7 nci Hava Kuvvet Komutanlığı. Eğitim Dökümanları

Transkript

1 7 nci Hava Kuvvet Komutanlığı Eğitim Dökümanları 1. Hafta Eğitimleri 1.7. İnişler Sayfa 1

2 İniş, her uçuşun sonunda mutlaka gerçekleşecektir. Harika geçen bir görevin sonunda, inişte yapılacak ufak bir hata, tüm başarıyı gölgede bırakabilir. Ayrıca kötü hava koşulları altında veya yüklü olarak iniş gerçekleştirmek veya en kötüsü, motorsuz olarak inmek, deneyim isteyen uygulamalardır ve eğitim gerektirir. Şimdi F-16 ile normal bir inişin nasıl yapılması gerektiğini inceleyelim. Normal İniş Normal bir iniş bile, yeterince karmaşıktır ve dikkat gerektirir. F-16 yı başarıyla indirmek için bol bol pratik şarttır. Aşağıdaki prosedürü bir alışkanlık haline getirerek başarılı inişler gerçekleştirebilirsiniz. 1. Son yaklaşmaya giriş Pisti baştan karşılamış olmanız gerekmektedir. Aksi takdirde inişi zora sokarsınız. Acil durumlar hariç, pisti en azından 15 mil mesafeden karşılayarak son yaklaşmaya başlayın. Başlangıç hızınız 300 knot tan fazla olmamalıdır. Yüksekliğiniz ise feet arasında olmalıdır. Sayfa 2

3 2. Alçalmaya başlama noktası Piste inmek için doğru yaklaşma açısı, normal inişlerde 2-3 derecedir. Piste yaklaşırken hızınız 300 knottan fazla olmamalıdır. Pistin size yakın olan başı, HUD da 3 dereceye geldiğinde, hızınızın 300 knot altında olduğuna emin olun ve tekerlekleri açın ( Klavye: G ), frenleri açın ( Klavye: B ) ve uçağın 160 knot a kadar yavaşlamasına izin verin. Bu sırada burnu yavaş yavaş kaldırarak, FPM yi pistin size yakın olan ucunda tutun. Daha sonra uçağı 160 knot civarı bir hızda tutmamız gerekecektir. Bunun için yaklaşık %75 devir yeterlidir. Ancak yük durumuna göre hız ve devir değişiklik gösterir. Yavaşlama esnasında, FPM, AOA göstergesi ile kesişmeye çok az kala gazı açarak % civarı bir devire getirin. Sayfa 3

4 FPM AOA Göst Derece Yaklaşma Açısı ve 11 derece AOA yı Tutturma Piste inmek için doğru yaklaşma açısı 2-3 derece ve AOA (Hücum Açısı) ise 11 derecedir. Tekerlekleri açtığınız anda, HUD da alt ortada AOA göstergesi belirir. İki ucu çıkıntılı dikey bir çizgidir. Üst uç, 11 derece AOA, alt uç 15 derece AOA ile uçtuğumuzu gösterir. Güvenli bir iniş için maximum AOA değeri 15 derece olmalıdır. FPM (Flight Path Marker) ımızı, bu çizginin üst noktasında tuttuğumuzda, doğru AOA değeri olan 11 derece ile piste yaklaşıyoruz demektir. Yaklaşma esnasında, FPM mizi pist başında tuttuğumuz sürece 3 derecelik yaklaşma açısını koruruz. Eğer pist başının 3 derecenin altına indiğini görürseniz, 3 derece süzülme yolundan yukarıdasınız demektir. Burnu yavaşça indirerek FPM yi pistin altına getirin. Pist başı 3 dereceye gelince yeniden yavaşça pist başına getirin ve hızınızı ayarlayın. Aynı şekilde, yaklaşma sırasında pist başının 3 derecenin üstüne çıktığını görürseniz, 3 derece süzülme yolundan alçaktasınız demektir. Hızınızı arttırarak burnu kaldırın ve FPM yi pist başının yukarısına doğru getirin. Yükselmenize gerek yoktur. FPM ufku geçmeden pist başının tekrar 3 dereceye gelmesini bekleyin. Pist başı 3 dereceye gelince FPM yi yavaşça pist başına getirin ve hızınızı ayarlayın. Gun Cross 8 derece yukarıda AOA (Hücum Açısı) 11 derece Yaklaşma Açısı 3 derece FPM 3 derecede ve Pistin başında Sayfa 4

5 4. Devir ile AOA Kontrolü İnişi sırasında FPM mizi, pistin yakın olan ucunda tutmaya çalışmalıyız. Hücum açısını 11 derecede tutmak için deviri arttırıp azaltın. Eğer FPM, aşağı düşmeye başlarsa, gücü çok az arttırın. Yukarı çıkıyorsa çok az azaltın. Bu şekilde uçağı güvenli aralık olan AOA arasında tutarken, FPM nin de pistin yakın ucunda olduğundan emin olun. Piste düzgün bir şekilde yaklaşmak, başarılı bir inişin püf noktalarındandır. 5. FLARE Manevrası Yükseklik 100 feet e indiğinde, çok yavaşça FPM mizi bu sefer kontrol kolunu (joystick) kullanarak pistin yakın olan ucundan uzak olan ucuna doğru kaydırırız. Bu harekete FLARE manevrası denmektedir ve son anda düşüş hızımızı azaltarak uçağın piste yumuşakça konmasını sağlar. FPM asla ufku geçmemelidir. Geçerse uçak yükselir ve iniş zora girer. Böyle bir durumda pas geçerek takrar deneyin. Flare Manevrası: Flare Manevrası Öncesi Yaklaşım Flare Manevrası Sonrası İniş Burun daha yukarı bakıyor AOA (Hücum Açısı Yaklaşım Açısı AOA (Hücum Açısı) Değişmez Flare manevrasında burun bir miktar yukarı kaldırılarak yaklaşım açısı düşürülür. Böylece yumuşak bir iniş yapılır. Hücum açısını sabit tutabilmek için manevra çok yavaşça yapılmalıdır. Aksi takdirde hücum açısı aniden artacak ve hava frenleri yere vuracaktır. Sayfa 5

6 6. Temas anında ilk kontrol. İlk anda, eğer yan rüzgar var ve bu yüzden piste açılı inmiş isek, pedallar yardımı ile (Rudder) uçağın açısı düzeltilir. Uçak hala hızlı iken pedallar yerde manevra yapmaya yardımcı olur. (Klavye: Ö ve Ç burada çalışmamaktadır). Örnekte 6 derecelik bir sola kayma söz konusu. İner inmez sağ pedal ile düzeltiyoruz. Dikkat: NWS henüz kapalı!!! 6. Gövde Freni Piste teker koyma ile beraber, uçağın burnunu yaklaşık 10 dereceye kaldırın, veya zaten oradaysa indirmeyin. Bunu yapmak için gun cross umuzu yavaşça HUD 10 derece dikey yükseliş çizgisine getiririz. Bu hareketi çok hızlı yaparsak, veya gazı kesmeden yaparsak uçağımız tekrar havalanabilir. Fren (Klavye: K )ve gövde freni ile birlikte yavaşlayın. Sayfa 6

7 8. Frenleme ve Taxi Uçak 100 knot hıza düşerken burun da artık yavaşça yere inecektir. Burun tekeri yere iner inmez, NWS (Nose Wheel Steering, Burun Teker Kontrolü) açarak (Klavye: SHIFT +. ) joystik yardımı ile uçağı yerde kontrol edin. Bundan sonra frenlerinizi ( Klavye: K ) kullanarak uçağı yavaşlatın, ve ilk taksi yolunu kullanarak pistten çıkın. Genel Bilgiler: Gerekirse ilk denemelerinizde ALT + H tuşlarına basarak iniş yardımcı çizgilerini açın. İnişlerde aceleci olmayın. İniş öğrenilmesi en çok pratik gerektiren konuların başında gelmektedir. Pratik yapmak için touch & go çalışın. Bir pistten kalkın, kalkıştan sonra hızı 300 knot a, yüksekliği 2000 feet e ayarlayarak 90 derece sağa dönün. 30 sn. böyle gidin. 90 derece daha sağa dönün. Pistin yanından geçeceksiniz. Sağınızdan pistin geçişini izleyin. Pist tamamen gerinizde kalınca 90 derece sağa dönüp 30 sn daha 300 knot hızla uçtuktan sonra 90 derece daha sağa dönün ve son yaklaşmaya girin. İnişte piste teker koyup düzeltmeyi yapınca derhal hava frenlerini kapatın, tam gaz vererek kalkın ve prosedürü tekrarlayın. Tüm dönüşlerinizi aynı şekilde yapın feet 300 knot Pisti sağınızda görün 2000 ft 300 knot Pisti artık arka çaprazınızda göremiyorsanız 90 derece sağa dönün knot hızla 2000 ft ten 30 sn uçun 300 knot hızla 2000 ft ten 30 sn uçun knot ve 2000 ft e ulaşınca 90 derece sağa dönün İlk Kalkış veya Teker koyar koymaz tekrar kalkış 2 1 Son yaklaşma ve iniş 8 Sayfa 7

8 Enstrümantal iniş, kokpit detay eğitiminde ayrıca işlenecektir. O yüzden motorsuz iniş eğitimine geçilmektedir. Motorsuz İniş F-16, motorsuz olarak süzülebilir. Motursuz inişlerde önemli olan, öncelikle motor durduğu anda, süzülerek iniş yapabileceğimiz kadar yakın bir havaalanı olup olmadığına karar vermektir. Bu kararı verirken, şu verileri göz önünde bulundurun: F-16 nın motorsuz süzülme hesaplamalarında, her 5000 feet irtifa için 7 mil gideceği hesaplanmaktadır. Hesaplama kolaylığı açısından, her 5000 feet irtifa için 5 mil gidebileceğimizi varsayalım. Bu durumda feet irtifada iken motorumuz durduğunda, 20 mil gidebileceğimizi varsayabiliriz. Tabi bunun için de uçağı 6 derece AOA ile uçurmamız, hızımızı da 210 knot civarında tutmamız gerekir. Öncelikle motor durduğunda tüm ekstra mühimmatı (ağırlığı) uçaktan atmalıyız. (Klavye: CTRL + J basılı tutun). Daha sonra görsel olarak yakın bir havaalanı olup olmadığına bakarız. Var ise, bu havaalanına yöneliriz. Yok ise, tacan kanallarından yakın olan bir tanesini tespit eder ve oraya yöneliriz. Sonuç itibarı ile, iniş için yeterli irtifada olduğumuzu kestirebiliyorsak, inişe başlarız. Normal iniş için yaklaşım açısı 2-3 derece iken, motorsuz inişte yaklaşım açısı derecedir. Yani oldukça dik bir yaklaşımdır. Motorsuz İniş Yaklaşma Açısı 7-17 derece Normal Yaklaşma Açısı 2-3 derece İniş sırasında, havaalanı çok yakınımızda da olabilir. O zaman nasıl bir yol izlemek gerekir? F-16 ile yapılacak 360 derecelik bir dönüş (210 knot ve 6 derece AOA) 7000 feet irtifaya mal olacaktır. Buna göre hesaplayarak, eğer fazladan bir 7000 feet iniz olduğunu görüyorsanız, dönüşünüzü yapın. Eğer bu kadar yüksekte değilseniz, ama pist hala gerekli yaklaşım açısı olan derece arasında değil ise, sağa ve sola manevralar yaparak yüksekliğinizi piste yaklaşmadan eritmeye bakın. Doğru açıyı tutturduğunuzda inişe devam edin. Hızınız artıyor ise, hava frenlerini kullanabilirsiniz. Ancak gerekli hız olan knot aralığına indiğinizde tekrar kapatmayı unutmayın. Bu arada, motorsuz olarak uçarken, uçağın hayati sistemlerine elektriği EPU ünitesi sağlamaktadır. Bu ünitenin özel rezerve yakıt ile çalıştığı ve bu yakıtın çok da fazla dayanmayacağı düşünülürse, iniş için çok da fazla vakit kaybetmememiz gerektiğini görürüz. EPU Yakıt Göstergesi kokpitte sağ alttadır. Sayfa 8

9 Motorsuz bir iniş aşağıdaki gibi görünecektir: Piste 11 derece yaklaşım açısı ve 210 knot ile yaklaşıyoruz. Mümkün olduğu kadar yaklaşım açısı ve hızımızı koruyoruz. FPM yi pistin biraz altına getiriyoruz ki çok uzun bir iniş yapmayalım ve pistten çıkarsak çok hızlı çıkmayalım. 500 feet e gelirken iniş takımlarını açıyoruz. Fakat uçakta yerterli güç olmadığından iniş takımlarını manual açma kolunu kullanarak açıyoruz. (Klavye: CTRL + SHIFT + ALT + G ) Tekerlekler açılırken flare manevrasına başlıyoruz. Hızımız fazla olduğundan ve yaklaşım açımız derece arasında olacağından, flare manevrası yüksek ve uzun olmaktadır. Bu manevrayı çalışınız. Sayfa 9

10 Flare devam, hız düşüyor. İnişten hemen sonra gerekirse düzeltme yapılır. Frenler çalışmayacağından burnumuzu mümkün olan azami derece 13 e getiriyoruz. Uçağı yavaşlatmaya çalışıyoruz. Yeterince yavaşlayınca burun düşer. Bu noktadan sonra pistte hafifçe zikzak yaparak mesafeden kazanın ve hızı düşürün. Pistten çıkarsanız, en güvenli açıya doğru çıkınız. Sayfa 10