Kültürlerarası Hemşirelik ile İlgili Deneyimlerimizi Paylaştık

Transkript

1 Kültürlerarası Hemşirelik ile İlgili Deneyimlerimizi Paylaştık Hazırlayan: Zuhal Demir International Hospital Hastanesi Pediatrik KVC Servisi Sorumlu Hemşiresi Hazırlanma Tarihi:

2 SAĞLIK NEDİR? Dünya Sağlık Örgütü sağlığı (1974); Yalnızca hastalık ve sakatlığın olmayışı değil; fiziksel, mental ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir şeklinde tanımlamıştır.

3 SAĞLIK NEDİR? SAĞLIK NEDİR? Sağlık ve sağlıklı kavramı her kişi için ayrı ayrı tanımlanmalı ve kişiyi oluşturan fiziksel, entelektüel, ruhsal, sosyokültürel, dinsel ve verimlilik durumları boyutlarından değerlendirilmelidir.

4 HASTALIK NEDİR? İnsan organizmasının çeşitli nedenlerden dolayı ruhsal, bedensel ve sosyal dengesinin bozulmasına hastalık denir. Hastalık yalnız biyolojik bir süreç olarak kabul edilemez. Çünkü aynı zamanda sosyal ve kültürel bir olgudur. Bir toplumda hastalık sayılan bir durum, diğer bir toplumda hastalık sayılmayabilir. Değişik kültürlerde bireyin hasta olarak kabul edilmesi, bazı ölçülere göre değerlendirilir. Örneğin; bireyin kendinden beklenen işi yapıp yapamaması, hastalığın o toplumda yaygın olması gibi ölçütler vardır.

5 SAĞLIK VE HASTALIĞI ETKİLEYEN KÜLTÜREL FAKTÖRLER Kültürel değişkenler, sağlık-hastalık ilişkisinde harekete geçirici faktörler olabilir. Antropolog, epidemiyolog ve sosyologların çalışmalarında ortaya çıkan kültürel faktörleri / değişkenleri şu şekilde sıralamak mümkündür.

6 Sağlık ve Hastalığı Etkileyen Kültürel Faktörler Ekonomik durum Aile yapısı Cinsiyet rolleri Evlilik örüntüleri Cinsel davranış Önleyici örüntüler Nüfus politikası Hamilelik ve doğum pratikleri Vücut imajındaki değişmeler Beslenme Giyinme stratejileri Kişisel Hijyen Konut düzenlemeleri Genel sağlık düzenlemeleri Meslekler Din Alışkanlıklar Kültüre bağlı stres Göçmen statüsü Madde kullanımı Boş zaman alışkanlıkları Ev hayvanları ve kuşlar Kendi kendini tedavi ve terapiler

7 SAĞLIK KÜLTÜRÜ Amerikan Hemşireler Derneği nde hemşirehasta beraberliğinde karşılıklı üç etkileşim belirtilmiştir: 1.Hemşirenin kültürü 2.Hastanın kültürü 3.Ortamın kültürü

8 SAĞLIK KÜLTÜRÜ SAĞLIK KÜLTÜRÜ Sağlık kültürü her bireyin ya da toplumun hayatı yaşama, kutlama, hayatta mutlu olma, acı çekme ve ölme biçimiyle ilgilidir. Bireyin salt sağlık bilgilerini edinmesi yeterli olmayıp, sağlıkla ilgili değerleri kavrama, yaşam biçimlerini geliştirme, öz değerlendirme yapabilme gibi temel becerilerinin de geliştirilmesi gerekir.

9 SAĞLIK KÜLTÜRÜ Sağlık kültürünü geliştirmede temel amaç, ülkenin sağlık düzeyinin yükseltilmesidir. Bu da ancak sağlık eğitimi standartlarının, iyi eğitilmiş ve bilinçli bireylerin kendi bilgi ve beceri özelliklerini uygulamaya koymaları ile sağlanabilir.

10 Transkültürel Hemşirelik Tanımı Hemşirelik bakımında kültürel evrensellik ve kültüre özgülük sağlayan, farklı kültürlerin karşılaştırmalı araştırma ve analizi üzerine temellenen, sağlık-hastalık, bakım, inanç ve değerlere saygılı bir şekilde, dünyada alt kültür ve kültürlerindeki farklılıkları analiz eden ve karşılaştırmalı çalışma üzerine odaklanan hemşireliğin bir kolu veya alt dalı olarak tanımlanmıştır.

11 Transkültürel Açıdan Hemşireliğin Dört Anahtar Kavramı 1.Hemşirelik; bireylere anlamlı, uygun, kültürel değerlere ve yaşam biçimine saygılı, insana yakışır bir hizmet sunmayı amaçlayan transkültürel hizmet veren bir meslektir. 2.Birey kültürel bir varlıktır, kültürel geçmişinden ayrı olarak düşünülemez. 3.Birey çevresiyle bir bütündür ve çevre kültürün ayrılmaz bir parçasıdır. 4.Sağlık kültürden kültüre değişen bir kavramdır.

12 Transkültürel Hemşirelik Hastaların gereksinimlerini etkili olarak karşılamada bazı araştırmacılar kültürel değerlerin, inançların, uygulama ve tutumların önemini vurgulamış ve bunların bütüncül yaklaşım için gerekli olduğunu bildirmiştir. Küçük etnik gruplar hakkında bilgi yetersizliği,onların gereksinimlerini karşılamada hemşirelerin yetersiz olmalarına ve bu nedenle olumsuz tutuma kaymalarına neden olabilmektedir.

13 Transkültürel Hemşirelik Hemşire eğer farklı kültürleri tanımazsa kendi kültüründen olmayan davranışları yanlış algılayabilir ve bunun sonucunda hasta ya da kendisi kültür şoku yaşayabilir. Hemşire farklı kültürlere ait bilgisini artırarak, hastalara kendi kültürlerine uygun ve ön yargıdan uzak bir bakım vererek kültürel şoku engelleyebilir.

14 VAKA-1 18 aylık hasta H. açık kalp ameliyatı olmak üzere babaannesi eşliğinde hastanemize yatırılmıştır. Haydar ın ameliyat öncesi özel solüsyonlarla yıkanması gerektiği tercüman eşliğinde babaanneye anlatılmış fakat ikna edilememiştir. Çocuğun ailesi sudan korktuğu ve ağlarken morardığı gerekçesiyle 9 aydır Haydar a banyo yaptırmamıştır. Fakat enfeksiyon riski açısından Haydar hemşireler eşliğinde vücut banyosu yapmak zorundadır.

15 Hemşirelerin Yaklaşımı Servis hemşireleri hasta H. nin oyuncaklarla oyalayarak ağlatmadan vücut banyosu yaptırdılar. Aslında Haydar sudan korkmuyordu. Babaanne doğuştan kalp hastası olan torununu kaybetmekten korkuyordu. Banyo yaptırıldığı ilk gün koridorda torunumu öldürüyorlar diye ağıt yakıp servisteki tüm hasta yakınlarını başına toplasa da diğer banyo günlerini sakinlikle ve mutlulukla karşıladı. Hatta hasta H. nin doğduğundan beri kesilmemiş saçlarını kestirmemize izin verdi.

16 Yaşanmış Sorunlar-2 VAKA-2 Hasta J. rektal sürüntüsünde VRE ürediği için sıkı temas izolasyonuna alındı. Babasına hasta j. nin odadan çıkmaması gerektiği, bulaşma riskleri ve önlemleri anlatıldı. Fakat baba tüm uyarılara rağmen kızını odanın dışarısına çıkartıyor, Irak tan gelen diğer hastaların yakınlarını odasına kabul ediyordu. Bu durum serviste VRE nin yayılma riskini artırma potansiyeli oluşturdu.

17 Hemşirelerin Yaklaşımı Hasta J nin babası hemşirelerin kendisine ve çocuğuna diğer hastalardan farklı muamele gösterdiklerini düşünüyordu, diğerleri torpilli olmalıydı. Zira Irak tan gelen çocuklar rahatlıkla koridorlarda koşup oynayabiliyorlardı. Algılama şekli fark edilince babaya tekrar eğitim vererek kendilerine neden izolasyon uyguladığımızı, bu önlemleri uygulamazsak ne gibi sonuçlar doğabileceğini, konuyu kavradığından emin olana kadar anlattık.

18 Hemşirelerin Yaklaşımı Hasta yakınlarının birbirilerinin odalarına sıklıkla girme alışkanlıkları olduğu için,bütün hasta odalarının kapılarına arapça ziyaret yasaktır yazısı asıldı. Zaman zaman hastaya kendimiz refakat ederek babanın hastane dışına çıkarak işsel izolasyon duygusunun ortadan kalkması sağlandı. Hasta J. ve babası mutlu bir şekilde ülkelerine döndüler.

19 VAKA-3 3 yaşındaki hasta M. sabah ameliyata alınacaktı. Hasta önlüğü giydirilirken koluna bağlanmış yeşil bez parçasını fark eden hemşire hastanın kolundan kumaşı çıkartmaya yöneldi. Annesi ısrarla bez parçasını çocuğun kolunda kalmasını istedi. Tercüman çağırılarak duruma açıklık getirildi. Türbeden alınmış olan bu bezin sayesinde ameliyatın iyi geçeceğine annenin inancının olduğu anlaşıldı. Anneyle işbirliği yapılarak bez parçası yastığın altına yerleştirildi. Hasta ameliyata yastığının altındaki bu bez parçasıyla indirildi.

20 VAKA-4 10 yaşındaki hasta M. ameliyattan sonra proteinden zengin gıda ile beslenmesi gerekiyordu. Fakat hasta M. öğünlerde kendisine getirilen yemekleri yemiyordu.çıkan yemek çeşitlerinin Irak mutfağına uygun olmadığı tespit edilerek menü içeriği değiştirtildi. Hasta M. kişisel olarak tercih ettiği yiyeceklerde belirlenip öğünlere eklendi.

21 Yaşanmış Sorunlar-5 VAKA-4 9 aylık hasta R. nın kalbindeki delik ameliyatla kapatılmıştı. Yoğun bakımda geçen iki gecenin ardından nihayet servisteki odasına ve annesine kavuşmuştu.fakat bir sorun vardı.hasta R. nın kalbini yormamak için sıvı kısıtlaması yapılacaktı. Anneye bu konuda eğitim verildi. Sıvı dengesi hesaplamalarda normal çıktığı halde hasta R nin ödemli olduğunu fark eden hemşire anneye tercüman eşliğinde sıvı yüklemesinin nelere yol açacağını anlattı. Anneyle yapılan görüşmede olaya açıklık getirildi.

22 Hemşirelerin Yaklaşımı Anne durumun tıbbi gerekliliğini kavrayamamış ve hasta R. ya fazladan mama içirmişti. Çocuk daha çok yiyip daha çabuk iyileşecekti. Hatta Kerbela dan getirdiği suyu çocuğun mamasına katıp şifa bulacaktı. Türbeden getirilen Su kaynatıldıktan sonra az miktarda çocuğa içirildi ve anne rahatlatlatıldı. Anne bundan sonraki dönemde hemşirelerle sıkı işbirliği yaptı.

23 SONUÇ VE ÖNERİ Farklı kültürlere sahip olan insanların,sağlık gereksinimleride farklı olabilir. Bütün bireylerin, kendi kültürel varlıklarını açıkça ifade etmeleri temel insan hakkıdır.tüm bireylerin kültürel değerlerine saygı duyulmalı ve bu doğrultuda gerekli hemşirelik bakımı verilmelidir. Ülkemizde sağlık hizmet kurumlarında ve hemşire yetiştiren okullarda çok kültürlü yaklaşımla, kültürler arası bakım açısından stratejiler, politikalar, eğitim programları ve eğitim yöntemleri gözden geçirilerek yenilikler için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.

24 Kaynaklar 1.Temel A.B. (2008). Kültürlerarası Hemşirelik Eğitimi, Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi,11:2 2. Tortumluoğlu G.(2004). Transkültürel Hemşirelik ve Kültürel Bakım Modelleri Örnekleri, Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 8(2) Bozkurt G. (2006).Sağlık ve Hastalık Kültürü Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi,9(3).