KÜRESEL ISINMANIN TOPRAK VE BĐTKĐLER ÜZERĐNE ETKĐLER. Orhan HAŞLAK ÖZET

Transkript

1 KÜRESEL ISINMANIN TOPRAK VE BĐTKĐLER ÜZERĐNE ETKĐLER Orhan HAŞLAK ÖZET Küresel ısınmanın toprak ve bitkiler üzerine önemli oranda olumsuz etkileri vardır. Sanayinin gelişmesi ile 19. yüzyıldan sonra doğal iklim değişikliklerine insan etkileri de eklenince iklim değişikliği süreci hızlanmıştır. Küresel ısınmanın hem kuraklığa yönünde hem de aşırı yağışlara neden olması ayrı bir sorundur. Küresel ısınmanın sonucu olarak deniz ve okyanuslardan buharlaşan su miktarlarında önemli derece artmalar görülecektir bunun sonucu olarak yeryüzüne daha nemli bir hava hakim olacaktır ve bu nemli hava sonucu yağışlarda da artma gözlenecektir. Suyun buharlaşması sonucu ise sert rüzgârların artması ve bu artışlar suyun topraktan daha hızlı buharlaşmasına neden olacaktır. Buda bazı bölgelerin kuraklaşmasına neden olacaktır. Küresel ısınma ve nemin artmasının sonucu olarak gelecekte tarım ürünlerine ve ormanlara daha fazla böcek ve hastalık musallat olacaktır. Ayrıca sıcaklıkların artması fotosentezi işlemini yavaşlatacağı için bitkilerin büyümeleri yavaşlayacak ve bitkiler döllenme sorunu ile karşı karşıya gelecektir. Birçok bitki türü yok olma tehlikesi geçirecektir. Diğer bir tehlikeli durum ise aşırı yağışların verimli arazilere olumsuz etki yapması ve erozyonlara neden olmasıdır buna bilinçsiz su tüketimi de eklenince verimli araziler azalacak bunun sonucu olarak geçim kaynağı tarıma dayalı insanlarımız büyük sorunla karşı karşıya kalacaktır. Temel gıdalarımız olan buğday mısır vb. ürünler güneşin kavurucu sıcağı altında kalacak ve verimlerin düşmesi sonucu açlık ve sefalete yol açacaktır. Özet olarak küresel ısınmayı küresel bir felaket olarak nitelendirebiliriz hatta küresel felaketler zinciri demek daha doğru olur çünkü; küresel ısınma iklim değişikliklerine, iklim değişikleri aşırı yağışlar ve kuraklıklara, kuraklık ve aşırı yağışlar tarım arazilerinin yok olmasına ve tarım arazilerinin yok olması, temel gıdaların yok olmasına ve temel gıdaların ise insanların yok olmasına kadar olumsuz etkileri olacaktır. Anahtar kelimeler: Đklim deşikliği, yağış, toprak, bitki ABSTRACT Global warming affects land and plants to a great extent. With the advent of industrialization coupled with the natural climate changes in the 19th century, process of climate change accelerated. Atatürk Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Kimya Mühendisliği Bölümü 3. sınıf öğrencisi Erzurum, orhanhaslak@yahoo.com

2 One of the issues that is related to global warming is that changes in climate cause both drought and rains. The amount of evaporation from sea and oceans will increase as a result of global warming and this phenomenon, in turn, will lead to tremendous amount of humid in atmosphere and rains. As a result of evaporation of water, strong winds will increase and this will culminate with a rapid evaporation of water from soil. This will cause drought in some regions. Global warming and humidity will, in future, increase insects and illnesses which are a threat for agriculture and forests. Slow down of photosynthesis created by warm weather will lead to a decrease in plant growth and plants will face with the problem of fertilization. A lot of species of plant will face with extinction. Another negative effect is the threat fertile soil will face as a result of extreme rain. Careless water use will also cause a decrease in fertile soil and as a result people whose means of leaving heavily depend on agriculture will face with great problems. Basic foods, mainly wheat and maize, will be exposed to scorching heat of the sun and agricultural productivity will dramatically fall.. The result will be hunger and poverty. In sum, global warming can be regarded as a global disaster, perhaps chains of disasters. That is because, global warming, by creating drought and extreme rains, will lead to the elimination of fertile soil and this practically means the extinction of basic foods. In fact, future of humanity seems to be in jeopardy as a result of global warming. Key words. Global warming, climate change, rains, soil, plant 1. GĐRĐŞ Sera gazı salınımı sonucunda Güneş ten gelen ışınların dünyadan yansıdıktan sonra tekrar atmosfer dışına çıkışının engellenmesi sonucunda dünyanın ısısın düzenli olarak artması küresel ısınma olarak adlandırılır.dünyanın içerisinde bulunduğumuz yüzyıl sonuna kadar 1.5 ve 5.8 santigrat derece artış beklenmektedir.bu artışlar iklimlerde önemli değişikliklere neden olmaktadır bu bize küresel iklim değişikliği sorununu ortaya çıkarmaktadır.bu sıcaklık artışının en önemli etkilerinden bazıları buzulların erimesi,hayvan,bitki,canlı türlerinin hayat şartlarının ağırlaşma ve canlı türlerinde azalmaların görülmesidir.küresel iklim değişikliği neticesinde kıyı bölgelerde aşırı yağışlar, iç bölgelerde ise aşırı sıcakların etkisi ile kuraklık görülecektir. Küresel iklim değişikliğinde iki önemli etken vardır ;bunlardan birincisi doğal etkenler ikincisi ve bizim için önemli olanı ise insan kaynaklı etkenlerdir.özellikle 19.yy dan sonra küresel iklim değişikliğinde sürecin hızlanması insan kaynaklı etkenlerden kaynaklanmaktadır bunlarda en önemlisi sanayinin gelişmesi neticesinde ortama salınan sera gazlarıdır.son zamanlarda sera gazlarından özellikle karbondioksit (CO 2 ), metan (CH 4 ) ve diazot monoksit (N 2 O) gibi sera gazlarının atmosferdeki yoğunluğu önemli ölçüde artmıştır.bunlardan karbondioksit (CO 2 ) artış oranıyla dikkat çekmektedir. 20. yüzyılın ortalarına kadar mevcut olmayan kloroflorokarbonlar (CFC) son 50 yıl içinde aşırı derecede artması dikkat çekmiştir. 30 yıllık iklim konferanslarından sonra 1997 yılında Kyoto da yapılan konferansta, nihayet karbondioksitin (fosil yakıtlarının kullanımı sonucunda meydana gelen), metanın (çöplüklerden ve çiftlik hayvanı yetiştiriciliğinden kaynaklanan), diazot monoksitin (tarımsal ve kimyasal üretimden kaynaklanan) ve endüstride kullanılan üç florlu bileşiklerin emisyonunun azaltılması önerildi.

3 Kyoto Protokolü, sanayileşmiş ülkeleri 2012 yılına kadar global emisyonları 1990 seviyelerine kıyasla %5,2 oranında azaltmaya mecbur kılıyordu. Bu belge imzalanmasına rağmen, birkaç istisna dışında birçok ülke emisyonlarını artırdı.bunun neticesinde de iklim değişikliği sürecinde olumlu somut adımlar pek işe yaramadı ve iklim değişim süreci hızlandı. 2. KÜRESEL ĐKLĐM DEĞĐŞĐKLĐĞĐNĐN TOPRAK ÜZERĐNE ETKĐLERĐ Küresel ısınmanın toprak ve bitkiler üzerine önemli oranda olumsuz etkileri vardır. Sanayinin gelişmesi ile 19. yüzyıldan sonra doğal iklim değişikliklerine insan etkileri de eklenince iklim değişikliği süreci hızlanmıştır. Küresel ısınma yeryüzünde birçok alanda olduğu gibi bitkiler ve topraklar üzerinde de kaçınılmaz düzeyde olumsuz etkileri vardır. Toprak; içerisinde bulundurduğu mineral ve organik maddelerin karışımından oluşan bitkiler canlılar ve mikroorganizmalar için besin kaynağı olan bir yapıdır. Topraktaki anormal değişmeler direkt olarak topraktaki canlılara ve dolaylı olarak ta insanlara kadar uzanan etkileri vardır. Ekonomik anlamda düşünüldüğünde ise verimli toprakların azalması neticesinde büyük bir kayıp söz konusu olacaktır ve buda ülke ekonomilerine ek bir yük getirecektir. Bilinçsiz su tüketimine birde iklim değişikliği eklenince kullanılabilir toprak alanlarında verim hızla azalmakta ve buna paralel olarak ürün kalitesinde düşme gözlenecektir. Đnsan kaynaklı zararları minimum seviyeye indirmek için gerekli bilgilendirmeler ve önlemler; geçim kaynağı tarıma dayalı olan insanlarımıza kadar ulaştırılmadır. Küresel ısınmanın sonucu olumsuz etkilenen en önemli yapılardan biride topraktır. Küresel ısınmanın toprak üzerine başlıca olumsuz etkileri; Su seviyelerinin yükselmesi ve deniz seviyesindeki yerleşim alanlarında Bulunan kullanılabilir arazilerin yok olması; Aşırı yağışların verimli arazilere olumsuz etki yapması ve erozyonlara neden olması; Mikroorganizma faaliyetleri atış gösterecek (genellikle bakteriler) buna bağlı olarak organik maddenin mineralizasyonu artması, Güneşin kavurucu sıcağı altında topraktaki verimliliğin düşmesi; Topraktaki azot miktarında azalma meydana gelmesi; Toprakta tuz oranında artış meydana gelmesi; Topraktaki ph miktarındaki değişme; Tarımsal ürün potansiyelindeki değişme; Tarımsal ürünlerdeki zararlıların ve hastalıkların artışı; Topraktaki kil minerallerinde artış gözlenmesi; Yaz kuraklığının şiddetli artışı ve buna bağlı olarak çölleşme süreci; Yağışların azalması ile sulamanın azalması ve buna bağlı olarak evaporayon ve transpirasyon olaylarının artması ve topraktaki tuzlulaşma sürecindeki artış; Sıcaklık artışıyla toprakta meydana gelen kimyasal olayların hızının artması; Verimli arazilerin azalması ekonomik olarak ülkelerin ekonomilerinde sarsılmalara, yaşam kalitelerinde düşmeye, organik besinlerin azalmasıyla birlikte beslenme kalitelerinde düşüşe yol açacaktır. Bu olumsuzlukları uzun vadeye yaydığımız zaman yakın bir gelecekte insanoğlu açlık, sıkıntı ve sefalete doğru kaçınılmaz bir gerçeği karşısında bulacaktır.

4 Toprak insan hayvan bitkiler için çok önemli role sahiptir toprağın iklim değişikliğinden göreceği zararlar bununla bağlantılı tüm canlılarda etkisini ciddi anlamda gösterecektir. Đklim değişikliğinin yeryüzünde olumsuz etkenleri oldukça fazladır bu olumsuz etkenler zincirleme olarak birbirini takip ederler örneğin su, toprak, bitki,hayvan, insan,v.s. bunlar gözönüne alındığı zaman sorunun ciddiyeti oldukça düşündürücüdür ve yeterli önlemler alınmadığı takdirde diğer tabirde doğanın korkunç intikamı ile baş başa kalınacaktır. 3. KÜRESEL ĐKLĐM DEĞĐŞĐKLĐĞĐNĐN BĐTKĐLER ÜZERĐNE ETKĐLERĐ Đklim değişikliğinin olumsuz etkilerinin sınırları yoktur ve bu olumsuz etkiler yeterince önemsenmediği sürece her alana hızla yayılmaktadır, tüm canlılar için önemli olan bitkiler ise iklim değişikliğinden oldukça fazla etkilenmişlerdir; özellikle küresel ısınmaya bağlı olarak bitki türlerinde yüzde 10 azalma riski göz önüne alınırsa bu canlılar için ciddi boyutta bir tehdittir. Avrupa nın tamamından daha fazla bitki türüne sahip bir ülke olarak bu tehdidin boyutlarını daha iyi düşünerek buna karşı gerekli maximum önlemleri almamızın önemi daha da artmıştır. Küresel ısınmanın bitkiler üzerine başlıca etkileri ise şöyledir : Aşırı yağışlar sonucu topraktaki su oranının artması toprağın uzun süre suya doygun kalması ile birlikte topraktaki oksijen miktarının azalması ve bitkilere oksijen miktarındaki azalmanın olumsuz etkileri; Aşırı sıcaklıkların fotosentezi yavaşlatması bunun sonucu olarak bitki büyümesinin yavaşlaması ve döllenme yeteneğinin düşmesi; Ormanlarda toplu ağaç kurumaları ve hastalık salgını; Aşırı sıcaklıkların orman yangınlarına neden olması ; Yükselen sıcaklıkların tropiklerde ürün kaybına neden olması ; Aşırı yağışlar nedeniyle ürün hasadının zarar görmesi ; Tarımsal ürün potansiyelindeki değişme görülmesi ; Temel gıdaların aşırı sıcak altında kalması,bunun sonucu olarak ta insanlığın açlıkla savaşması ; Aşırı yağışlar sonucu nem artışı ve bunun neticesinde bitkiler üzerine böcek ve hastalığın musallat olması ; Bazı bölgelerde yaygın olarak yaşanacak daha sıcak, nemli ve yağışlı iklim koşullarının, zararlı mikroorganizmaların üremesine ve çoğalmasına neden olması; Bitki göçlerinin görülmesi ; Büyük üretim kayıplarına yol açması ; Gibi küresel ısınmanın bitkiler üzerinede önemli derecede olumsuz etkileri vardır.özellikle son zamanlarda aşırı orman kaybı neticesinde (çeşitli etkenlerden dolayı) küresel ısınmaya olumlu bir etken olmuştur; oysa ormanların korunması küresel ısınmaya karşı savaşta önemli

5 bir etkendir, ormanların tahribi her geçen gün artmakta ve buna bağlı olarak orman arazilerindeki ciddi anlamlarda kayıp olmaktadırlar. Koruların ve ormanların yok edilmesi özellikle tropikal alanlarda inanılmaz bir hıza ulaşmıştır. Korular ve ormanlar, fotosentez işlemiyle atmosferden karbondioksiti emerler, dönüştürürler ve atmosferdeki korbondioksitin emilmesi ve yeniden çevrilmesinde en temel aracı oluştururlar.son yıllarda,her yıl Đsviçre büyüklüğünde bir alanın çölleştiği hesap edilmektedir. Ormanların diğer faydaları su düzenini korur, yaban türleri için habitat vazifesi görür, iklim sistemlerinde kilit rol oynar. Ayrıca bitki ve hayvan türleri için bir barınaktır.ormanların bilinçsiz olarak katledilmesi veya küresel ısınmanın etkisiyle yok olmaya başlamaları alınacak önlemlerin daha hızlı bir şekilde hayata geçirilmesini gerektirmektedir. Bir takım toprak koruma tebirleri alınmadığı, verim imkanı genişletilmediği takdirde entansif tarım, üst toprağı yorar, bozulmasına neden olur. Böylece tarımın görevi yanlızca biyolojik ürünü elde etmek değil, toprak bereketinin korunması ve sürekliliğin artırılmasına katkıda bulunmaktır. Bitkiler üzerine sera gazlarının yanı sıra diğer insan etkenlerini de eklediğimiz zaman sonucun daha da vahim olduğunu görürüz özellikle son zamanlarda bitki türlerine çeşitli böceklerin musallat olması ve bilinçsiz ilaç kullanımı neticesinde toprakta zararlı kimyasalların oluşumunun yanı sıra bilinçsiz gübre kullanımı, bilinçsiz sulama gibi, etkenleride dahil edersek yakın bir zamanda topraktaki verimin ve bitki türlerinin önemli oranda zarar göreceği ve bununda sosyal ve ekonomik yönden bizlere oldukça sıkıntılar yaşatacağı kaçınılmazdır. 4.SONUÇ Sera gazlarının salınımı sonucu küresel ısınmanın etkileri yaşamın her alanını etkilemeye başlamıştır, ve gelecekte daha da tehlikeli boyutlara ulaşacaktır. Sera etkisinin potansiyel sonuçları felaket niteliğindedir. Şu anda alınacak tedbirler kamu bilincini yükseltme, ulusal politakalar için destek sağlama, emisyon artışını yavaşlatmak için çok uluslu geliştirme gibi süreçlerin uygulanmasıdır. Hiçbir ülke önlemleri tek başına alacak kadar yeterli güce sahip değildir çünkü gaz salınımı tüm yeryüzünden yapılmaktadır ve tüm dünyayı ilgilendiren bir konudur. Şu anda sera gazının etkisini yok etmek mümkün değildir, ama bu etkiyi minumum seviyeye düşürmek ve olabildiğince küçük zararlarla atlatmak olanağı vardır, bunun için gerekli olan anlaşmalara, protokollere tüm ülkelerin destek vermesi gerekmektedir. Bu hızla iklim değişikliği devam ettiğini düşünürsek yeni nesillerin açlıkla sıkıntıyla başbaşa kalmaları içten bile değildir, çünkü dünyamız tehdidin boyutlarını şimdiden hissetmeye başlamıştır.

6 Özellikle kullanacağımız alternatif kaynaklar sera gazı salınımı önemli oranda düşürebilir bunlardan bazılarını sıralarsak alternatif yakıtlar olarak biodizel, biyogas rüzgar, güneş enerjileri bunlara örnek olarak verilebilir fakat hızla sanayileşen dünyamızda bu enerjilerin gerekli ihtiyacı karşılamasını bekleyemeyiz, fakat fosil yakıt kullanımını minumum seviyeye düşürmek için önemli alternatif kaynaklar olarak değerlendirebiliriz. sonuç olarak küresel ısınmayı küresel felaketler zinciri olarak değerlendirebiliriz ve gerekli önlemler alınmadığı takdirde bu felaketlerin son halkası ise insan neslinin yok olmasına kadar uzanan zincirleme ve tehlikeli bir süreçtir. 5.KAYNAKLAR 1. Dr. Wojtek GALINSKI - Joanneum Araştırma Enstitüsü Joanneum Research Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım Değişikliği ve Ormancılık/Land Use Change and Forestry 2. Küresel ısınma su ve tarım kaynakları üzerine etkileri TMMOB ziraat mühendisleri odası Đst. şube başkanlığı 3. WCED açık tartışması, Oslo Haziran Türkiye iklim değişikliği kongresi Tikdek 2007 Đklim Değişikliğinin Toprak Özelliklerine Ve Sebze Tarımına Etkisi Alper Durak, Ali Ece Ortak geleceğimiz(dünya çevre ve kalkınma komisyonu) 7. Đklim değişlikleri: Tehlikede olan nedir? Michele Fabbri ekim 2003

7