ngiltere Sayı tayı Finansal Denetim Elkitabı

Transkript

1 Aratırma/nceleme/Çeviri Dizisi ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı Çeviri Sacit Yörüker Uzman Denetçi 5. Grup Mart 2004

2 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı Çeviri Sacit Yörüker Uzman Denetçi 5. Grup Mart 2004

3 Aratırma/nceleme/Çeviri Dizisi: 32 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı Mali Yapı ve Denetim Boyutlarıyla Afet Yönetimi Çeviri Sacit Yörüker Eserin Özgün Adı Financial Audit Manual Sayıtay mensupları için bastırılmıtır. Son Okuma Baran Özeren Dizgi ve Mizanpaj Gürkan Alpsoy Baskı ve Cilt Sayıtay Yayın leri Müdürlüü Birinci Basım Mart 2004 TC SAYITAY BAKANLII BALGAT ANKARA Tlf: Fx: sayistay.gov.tr (yazarın) : syoruker@sayistay.gov.tr

4 SUNU Sayıtayımız, kamu mali yönetim ve kontrol yapımızda reform arayılarımızın derinlemeye baladıı bir dönemde yayınlarıyla öncü ve yönlendirici rolünü sürdürmektedir. Türkçemize kazandırdıımız Finansal Denetim Elkitabı balıklı bu doküman; ngiltere Sayıtayı tarafından yürütülmekte olan denetim uygulamalarının ulamı olduu zengin deneyimleri yansıtmakta, denetim standartlar ile Kurum politikalarının ve uygulamanın nasıl ahenkli bir biçimde harmanlanması gerektii konusunda paha biçilmez bir deer taımaktadır. Bu dokümanın kendi standartlarımızı oluturma ve rehberlerimizi hazırlama çalımalarımıza ivme kazandıracaından kuku duymuyorum. Elkitabı, keza, ngiltere Sayıtayın ülkenin yürütme ve yasama organlarındaki gelimelere ve beklentilere bir denetim kurumu olarak cevap verme esneklii ve birikimi bakımından da incelenmeye deer bir dokümandır. ngiltere Sayıtayının pratiinden süzülüp gelen zengin deneyimlerle dokunmu bu dokümanın Sayıtayımızın ve dier denetim organlarının arayılarına katkı salayacaına ve yol gösterici olacaına inanıyorum. Bu düüncelerle, bu hacimli dokümanı güzel ve akıcı bir Türkçeyle dilimize kazandıran Uzman Denetçi Sacit Yörüker i kutluyor; kitabın dizgisinden baskısına, cildinden daıtımına uzanan faaliyet zincirinde görev alan mensuplarımıza teekkür ediyorum. Mehmet Damar Bakan

5 ÇNDEKLER Sayfa Birinci Bölüm Giri 1 kinci Bölüm Finansal Denetimin Amaçları... 3 Üçüncü Bölüm Risk Denetimi. 11 Dördüncü Bölüm Görevlendirme (Appointment) 18 Beinci Bölüm Sorumluluk.. 27 Altıncı Bölüm Planlama.. 34 Yedinci Bölüm Alan Çalıması. 62 Sekizinci Bölüm Tamamlanma Dokuzuncu Bölüm Finansal Tablolar Hakkındaki Raporlar.. 87 Onuncu Bölüm Deerlendirme (Review). 108 Onbirinci Bölüm Dier Denetçilerin ve Uzmanların Çalımalarından Yararlanma 116 Onikinci Bölüm Yolsuzluk 131 Onüçüncü Bölüm Ondördüncü Bölüm Açılı Bakiyeleri ve Mukayeseli Rakamlar. 144 Finansal Tablolarla Birlikte Yayımlanan Dier Bilgiler 147 Onbeinci Bölüm Müteri ile letiimler i

6 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı Birinci Bölüm Giri 1. Denetimimize temel oluturan ana ilkeler -Parlamento ya karı sorumluluk, baımsızlık, tarafsızlık ve profesyonellik- deimeden varlıını sürdürmesine ramen, denetim uygulamaları, ortamdaki deiikliklere, meslekî standartlara ve mevcut araçlara cevap vermek üzere sürekli olarak evrim geçirmektedir. Son elkitabımızı hazırladıımızdan bu yana; hükümetin (government) fonksiyonlarını yerine getirme tarzında ve Parlamento ya hesapverme biçiminde önemli deiikliklere, Parlamento nun ve müteri konumundaki kurumların (departments) denetimlerimizden beklentilerinde bir artıa, Denetim Standartlarının Denetim Uygulamaları Kurulu (DUK) tarafından hazırlanıp sistemletirilmesine, bilgisayar destekli denetim araçlarında hızlı gelimelere tanık olduk. Bu deiiklikler iimizi birçok yönden etkilemi olup, imdi bu Elkitabına ve bunda somutlaan yaklaımdaki deiikliklere yansıtılmaktadır. 2. Bu Elkitabı hem Sayıtay daki ve hem de genelde meslekteki en iyi uygulamaları yansıtmak üzere hazırlanmıtır. Genel politikamız, Denetim Uygulamaları Kurulu tarafından yayımlanan Denetim Standartları Açıklamalarına (DSA) her yönden uymaktır. Bu Elkitabı, Denetim Standartları Açıklamalarını tamamlamakta, ama onları deitirmemektedir. Elkitabı, Açıklamaların denetimlerimize uygulanması dorultusunda yol göstericilik yapmakta ve ayrıca Komptrolör ve Genel Denetçi nin (Sayıtay Bakanı nın) devletin yasayla görevli kılınan denetçisi olarak özel sorumluluklarından kaynaklanan konuları kapsamaktadır. 3. Finansal Denetim Politikaları (FDP) koyu harflerle metin içinde yer almakta olup, bunlara uymak zorunludur. Dier bütün materyal sadece yönlendiricidir. Politika ve yönlendirme arasındaki dengeye karar verirken temel amacımız, Sayıtay içinde tutarlı standartların bulunmasını salamak olmakla birlikte, denetçilere saduyularından yararlanma özgürlüünü 1

7 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı tanımak amacıyla zorunlu (mandatory) öeleri en aza indirmek olmutur. Gerektikçe verilen ilenmi örnekler dahil olmak üzere, daha detaylı yönlendirmeler Alan Elkitabı Modülleri serisi içinde yer almaktadır. Bu modüller ortaya çıkan en iyi uygulama örneklerini yansıtmak üzere sürekli olarak güncelletirilmektedir. 4. Bu Elkitabı gelimeyi durduran bir ey olarak görülmemelidir. Elemanlarımızın saduyularına ve profesyonelliklerine deer veriyoruz. Sayıtay ın selefi (Hazine ve Denetim Departmanı) tarafından üretilmi eitim materyalinden alınmı aaıdaki ifade 1948 de ne kadar uygunsa bugün de o kadar uygundur.... Hazine ve Denetim Departmanı denetçisi için çok deerli iki nitelii girikenlik ve saduyu- sergilemi olursunuz. Yeni denetim yaklaımlarını bulmada girikenlik, neyin kabul edileceini kararlatırmada saduyu... 2

8 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı kinci Bölüm Finansal denetimin amaçları Giri 1. Bu bölüm, Sayıtayın finansal denetim çalımasının amaçlarını, bu amaçları Kurum un genel hedefleri balamı içine yerletirerek vermektedir. Bölüm, tasdik (certification) denetimini, risk denetimini ve müteriye hizmeti kapsamaktadır. Bu bölümdeki politikalara ve yönlendirmelere uygunluk; amaç ve finansal tabloların denetimini düzenleyen ve genel ilkeleri içeren 100 no lu Denetim Standartları Açıklamasına ve 400 no lu Denetim Standartları Açıklamasının Denetimin Kanıtını ele alan ilgili bölümlerine uygunluu salamaktadır. Genel amaçlar 2. Bütün denetim çalımalarımız -hem finansal hem de paranın deerinin karılıı- vasıtasıyla: Parlamentoya, doru olarak hesap verilmesi ve kamu kaynaklarının kullanımı hakkında baımsız güvence, bilgi ve tavsiye salamayı; finansal yönetime ve merkezi hükümet organlarınca elde edilen paranın deerinin karılıına katkıda bulunmayı amaçlıyoruz. 3. Finansal denetimimizin amacı: i.denetlediimiz finansal tabloların gerçek ve dürüst bir fikir verdii, doru olarak ya da dürüst ekilde sunduu, bu tabloların muhasebe gereklerine ve dier gerekliliklere uygun olarak hazırlandıı ve tablolarda raporlanan ilemlerin bu ilemleri düzenleyen izinlere uygun olduu hakkında Parlamentoya makul güvence salamak; ii.merkezi hükümet organlarındaki düzenlilie, sosyal ve ahlaki davranı kurallarına ve finansal kontrola ilikin riskleri belirlemek, deerlendirmek, incelemek ve anlamlı (significant) yetersizlikler hakkında Parlamento ya raporlar sunmak; iii.müteri konumundaki organlara, onların finansal yönetimlerini, kontrollarını ve raporlamalarını gelitirmeye yardımcı olacak yapıcı tavsiyelerde bulunmak eklindeki üç yolla bu hedeflerin gerçeklemesine katkıda bulunmaktır. 3

9 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı 4. Bu amaçlardan ilkini tasdik denetimi, ikincisini ise risk denetimi olarak isimlendirmekteyiz. Müterilere yönelik yapıcı tavsiyelerin kaynaı finansal denetimin bu iki alanı olmalıdır. Tasdik (certification) denetimi FDP 2.1. Tasdik denetimine giritiimizde: i. Denetim Standartları Açıklamalarında yer alan Denetim Standartları ile uyumlu, kâfi miktarda, uygun denetim kanıtları elde etmek üzere tasarlanmı prosedürleri uygulamalı, finansal tabloların önemli yanlı beyanlardan ve düzensizliklerden arınmı olup olmadıını makul bir güvenle belirlemeli; ii. ilgili mevzuata, muhasebe standartlarına ve hesap direktiflerine uygun olarak hazırlanmı olup olmadıklarını anlamak üzere finansal tabloların genel sunumunu deerlendirmeli; iii. finansal tablolar hakkında açık ve seçik bir görü (opinion) ifade etmeliyiz. 5. Finansal tablolar tasdik çalımamızın odak noktasıdır. Bu tablolar genellikle: yıllık olarak hazırlanır, Parlamentoya sunulur ve bütün halkın kullanımına açıktır. 6. Bu ortak faktörlere ramen, yıllar zarfında, Parlamento nun deien ihtiyaçlarına, rapor hazırlayan yeni kuruluların oluturulmasına ve hükümet faaliyetlerinin deien karmaıklıına cevap vermek üzere farklı birkaç türde finansal tablo ortaya çıkmıtır. 7. dare (management) finansal tabloların hazırlanmasından ve sunumundan sorumludur. Sayıtay Bakanı (Comptroller and Auditor General) ise kafi miktarda ve uygun kanıtlara dayanarak bu tablolar hakkında görü oluturulmasından ve bu görüün ifade edilmesinden sorumludur. Gereken kanıtları belirlemek, bunları toplamak ve deerlendirmek ve sonuçları raporlamak için izlediimiz prosedürler bu Elkitabı nın dier bölümlerinde yer almaktadır. Bu prosedürler Denetim Standartlarının gereklerini yansıtmaktadır. 4

10 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı Tasdik denetimimizin kapsamı 8. Finansal tabloların sunumuyla idare bu tablolardaki bilgiler hakkında iddialarda bulunmaktadır ve denetimimizin amacı bu iddiaları test etmektedir. Bu nedenle bu iddialara denetim amaçlarımız olarak bavuruyoruz. Tahakkuk bazlı olarak hazırlanan finansal tablolar bakımından bu iddialar genellikle u ekilde tanımlanabilir: Var Olma: bir aktifin ya da borcun belli bir tarihte var olması; Haklar ve Yükümlülükler: bir aktifin ya da borcun tam olarak belli bir kurulua ait olması; Meydana Gelme: bir ilemin ya da olayın ait olduu kuruluta ilgili olduu dönemde meydana gelmi olması; Eksiksiz Olma: kaydedilmemi aktiflerin, borçların ilemlerin ya da olayların veyahut açıklanmamı kalemlerin bulunmaması; Kıymet Takdiri: bir aktifin ya da borcun taıdıı uygun deerde kaydedilmesi; Ölçme: bir ilemin ya da olayın doru miktarda kaydedilmesi ve gelir ya da giderin uygun döneme tahsis edilmesi; Sunum ve Açıklama: bir kalemin yürürlükteki raporlama çerçevesine uygun olarak açıklanması, tasnif ve tasvir edilmesi. 9. Bu iddiaların yanı sıra, merkezi hükümet sektöründe, bütün finansal tablolar için ortak, sekizinci bir iddiayı benimsemekteyiz. Düzenlilik (Regularity): bir ilemin, bu ileme izin veren mevzuata, düzenleyici mevzuata, Parlamenter izne ve Hazine iznine göre yönetmelik çıkarma yetkisi bulunan bir organ tarafından çıkarılan yönetmeliklere uygun olması. 10. Bu iddia, Bir Üst Düzey Muhasebe Yetkilisinin Sorumlulukları Memorandumunda ifade edildii gibi, bu Yetkiliye... sorumlusu olduu fonların ancak Parlamento tarafından izin verilen ölçüde ve amaçlar çerçevesinde kullanılması... nı salamak için yüklenen özel sorumlulua iaret etmektedir. 5

11 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı 11. Bütün hükümet faaliyetlerinin kaynaı Parlamento tarafından verilen izindir. Üst Düzey Muhasebe Yetkilileri (Accounting Officiers) bakanı oldukları organlar tarafından kaydedilen ilemlerin düzenli (regular) olmasını salamaktan sorumludurlar. Bu izin ya birincil veya ikincil mevzuatta dorudan doruya veyahut da Devlet Sekreterlerine ve Hazine ye devredilen yönetmelik yapma yetkisi yoluyla belirtilebilir. Sayıtay Bakanı nın düzenlilii denetlemek sorumluluunun kaynaı 1921 tarihli Hazine ve Denetim Departmanı Kanunu nun 1 inci maddesidir:... Sayıtay Bakanı, paranın Parlamento tarafından verilen ödeneklerin hedefledii amaca ya da amaçlara harcanmı olduu ve harcamanın onu düzenleyen izine uygun bulunduu hususlarında ikna olmalıdır. Düzenliliin denetimine ilikin ayrıntılı yönlendirme 17 numaralı Düzenlilik balıklı Alan Elkitabı Modülü nde yer almaktadır. Güvencenin nitelii 12. Denetim görüü, finansal tabloların önemli yanlı beyanlardan ve düzensizliklerden arınmı olduu konusunda makul güvence salar. Makul güvence ve önemli terimlerinin anlaılması denetimin ve denetim görüünün kavranması bakımından son derece önemlidir. 13. Finansal tablolar hakkında görü olutururken denetçiler mutlak güvence elde edemezler ve zaten kendilerinden bu beklenmemektedir. Her ilemin kontrol edilmesi, uygulanması imkânsız ve aırı derecede masraflı olduundan denetimler ancak seçici incelemeler olabilir. %100 inceleme mümkün olsa bile, kontrollarımız hileli muameleyi, örnein, sahte dokümanları ve üçüncü kiilerle yapılan gizli anlamaları her zaman ortaya çıkaramayacaı için kalemlerin doru olduunu garanti edemeyiz. Bu nedenlerle bizden makul güvence elde etmemiz istemektedir. Ancak, denetimlerimizin finansal tablolara prestij kazandırması için makul güvencenin göreceli olarak yüksek bir düzeyde belirlenmesi gerekir. Bu yüzden bütün tasdik denetimlerimizde %95 güvenceye ulamayı amaçlıyoruz. 14. Finansal tabloların mutlak anlamda doru olması art olarak görülmemektedir. Hiçbir iç kontrol sistemi muhasebe kayıtlarının eksiksizliinin, doruluunun güvencesi olamayacaı gibi, iç kontrol sistemi beeri hataya ve sahtecilie karı direnç gösteremez. Çok basitleri dıında bütün finansal tablolarda idare açısından deerlendirmeler (judgements) ve 6

12 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı tahminler yapmaya ihtiyaç vardır. Bu kaçınılmaz belirsizlik derecesi finansal tabloların sadece gerçek ve dürüst bir fikir vermesi, doru olarak ya da dürüst ekilde sunması zorunluluunda kendini göstermektedir. Finansal tabloların kullanıcısı bilgiye dayalı kararlar almak için mutlak doruya ihtiyaç duymamaktadır ve biz de kullanıcının ihtiyaç duyduuyla ilgilenmekteyiz. Bir mesele, eer... onun yokluu ya da yanlı beyanı denetçilerin raporunun muhatabının kararını makul ölçüde etkiliyorsa... denetçi açısından önemli sayılır. 15. Genel bir matematiksel tanımlamaya müsait olmayan önemliliin hem nicel hem de nitel yönleri bulunmaktadır. Bu nedenle önemlilii deer, nitelik ve balam itibariyle deerlendiriyoruz. Deer itibariyle önemlilii belirlemek için finansal tabloların kullanıcılarının müsamaha göstermelerini beklediimiz en yüksek hata seviyesini deerlendirmeyi hedefleyen meslekî deer yargımızdan yararlanıyoruz. Bütün olaylara uygulanacak sabit bir önemlilik seviyesi belirmememize ramen, dier denetim organizasyonlarına paralel olarak, deer hükümleri verilmesine yardımcı olacak ve Sayıtay da bir ölçüde istikrarı salayacak limit seti önermekteyiz. Bu setin ayrıntıları Önemlilik balıklı 12 numaralı Alan Elkitabı Modülü nde verilmektedir. Ancak, bu, sadece yönlendirme amaçlı olup Görev Direktörü bu sete balı kalmama yönünde tercihte bulunabilir. 16. Önemlilii hem finansal tablolar seviyesinde hem de tek tek hesap bakiyeleri, ilem sınıfları ya da açıklamalarla balantılı olarak düünmekteyiz. Bazı kalemler bakımından, ya açıklama isterleri ya da özel duyarlılıklar nedeniyle kullanıcılar, bizim finansal tabloları bir bütün olarak deerlendirmemizden elde edilenlerden daha yüksek bir kesinlik derecesi beklentisi içinde olabilirler (Örnein, üst yönetimin ücretleri ya da kayıplar ve yolsuzluk ile ilgili açıklamalar hakkında). Bu tür olaylarda genel önemliliimizi küçültmemekle birlikte, normal olarak daha yüksek kesinlik derecesinin beklenebildii o alanlarda denetim prosedürlerimizi çoaltırız. Risk denetimi FDP 2.2. Tasdik denetimimizi düzenlilie, sosyal ve ahlakî davranı kurallarına uygunlua ve finansal kontrola olan riskleri inceleyecek bir çalıma programıyla tamamlamalıyız. 7

13 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı 17. Risk denetimi finansal tablolar hakkındaki görü açısından gerekli olanın dıında yaptıımız çalıma olup, Komptrolör ve Genel Denetçinin mevzuatla görevlendirilen denetçi sıfatıyla Parlamentoya karı daha kapsamlı sorumluluklarının bir neticesidir. Dorulama denetimimiz finansal tablolar hakkında yıllık pozitif bir güvence saladıı halde, risk denetimi çalımamız, belli bir yıla ait tekil finansal tablolar seti hakkındaki spesifik güvenceyle balantılı deildir. Risk denetimi: formel denetim görüü ile deil, aksine ya idareye ya da Parlamento ya verilen raporlarla sonuçlanır; esas itibariyle finansal tablolarından ziyade müteri ve onun faaliyetleriyle ilgilidir; müterinin bütün faaliyet yelpazesini deil, zaman zarfındaki önemli risk alanlarını kapsar. Düzenlilik (regularity), uygun davranı (propriety) ve finansal kontrol risk denetiminin üç temel öesidir. Düzenlilik (Regularity) 18. Düzenlilik 9 numaralı paragrafta tanımlanmaktadır. Düzenlilik tasdik denetimimizin odak noktasıdır. Önemli düzensizliklerin bulunup bulunmadıı hakkında makul güvence elde etmek için kâfi miktarda uygun denetim kanıtlarını toplar ve deerlendiririz. Risk denetimimiz anlamlı riskleri ama, finansal raporlama anlamında önemsiz düzensizlikleri kavrayarak bunun ötesine geçmektedir. Yukarıda açıklandıı gibi, merkezî hükümet organlarının bütün faaliyetleri u ya da bu biçimde Parlamento nun iznine ihtiyaç göstermektedir. Toplam harcamayla kıyaslandıında küçük sayılabilecek paraların söz konusu olduu izin ihlâli durumlarında Parlamento nun meru bir çıkarı söz konusudur. Bu derece yaygınlıktaki düzensizlikler için her yıl bir görü bildirmek Komptrolör ve Genel Denetçi açısından gerçekten mümkün deildir; kapsamın bu kadar geni olması anlamsızdır. Buna alternatif olarak, finansal tablolarla ilgili görü için gereken çalımaya ek katkı salamak üzere risk denetiminden yararlanıyoruz. 8

14 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı Uygun davranı (Propriety) 19. Uygun davranı, harcamaların ve gelirlerin, Parlamento ve özellikle Kamu Hesapları Komitesi ile varılan mutabakatlar dahil olmak üzere, Parlamento nun kamu faaliyetinin (public business) yürütülme tarzı konusundaki beklentilerine uygun olarak ileme tabi tutulması gerekliliidir. 20. Düzenlilik verilen izine (authority) uygunluk ile ilgili olduu halde, uygun davranı yasalarda ya da yönetmeliklerde yazılı olmayan ama yaamsal kabul edilen tutum ve davranı standartlarına uygunlukla ilgilidir. 21. Uygun davranıı deerlendirirken, genellikle, bakalarının uyacakları kurallar koymaktan kaçınmalıyız. Müterilerin bünyelerindeki düzenlemeleri, gerektikçe, Kamu Hesapları Komitesi nin mütalaasından sonra oluturulmu emsal kararlardan ve merkezî kurumlar tarafından yayımlanmı yönlendirici ilkelerden yararlanarak, mümkün olduu ölçüde, kamu sektöründeki yerleik ve genel kabul görmü uygulamalara kıyasen incelemeliyiz. Finansal kontrol 22. Finansal kontrol, kamu parasının doru ekilde muhasebeletirilip sevk ve idaresini gelitiren ve uygun davranı ya da düzenlilik ihlâllerini önleyen veya ortaya çıkaran yönetsel ve prosedürel kontrollar grubu anlamına gelmektedir. Bu kontrolların incelenmesi tasdik denetimimizin bir özellii ise de, meslekî gelenekler bizi bunların etkililikleri hakkında bir görü bildirmeye zorlamamaktadır. Risk denetim çalımalarımızla bu minimum gerekliliklerin ötesine geçmekte, müteri sayılan kuruluların bünyelerindeki finansal kontrol düzenlemelerini yılları kapsayacak bir süre zarfında incelemekte ve bunlar hakkında idareye ve ciddi yetersizlik durumlarında Parlamento ya rapor vermekteyiz. Tasdik denetimi ile balantı 23. Tasdik denetimimiz ile risk denetim çalımamız arasında açık ve seçik balantılar bulunmaktadır. Her ikisi de farklı önemlilik seviyelerinde olsa da düzenlilikle ve farklı gerekçelerle olsa da finansal kontrolla ilgilidir. Uygun davranıa yönelen riskleri, çou kez, tasdik denetimimiz aracılııyla belirlemekle birlikte, bunları risk denetimimiz aracılııyla izleriz. Bu nedenlerden dolayı, bu Elkitabının önemli bir kısmı Denetim Standartları Açıklamaları ile balantılı olmasına ve dolayısıyla esas itibariyle tasdik denetimi ile ilgili bulunmasına ramen, prensiplerin çou risk denetimine de uygulanır. Spesifik risk denetim politikaları Risk Denetimi balıklı Üçüncü Bölümde yer almaktadır. 9

15 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı Müteriye hizmet FDP 2.3. Denetim çalımamızdan, müterilere, onların finansal yönetimlerini, kontrollarını ve kamu fonlarıyla ilgili hesapverme sorumluluklarını gelitirmeye yardımcı olacak yapıcı tavsiyeler salamak amacıyla yararlanmalıyız. FPD 2.4 Finansal yönetimde ve kontrolda ve kamu fonlarıyla ilgili hesapverme sorumluluunda iyiletirmelere yol açacak ek hizmetler ve tavsiyeler salanması yolundaki müteri taleplerine olumlu cevap vermeyi amaçlamalıyız. 24. Komptrolör ve Genel Denetçi (Sayıtay Bakanı) Parlamento tarafından atanmıtır ve biz Parlamento adına görev yapıyoruz. Tasdik denetimleri finansal tablolar hakkında Parlamento ya yıllık güvenceler salamaktadır ve Sayıtay Bakanı nın raporları istisnailik temelinde özel anlamlılık taıyan konulara parlamenterlerin dikkatlerini çekmektedir. Bu konular aracılııyla finansal yönetimi, kontrolu ve hesapverme sorumluluunu gelitirmeyi amaçlıyoruz. Bu amaca kamuoyuna raporlamadan baka yollarla da katkıda bulunmaktayız. 25. Tasdik denetim yaklaımımız sadece görüü destekleyecek kâfi miktarda uygun kanıtlar salayacak ekilde deil, aynı zamanda müterilere hakkında yapıcı tavsiyelerde bulunabileceimiz konuları belirleyecek ekilde tasarlanmaktadır. Öte yandan, risk denetimimiz müterilere onların ilgi gösterebilecekleri alanlarda spesifik güvenceler ya da iyiletirmelere yönelik tavsiyeler salamalıdır. Bu yönlendirici rol, denetimimizin bütünleik bir parçası olarak görülür ve sırf bir yan üründen daha fazlasıdır. 26. Deneyimimiz ve uzmanlıımız dolayısıyla birey sunabileceimiz normal denetim çalımamızın dıındaki alanlarda müterilerin yardım taleplerine olumlu ekilde karılık vermeliyiz. Bunlar arasında unlar yer alabilir: mevcut ya da gelitirilen muhasebe sistemleri hakkında tavsiyeler; müterilerin yönlendirme ya da danıma gruplarında üyelik; müterilerin finansal alandaki personeline eitim verilmesi ya da müterilerin seminerlerinde ve konferanslarında konuma yapılması. 27. Ancak bütün bu olaylarda baımsızlıımıza zarar vermemeye ve potansiyel çıkar çatımasına yol açacak birey yapmamaya özen göstermeliyiz. 10

16 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı Üçüncü Bölüm Risk denetimi Giri 1. Bu bölüm Sayıtay ın risk denetimi ile ilgili politikalarına ve yönlendirmelerine yer vermektedir. Bölüm, bu tür çalımaya neden giritiimizi, ele alınacak alanları nasıl belirlediimizi, tek tek denetimleri nasıl planladıımızı, ihtiyaç duyduumuz kanıt standartlarını ve sonuçları nasıl raporladıımızı açıklamaktadır. Bölüm, Alan Elkitabı Modülleri R serisindeki risk denetim rehberleri serisi ile desteklenmektedir. Risk denetiminin amacı FDP 3.1. Risk denetim çalımamız Komptrolör ve Genel Denetçi nin daha kapsamlı sorumluluklarına cevap vermeli ve en iyi meslekî standartlara göre yürütülen tasdik denetim çalımasının tamamlayıcısı olmalı, ama onun yerine geçmemelidir. 2. Komptrolör ve Genel Denetçi nin finansal denetim sorumlulukları deiik yasalardan ve özel sektör denetçilerininkine benzer anlamalardan kaynaklanmaktadır ve yıllar zarfında Parlamento nun ihtiyaçlarına ve ilgilerine cevap vermek amacıyla evrim geçirmitir. kinci Bölümde finansal denetimin amaçları balıı altında yer alan 2.2 numaralı Finansal Denetim Politikası, bunları karılamak amacıyla düzenlilie, uygun davranıa ve finansal kontrola olan riskleri inceleyen bir çalıma programıyla tasdik denetimimizi tamamladıımızı açıklamaktadır. 3. Tasdik denetimimiz, özel sektör denetçilerinin finansal tablolar hakkındaki görülerini olutururken yaptıkları ie benzer; biz de aynı standartlara göre çalıırız. Ancak Sayıtay Bakanı nın daha kapsamlı sorumluluklarını yerine getirmek için bunun ötesine geçmekteyiz. Bu ek çalımanın bir kısmı spesifik yasal düzenleme yoluyla (örnein, stok ve gelir denetimi) ele alınmakta ise de, dier kısmı Komptrolör ve Genel Denetçi nin inceleme, tasdik ve raporlama ve bu tür incelemelere düzenlilii ve uygun davranıı dahil etme ile ilgili genel sorumluluu çerçevesinde kapsama girmektedir. Bu konulara dikkat gösterilmesi Üst Düzey Muhasebe Görevlisi 11

17 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı Memorandumu nda ve Hazine tarafından yayımlanan talimatlarda ve rehberlerde önemli bir yer igal etmektedir. Öte yandan, Kamu Hesapları Komitesi aracılııyla Parlamento, Komptrolör ve Genel Denetçi den anlamlı sayılan düzensizlikleri, uygun davranıa aykırılıkları ve finansal kontrol yetersizliklerini belirlemesini ve bunlar hakkında raporlar vermesini beklemektedir. Risk denetim kapsamının planlanması FDP 3.2. Düzensizlik, uygun davranıa aykırılık ya da finansal kontroldaki yetersizlik bakımlarından potansiyel olarak anlamlı risk taıyan alanları belirlemek amacıyla müterinin faaliyetlerini periyodik olarak gözden geçirmeli ve makul bir zaman diliminde bunları kavrayacak bir risk denetim çalıma programı hazırlamalıyız. 4. Birimler bir müteri grubunun risk denetimine yönelik bir stratejik yaklaım oluturabilirlerse de, risk denetim çalıma programını oluturmanın asıl sorumluluu her bir müteriden sorumlu Görev Direktörü ne aittir. Programın amacı makul bir zaman dilimi içinde potansiyel olarak anlamlı bütün risklerin belirlenmesi, incelenmesi ve gerekiyorsa raporlanmasıdır. Anlamlılık testi, önemlilik testinden farklıdır ve bu da tasdik ile risk denetim çalıması arasındaki temel farklılıklardan birisidir. Deneyimlerimizin bize gösterdii gibi, anlamlı olan bir konu Parlamento nun ilgi gösterecei ve Komptrolör ve Genel Denetçi nin finansal tablolarla ilgili kanaat bildiriminde artsız görü belirtsek bile hakkında rapor vereceimiz bir konu olacaktır. Hem nicel hem de nitel öelere sahip olan önemlilikten farklı olarak anlamlılık (minimum bir düzeyin üstünde) hemen hemen bütünüyle nitel bir kavramdır. Görev Direktörleri neyin önemli olduu konusunda deer yargılarından yararlanacaklarsa da, deneyimlerimizin bize gösterdii gibi, Parlamento; kamu fonlarında kayıp yaratan ya da yaratma eilimi taıyan kontrol eksikliklerine veya uygun davranı standartlarına aykırılıklara, özellikle üst yönetimce güvenin kötüye kullanılmasına, hatadan ziyade kasıttan kaynaklanan kayıplara ya da düzensizliklere, kamu faaliyetinden kiisel çıkar salanmasına, 12

18 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı incelenen kurulutan edinilen bazı bilgiler söz konusu olmakla birlikte, bir tür ya da bir kurulu grubunun karakteristii olabilecek yetersizliklere her zaman ilgi gösterebilir. Bu liste geni kapsamlı ve ayrıntılı olmayıp sadece Parlamento nun ilgi alanlarını göstermektedir. 5. Tasdik denetiminden farklı olarak, risk denetimimizin sonucunda yıllık bir pozitif güvence vermeyi amaçlamıyoruz. Müteri alt yapısının büyüklüü ve karmaıklıı ile kapsama alınan konuların özellii bunu olanaksız kılmaktadır. Bunun yerine amacımız, makul bir zaman dilimi içindeki anlamlı riskleri kapsam içine almaktır. Makul olan ey, her bir Görev Direktörünün deer yargısına balı bir mesele olmakla birlikte, belirlenen risklerin anlamlılıını, tasdik denetimimizin kapsamını (düük önemlilik eiklerine sahip küçük müterilerde muhtemelen, büyük müterilerdekinden daha az risk denetim çalıması yapma ihtiyacı duyarız) ve iç denetim çalımasının kapsamını ve kalitesini göz önüne alacaktır. 6. Verimli ve etkin bir risk denetim çalıma programı hazırlamak için müteriyi ve onun faaliyetlerini tam olarak kavramamıza ihtiyaç vardır. Bu nedenle, genellikle, aynı denetçiler hem tasdik denetiminden hem de risk denetim çalımasından sorumludurlar. Yıllık tasdik denetiminin hem planlanmasından hem de icrasından edinilen bilgiler risk denetim programının oluturulmasına temel tekil eder. Finansal kontrol ortamının gözden geçirilmesi, ilemlerin ve kontrolların testten geçirilmesi ve müterinin personeli ile yapılan görümeler müteri bünyesindeki risklerin nitelii ve büyüklüü hakkında bilgi salar. Bu risklerin finansal tablolar üzerinde önemli bir etkide bulunması muhtemel ise, bunlar tasdik denetiminin bir parçası olarak takip edilir. Risklerin potansiyel olarak anlamlı ama önemli olmadıı ahvalde, bu riskler risk denetim programına alınır. 7. Risk denetim programı dondurulmamalıdır. Yeni risk planlarına iaret edecek ekilde kendini hissetiren bilgiler karısında bütün denetim personeli dikkatli olmalıdır. ç denetim raporlarında ve parlamenterlerin yorumlarında, milletvekillerince ve vatandalarca Komptrolör ve Genel Denetçi ye yazılan mektuplarda ve dier kaynaklarda bu tür bilgiler yer alabilir. Spesifik risk denetim projesine giriilip giriilmeyeceine karar verecek ilgili Görev Direktörü nün dikkatini bu tür konulara çekmek bütün denetim personeline düen bir sorumluluktur. 13

19 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı Risk denetim planları FPD 3.3. Her bir risk denetimi için; ele alınacak riskleri, benimsenecek yaklaımı, personel düzenlemelerini ve bütçeyi ve önerilen çıktı biçimini belirten bir plan hazırlamalıyız. Plan detaylı denetim programlarıyla desteklenmelidir. 8. Ferdi risk denetim planları, her bir müteriye yönelik risk denetim programı çerçevesinde hazırlanır. Ferdî planlar müteriden sorumlu Görev Direktörü (Assingment Director) tarafından onaylanır. Risk denetiminin özelliklerinin farklı olduu dikkate alındıında, risk denetim planları için bütün olaylara uygun detaylı bir yapı formüle etmek hem olanaksızdır hem de arzulanan bir ey deildir. Ancak, her plan Görev Direktörü ne çalımayı onaylayıp onaylamamasına yetecek bilgileri salamalıdır. Bu nedenle plan aaıdaki öeleri içermelidir: i.ele alınacak risklerin ve bunların anlamlılıklarının açık seçik biçimde anlatımı. Bu, çalımaya girimenin gerekçesini oluturur. Aslında bu anlatım, normal olarak, çalımanın genel risk denetim programına ne kadar uygun dütüünü, riski nasıl belirlediimizi, riskin iç denetim ya da dier dı denetçiler tarafından ne ölçüde ele alındıını ve konunun niçin tasdik denetimimizle gerektii ekilde ele alınamayan bir konu olduunu açıklamalıdır. ii.benimsenecek yaklaım. Bu, detaylı denetim programları ile desteklenmeli ve Görev Direktörü ne, belirlenmi özel riskleri ele almanın bir aracı olarak önerilen yaklaım hakkında bir kanaate ulamaya yetecek bilgileri salamalıdır. iii.personel düzenlemeleri ve bütçeler. iv.önerilen çıktının biçimi. Bu; çalımanın sonucunda Parlamento ya sunulacak bir rapor mu (bu, normalde ancak, sadece riski belirlemekle kalmayıp bu riskin anlamlı bir düzensizlie, uygun davranı standartlarına aykırılıa ya da kayba yol açtıında söz konusu olur) yoksa müteriye bildirilecek bir rapor mu beklediimizi belirtmelidir. Müteriye bildirilecek bir rapor söz konusu ise, plan düünülen çıktı biçimini ve gönderilecei kademeyi göstermelidir. 14

20 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı 9. Nezaketin bir gerei olarak, normalde, risk denetim planlarımızı müteri ile görüür ve çalımayı niçin ve nasıl yaptıımızı açıklarız. stisnaî durumlarda bu uygun olmayabilir ve danımama yolundaki herhangi bir kararı Görev Direktörü almalıdır. Risk denetim kanıtları FDP 3.4. Belirlenen risklerin varlıı ve anlamlılıı hakkında sonuca varmak ve Parlamento ya ya da müteriye raporlanan bu sonucu desteklemek amacıyla kâfi miktarda uygun kanıtlar elde etmeliyiz. 10. Kâfi miktarda uygun kanıtlar deyimi normal finansal tablolar denetimi (tasdik denetimimiz) ile ilikili olup bir denetim görüünü desteklemek için ihtiyaç duyulan kanıtların miktarına, kalitesine, geçerliliine ve güvenilirliine atıfta bulunmaktadır. Denetim kanıtlarının temel nitelii daha detaylı olarak Alan Çalıması balıklı 7 nci Bölümde açıklanmakta olup ana prensipler hem tasdik denetimine hem de risk denetimine uygulanır. 11. Gerek kâfi miktarda olma ve gerekse uygunluk, denetimin amacıyla balantılı olarak deerlendirilmelidir. Tasdik denetimi bakımından amacımız belli bir yıla ait finansal tablolar seti hakkında bir görüe ulamaktır. Bir ölçüde risk deerlendirmemize, önemlilikle ilgili düüncemize ve denetim güvence modelimize dayanarak ihtiyaç duyduumuz kanıtların miktarı, kalitesi, gereklilii ve güvenilirlii hakkında bir meslekî kanaate ulaırız. Risk denetimi bakımından amacımız özel risklerin bulunup bulunmadıı ve bu risklerin anlamlılıı hakkında bir sonuca ulamaktır. Genel kural olarak bu amaç için gereken kanıtların standartları tasdik denetiminde olduundan daha düük deildir ve benzer teknikler kullanılır. 12. Ne kadar kanıtın gerekli olduuna karar verirken müteriye ya da Parlamento ya genellikle epeyce detaylı raporlamada bulunacaımız her zaman için akılda tutulmalıdır. Sonuç olarak, metotlarımız, kanıtlarımızın kâfi miktarda olması ve uygunluu ve bulgular tartımaya açıktır. 15

21 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı Risk denetim raporlaması FDP 3.5. Görev Direktörü tarafından uygun olmadıı yolunda bir deerlendirme yapılmadıkça, risk denetim sonuçlarını müterilere rapor etmeliyiz. FDP 3.6. Bakanlık-dıı bir kamu organında (Non-departmental public body) bir risk denetimi yürüttüümüz ahvalde hem organın kendisine hem de mutabakatlarına balı olarak sponsor bakanlıa (sponsor department) raporlamada bulunmalıyız. Organ bu konuda mutabık deilse, sponsora raporlamada bulunmadan önce Birim Bakan Yardımcısının onayı alınmalıdır. FDP 3.7. Anlamlı sayılacak düzensizliklerin, uygun davranı standartlarına aykırılıkların ya da finansal kontroldaki yetersizliklerin belirlendii durumlarda, Parlamento için bir rapor hazırlamalı ve Sayıtay Bakanı nın görüü üzerinde herhangi bir etkinin söz konusu olup olmadıını dikkate almalıyız. 13. Risk denetim sonuçları, normal olarak, ya yazı ya da yönetim raporu tarzında müterilerin üst düzey görevlilerine bildirilir. Bu tür bildirimler, çalımamızın kapsamını ve bulgularımızı açık seçik göstermeli ve riskin nasıl azaltılabilecei ve finansal kontrolun nasıl gelitirilebilecei hakkında yapıcı tavsiyeler sunmalıdır. Raporların yanlı anlamaları önleyen çok sayıda açıklamalar içermemesi gerekmekte ise de, çalımamızın kapsamını oldukça net bir ekilde belirtmemiz ve desteklenemeyen anlamsız güvenceler vermememiz gerekir. 14. stisnaî durumlarda risk denetimimizin sonuçlarının müterilere açıklanmaması gerekebilir. Bu, çou kez, müterinin kilit konumdaki personelinin karakteri ve yetenei hakkında bir ön deerlendirme yaptıımız durumlarda söz konusu olur. Eer deerlendirme bizi endieye sevkederse, normal olarak, bu personelin sorumlu olduu alanlarda daha detaylı çalımaya giriiriz. Kilit konumdaki personelle ilgili endieleri tespit ettikten sonra Görev Direktörü bu endieleri müterinin Tepe Yöneticisine ya da Üst Düzey Muhasebe Yetkilisine, müterinin Denetim Komitesine veya sponsor bakanlıa rapor etmeyi tercih edebilir. Bu ekilde hareket etmeden önce Birim Bakan Yardımcısının onayı alınmalıdır. 16

22 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı 15. Bakanlık-dıı bir kamu organında ya da daha alt kademedeki bir kuruluta risk denetimini tamamladıktan sonra sponsor bakanlıa raporlamada bulunmayı her zaman için dikkate alırız. Sponsor bakanlıkların üst düzey muhasebe yetkililerinin, kendi bakanlık-dıı kamu organlarının baı koullarına uymasını ve uygun finansal ve yönetsel kontrollarının bulunmasını salamada özel sorumlulukları vardır. Raporlarımız bu sorumluluklarını yerine getirmede onlara yardımcı olur. Herhangi bir bilgiyi sponsora açıklamadan önce, nezaketin bir gerei olarak her zaman için hakkında raporlamada bulunduumuz organın iznini talep ederiz. Ancak, bize izin vermedikleri takdirde, dikkatlerini çekmemiz gerektiine inandıımız konular hakkında sponsora dorudan raporlamada bulunmayı tercih edebiliriz. Bu karar Birim Bakan Yardımcısının yetkisindedir. 16. Bütün risk denetimlerinin Parlamento ya sunulacak raporlarla sonuçlanması gerektii yolunda bir beklenti bulunmamasına ramen, Görev Direktörü anlamlı sonuçların Parlamento ya bildirilme gereinin bulunup bulunmadıını daima dikkate almalıdır. Bu bildirim, ilgili müterinin finansal tabloları ile birlikte yayımlanan bir raporla olabilecei gibi ayrı müstakil bir raporla da olabilir. Finansal tablolara eklenen raporları yönlendiren ilkeler Finansal Tablolar Hakkındaki Raporlar balıklı Dokuzuncu Bölümde yer almaktadır. 17

23 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı Dördüncü Bölüm Görevlendirme (Appointment) Giri 1. Bu bölümde Komptrolör ve Genel Denetçi nin denetçi olarak görevlendirilmesi ile ilgili Sayıtay politikaları ve yönlendirici ilkeleri yer almaktadır. Bölüm içinde denetim amaçlı görevlendirmenin muhtelif türleri yeni görevlendirmelere ilikin politikalar ve yönlendirici ilkeler, kamu fonlarının Komptrolör ve Genel Denetçi nin denetçi olarak görevlendirilmedii organlar tarafından kullanımına eriim ve yüklenme ile ilgili artlar üzerinde anlamaya varılması hususları açıklanmaktadır. Finansal Denetimin Amaçları balıklı kinci Bölüm de açıklandıı gibi, finansal denetim çalımamızın temel amacı merkezi hükümetin harcama, gelir ve varlıklarının gerektii ekilde muhasebeletirilmesi hakkında Parlamento ya baımsız güvence, bilgi ve tavsiye salamaktır. Buna, ilgili izinlere ve Parlamento nun kamu faaliyetinin yürütülme tarzı konusundaki beklentilerine uygunluk hakkında güvence salanması dahildir. Bu amaca: ulaırız. Komptrolör ve Genel Denetçi nin görevlendirilmi denetçisi olduu organları hem tasdik denetimini hem de risk denetimini içerecek ekilde denetleyerek; Kamu fonlarının Komptrolör ve Genel Denetçi nin görevlendirilmi denetçisi olmadıı organlar tarafından kullanımını inceleyerek Mevzuatın gerektirdii görevlendirmeler 2. Komptrolör ve Genel Denetçi Kamu Hesaplarının Genel Denetçisi olarak sorumlulukları dolayısıyla Yürütmenin Parlamento tarafından tahsis edilen fonları kullanma ve bu fonların hesabını verme tarzı hakkında Parlamento ya baımsız güvence salayarak önemli bir anayasal fonksiyonu yerine getirmektedir. Parlamento nun Komptrolör ve Genel Denetçi nin baımsızlıına atfettii önem, kendisinin denetimlerin büyük bir çounluunda mevzuat gereince görevlendirilmi olmasında ve idare veya denetlenen organın politik yöneticisi tarafından denetçi olarak deitirilememesinde ifadesini bulmaktadır. 18

24 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı 3. Mevzuat hükümleri Komptrolör ve Genel Denetçi nin; öngörebilir. incelemesini, tasdik etmesini ve raporlamasını; veya incelemesini ve raporlamasını; veya incelemesini ve tasdik etmesini Gelir ve Stok ve Ambar Malzeme hesaplarının denetimleri hariç, (aaıdaki 11 ve 12 no lu paragraflara bkz.) tam ifade edilmi biçimi, gereken denetimin temel karakterinde herhangi bir farklılıa iaret etmemektedir. 4. Mevzuat tarafından yapılan görevlendirmenin balıca türleri aaıda ana hatlarıyla verilmektedir: Ödenek (harcama-tahsilat) hesapları tarihli Hazine ve Denetim Departmanları Kanununun 22 nci maddesine göre departmanların ödenek hesaplarını hazırlamaları ve bu hesapları Komptrolör ve Genel Denetçi nin incelemesine, tasdikine ve raporlamasına sunmaları gerekmektedir. Komptrolör ve Genel Denetçi nin Avam Kamarası adına yaptıı incelemenin özellikleri 1921 tarihli Hazine ve Denetim Departmanları Kanununun 1 inci maddesinin 1 inci fıkrasında belirlenmitir. Yürütme sorumlulukları bulunan kuruluların hesapları 6. Yürütme Sorumlulukları bulunan kuruluların hesapları 1921 tarihli Kanunun 5 inci maddesinin 3 üncü fıkrasına göre Hazine nin direktifleri dorultusunda hazırlanmaktadır. Kanunun 5 inci maddesinin 3 üncü fıkrası bu tür hesapların Avam Kamarası adına Komptrolör ve Genel Denetçi tarafından incelenmesini, tasdik edilmesini ve bunlar hakkında Avam Kamarasına rapor verilmesini öngörmektedir. Ticaret fonları 7. Ticaret fonlarının hesapları 1973 tarihli Devlet Ticaret Fon Kanununun 4 üncü maddesinin 6 ncı fıkrasına göre hazırlanır ve aynı hükme göre Komptrolör ve Genel Denetçi nin bunları incelemesi ve haklarında Avam Kamarasına rapor vermesi gerekmektedir. 19

25 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı Konsolide fon ve ulusal ödünç alma (verme) fonu tarihli Ulusal Ödünç Verme Kanununun 21 inci maddesinin 2 nci fıkrası Komptrolör ve Genel Denetçi nin Konsolide Fon ve Ulusal Ödünç Alma (Verme) Fonu hesaplarını incelemesini ve tasdik etmesini ve bunlar hakkında Parlamento, Avam ve Lordlar Kamaralarına rapor vermesini öngörmektedir. Ulusal ödünç alma (verme) fonu hesapları 9. Bu hesaplar Devlet Sekreterlerinin (Bakanların) milliletirilmi sanayi kurulularını, kamu ortaklıklarını ve Bakanlık Sorumluluunun bulunduu benzer organları finanse etmek amacıyla Ulusal Ödünç Alma (Verme) Fonundan çektikleri ve bu fona geri ödedikleri paralarla ilgili olarak hazırladıkları hesaplardır. Komptrolör ve Genel Denetçi bu hesapları ilgili organların yetki veren temel mevzuatına göre denetler. Dier mevzuatın öngördüü hesaplar 10. Hazine ve Denetim Departmanları Kanunu, Ticaret Fonu Kanunu ve Ulusal Ödünç Alma Kanunu dıındaki mevzuata göre, Komptrolör ve Genel Denetçi nin: belli kamu ve yarı kamu organlarının hesaplarını; ve departmanlar tarafından spesifik faaliyetlerle ilgili olarak hazırlanan hesapları incelemesi, tasdik etmesi ve bunlar hakkında rapor vermesi gerekmektedir. Gelir hesapları tarihli Kanunun 2 nci maddesi, Gümrük ve Gelir dareleri tarafından tahsil edilen gelirlerin hesaplarının ve yasa gereince Hazine ye ödenmesi gereken paraları alan bütün tahsildarların hesaplarının Komptrolör ve Genel Denetçi tarafından incelenmesini öngörmektedir. Yukarıdaki paragraflardakilerin aksine, bu inceleme, hesapları tasdik etmekten çok, gelirlerin tahakkuku, tahsili ve tahsisi üzerinde etkili bir kontrol bulunmasını güven altına alacak yeterli düzenlemelerin bulunup bulunmadıını aratırmaktadır. Gelir denetimi ile ilgili detaylı yönlendirme Gelir Denetimi isimli ve 52 numaralı Alan Elkitabı Modülü nde yer almaktadır. 20

26 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı Stok ve ambar malzemesi hesapları Tarihli Kanunun 4 ünü maddesinin 1 inci fıkrası Komptrolör ve Genel Denetçi nin stok ve ambar malzemesi hesaplarını kontrol ve envanter amaçlı yeterli düzenlemelerin bulunup bulunmadıını ve bunların uygulamaya konulup konulmadıını ve Hazine nin direktiflerine uyulup uyulmadıını kontrol etmek amacıyla incelenmesini öngörmektedir. Bu inceleme yıllık bir tasdik ile sonuçlanmaz ve bu incelemeden çıkan konular, genellikle, ilgili ödenek hesabı ile birlikte raporlanır. Stok ve Ambar Malzemesi Denetimi ile ilgili detaylı yönlendirme 53 numaralı Alan Elkitabı Modülü nde yer almaktadır. Anlama gereince denetimler 13. Anlama gereince ve genellikle Devlet Sekreterinin veya denetlenen organın talebi üzerine Komptrolör ve Genel Denetçi, yasa gereince yapılanlara ilaveten geni bir alanda denetimler üstlenmektedir. Bu denetimlerin özellikleri ve koulları büyük ölçüde çeitlilik göstermektedir. Örnein, yardım kurulularının ve çeitli askeri müzelerin denetimleri bu kapsamdadır. Anlama gereince denetimler yasa gerei yapılan denetimlerle aynı standartlarda ve aynı tarzda yürütülmektedir. 14. Komptrolör ve Genel Denetçi, çeitli uluslararası organizasyonların ve Birlemi Milletlerin kurulularının da görevlendirilmi (atanmı) denetçisidir. Bu denetimler, genellikle, ngiltere de benimsenen yaklaımı örnek almakla birlikte, denetim raporu ilgili mali düzenlemelere veya yönetim organının spesifik ihtiyaçlarına göre deimektedir. 51 numaralı ve Uluslararası Denetim balıklı Alan Elkitabı Modülü özellikle uluslararası denetimleri ele almaktadır. Görevlendirme üzerindeki kısıtlamalar 15. Komptrolör ve Genel Denetçi irket mevzuatına göre kurulan organların finansal tablolarını bu organlar büyük ölçüde kamu fonları ile desteklendii ve kamu kurumları (departmants) veya kuruluları adına fonksiyonlar icra ettikleri durumlarda bile, denetleyemez. Bu gibi durumlarda Komptrolör ve Genel Denetçi, genellikle, defterlerin ve hesapların incelenmesine (inspect) yönelik olarak eriim hakkı talep eder. 21

27 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı 16. Komptrolör ve Genel Denetçi, yerel makamların ve balı kuruluların harcamalarını denetlemez. Bu organ ve kurulular ngiltere ve Galler Denetim Komisyonu ve skoçya Hesaplar Komisyonu tarafından görevlendirilen (atanan) denetçiler tarafından denetlenir. nceleme hakkı (inspection rights) 17. Komptrolör ve Genel Denetçi nin hükümet adına fonksiyon icra eden veya ödeneklerden finansal yardım alan bir organın görevlendirilmi (atanmı) denetçisi olmadıı ahvalde normal olarak, kendisine bu organların defterlerine ve hesaplarına eriim hakkı verilir. Yardımın bir koulu ya da sponsor bakanlık ile ilgili organizasyon arasındaki idari düzenlemelerin bir parçası olabilirse de, bu tür eriimin mevzuatta ifadesini bulmasını tercih etmekteyiz. Yeni görevlendirmeler (New appointments) FDP 4.1. Yeni kamu organları kurulduunda ya da mevcut organlar tarafından yeni finansal tablolar üretildiinde; i. Komptrolör ve Genel Denetçi nin denetçi olarak görevlendirilmesine imkân veren yasal hükümler talep etmeli; veya bunun mümkün olmadıı durumlarda ii. Komptrolör ve Genel Denetçi nin sözleme gereince denetçi olarak atanması talebinde bulunmalıyız. FDP 4.2 Yeni kamu kurumları kurulduunda ve Komptrolör ve Genel Denetçi nin atanmı denetçi olmadıı ahvalde i. Mevzuat gereince, bunun mümkün olmadıı durumlarda ii. Sözleme gereince inceleme (inspection) amacıyla eriim yetkisi talep etmeliyiz., 18. Devletin yapısı ve kamu organları tarafından finansal raporlama için kabul edilen metotlar sürekli olarak evrim geçirmektedir. Birkaç yıl zarfında departmanlar (bakanlıklar) bünyesindeki kamu programlarını ifa eden kendi muhasebe rejimine sahip organların (self-accounting bodies) ve bakanlık dıı organların (non departmental bodies) sayısı önemli ölçüde artmıtır. Bu deiiklikler Komptrolör ve Genel Denetçi nin Parlamentoya olan sorumluluunu hiç bir ekilde azaltmaz. 22

28 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı 19. Bütün personelin kendi sorumluluk alanlarında kamu fonlarından sorumlu yeni organların kurulmasıyla veya mevcut organların finansal raporlama ya da denetim düzenlemelerinde deiikliklerle sonuçlanabilecek gelimeler karısında dikkatli olması gerekir. Normal olarak amacımız Komptrolör ve Genel Denetçi nin yasa gereince denetçi olarak görevlendirilmesini (atanmasını) salamaktır. Bunu gerçekletirmek için mevzuatı etkileyecek deiiklik önerilerinden yeteri kadar erken bir aamada haberdar olmamız gerekir. Bu tür deiiklikler genellikle, müteriler tarafından dikkatimize sunulmakta ise de, doal olarak, biz de; i. Müterilerden, finansal raporlamaya ya da denetime ilikin deiiklik önerileri konusunda bizi erken aamada bilgilendirmelerini istemeli; ii. Parlamentonun ve basının müteriler hakkındaki yorumlarını düzenli ekilde gözden geçirmeli; iii. Hazinenin ilgili harcama birimleri ile iliki kurmalıyız. 20. Deiikliklerden haberdar olduumuz ahvalde, Görev Direktörü, normal olarak, Komptrolör ve Genel Denetçi nin atanması veya eriim yetkisi için 4.1. ve 4.2. no lu Finansal Denetim Politikalarında belirlendii ekilde, meseleyi görümeler yoluyla halletmekten sorumludur. Herhangi bir deiiklik konusunda Kurumsal Politika Direktörü ne danıılmalı ve kendisi, mevzuattaki ifade tarzı ve gerekiyorsa mevzuat gerei olmayan anlamaların (non-statutory agreements) ekli konusunda tavsiyelerde bulunmalıdır. Yüklenim koulları FDP 4.3. Mevzuat gerei olmayan bütün denetimler açısından, müterinin üst düzey bir temsilcisi ile bir yüklenim mektubu üzerinde anlamalıyız numaralı Denetim Standartları Açıklaması, denetçiler için yüklenim mektubunun koulları üzerinde mutabakata varma ve bu koulları kayıt altına alma konusunda standartlar ve yönlendirici ilkeler koymaktadır. Ancak, Denetim Standartları Açıklaması, irketler Kanunundaki bir standart dikkate alınarak yazılmı olup aaıdaki yönlendirici ilke Komptrolör ve Genel Denetçi nin yaptıı denetimin özel karakteristiklerini ve kendisinin daha kapsamlı sorumluluklarını dile getirmektedir. 23

29 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı Yüklenim mektubunun muhatabı 22. Denetim Standartları Açıklaması, yüklenim koulları üzerinde mutabık kalınan müteriyi denetim raporunun muhatabı olarak tanımlamaktadır. Biz, çou durumda, Parlamento adına görev yapmaktayız ve Komptrolör ve Genel Denetçi nin tasdik belgesinde ya da raporunda Avam Kamarasını veyahut Parlamento Meclislerini muhatap alırız. Kukusuz, her bir denetimin koulları üzerinde Parlamento ile anlamak pratikte mümkün deildir, dolayısıyla koullar üzerinde, genellikle, müterinin üst düzey temsilcisi ile mutabakata varırız. Bu temsilci de, normalde, Üst Düzey Muhasebe Görevlisi (Accounting Officer) veya dengi kii olur. 23. Finansal tabloların Parlamentoya sunulmadıı durumlarda tasdik bildiriminin ya da raporun muhatabı ile yüklenim koulları üzerinde mutabakat salarız. Yüklenim mektubunun içerii 24. Yüklenim mektuplarımız her bir denetimin spesifik koullarına uyarlanabilmekle birlikte, asgari olarak aaıdaki hususları içermelidir: i. Finansal tabloların hazırlanması ve denetimi açısından idarenin ve Komptrolör ve Genel Denetçi nin ayrıntılı olarak sorumlulukları; ii. Komptrolör ve Genel Denetçi nin finansal tablolarla ilgili denetiminin kapsamı hakkında özet bilgi; iii. Komptrolör ve Genel Denetçi nin 1983 tarihli Sayıtay Kanununa göre, finansal tabloların denetiminin ötesine geçen meselelerle ilgili olarak paranın deerinin karılıı incelemeleri yapma ve parlamentoya rapor verme yetkilerinin açıklanması; iv. dareye salama konusunda mutabık kaldıımız dier hizmetlerin detayları; v. Ücretlendirmenin esasları. Daha fazla detay ve yüklenim mektubunun bir örnei T15 numaralı ve Müteri ile letiimler balıklı Alan Elkitabı Modülü nde yer almaktadır. 24

30 ngiltere Sayıtayı Finansal Denetim Elkitabı Yüklenim mektubunun imzalanması 25. Yüklenim mektubu, normal olarak, denetimden sorumlu Görev Direktörü tarafından imzalanır. Fazlaca ilgi çekmesi muhtemel denetimler veyahut özel müteri hassasiyetlerinin varlıı söz konusu olduunda yüklenim mektubu Birimden Sorumlu Bakan Yardımcısına (Genel Denetçi Yardımcısına) havale edilmelidir. Yüklenim mektubunun onaylanması (Clearance of the engagement letter) 26. Yüklenim mektubu üzerinde mutabık kalınması müteri ile bir anlama ilikisi tesis eder ve dolayısıyla bütün tarafların karılıklı hakları, sorumlulukları ve görevleri konusunda belirsizlikten uzak olunması gerekir. Problemli durumlarda yüklenim mektuplarının taslakları gönderilmeden önce, Kurumsal Politika Direktörünün onayından geçirilmelidir. Politika Birimi, gerektiinde, metnin kaleme alınması konusunda hukuki yardım salar. Yüklenim mektubunun yenilenmesi 27. Yüklenim mektubunun bir yıldan dierine yürürlükte kalması gerekli olmakla birlikte, Görev Direktörleri her yıl yeni bir yüklenim mektubunun uygun olup olmayacaını deerlendirmekle görevlidirler. Bu; müterinin denetimin amacını ve kapsamını yanlı anlaması durumu ortaya çıktıında, müteri açısından finansal raporlama düzenlemelerinde önemli bir deiiklik meydana geldiinde, ilgili yasal gerekliliklerde Komptrolör ve Genel Denetçi yi ya da müteriyi etkileyen deiiklikler vuku bulduunda, denetim mesleinin erekliliklerinde deiiklikler ortaya çıktıında söz konusu olabilir. 25