Ekonomi Bülteni. 30 Haziran 2014, Sayı: 26

Transkript

1 Ekonomi Bülteni, Sayı: 26 Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Makro Ekonomi & Strateji ISO-500 Verilerinin Öne Çıkardığı Önemli Mesajlar Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ercan Ergüzel Ezgi Gülbaş Ali Can Duran 1

2 Yurt Dışı Gelişmeler Euro Bölgesi nde PMI verileri Haziran ayında da gerilemeye devam etti. Euro Bölgesi PMI bileşik endeksi Haziran ayında son altı ayın en düşük seviyesi olan 52.8 e geriledi. Endeksin 2. Çeyrekteki ortalaması (53.4) 1. çeyrek ortalamasının (53.1) hafif üzerinde olsa da Euro Bölgesi nde büyümenin 2. çeyrekte dengelendiğine işaret ediyor. PMI imalat ve PMI hizmet endeksleri de Haziran ayında beklentilerin altında kaldı. PMI imalat endeksi son 6 ayın en düşük seviyesi olan 51.9 a gerilerken, PMI hizmet endeksi de 52.8 ile son 3 ayın en düşük seviyesinde gerçekleşti. Ülke detaylarına baktığımızda, PMI imalat endeksinin Almanya da yataya yakın seyrederken (52.4), Fransa da son altı ayın en düşük seviyesine (47.8) indi. Hizmet ve bileşik PMI endeksleri ise her iki ülkede de geriledi. Fransa da bütün PMI verilerinin 50 in altında bulunması ekonomik aktivitede küçülmeye işaret ediyor. Genel olarak baktığımızda Euro Bölgesi nde 2. çeyrek büyümesini 1. çeyreğe kıyasla daha olumlu gelmesi mümkün olsa da ülkeler arasındaki farklılıklar dikkat çekiyor. Euro Bölgesi nin en büyük iki ekonomisinden Almanya da büyüme devam ederken, Fransa da veriler ekonomide daralma eğilimine işaret ediyor. Çin de PMI imalat endeksi yeniden genişlemeye işaret ediyor. Çin de PMI imalat endeksi beklentilerin (49.7) üzerinde artarak 50.8 e yükseldi. Endeks son altı aydır ilk defa 50 seviyesinin üstüne imalat sanayinde genişleme bölgesine çıktı. Endeksteki yükselişte ihracat talebindeki artış ve ilk çeyrekte % 7.4 e gerileyen büyümenin ardından hükümetin uyguladığı canlandırma programı etkili oldu. Çin in 2014 yılı için büyüme hedefi %7.5 seviyesinde bulunuyor. Haziran ayı PMI verisi olumlu gelse de Çin de konut piyasasındaki risklerin ve ihracat tarafındaki güçsüz seyrin devam etmesi büyümede hızlı bir sıçrama görülme olasılığını azaltıyor. Almanya da IFO endeksi Haziran ayında beklentilerin üzerinde geriledi. Almanya da IFO iş yeri güveni endeksi Haziran ayında seviyesinden ye geriledi. Endeksin Haziran ayında seviyesine gerileyeceği düşünülüyordu. IFO şu anki durum endeksi ise son iki yıldır en yüksek seviyesi olan te yatay seyretti. IFO endeksi şirketlerin Almanya nın şuanki durumda sorun görmese de, beklenti ve güven endeksleri ileriye ekonomiye olan güvenlerinin daha az olduğunu gösteriyor. Ukrayna ve Irak ta ortaya çıkan riskler daha da artmazsa, endeksteki düşüş geçici olabilir. Almanya nın bu yıl %2 ile Euro Bölgesi nde en hızlı büyüyen ekonomilerinden olması bekleniyor. ABD de S&P Case Shiller konut fiyat endeksi beklentilerin hafif altında kaldı. Konut fiyatları Mart ayındaki bir önceki yıla göre %12.4 lük yükselişin ardından Nisan ayında da %10.8 artış kaydetti (beklenti: %11.5). Aylık bazda fiyatlar endekste yer alan 20 şehrin 15 inde artarken, yıllık bazda bütün şehirlerde artış görüldü. Nisan ayında fiyatlardaki yükseliş beklentilerin altında kalmasında Nisan ayında satışta olan ikinci el konut stokundaki artış etkili olurken, konut fiyatlarındaki yıllık artış çift haneli seviyelerde bulunuyor. Önümüzdeki dönemde konut piyasasındaki toparlamanın ılımlı bir hızda devam etmesiyle, fiyatların artış hızında yavaşlama görülebilir. 2

3 Yurt Dışı Gelişmeler ABD de konut satışları Mayıs ayında pozitif sinyal verdi. İkinci el konut satışları Nisan ayındaki hafif yükselişinin ardından Mayıs ayında da bir önceki aya göre %4.9 artışla 4.89 milyon adet (beklenti: 4.74 milyon) gerçekleşti. Artış müstakil konut satışlarından kaynaklanırken (%5.7, 4.3 milyon), daha volatil olan çok haneli konut satışları ise yatay seyretti. İkinci konut satışı arzı ise 2.23 milyon adetten 2.28 milyon adete yükseldi. Yeni konut satışları da ikinci el konut satışları gibi Mayıs ayında artış kaydetti. Yeni konut satışları Mayıs ayında beklentilerin (%1.4) üzerinde bir önceki aya göre %18.6 artarak 504 bin adet oldu. Yeni konut stoku da 189 bin adetle değişmedi. Konut piyasasında ipotekli evlere el konulmasının azalmasını da dikkate alarak, önümüzdeki dönemde de konut satışlarındaki artışın kademeli olarak devam etmesi beklenebilir. ABD ekonomisi 1. çeyrekte beklentilerin üzerinde daraldı. ABD büyüme verisi beklentilerin üzerinde aşağı yönlü revize edildi. Ekonomi 1. çeyrekte bir önceki çeyreğe göre %2.9 daraldı (beklenti:-1.8%; 2. tahmin: -1.0%). Büyüme verisindeki revizyon da özel tüketim harcamalarındaki bir önceki çeyreğe göre %3.1 büyüme tahmininin %1.0 e revize edilmesi etkili oldu. Bu da temelde sağlık harcamalarındaki revizyondan kaynaklandı. İhracattaki büyümenin aşağı, ithalatın da yukarı revize edilmesinin etkisiyle net ihracatın büyümeye etkisi 1.5 puana (eski tahmin:0.95 puan) yükseldi. İlk çeyrekte büyümenin zayıf olması beklenen bir durumdu, öncü veriler 2. çeyrekte ABD ekonomisinin yeniden ivme kazandığına işaret ediyor. Önümüzdeki hafta açıklanacak olan tarım dışı istihdam verisinin 200 binin üzerinde gelmesi pozitif bir işaret olarak görülebilir. Diğer taraftan aşağı yönlü revize edilen 1. Çeyrek verisiyle ABD ekonomisinin 2014 yılında büyümesinin %2 nin altında kalması olası. ABD de PCE enflasyonu %2 ye yaklaştı. Mayıs ayında yıllık PCE (Kişisel tüketim harcamaları) enflasyonu beklentilere paralel %1.6 dan %1.8 e yükseldi. Yıllık çekirdek PCE enflasyonu ise % 1.4 ten %1.5 e yükseldi. Kişisel harcamalar bir önceki aya göre %0.2 artarken, gelirler de %0.4 artış kaydetti. ABD de aşağı yönlü revize edilen 1. Çeyrek verilerinin ardından 2. Çeyrekte de tüketimin zayıf seyrettiği görülüyor. Daha önce açıklanan enflasyon verilerinin de işaret ettiği gibi Mayıs ayında PCE enflasyonu FED in hedefi olan %2 ye yaklaşsa da önümüzdeki dönemde volatil seyretmesi bekleniyor. ABD de tüketici güveni sürpriz bir şekilde güçlendi. Haziran ayında tüketici güveni 3 puan yükselişle 85.2 seviyesine (beklenti:83.5) çıktı. Tüketici güvenindeki yükselişte hem geleceğe dair beklentiler hem de şu anki durum endeksindeki yükseliş etkili oldu. Buna ek olarak istihdam piyasasına dair beklentiler de 2008 Mayıs ayından beri en yüksek seviyesine çıktı. Endeksteki yükselişin genele yayılması tüketici beklentilerindeki olumlu görünümü ve önümüzdeki dönemde tüketici harcamalarında görülebilecek artışı destekliyor. 3

4 Yurt İçi Gelişmeler Merkez Bankası Faiz Kararı, Haziran 2014 Merkez Bankası (MB) bu ayki toplantısında politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranını beklentilerin (50 baz puan) bir miktar üzerinde %9.5 dan %8.75 e indirdi. Diğer taraftan, gecelik borçlanma faizini ise %8, borç verme faizini de %12 de (Piyasa yapıcılar%11.5) sabit tuttu. %13.5 olan geç likidite penceresi borç verme faizini de değiştirmedi. MB, munzam karşılık oranlarında ve rezerv opsiyon katsayılarında da değişikliğe gitmedi. MB, küresel likidite koşullarındaki iyileşmeyi de dikkate alarak bir hafta vadeli fonlama faizinde indirime gittiğini belirtirken, geçtiğimiz ay olduğu gibi getiri eğrisinin yataya yakın seyretmesiyle para politikasındaki sıkı duruşun devam edeceğini vurguladı. Enflasyon beklentileri, fiyatlama davranışları ve enflasyonu etkileyen unsurların yakından izlenecek olduğunu da ekledi. MB, önceki toplantı metinlerinden farklı olarak enflasyon görünümüyle ilgili olarak birikimli döviz kuru gelişmelerinin yıllık enflasyon üzerindeki olumsuz yansımaları kademeli olarak azalacağını, bu aydan itibaren baz etkisinin de katkısıyla enflasyonda kayda değer bir düşüş gözleneceğini belirtti. Karar metninde kredi büyümesi ve iç taleple ilgili söylemlerin aynı kaldığını görüyoruz. Alınan makro ihtiyati önlemlerin ve sıkı para politikası duruşunun etkisiyle kredi büyüme hızlarının makul düzeyde olduğu belirtirken, yurt içi özel kesim talebinde ılımlı seyrettiği tekrarladı. MB, önceki toplantı notunda ihracatın büyümeye olumlu katkısının 2014 yılında artacağı beklentisi belirtilirken, olumlu gelen ilk çeyrek verilerinin ardından ihracatın büyümeye olumlu katkı yaptığı kesin bir dille belirtti. Talep bileşenlerinin ise 2014 yılında enflasyon baskısını azaltacağı beklentisi korundu. Buna ek olarak, MB cari açıkta 2014 yılında belirgin iyileşmenin olacağı değerlendirmesini tekrarladı. Merkez Bankası başkanı Erdem Başçı nın Konya Ticaret Odasında yaptığı açıklamalarının ardından MB nin bu ay politika faizinde piyasada 50 baz puanlık indirim yapacağı beklentiler dahilindeydi, indirim 75 baz puanla beklentilerin üzerinde kalsa da, aralığı Başçı tarafından ölçülü olarak nitelendiğinden çok da şaşırtıcı olmadığını ve faiz indiriminin piyasa faizleri üzerindeki etkisinin sınırlı olacağını düşünüyoruz. Haziran ayından itibaren baz etkisiyle yıllık enflasyonda düşüş görüleceği uzun zamandır beklenen bir durum, burada düşüşün miktarı ve sürdürülebilirliği enflasyon beklentileri açısından önemli olacak. Artan petrol fiyatlarının ve volatil seyreden gıda fiyatları önümüzdeki dönemde enflasyon görünümünü üzerindeki en önemli riskler. MB nin önümüzdeki ay da faiz indirim sürecine devam etmesi yurtdışı piyasalardaki risk algısına bağlı olacaktır. Kapasite Kullanım Oranı, Haziran 2014 Mevsimsellikten arındırılmış imalat sanayi Kapasite Kullanım Oranı Haziran ayında Mayıs ayına göre hafif artışla %74.8 (Nisan: %74.3) seviyesine çıktı. Böylece, kapasite kullanım oranının ikinci çeyrek ortalaması %74.7 ile ilk çeyrek ortalaması olan %74.4 ün üzerine çıkmış oldu. Arındırılmamış KKO endeksi ise bir önceki yıla göre yatay seyrederek %75.3 seviyesinde kaldı. Mal gruplarına göre arındırılmamış KKO incelendiğinde, KKO da en fazla artış 4.2 puanla dayanıklı tüketim grubunda olurken, yatırım malları grubunda ise bir önceki seneye göre 2.6 puan gerileme görüldü. Mevsimsellikten arındırılmış reel kesim güven endeksi ise Haziran ayında 108 seviyesinden seviyesine geriledi., Endeksteki düşüşte gelecek 3 aya ilişkin iç piyasa, ihracat sipariş miktarları ile genel gidişat etkili olurken, yatırım harcamalarına ilişkin beklentilerde Mayıs ayında başlayan iyileşme Haziran ayında da devam etti. Haziran ayında reel kesim güven endeksinde hafif düşüş görülse de Mart ayındaki seçimler sonrasındaki artışla endeks tarihsel ortalamasının olan nin üzerinde bulunuyor. Kapasite kullanım oranın da ikinci çeyrekte ilk çeyrek ortalamasının üzerinde olması imalat sanayinin büyüme üzerindeki katkısının 2014 yılı ikinci çeyreğinde ilk çeyrekte olduğu gibi devam ettiğine işaret ediyor. 4

5 H. Senedi Piyasaları Para Piyasaları Haftalık ve Aylık Getiri DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler Piyasalardaki yatay seyir devam ediyor Eur Libor ECB kararından sonra gerilemeye devam ediyor BIST faiz indirim beklentisiyle pozitif ayrışan endekslerden biri oldu Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12:00 itibarı ile güncellenmiştir. 5

6 Emtia Piyasaları Döviz Piyasaları Tahvil Piyasaları DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler Gösterge tahvil faizi %8.25 e kadar geriledi ABD verileri sonrası USD diğer para birimlerine karşı değer kaybetti Irak taki gelişmelere karşı petrol üretiminin henüz etkilenmemiş olması ise petrol fiyatı hafif geriledi Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12:00 itibarı ile güncellenmiştir. 6

7 Makro Ekonomi & Strateji ISO-500 Verilerinin Öne Çıkardığı Önemli Mesajlar Türkiye nin en büyük 500 sanayi kuruluşunun 2013 yılına ilişkin finansal performansı reel sektöre makro bir açıdan ışık tutması açısından oldukça önemli bir veri. Bu hafta içinde açıklanan ISO 500 verileri ilginç mesajlar veriyor de 24 milyar TL net kar açıklanırken, 2013 te bu rakam 22.1 milyar TL ye geriledi (yandaki tablo). Nominal %8.5; reel bazda (enflasyon etkisi dahil edilmiş) ise %14.6 lık gerilemeye işaret eden bu tablo sonrasında reel sektörün performansı ile ilgili olması gerekenden daha olumsuz değerlendirmeler yapıldığı görülüyor. Yandaki tablodan da görülebileceği üzere reel sektörün finansman öncesi net karı nominal ve reel bazda sırasıyla %26 ve %18 artmış durumda. Yani şirketlerin satış ve üretim maliyetleri anlamında bir sorunu gözükmüyor. Yine bunu doğrular nitelikte net satışlar nominal bazda yıllık %7.4 yükselmiş durumda. Esas problem finansman giderleri tarafında. Ama finansman giderlerindeki artışın faizlerle bir ilişkisi yok. TCMB verilerine göre 2012 de ortalamada %14.1 olan ticari kredi faizleri 2013 te 10.8 e geriliyor. Tam tersine firmaların faiz yükü azalıyor. Esas problem kur tarafında sonunda 1.78 olan USD/TL kuru; 2013 sonunda 2.13 e çıktı; yani TL %16.5 devalüe oldu. Bu bizim 2014 başında IMKB sanayi şirketleri üzerinden yaptığımız analizin sonuçlarıyla da örtüşüyor. O zaman TL deki her %10 luk değer kaybının net karı %17 azaltacağı sonucuna ulaşmıştık Dahası TL de 2013 te yaşanan değer kaybının bu sene ihracat verileri üzerinde pozitif etkileri olacak. Zaten ilk 4 ayda toplam ihracat rakamı USD bazında % 8.5 artmış durumda. Buna karşın 2013 ün tamamında ISO 500 firmalarının toplam ihracatı %0.7 gerilemişti. Özetle, değer kaybeden TL ye paralel karlılık hemen etkilenirken satışlarda ihracata dayalı büyüme bir yıl sonranın verilerinde görülecek. İhracatın toplam satışların içinde %26 lık pay aldığı düşünülürse bu kısımdaki bir toparlanmanın satışlara hissedilir katkısı olacaktır. Medyada ISO-500 verileri ile ilgili çıkan ikinci bir çok doğru olmayan değerlendirme de şirketlerin finansman yapılarının bozulduğu ile ilgili. Bir şirketin temelde iki kaynağı var. Biri borç diğeri de özkaynak. Son dönemde fonlamada borcun payı artıyor (yandaki grafik). Bu net ve doğru bir tespit. Bunda kısmen 2008 ve 2013 yıllarında kur hareketlerinin etkisi var. Böyle dönemde borç/özkaynak rasyonu yıllık bazda sert yükselişler yapabiliyor. Ama bu geçici etki dışarıda bırakılsa da genel trendin yukarı yönlü olduğu görülüyor. Bunun birkaç açıklaması olabilir. Birincisi, şirketler pragmatist bir yaklaşımla 2008 sonrasında oluşan ultra düşük faiz oranlarını geçici bir fırsat olarak görüp tarihi düşük faiz oranlarından borçlanmayı tercih ettiler. Buradaki risk yurtiçi ve yurtdışı ekonomik büyümenin şirketlerin yaptığı yatırımlara eşlik edememesi. Türkiye son iki senede ortalamada sadece %3.1 büyüyebildi ve bu sene de bu değişmeyecek. Bunu doğrular biçimde 2008 krizinden önce %80 li seviyelerde olan kapasite kullanım oranı 2011 den bu yana %75 civarında yatay seyrini sürdürüyor. İkincisi çok büyük birkaç şirket dışında ISO-500 şirketlerinin ihtiyaç olduğunda kullanabileceği sermayedar desteği var. Sorun oluştuğunda sermayedara ait kaynaklar tıpkı sermaye gibi kullanılabiliyor. Mayıs 2013-Mart 2014 arasında TL de bir ara %30 lu seviyelere kadar çıkan değer kaybına karşın Türkiye de neredeyse hiçbir şirketin kur hareketi nedeniyle iflas etmemesinin arkasındaki temel nedenlerden biri de bu. Buna karşın Meksika, Brezilya ve G. Kore gibi GOÜ lerde kur hareketine bağlı iflasların yaşanmış olduğunu biliyoruz. Üçüncüsü şirket karlılıkları geriliyor. Tıpkı bankacılıkta olduğu gibi reel sektörde de şirketler elde ettiği karın bir kısmını (bankalar için neredeyse tamamını) yeniden özkaynaklarına ekleyerek büyüyorlar. Fakat karlılık yukarıda açıklandığı gibi finansman ya da satışlardaki artışın aktif büyümesine eşlik edemediği durumlarda azalmaya başlıyor. Buna paralel özkaynak karlılığı (bir sonraki sayfadaki grafik) azalmaya başlıyor. 7

8 Makro Ekonomi & Strateji Karı yeniden eski seviyelere getirmenin bir yolu katma değeri yüksek üretim yapmak. ISO nun da basın toplantısında vurguladığı üzere Türkiye de sanayinin yüksek katma değerli ve yüksek teknolojili sektörlere dönüşüm ihtiyacı bulunmaktadır. Ancak 500 Büyük Sanayi Kuruluşu yüksek teknolojili firmaların yarattığı katma değer payının %2.6 da kalması bu konuda çok daha fazla çaba gösterilmesini zorunlu kılmaktadır Yine ISO yüksek teknolojili üretim payının dünyada ortalama %16.7 olduğunu; Güney Kore gibi rol model bazı GOÜ lerde bu oranın %22 li seviyelere ulaştığını açıkladı. Ama bu bugünden yarına halledilebilecek bir konu değil. Uzun yıllara yayılan bir değişim ve dönüşüm gerektiriyor. Daha kısa vadede etkili olabilecek çözüm ise sürümü yani satışları arttırmak. Bunun da temelde iki yolu var. Biri ihracat. AB deki toparlanmaya ve kur etkisine paralel ihracat biraz kıpırdanma olsa da buradan da (en azından kısa vadede) bir mucize beklememek gerek. İkincisi iç tüketim. Zaten şirketlerin son yıllarda yaptığı yatırımın çoğu iç talebe yönelikti. İç talebin seyri açısından en belirleyici faktör ise bankacılık sektörü kredileri. Burada son birkaç haftada bir hareketlenme görülse de devam etmesi makro-ihtiyati önlemlerin bundan sonraki seyrine bağlı olacak. Özetle, Türkiye gibi hızlı gelişme sürecine devam eden ve sermayesi limitli ülkelerde sermaye birikimi gecikme ile geliyor, bu çok normal bir durum. Bu süreçte önemli olan borçluluk oranlarının artmaması değil, bu borçların sürdürülebilir seviyelerde tutulmasıdır. Etkin çalışan bir bankacılık sistemi hem reel sektöre ihtiyacı olan kaynakları aktarma, hem de yapılmış olan yatırımları fizibıl hale getirecek iç talebin canlı tutulması açısından olmazsa olmazlardan biridir. 8