ulusal savunma, dış politika, güvenlik gibi hizmetler en etkin ve verimli olarak merkezden yönetim tarafından sunulurlar. Yönetimin bütünlüğünün gerçekleştirilmesi, ekonomik ve sosyal kalkınmanın bölgeler arasında dengeli bir şekilde yürütülmesi, kamu hizmetlerinin ülke düzeyinde görülmesinde tekdüzeliğin sağlanması, yönetimin tarafsızlığının temin edilmesi merkezden yönetim diğer avantajlarıdır. Burada sayılan avantajları nedeniyle dünyada hiçbir devlet tamamen yerinden yönetim kuruluşlarına dayalı olarak yönetilemez. Yukarıda sayılan faydalarına rağmen kamu hizmetlerinin kararlaştırılması, planlanması ve yürütülmesi konularına ilişkin yetki ve sorumlulukların aşırı bir şekilde merkezileştirilmesi (yetki temerküzü) önemli bazı sorunları beraberinde getirmektedir. Bir kere aşırı merkezden yönetim, kamu hizmetlerinde gecikmelere neden olabilir ve hizmetlerin yerel ihtiyaçlara uygun olmaması sonucunu doğurabilir. Başkentten alınan kararlar, taşrada/yerelde yaşayan halkın tercih ve önceliklerine uygun düşmeyebilir. İkinci olarak, karar alma yetkisi merkezde toplandığından alınan kararların alt birimlere doğru aktarılması, bunların izlenmesi gibi faaliyetler kırtasiyeciliği ortaya çıkarabilir. Bu ise kaynak kullanımında israfa neden olur. Üçüncü olarak, merkezi idarenin günlük ve rutin işlerin içine yoğun bir şekilde girmesi hizmet yükünü artırır ve asli fonksiyonlarını yerine getirmesine engel olur, kurumla ilgili strateji ve politikaların belirlenmesi ikinci plana itilir. Son olarak, hizmet ve politikalara ilişkin kararlar merkezi idareden alındığı için, bu durum halkın kamu hizmetlerine karşı ilgisini ve katılımını azaltabilir. Kendini ilgilendiren konularda görüşünün alınmaması halkın pasif kalmasına ve giderek her şeyi merkezi yönetimden (Başbakanlık, bakanlıklar, Cumhurbaşkanlığı vb.) bekler hale gelmesine neden olmaktadır. Merkezi yönetimin söz konusu sakıncalarını gidermek için düşünülen yollardan biri yetki genişliği ilkesidir. Yetki genişliği (tevsi- i mezuniyet- deconcentration), merkezi idarenin, karar alma ve yürütmeye ilişkin bazı yetkilerinin, kendi hiyerarşisi içinde yer alan alt birimlerin başındaki yöneticilere aktarmasıdır. Yetki genişliği, merkezden yönetimin yumuşatılmış bir biçimidir. Yetki genişliği, merkezi idarenin üstlendiği fonksiyonların daha verimli ve etkin bir şekilde yürütülmesi amacıyla geliştirilmiştir. Yetki genişliğinin iki türü bulunmaktadır. Bir kamu kurumunun karar alma ve yürütmeye ilişkin bir kısım yetkilerinin, kendi hiyerarşisi içindeki alt kademedeki yöneticilere verilmesine fonksiyonel yetki genişliği, merkezi idarenin karar alma ve yürütmeye ilişkin bazı yetkilerinin taşradaki birimlerinin yöneticilerine verilmesine ise coğrafi yetki genişliği adı verilir. Bir üniversitede rektörün bazı yetkilerini rektör yardımcılarına devretmesi fonksiyonel yetki genişliğine, İçişleri Bakanının bazı yetkilerini onun ildeki temsilcisi olan valiye devretmesi ya da Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanının bazı yetkilerini bölge müdürlerine devretmesi coğrafi yetki genişliğine örnek 3

4 gösterilebilir. Yetki genişliği ile yerinden yönetim ilkesi arasında temel bir fark bulunmaktadır. Yetki genişliğine haiz olan yönetici, bu yetkisini merkez adına kullanmaktadır. Esas yetkili merkez olduğu için, kamu yöneticilerinin yetki genişliğine dayanarak aldıkları kararları, merkezin hiyerarşik denetimine tabidir. Dolayısıyla vatandaşlar bu kararlara karşı hiyerarşi yoluyla üst makamlara itiraz edebilirler. Yerinden yönetimde ise, bazı konularda karar alma ve bunları yürütme yetkisi, merkezin hiyerarşik yapısı içinde yer alan bir yönetici ya da organda değil, halkın seçtiği ve merkezden bağımsız organlardadır. Bu nedenle yerinden yönetim kuruluşlarının başındaki yöneticilerin (örneğin, belediye başkanı) hiyerarşik amiri bulunmamaktadır. Ülkemizde coğrafi yetki genişliğinin uygulandığı birimlerin başında il gelmektedir. Anayasa, illerin idaresinin, yetki genişliği esasına dayanacağını hükme bağlamıştır (Md. 126). Vali, ilde devletin ve hükümetin temsilcisi ve ayrı ayrı her bakanın mümessili ve bunların yürütme aracı sıfatıyla, bazı alanlarda yetki genişliği içinde faaliyetlerini yürütmektedir. İl yönetiminin başındaki vali, merkezi idareye danışmadan karar alabilmekte ve bu kararları uygulayabilmektedir. Ancak vali, aldığı kararlar dolayısıyla merkezi idarenin hiyerarşik denetimine tabidir. Yetki genişliği ilkesi, kaymakamlara tanınmamıştır Yerinden Yönetim Yerinden yönetim (Adem- i merkeziyet) kısaca, siyasi ve idari yetkilerin bir kısmının, merkezi idarenin dışındaki otoritelere aktarılmasıdır. Bu otoriteler, yerel yönetim kuruluşları, özel sektör işletmeleri, kar amacı gütmeyen kuruluşlar veya dernekler, vakıflar, sendikalar gibi sivil toplum kuruluşları olabilir. Tanımdan da anlaşıldığı gibi yerinden yönetimin ilkesi siyasi ve idari alanlarda uygulanabilmektedir. Siyasi yerinden yönetim, bir ülkede yasama ve yürütme organlarının birden çok olmasını, hukuk birliğinin bulunmamasını ifade eder ve federal devlet sistemini ortaya çıkarır. Federal devletlerin özellikleri aşağıda daha ayrıntılı olarak incelenecektir. İdari yerinden yönetim, bazı kamu hizmetlerinin merkezi idare hiyerarşisinin dışındaki kamu tüzel kişilerine aktarılmasıdır. Bu açıdan idari yerinden yönetimin temelinde özerklik kavramı bulunur. İdari yerinden yönetim ilkesiyle bazen belirli bir coğrafi alana özerklik verilir ki buna coğrafi yerinden yönetim adı verilir; bazen de yükseköğretim, ticaret, sanayi gibi bazı kamu hizmetlerine özerklik verilir ki buna da hizmet yerinden yönetim adı verilir. Coğrafi (yer yönünden) yerinden yönetim, il, belediye ve köy gibi belirli coğrafi sınırlar içindeki yerel nitelikli hizmetlerin, karar organları (bazı durumlarda da yürütme organları) yöre halkının seçimiyle oluşan kamu tüzelkişileri tarafından yürütülmesidir. Bu ilkeyle birlikte ortaya çıkan kamu tüzelkişilerine yerel yönetimler (mahalli idareler) adı verilir. Yerel özerklik gereği, yerel yönetimlerin Anayasal güvencelerinin olması, üstlendikleri yerel görev ve sorumlulukları yerine getirebilecek yetkilerinin, kaynaklarının, idari hizmet birimlerinin, personelinin, araç ve gereçlerinin, binalarının 4

5 bulunması, karar organlarının yerel seçmenler tarafından seçilerek göreve getirilmesi ve merkezi yönetimin vesayet denetiminin hukukilik denetimi ile sınırlı olması gerekir. Yine yerel özerkliğin bir özelliği olarak yerel yönetimlerin merkezden aldığı kaynakların yanında, kendi bağımsız gelir kaynaklarının ve ayrı bütçesi vardır. Hizmet (fonksiyonel) yerinden yönetim, belirli bazı hizmetlerin merkezi idarenin dışındaki özerk kamu tüzelkişilerine aktarılmasıdır. Burada bazı hizmetlerin teknik niteliği ve uzmanlık gerektirmesi, daha etkin ve verimli sunulmak istenmesi nedeniyle merkezi yönetimin ve onun hiyerarşik yapısının dışına çıkarılması söz konusudur. Ülkemizde fonksiyonel yerinden yönetim kuruluşları arasında üniversiteler, kamu iktisadi teşebbüsleri, ticaret ve sanayi odaları gibi kurumlar bulunmaktadır. Bu kurumlara özellikle 1980 lerden sonra sayı itibariyle artan ve giderek önem kazanan düzenleyici ve denetleyici kurumları da eklemek gerekir. Günümüzde idari yerinden yönetim, bütün ülkelerde yaygın bir şekilde uygulanmaktadır. İdari yerinden yönetimle aşırı merkeziyetçiliğin sakıncalarını ortadan kaldırmak, halkın yönetime katılmasını sağlamak, yerel ihtiyaçlarla mahalli hizmetler arasında denge kurmak ve kamu hizmetlerinde verimlilik ve etkinliği artırmak amaçlanmaktadır. Şekil 1. Kamu Yönetiminde Örgütlenme İlkeleri ÖRGÜTLENME İLKELERİ MERKEZDEN YÖNETİM YERİNDEN YÖNETİM Siyasi Merkezden Yöne<m ÜNİTER DEVLET İdari Merkezden Yöne<m Siyasi Yerinden Yöne<m FEDERAL DEVLET İdari Yerinden Yöne<m Merkezi yöne<m Fonksiyonel Yerinden Yöne<m Taşra yöne<mi Coğrafi Yerinden Yöne<m Yerinden yönetimin temelinde, daha önce söz edildiği gibi, özerklik kavramı bulunur. Yerinden yönetim kuruluşlarının sahip olduğu özerklik, bağımsızlık anlamına gelmez. Bunun yerine, yerinden yönetim kuruluşlarının yasaların belirlediği sınırlar çerçevesinde yönetsel karar alma serbestisini ifade eder. Nitekim, 1985 yılında imzaya açılan ve Türkiye nin 1988 yılında imzaladığı Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı nın 3/1. maddesine göre, özerk yerel yönetim, yerel makamların, kanunlarla belirlenen sınırlar çerçevesinde, kamu işlerinin önemli bir bölümünü kendi sorumlulukları altında ve yerel nüfusun çıkarları doğrultusunda düzenleme ve yönetme hakkı ve imkanı anlamını taşır. 5

6 Ayrıca yerinden yönetim kuruluşları, özerkliğin bir sonucu olarak tüzel kişilik sahibidirler. Tüzel kişilikleri nedeniyle yerinden yönetim kuruluşları hak ve borç sahibi olabilirler. Yerinden yönetim ilkesi sonucu ortaya çıkan kuruluşların kendilerine ait bütçeleri vardır. Ayrıca yerinden yönetim kuruluşları, yasaların belirlediği sınırlar içerisinde gelir toplama ve harcamalarda bulunma yetkisine sahiptir. Böylece yerel yönetimlerin yönetsel özerklik yanında mali özerklikten de yararlandıkları söylenebilir. Yerinden yönetim kuruluşları, genel olarak kendi organları tarafından yönetilirler. Bu kapsamda, yerel yönetimlerin genel karar organları seçmenler tarafından seçilirken, hizmet yerinden yönetim kuruluşlarının genel karar organları birkaç şekilde belirlenebilmektedir. Bazıları organlarını kendileri seçmekte, bazılarını doğrudan doğruya hükümet atamakta, diğer bazılarında ise kanun farklı bir yol öngörmektedir. Yerinden yönetim kuruluşlarının başka bir özelliği ise, yönetimde birliği sağlamak bakımından merkezi yönetimin denetimine tabi olmalarıdır. Merkezi yönetimin yerinden yönetim kuruluşları üzerinde uyguladığı bu denetim yetkisine idari vesayet denetimi adı verilir. VESAYET DENETİMİNİN ÖZELLİKLERİ Ø Vesayet denetimi, idarenin bütünlüğü ilkesi nin doğal bir sonucudur ve yönetimin bir bütün olarak uyumlu çalışmasını sağlamanın temel aracıdır. Ø Vesayet denetimi, merkezi yönetim kuruluşları ya da makamları tarafından yerine getirilir. Yasalarda vesayet makamı olarak, bazen İçişleri Bakanlığı gibi bir kuruluş, bazen de İçişleri Bakanı ve vali gibi bir kamu görevlisi belirtilir. Ø Vesayet denetimi, anayasal bir kurumdur ve mahalli hizmetlerin idarenin bütünlüğü ilkesine uygun bir şekilde yürütülmesi, kamu görevlerinde birliğin sağlanması, toplum yararının korunması ve mahalli ihtiyaçların gereği gibi karşılanması amacı ile yapılır. Ø Vesayet denetimini yapacak makamlar ve vesayet denetiminin alanı yasalarla düzenlenir. Başka bir ifade ile vesayet denetimi kanuna dayanan ve kanun ile belirlenen bir denetim türüdür. Bu yönüyle vesayet denetimi, hiyerarşik denetimden ayrılmaktadır. Ø Vesayet makamları, hiyerarşik denetimdeki üstler gibi, yerel yönetimlerin organlarına ve yöneticilerine emir ve talimat verme yetkisine sahip değillerdir. Ø Vesayet makamları, yerel yönetimlerin işlemlerini yasaların öngördüğü şekilde bazen yapılmadan önce, bazen de işlem yapıldıktan sonra denetler. İşlemler üzerinde denetim, onaylama, izin verme, işlemleri bozma ve uygulamasını geciktirme biçiminde gerçekleşir. Vesayet makamları, yerel yönetimlerin yerine geçerek onlar adına karar veremez. Ø Vesayet makamları, yerel yönetimlerin organları ve görevlileri üzerinde de denetim yetkisine sahiptirler. Örneğin, görevleriyle ilgili bir suç sebebiyle hakkında kovuşturma veya soruşturma açılan yerel yönetim organları veya bu organların üyelerini, İçişleri Bakanı, geçici bir önlem olarak kesin bir yargı hükmüne kadar görevden uzaklaştırabilir. Ø Vesayet denetimi, hukuka uygunluk ve yerindelik olmak üzere iki şekilde yapılmaktadır. Vesayet denetiminin temel amacı, yerel yönetimlerin eylem ve işlemlerinin yasalara uygun olup olmadığını denetlemektir. Dolayısıyla vesayet denetiminde hukuka uygunluk denetimi esas, yerindelik denetimi ise istisnadır. 6

7 Yerinden yönetimin birçok olumlu yönünden ve faydalarından söz edilebilir. Yerinden yönetimin, demokrasinin yerele ve tabana yayılmasına imkan verdiği, demokratik katılım ve temsili artırdığı, merkezi yönetimin gücünü dengeleyerek bireysel özgürlüklerin ve yerel özerkliğin artmasına olanak sağladığı genel olarak kabul edilir. Yerinden yönetimin sağladığı diğer faydalar şu şekilde açıklanabilir: Yerinden yönetim, hizmet sunumunda çeşitlilik ve tercih özgürlüğünü artırır. Yerel ortak ihtiyaçlarla ilgili kararların alınması, politikaların oluşturulması ve hizmetlerin sunulması süreçlerinde vatandaşların daha fazla söz sahibi olmalarını sağlar. Vatandaşlar, yerel yönetim kuruluşlarının genel karar organlarını belirlemelerinin yanında meclis toplantılarına katılma, kent konseyi çalışmalarına dahil olma, gönüllü hizmet sunumuna katılma gibi birçok yolla seslerini yönetime duyurma imkanına sahiptir. Ayrıca halka yakın kuruluşlar olarak yerel yönetimler, yöre halkının tercihlerine uygun hizmet üretebilirler. Coğrafi yerinden yönetim ilkesiyle ortaya çıkan yerel yönetimler, siyasal eğitim ve vatandaşlık eğitimi için uygun ortam sağlar. Yerel yönetimler, adeta bir siyasal okul işlevi görürler. Gerçekten, Türkiye de dahil birçok ülkede çeşitli yerel yönetim kuruluşlarında görev yapan siyasetçilerin sonradan ulusal siyasete geçerek başbakan, bakan oldukları gözlenmektedir. Yerinden yönetim kuruluşlarının yerel koşullar ve hizmet maliyetleri konusunda daha iyi bilgi sahibi olmaları, hizmetlerin tek elden sunulmasının ortaya çıkaracağı kaynak israfı ve aksaklıkları önleyebilir. Böylece kararların daha hızlı alınması ve uygulanması sağlanır, bu durum da kaynak tahsisi ve kullanımında etkinliğin artmasına yardımcı olur. Yerinden yönetim, yerel halkın yönetime daha kolay erişmesi, yönetimden daha kolay bilgi edinmesi ve hesap sorabilmesi için de uygundur. Bu özellikleri nedeniyle halkın hizmet maliyetlerine duyarlılığı, bu maliyetlere katlanma ve yönetimi denetleme isteği artar. Yerel halkın kendi sorunlarını sahiplenerek, çözüm üretmesinin, yerel işbirliği potansiyelinin ve yerel girişimciliğin güçlenmesinin önünü açar. Böylece yerel ekonomik kalkınma için de uygun bir ortam sağlanabilir. Merkezden yönetimin uygulanması sonucunda ortaya çıkan kırtasiyecilik, merkeziyetçilik ve hizmetlerin yürütülmesindeki gecikmeler, yerinden yönetim sistemiyle azaltılabilir. Yerinden yönetimin yukarıda sayılan faydaları tüm ülkelerde, her toplumda ve her koşulda geçerli olmayabilir. Çünkü yerel yönetimlerin özerklik düzeyleri, merkezi yönetimle yerel yönetimler arasında nasıl bir denge kurulacağı, yerel demokrasinin ve katılımın güçlenmesi gibi konular ülkelere ve zaman göre değişmektedir. Bu nedenle, yönetsel sistem, tarihsel gelişim, kültürel ve siyasal faktörler gibi değişkenlere bağlı olarak yerinden yönetim uygulamaları birbirinden farklılaşmaktadır. Diğer taraftan, tarihsel tecrübe göstermiştir ki aşırı yerelleşme, bazı olumsuz etkileri ortaya çıkarmaktadır. Bu bağlamda, yerinden yönetimin olumsuz yönleri aşağıdaki gibi sıralanabilir: Yerinden yönetimin güçlendirilmesi, tercih özgürlüklerini, yerel özerklikleri ve katılım olanaklarını genişletse de yerel yönetim sayılarının ciddi şekilde 7

8 artmasına yol açarak, demokratik katılımın düşmesine ve vatandaşlarda yerel demokratik kurumlara karşı duyarsızlığa neden olabilir. Bunun bir yansıması olarak yerel seçimlere katılım oranlarında azalmalar görülebilir. Ayrıca temsili demokrasilerde önemli bir problem olarak gözüken, bazı güçlü baskı ya da çıkar gruplarının seçim sürecindeki etkinliklerinin temsilde adalet ilkesini zedelemesi de başka bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Yerinden yönetimle ilgili yasal sınırların iyi belirlenmemesi durumunda ülke birliği ve milli bütünlüğün zarar görmesi ihtimali bulunmaktadır. Demokratik kurumlar olmalarına rağmen yerinden yönetim kuruluşları, partizanca uygulamalara, kayırmacılık ve patronaja doğru yönelebilmektedir. Böyle bir durum ise eşitlik ilkesinin zarar görmesi, kısa vadeli politikalara odaklanma ve eldeki kaynakları rasyonel biçimde kullanamama gibi sorunları ortaya çıkarmaktadır. Özellikle coğrafi yerinden yönetim uygulamasında, çeşitli yerel yönetim kuruluşları mali imkânları, personelin, eldeki araç- gerecin sayı ve nitelik olarak durumu, coğrafi koşullar vb. nedenlerle hizmetleri farklı düzeylerde sunacağından, bu durum, bölgelerarası eşitsizliklerin artması sonucunu ortaya çıkarabilir. Günümüzde yerel yönetimler, demokrasinin ayrılmaz bir parçası olarak kabul edilmektedir. Ancak yerinden yönetimle demokrasi arasında doğrudan bir bağlantı kurularak ne kadar yerinden yönetim sağlanırsa o kadar demokrasinin gelişeceği yaklaşımına temkinli yaklaşmak gerekir. Çünkü yukarıda da kapsamlı bir şekilde tartışıldığı gibi, aşırı yerinden yönetim başkaca sorunların gündeme gelmesine neden olabilir. Örneğin, ulusal birliğini tam olarak sağlayamamış, bölgelerarası eşitsizlikler ve azgelişmişlik sorunlarıyla mücadele eden, etnik, dini ve kültürel olarak karmaşık yapılı toplumlarda yerel ve bölgesel yönetimlerin güçlenmesi, ülkenin birlik ve bütünlüğünün sarsılmasına yol açabilir. Belirtmek gerekir ki, yukarıda bahsedilen olumsuz yönlerine ve sakıncalarına rağmen, yerinden yönetimi geliştirme çabaları, hemen hemen bütün günümüz ülkelerinin temel politikalardan biri haline gelmiştir. Yerinden yönetimin sağladığı olanaklardan yararlanmak isteyen ülkeler, özellikle 1980 lerden sonra bu alanda yönetim reformlarına girişerek merkezi yönetimi küçültmeye, merkezi yönetimin elindeki yetki ve kaynakları taşra yönetimine, piyasaya, özerk kamu kurumlarına, yerel yönetimlere ve sivil toplum kuruluşlarına doğru desantralize etmeye yönelmişlerdir. 2. FEDERAL VE ÜNİTER DEVLET Öğrenme Hedefi 2. Üniter ve federal devlet yapılanmalarının temel özelliklerini bilmek. Devlet, bir toplumda en üst siyasi otorite ile donatılmış siyasi kurumdur. Devlet, toplumun birliğini, düzenini ve meşru otoritesini temsil eder. Çeşitli devlet tanımları olmakla birlikte, Alman sosyolog Max Weber devleti belirli bir toprak parçası (ülke) üzerinde 8

9 yasal olarak fiziki güç kullanma tekelini elinde bulunduran insan topluluğu olarak tanımlar. Devlet, ulusal sınırlar içinde yaşayan bir topluluğun ortak nitelikteki ihtiyaçlarını karşılar, menfaatlerini gözetir, korur ve temsil eder. Modern devletin söz konusu fonksiyonları yerine getirmek için üç temel gücü (power) vardır. Bunlar kuvvetler ayrımı ilkesi gereği ortaya çıkan yasama, yürütme ve yargıdır. Modern devletler genişleyen fonksiyonlarını büyük ölçüde merkezi yönetim tarafından yerine getirirler. Bu fonksiyonların içinde yer aldığı modern devlet, üniter devlet ve federal devlet şeklinde yapılanır Üniter Devlet Üniter devlet, bir ülkede yasama organının ve hükümetin tek olmasını ve dolayısıyla siyasi otoritenin tamamen merkezdeki iktidarda toplanmasını ve hukuki birliğin mevcut bulunmasını ifade eder. Böyle bir örgütlenme biçiminde kanun yapan ulusal meclisin dışında başka bir yasama organı bulunmaz. Dolayısıyla, farklı bölgelere ve yerleşme birimlerine göre değişen değişik kanunlar da söz konusu olmaz. Türkiye, Fransa, Japonya gibi üniter devletler, siyasi merkeziyetçiliğe göre örgütlenmiştir. Üniter devlette egemenlik gücü sadece merkezi yönetimde toplanmıştır. Ancak bu durum, üniter devlet sınırları içinde yerel yönetimlerin ya da bölgesel örgütlenmelerin kurulamayacağı anlamına gelmemektedir. Dolayısıyla üniter devletlerde merkezi yönetim ve yerel yönetimler olmak üzere ikili bir bölümlenme söz konusudur Federal Devlet Federal devlet ise, bir ülkede birden çok yasama organı ve hükümetin bulunması, dolayısıyla siyasi gücün alt kademe yönetimler arasında paylaştırılmasıdır. Federal devlet, siyasi yerinden yönetim ilkesine göre örgütlenmiştir. Federal devlette federal devlet, federe devlet ve yerel yönetimler olmak üzere üç kademeli bir yapı söz konusudur. Federal devletlerde yerel yönetimler ile merkezi hükümet arasında egemenliğin bir kısmını kullanma yetkisi bulunan federe devletler bulunur. Federe birimlerden her birinin anayasa ya da temel yasada belirtilen yasama, yürütme ve yargı organları vardır. Söz konusu birimler, merkezin siyasal ve yönetsel denetimi dışında kalan otoriteye sahiptirler. Federal devleti oluşturan federe birimlerin isimleri ülkeden ülkeye değişmektedir. Örneğin ABD, Hindistan ve Brezilya da eyalet (state, estado) Avusturya ve Almanya da land, İsviçre de kanton (canton), Kanada da il (province) isimleriyle anılmaktadır. Federe devletler, Federal Anayasada tanımlanan sınırla içerisinde, kendi seçilmiş meclisleri eliyle yasa yapma, kendi yürütme organları aracılığıyla bu yasaları yürütme ve bu yasaların yürütülmesini de bağımsız mahkemeleri aracılığıyla denetleme gücüne sahiptir. Siyasal yerinden yönetimin uygulandığı ülkelerde aynı zamanda idari yerinden yönetim birimleri olarak yerel yönetimler de bulunmaktadır. Federal devletlerde yerel 9

10 yönetimler, eyalet anayasalarında gösterilen çerçevede idari ve mali özerklikten yararlanır. Dolayısıyla federe devletler, yerel yönetimlerle merkezi yönetim (federal devlet) arasında bir ara birimdir. Federalizmin en önemli avantajı, farklı yerel ihtiyaç ve sorunlara cevap verebilmek için değişik siyasi varyasyonlara izin vermesidir. Üniter devlet sistemi, bölgesel farklılıklara adaptasyon için daha az esnektir. Federal yapı, din, dil ve etnik bakımdan farklılık gösteren topluluklara belirli ölçüde siyasi özerklik tanımaktadır. Aynı zamanda federal yapı, coğrafi bakımdan büyük bir ülkede daha geniş temsil imkânları sağlamaktadır. Çünkü federalizmde çok sayıda alt yönetim birimi ortaya çıkmaktadır. Bununla beraber, yetkilerin birçok yönetim birimi tarafından paylaşılması, sorumsuzluk ve koordinasyonsuzluk riskini de artırmaktadır. Dünyada ABD ve Rusya gibi, çok büyük coğrafi alana sahip federal devletler olduğu gibi, İsviçre gibi, çok küçük coğrafi yapıya sahip federal ülkeler de bulunmaktadır. Günümüz federal devletleri çeşitli şartların etkisi altında ve tarihsel koşullarda bugünkü yapılarına ulaşmıştır. Kanada ve ABD gibi çok geniş coğrafi alanlarda ve heterojen toplum yapılarına sahip federal devletler olduğu gibi, İsviçre gibi daha sınırlı bir coğrafi alana ve küçük bir nüfusa sahip ülkelerde de federal devlet modeli tercih edilebilmiştir. 3. YEREL YÖNETİMLERİ ETKİLEYEN YENİ DEĞER VE YAKLAŞIMLAR Öğrenme Hedefi 3. Yerel yönetimleri etkileyen güncel değer ve yaklaşımları öğrenmek. Özellikle son yıllarda yerel yönetimleri etkileyen önemli gelişmeler yaşanmaktadır. Bu gelişmeler özellikle son yılda ortaya çıkmış ve yerel yönetimlerin yapı ve işleyişini büyük ölçüde etkilemiştir Desantralizasyon Desantralizasyon (Yerinden Yönetimleştirme veya Adem- i Merkeziyetçilik), kamu yönetiminin örgütlenmesi ve merkezi yönetimle yerel yönetimler arasında görev paylaşımıyla ilgili ilkelerden biridir. Bu anlamda desantralizasyon, merkezi yönetimden yerel yönetimlere doğru yetki, görev ve kaynak aktarımını ifade eder. Desantralizasyonun diğer kullanımı ise, bir kurumun kendi içindeki yetkilendirme sürecini anlatmaktadır. Buna göre, bir örgütte yetkilerin üst basamaklardan orta ve alt birimlere doğru aktarılması sürecini de ifade eder. Bu açıdan kavram, bir örgütün üst basamaklarında toplanan yetkilerin alt birimlere aktarılması, personelin yetkilendirilmesi sürecidir. 10

11 Günümüzde desantralizasyon klasik anlamından daha geniş bir çerçevede kullanılmaktadır. Geniş anlamıyla desantralizasyon, merkezi yönetimin elindeki planlama, karar verme (decision making) ve kamu gelirlerinin toplanması gibi idari yetkilerin bir kısmının, taşra kuruluşlarına, yerel yönetimlere, federe birimlere, yarı- özerk kamu kurumlarına, meslek kuruluşlarına ve idarenin dışındaki gönüllü örgütlere (dernek ve vakıf gibi) aktarılmasıdır Hizmette Yerellik Hizmette yerellik (Subsidiarite) ilkesinin çok farklı anlamları bulunmasına rağmen, yönetim bilimi açısından daha çok merkezi yönetimle yerel yönetimler arasındaki yetki ve görevlerin paylaşımında uygulanır. Buna göre merkezi yönetim, yerel hizmetleri, o hizmet yerel düzeyde hiç yerine getirilemiyor ya da etkin bir biçimde yürütülemiyorsa üstlenebilir. Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı nda bu ilke şöyle yer almıştır: Kamu sorumlulukları, genellikle ve tercihen vatandaşa en yakın olan makamlar tarafından kullanılacaktır. Hizmette yerellik ilkesi, çeşitli nedenlerden dolayı Avrupa Birliği nin gündeminde önemli bir yer tutmaktadır. Birlik bünyesinde yerellik ilkesinden beklenen temel amaç, Birlik ile üye devletler arasında yetki ve görev paylaşımını belirlemektir. Bu bağlamda, mümkün olduğu ölçüde karar mekanizmalarını vatandaşa yaklaştırmak; üye devletlerin ulusal kimliklerini güvence altına almak ve haklarını korumak, yerel yönetimlerin özerkliğini korumak, yurttaşların Avrupa nın bütünleşme sürecini benimsenmelerini sağlamaktır. Avrupa Birliği nin kurucu unsuru olan Maastricht Anlaşması nda (1992), yerellik ilkesine vurgu yapılmıştır. Subsidiarite ilkesi, ulus- altı birimlerin yetkilerinin korunmasının temelini oluşturmakta, yerel özerkliğin de garantisi sayılmaktadır. Hizmette yerellik ilkesi ülkemizde 5393 sayılı Belediye Kanununda, belediye hizmetleri, vatandaşlara en yakın yerlerde ve en uygun yöntemlerle sunulur hükmü (md.14) ile yer almıştır E- Belediyecilik Günümüzde bilişim teknolojileri, yerel yönetimlerin yeniden yapılandırılmasında başvurulan araçların başında gelmektedir. Bu bağlamda, Türkiye de özellikle 2000 li yıllarda hız kazanan yerel yönetim reformlarının da etkisiyle yerel yönetimlerde e- devlet uygulamaları yaygınlaşmaya başlamıştır. Yerel yönetimlerde bilişim teknolojileri ve internetin kullanılmasının hizmet sunumunu iyileştireceği, karar alma süreçlerini destekleyeceği ve yerel demokrasinin güçlendirilmesine katkı sağlayacağı düşünülmektedir. E- belediyecilik, yerel nitelikli kamusal hizmetlerin sunumunda ve yerel yönetimlerin kendi aralarındaki ilişkilerinde ve paydaşlar ile etkileşimlerinde bilişim teknolojilerini 11

12 kullanmalarını ifade etmektedir. Diğer bir ifadeyle e- belediyecilik, belediye yönetimi ile belediye hizmet ve faaliyetlerinde bilgi teknolojilerinin kullanımı, vatandaş ve diğer aktörlere internet üzerinden hizmet sunumu, kurum içi birimlerin bilgisayar ağları ile entegrasyonu ve dış birimler ile ağ üzerinden iletişimin sağlanmasıdır. E- belediyecilik kapsamında sunulan hizmetler üç boyuta ayrılabilir: Tek yönlü bilgi verme: Bu aşamada belediye vatandaşa genel bilgi ve hizmet sunmaktadır. Örneğin, belediyenin websitesi aracılığıyla sunduğu basın bültenleri, duyurular, faaliyet raporları gibi. Bu tür hizmetlerde kullanıcının herhangi bir kişisel katkısı yoktur. Karşılıklı iletişim: Belediyenin vatandaşa genel bilgileri tek yönlü olarak sunmasının ötesinde, bilginin vatandaşların ihtiyaç ve taleplerine göre kişiselleştirilmiş olarak sunulmasıdır. Ayrıca, belediyenin websitesi üzerinden anketlere katılma, e- posta gönderme gibi uygulamalar ile karşılıklı iletişim imkanı sağlanmaktadır. Çevrimiçi işlem: Bilginin tek veya çift yönlü aktarımının ötesinde kamu hizmetlerine yönelik işlemlerin websitesi üzerinden yapılmasıdır. Örneğin, kredi kartı ile çevre temizlik vergisi ödeme, belediye ihalelerine katılma, su ve doğalgaz aboneliği sözleşmesi yapma, belediye spor tesisine kayıt veya rezervasyon yapma gibi. Türkiye de e- belediyeciliğin genel görünümüne bakmak gerekirse, belediyelerin %70 inden fazlası websitesine sahiptir, e- belediyecilik uygulamaları genellikle yazı işleri birimlerinin sorumluluğundadır, belediyelerin neredeyse yarısı online anket, online oylama ve online interaktif tartışma gibi katılımcı uygulamalara yer vermemektedir, belediyelerin sadece %4 ünde coğrafi bilgi sistemi kullanılmaktadır. Belediyelerde e- belediyecilik uygulamalarının gelişmesinin önündeki temel engeller olarak uzman eksikliği, altyapı ve finansman yetersizliği ile strateji ve politika belirlenmemesi öneçıkmaktadır Yeni Kamu İşletmeciliği Yeni kamu işletmeciliği, 1980 lerden itibaren kamu yönetiminin büyüklüğü ve işleyişiyle ilgili yoğun eleştirilerin de etkisiyle yükselen bir yönetim anlayışıdır. Yeni kamu yönetiminin ortaya çıkışında iç içe geçen toplumsal, ekonomik, siyasal ve yönetsel nedenler bulunmaktadır lerde yaşanan petrol krizlerinin özellikle Batı hükümetlerinin bütçeleri üzerinde getirdiği ek maliyetler ve bütçe dengelerindeki bozulmalar, ekonomik krizler ve yolsuzlukların insanlarda yarattığı güven sorunları, başta İngiltere ve ABD olmak üzere Yeni Sağ ideolojiye bağlı hükümetlerin iktidara gelmesi, bu hükümetlerin krize bir tepki olarak özelleştirme, devletin küçültülmesi, deregülasyon gibi liberal ekonomi politikaların hayata geçirmesi gibi nedenler daha sonradan yeni kamu işletmeciliği olarak adlandırılan yönetim anlayışının ortaya çıkmasında etkili olmuştur. 12

13 Yeni kamu işletmeciliği, genel anlamıyla, teorik olarak birbirine yakın prensipler setini içermekle birlikte, uygulamada ülkeler arasındaki reform tecrübelerinin farklılaştığını da belirtmek gerekir. Ülkelerin reform tecrübeleri, yönetim gelenekleri, yeni yönetim anlayışının farklı unsurlarına yaptıkları vurgu gibi nedenlerle yeni kamu yönetimi uygulamaları da farklılaşmaktadır. Ancak yine de yeni kamu işletmeciliğinin temel ilkeleri üzerinde hemen hemen bir uzlaşmanın var olduğu söylenebilir. Bu ilkeler arasında sonuç odaklılık, kaynak kullanımında disiplin ve tutumluluk, etkin ve verimli hizmet üretimi, özel sektör yönetim tekniklerinin kamuda da uygulanması, kamu hizmetlerinde performans ölçümü ve hesap verme sorumluluğunun sağlanması ve kamu sektöründe rekabetin geliştirilmesi yer almaktadır. Yeni kamu işletmeciliğinin yukarıdaki ilkeleri, genel olarak kamu kurum ve kuruluşlarını etkilediği gibi yerel yönetimleri de değiştirmiştir. Türkiye de 2004 yılından itibaren girişilen yerel yönetimlerde yeniden yapılanma çabalarında dikkate alınan değişkenlerden biri de yeni kamu işletmeciliği olmuştur. Bu kapsamda yapılan düzenlemelere örnek vermek gerekirse, yeniden yapılanma kapsamında yerel yönetimlerin esnek örgüt yapısına sahip olması sağlanmış, özel sektör temelli olan insan kaynakları yönetimi, performans ölçümü, performansa dayalı ödüllendirme uygulamalarına geçilmiş, faaliyet raporuna dayalı sonuç odaklı hesap verme sorumluluğu uygulamaları geliştirilmiştir Katılımcı Demokrasi Aslında temsili demokrasiyi destekleyen bir araç olarak yönetime katılma yeni bir olgu değildir. Özellikle yerel yönetimler düzeyinde uzun yıllardan beri meclis toplantılarının düzenlenmesi, danışma dokümanlarının yayınlanması gibi yönetime katılma uygulamaları kullanılmaktadır. Geleneksel katılım yöntemleri olarak adlandırabileceğimiz bu uygulamalar, temsili demokrasinin geleneksel kurumları kapsamında düşünülmektedir. Bu geleneksel kurumlara ek olarak 1980 lerden itibaren, özellikle yeni kamu işletmeciliği anlayışının da etkileriyle işletmeci katılım yöntemlerinin geliştirildiği görülmektedir. Bunlar arasında bulunan müşteri şikâyet kutuları, hizmet memnuniyeti anketleri gibi uygulamalar hizmeti üretenleri, hizmeti kullananlara yakınlaştırmanın yollarını arayan daha sınırlı demokratik amaçlara sahiptirler. Sahip olduğu sınırlılıklarına rağmen hem geleneksel yöntemler hem de yeni yöntemler, profesyonel hizmet üreticilerinin (bürokratların) ellerindeki gücün yeniden dağıtımında ve hizmet verimliliğinin ve etkinliğinin ölçümünde kriter sağlamak bakımından demokrasinin gelişimine katkıda bulunmuşlardır lardan sonra ise geleneksel ve yeni katılım yöntemlerinin yanında daha yenilikçi uygulamaların da başta yerel yönetimler olmak üzere kamu yönetiminin diğer alanlarında kullanıldığına tanıklık edilmektedir. Bu yeni katılım ve müzakere modelleri, demokrasinin temsil krizi nedeniyle ortaya çıkan müzakereci demokrasi, radikal demokrasi, doğrudan demokrasi ve güçlü demokrasi gibi yenilikçi demokrasi yaklaşımlarının gelişmesiyle de ilgilidir. Önceki katılım yaklaşımlarından farklı olarak vatandaş jürileri, vatandaş panelleri, kentsel vizyon oluşturma gibi araçlar daha doğrudan demokratik bir boyuta işaret 13

14 etmektedir. Böylece son yıllarda kamu kurum ve kuruluşları arasında giderek yaygınlaşan yeni katılım uygulamaları sadece halka danışmayla ilgili yeni araçlar sunmaktan ibaret olmayıp, daha da ötede demokratik meşruiyet sorununun aşılmasında, demokratik yenilenme stratejisinin bir parçası olarak düşünülmektedir Küreselleşme sürecinde giderek önem kazanan yerel yönetimler, ulusal düzeyde demokrasinin güçlendirilmesinin temel dayanağı haline gelmiştir. Ülkemizde stratejik planların hazırlanması süreçlerinde kentte yaşayan vatandaşların ve sivil toplum kuruluşlarının görüşlerinin alınması, belediyelerde oluşturulan kent konseyleri, yerel yönetim hizmetlerine gönüllü katılım olanaklarının bulunması, meclis toplantılarını vatandaşların takip edebilmesi gibi uygulamalar yerel yönetimlerde katılım konusundaki bazı örneklerdir. Katılımcı anlayışla kamu politikasının oluşturulmasının yerel yönetimlere sağladığı önemli katkılar bulunmaktadır. Bu katkılardan birincisi, bireyler kamu politikası oluşturulması sürecine katılmakla o politikayı sahiplenmektedirler. İkincisi, farklı kesimlerin, farklı bilgi ve deneyime sahip bireylerin yönetime katılımı, kamu politikasının kalitesini artırmaktadır. Üçüncü olarak, bireylerin kamu politikası oluşturma ve yönetimin işleyiş süreci hakkında daha fazla bilgi sahibi olmalarına imkan sağlamak suretiyle demokratik eğitim düzeyinin yükselmesine de hizmet etmektedir. Kısacası katılım, kamu programlarının ve bunların uygulamasının kalitesini artırdığı gibi kararların meşruiyetinin de güçlendirilmesine hizmet eder Yerel Yönetişim Yönetim (govern) kavramından türetilen yönetişim (governance), kamu yönetiminin çevresi ile ilişkilerinde karşılıklı etkileşime dayalı yeni bir yönetim tarzını ifade etmektedir. Merkezi yönetim ve yerel yönetim kuruluşlarının özel sektör, sivil toplum örgütleri, kar amacı gütmeyen kuruluşlar ve vatandaşlarla tek taraflı, dikey yönlü, otorite temelli ilişkilerinin yerine; iki yönlü, yatay, eşitlik temelli ilişkileri ikame etmesini ifade etmektedir. Yönetişim, kamu yönetiminin çevresi ile karşılıklı etkileşime dayalı, çok aktörlü ilişkileri içeren bir yönetim anlayışıdır. Yönetişim, yeni kamu işletmeciliğinin, kamu hizmetlerinin piyasalaştırılmasına odaklanan dar bakış açısından uzaklaştıran; kamu, özel sektör ve gönüllü kuruluşlar arasında işbirliği ve ortaklığı esas alan birlikte yönetim anlayışının bir ürünüdür. Yönetim (Govern) Yönetişim (Governance) 14

15 KAMU İDARELERİ Merkezi yönetim kuruluşları Yerel yönetim kuruluşları Diğer kamu kurumları HALK Sivil toplum kuruluşları Kar amacı gütmeyen kuruluşları Özel sektör temsilcileri Vatandaşlar KAMU İDARELERİ Merkezi yönetim kuruluşları Yerel yönetim kuruluşları Diğer kamu kurumları HALK Sivil toplum kuruluşları Kar amacı gütmeyen kuruluşları Özel sektör temsilcileri Vatandaşlar Yönetişim anlayışının yerel yönetimlere uyarlanarak sıkça yerel yönetişim olarak adlandırılması söz konusudur. Yerel yönetişimin başlıca yapılarından biri Kent Konseyi dir. kent konseyi, Belediye Kanununun 76. maddesinde düzenlenmiştir. Kent yaşamında; kent vizyonunun ve hemşehrilik bilincinin geliştirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunması, sürdürülebilir kalkınma, çevreye duyarlılık, sosyal yardımlaşma ve dayanışma, saydamlık, hesap sorma ve hesap verme, katılım ve yerinden yönetim ilkelerini hayata geçirmeye çalışan Kent konseyi, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının, sendikaların, noterlerin, varsa üniversitelerin, ilgili sivil toplum örgütlerinin, siyasi partilerin, kamu kurum ve kuruluşlarının ve mahalle muhtarlarının temsilcileri ile diğer ilgililerin katılımıyla oluşmaktadır. KAYNAKÇA Bozkurt, Ö., Ergun, T. ve Sezen, S. (2008), Kamu Yönetimi Sözlüğü, İkinci Baskı, No 342, Ankara: TODAİE Yayınları. Eryılmaz, Bilal (2012), Kamu Yönetimi, Okutman Yayıncılık, İstanbul. Eryılmaz, Bilal (2010), Yönetim İlkeleri, Kamu Yönetimi, Anadolu Üniversitesi Yayın No: 2145, Eskişehir. Gözler, K. ve Kaplan, G. (2011), İdare Hukukuna Giriş, 14. Baskı, Bursa: Ekin Kitabevi. Gözübüyük, Ş. (2010), Türkiye nin Yönetim Yapısı, 11. Baskı, Ankara: Turhan Kitabevi. Gül, H. (2008), Yerinden Yönetim Kavramının Gelişimi, Tanımı, Türleri ve Özellikleri, Türkiye de Yerel Yönetimler, (Edt. Bozlağan, Y ve Demirkaya, Y.), Ankara: Nobel Yayınevi, s Köseoğlu, Özer (2013), Yerinden Yönetim Kuruluşları, Kamu- Özel Sektör Kuruluşları Yapısı, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. Nadaroğlu, Halil (2001), Mahalli İdareler, Yenilenmiş 7. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul. 15

16 Nalbant, Atilla (2012), Üniter Devlet, 2. Baskı, İstanbul: 12 Levha Yayınları. Pratchett, Lawrence (1999), New Fashions in Public Participation: Towards Greater Democracy?, Parliamentary Affairs, Vol. 52, No. 4, s Sobacı, Zahid ve Özer Köseoğlu, Yönetim Bilişim Sistemleri, Ahmet Yesevi Üniversitesi Ders Notları. Şengül, R. (2013), Yerel Yönetimler, Kocaeli: Umuttepe Yayınları. Toprak, Z. (2006), Yerel Yönetimler, Ankara: Nobel Yayınları. Ulusoy, A. ve Akdemir, T. (2010), Mahalli İdareler, 6. Baskı, Ankara: Seçkin Yayınları. Uygun, Oktay (2007), Federal Devlet, Genişletilmiş 3. Baskı, İstanbul: 12 Levha Yayınları. 16

17 Meslek Sınavlarında Çıkmış Sorular I. İl II. İlçe III. Bucak 1. Yukarıdakilerden hangileri doğrudan Anayasa da düzenlenmemiştir? (Kaymakamlık, 2011) A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III I. İçişleri Bakanlığı Köy II. Başbakanlık Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu III. Türkiye Barolar Birliği Ankara Barosu 2. Yukarıdaki idarelerden hangileri arasında Anayasa nın 127. maddesinde düzenlendiği biçimiyle idari vesayet ilişkisi yoktur? (Kaymakamlık, 2011) A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III Anayasası na göre, aşağıdakilerden hangisinin idaresi yetki genişliği esasına dayanır? (Kaymakamlık, 2011) A) Köy B) Belediye C) İl D) İlçe E) Bucak 4. Aşağıdakilerden hangisi hiçbir hiyerarşik denetime tabi değildir? (Kaymakamlık, 2009) A) Başbakanlık Müsteşarı B) Vali C) Dekan D) Belediye başkanı E) Kaymakam 5. Yetki genişliği ilkesiyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? (Kaymakamlık, 2007) A) Yetki genişliği il özel idaresi ve belediyelerin yönetiminde uygulanan bir ilkedir. B) Yetki genişliği ile yerinden yönetim birimlerinin özerk karar alma yetkisi bir ölçüde genişletilmektedir. C) Yetki genişliğinde yetkiyi kullanan idari birim, merkezî yönetimin idari vesayet denetimine tabidir. D) Yetki genişliği ilkesinde yetki devrinden farklı olarak ilgili idari birim kendisine devredilen yetkileri belirli bir süre ile sınırlı olarak kullanabilir. E) Yetki genişliğinde, yetki merkez adına ve millî bir kamu hizmetinin yürütülmesi için kullanılmaktadır. 6. Aşağıdakilerden hangisi yerinden yönetimin faydalarından biri değildir? (KPSS, 2010) A) Kırtasiyeciliğin azaltılması B) Kamu hizmetlerinde bir örnekliğin sağlanması C) Hizmet sunumunun yerel ihtiyaçlara uygunluğu D) Yerel demokrasi anlayışının gelişmesi E) Kamu hizmetleri sunumunda hız sağlanması 7. Aşağıdakilerden hangisi merkezî yönetimin sakıncalarından biridir? (KPSS, 2010) A) Kamu görevlilerinin merkezî yönetim emirlerini ön plana çıkarması B) Ulusal birliği ön plana çıkarması C) Sivil yönetimin askeri güç üzerinde üstünlüğünü sağlaması D) Kamu görevlilerinin yerel etkilerden kurtarılması E) Kamu hizmetlerinin daha bütüncül sunulması 17

18 8. Aşağıdaki idari birimlerden hangisi üzerinde merkezî idarenin vesayet denetimi söz konusu olamaz? (KPSS, 2010) A) Belediye meclisi B) Büyükşehir belediye başkanı C) Köy muhtarı D) İl encümeni E) Kaymakam 9. Aşağıdakilerden hangisi yerinden yönetimin faydaları arasında yer almaz? (KPSS, 2009) A) Kırtasiyeciliğin azaltılması B) Yerel demokrasi anlayışının gelişmesi C) Kamu hizmetlerinde standardizasyonun sağlanması D) Hizmet sunumunun yerel ihtiyaçlara uygunluğu E) Kamu hizmetleri sunumunda hız sağlanması 10. Büyükşehir belediye sınırları içindeki ilçe belediye meclislerinin bazı kararları hakkında büyükşehir belediye başkanına tanınan veto yetkisi ne tür bir yetkidir? A) Siyasi B) Hiyerarşi C) Yargısal D) Yarı yargısal E) İdari vesayet 11. Kamu hizmetlerinin halka en yakın ve etkili bir biçimde yürütecek yönetim birimine bırakılması ilkesine ne ad verilir? (TODAİE, 2010) A) Subsidiyarite B) Self- determinasyon C) Self- regülasyon D) Sübvansiyon E) Sirkülasyon KAYNAK: (Erişim: ). 18