AB Su Çerçeve Direktifi ve Nehir Havza Yönetim Planları. Canan AKIN İzmir, 2015

Transkript

1 AB Su Çerçeve Direktifi ve Nehir Havza Yönetim Planları Canan AKIN İzmir,

2 Su Çerçeve Direktifi Su Çerçeve Direktifi (SÇD) nin ana amacı iç yüzeysel suların, geçiş sularının, kıyı sularının ve yeraltı sularının korunması için 23 Ekim 2000 tarihli Avrupa Parlementosu ve Konseyi nin 2000/60 /Ec sayılı direktifidir. 2

3 Avrupa Birliği de, Birlik içerisindeki su kaynaklarının daha etkin ve verimli kullanılması amacıyla 2000 yılında Su Çerçeve Direktifi ni yürürlüğe koyarak, entegre havza yönetimini benimsediğini ilan etmiştir. Bütün yüzeysel sular, yüzeysel suların deniz suları ile birleştiği geçiş bölgeleri (delta ve körfezler) ve kıyı suları ile yeraltı sularının miktar ve kalite açısından korunması ve kontrol edilmesi için genel bir çerçeve çizen direktif için temel hedef, 2015 yılından önce Birlik içerisindeki tüm su kütlelerinde iyi su durumu na ulaşmaktır. Bu hedefe ulaşmada ise Nehir Havza Yönetim Planları uygulama aracı olarak kullanılmaktadır. 3

4 ağlantılı Diğer Direktifler Çavuş,

5 Su Çerçeve Direktifi nin Amaçları Su kaynaklarının daha fazla tahrip olmasının engellenmesi, korunması ve iyileştirilmesi, Su kaynaklarının uzun vadeli korunmasıyla sürdürülebilir su kullanımının sağlanması, Sucul ekosistemlerin ileri düzeyde korunmasının sağlanması ve iyileştirilmesi, Yeraltı sularında kirliliğin azaltılması ve daha fazla kirlenmesinin engellenmesi, Taşkın ve kuraklık etkilerinin azaltılması 5

6 Su Çerçeve Direktifi 5 temel prensibi şunlardır; - Bütüncüldür, - Entegre yaklaşımı uygulamaktadır, - Şeffaftır, - Ekonomik prensipleri dikkate almaktadır, - Ekolojiyi korumaktadır, 6

7 Su Çerçeve Direktifi (SÇD), aşağıdaki ana özellikler ile yeni bir yaklaşım getirmektedir: Nehirler, göller, kıyı suları ve yeraltı suları tüm suları korumaktadır. Tüm su kütlelerinin 2015 yılına kadar iyi durum da olması gibi kesin bir hedef koymaktadır. Su sistemlerinin politik sınırlarla sınırlanmadığı nehir havzaları bazında yönetim gerektirmektedir. Emisyon sınır değerleri ve kalite standartları için bütüncül bir yaklaşım getirmektedir. İlgili ülkeler ve kurumlar arasında sınırlar arası çalışma gerektirmektedir. Su yönetimi faaliyetlerinde sivil toplum kurumlarının ve kamuoyunun da dahil olduğu katılımcı bir yaklaşım gerektirmektedir. Tarım, endüstri, evsel ve diğer tüm kirlilik kaynaklarının azaltılması ve kontrolünü gerektirmektedir. Su ücretlendirme faaliyetleri ve kirleten öder prensibini, doğru ücretler ile, gerekli kılmaktadır. Çevreye bağlı olanların çevre ile ilişkilerinin dengelenmesini amaçlamaktadır. 7

8 SÇD Maddeler Madde 1 - Amaç Madde 2 - Tanımlar Madde 3 Nehir Havza bölgeleri(sınır aşan Bağlantılar) Madde 4 Çevresel hedefler Madde 5 - karekterizasyon Madde 6 Korunan alanlar Madde 7 içme suyu koruma alanları Madde 8 - izleme Madde 9 ekonomik analiz Madde 10 emisyon kontrolleri/kombine yaklaşım Madde 11 önlemler programı Madde 13 nehir havza yönetim planının aşamaları Madde 14 halkın katılımı Madde 16 öncelikli maddeler Madde 17 yeraltı suyu 8

9 9

10 10

11 Su Çerçeve Direktifinin Temel Kavramları (Madde-2: Tanımlar) Yüzey suyu: Yer altı suyu hariç iç sular; geçiş suları ve kıyı sularını ve aynı zamanda kimyasal durumları hariç bölgesel suları kapsamaktadır (WFD, 2000). Yer altı suyu: Toprak yüzeyinin altında doygunluk katmanında bulunan ve toprak ya da toprak altıyla doğrudan irtibat halinde bulunan bütün sular anlamına gelir (WFD, 2000). İç sular: Direktifte Yeryüzünün yüzeyinde duran ya da akan bütün sular ve bölgesel suların genişliğinin ölçüldüğü sınırın kara tarafında bulunan bütün yer altı suları biçiminde tanımlanmıştır (SÇD,2000). Diğer bir ifade ile iç sular kanallar, göller, nehirler, koylar ve bir ulusun tam egemenliğine tabi kıyılarına yakın koylar için kullanılan bir terimdir (Legal Dictionary,t.y.). Geçiş suları: Nehir ağzı civarındaki, kıyı sularına yakın olmaları ancak aynı zamanda tatlı su akıntılarından önemli ölçüde etkilenmeleri sonucunda kısmen tuzlu olma özelliğine sahip yüzey suyu kütleleridir (WFD, 2000). Örnek olarak haliç oluşumları verilebilir. Kıyı suları: Kıyı hattının karaya dönük yüzündeki yüzey suyu olup, her noktası, bölgesel suların genişliğinin ölçüldüğü sınır hattına en yakın noktadan 1 deniz mili (1852 m) deniz tarafında olan,uygun olan hallerde geçiş sularının dış sınırına kadar uzanan sulardır (WFD, 2000). 11

12 Akifer: Önemli bir yer altı suyu akışına veya önemli miktarlarda yer altı suyu çıkarılmasına izin veren yeterli gözeneklilik ve geçirgenliğe sahip yer altı katmanı ya da kaya katmanları veya diğer jeolojik katmanlar anlamındadır (WFD, 2000). Nehir havzası: Bir dizi yerüstü dereleri, nehirleri ve muhtemelen göller aracılığıyla yerüstündeki bütün akışların su güzergâhındaki belli bir noktadan tek bir nehir ağzı, haliç ya da delta aracılığıyla denize aktığı yeryüzü alanıdır. Nehir havza bölgesi: Nehir havzaları yönetimi için ana ünite olarak tanımlanan;bir ya da daha fazla komşu nehir havzalarının ilgili yer altı suları geçiş ve kıyı suları ile birlikte oluşturduğu kara ve denizalanı anlamındadır (WFD, 2000). İyi yüzey suyu durumu: Bir yer üstü suyu kütlesinin hem ekolojik durumu hem de kimyasal durumunun en azından iyi olduğu durum anlamındadır. (WFD, 2000). İyi yer altı suyu durumu: Bir yer altı suyu kütlesinin hem kalite durumu hem de kimyasal durumunun en azından iyi olduğu durum anlamındadır (WFD, 2000). Kalite durumu: Doğrudan ve dolaylı alımlar nedeniyle etkilenen bir yer altı suyu kütlesinin etkilenme derecesidir. 12

13 13

14 SÇD havza yönetim yaklaşımı (Yıldız ve Dişbudak, 2006) 14

15 Su Çerçeve Direktifinin Maddelerinin İçeriği Üye devletler SÇD yi iç hukuka aktarmak ve uygulamakla yükümlüdürler. Direktif kapsamında AB ülkelerinde suların nitelikleri için yeni hedefler ortaya konmakta ve bu hedeflere ulaşmak için uygulanacak yöntemler belirlenmektedir (Bilen, 2008; WFD,2000).Özetle SÇD uygulamaları ile yapılmak istenen: Daha fazla bozunmayı engelleyecek düzeyde bir çevresel koruma İhtiyatlılık prensibinin uygulanması, Etkin ve sürdürülebilir su kullanımının sağlanması, İçme suyu kaynaklarının korunması, Kazalara bağlı kirlilik etkilerinin azaltılması ve önlenmesi, Kirliliğin kaynakta yok edilmesi ve kirleten öder prensibinin hayata geçirilmesi, Suyun adil ücretlendirilmesidir (Bowman,2007, Neachtain, 2009). Pratikte ise; tanımlı nehir havzası bölgelerindeki tüm suların 2015 yılına kadar iyi duruma getirilmesini ve bunun sağlanmasında yüzey suları ve yeraltı suları için ekolojik hedeflerin ortaya konulmasını içermektedir. SÇD evsel, endüstriyel, tarımsal vb. her türlü su kullanımını etkilemektedir (Neachtain, 2009). 15

16 Su Çerçeve Direktifi nin Ana Prensipleri Suyun adil ücretlendirilmesi (2000/60/EC-Madde 9) Sürdürülebilir su kullanımı (2000/60/EC-giriş bölümü Madde 18, 19, 41) Uluslararası İşbirliği ve Yeni Su Birliği (2000/60/EC-Madde 3) Su herkesin konusudur (2000/60/EC-Madde 14) Su hassas bir kaynaktır (2000/60/EC-Madde 4, 8, 10, 11, 16, 17) 16 Örnek bir Nehir Havzasının resmedilişi (Bach vd. 2011)

17 Suyun adil ücretlendirilmesi (2000/60/EC-Madde 9): Su diğerleri gibi bir ticari varlık değildir ve bir miras olarak görülmelidir. Ancak, su hizmetlerinin maliyetlerinin karşılanması için ücretlendirilmesi gerekmektedir. Bu, suyun sürdürülebilir kullanımını sağlayacaktır. Direktifin prensibi kirletenlerin ödemesidir, çünkü sonuçta birileri kirlilik için ödemek zorunda kalmaktadır. Sürdürülebilir su kullanımı (2000/60/EC-giriş bölümü Madde 18, 19, 41): Birçok insan aktivitesi suyu etkilemektedir. Bu durum suyun korunması ve kirliliklerden kaçınılmasının önemini göstermektedir. Suya olan ihtiyacın artıyor olması da en önemli vedikkate alınması gereken bir durumdur. Bu nedenle, gelecek kuşaklar için yeterli su sağlayabilmek ve suyun yüksek kalitede olması için SÇD iyi bir şekilde uygulanmalıdır. Uluslararası İşbirliği ve Yeni Su Birliği (2000/60/EC-Madde 3): Su kütleleri sınırlarda durmadığı için suyu yönetmenin en iyi yolu SÇD ne göre uluslararası işbirliğidir. SÇD, bir havzadaki tüm ortakların yakın işbirliği içinde nehir havzalarını yönetmelerini gerektirmektedir. Bu durum, ilgili ülkelerin verilen zaman aralıklarında,sçd nin net hedeflerine ulaşacak ortak bir Nehir Havza Yönetim Planı oluşturmaları gerektiği anlamına gelmektedir. 17

18 Su herkesin konusudur (2000/60/EC-Madde 14): Farklı ülkelerin su kaynaklarını korumak amacıyla işbirliği yapmak zorunda oldukları gibi farklı sektörlerden aktörlerin de işbirliği yapmaları gerekmektedir. Su, evler, endüstri, tarım ve benzeri amaçlarla kullanıldığı için tüm paydaşların yasal hedeflere katılmaları gerekmektedir. Su hassas bir kaynaktır (2000/60/EC-Madde 4, 8, 10, 11, 16, 17): Su kaynakları tarım, endüstri ve evsel gibi birçok kullanımdan etkilenmektedir. Esas olarak SÇD, kirlilik kaynaklarının kaynaklarında engellenmesini ve tüm kirlilik kaynaklarının sürdürülebilir kontrolü için bir mekanizma oluşturulmasını gerektirmektedir. Direktif, yeraltı sularını da korumakta ve kalite ve kantitesi için kesin hedefler getirmektedir. Nehirler, göller ve kıyı suları için de kesin ekolojik hedefler getirmektedir. Günümüzde yüzey ve yeraltı sularının birçoğu kirlenmiş olsa da, SÇD ile hepsinin 2015 yılına kadar iyi durum a gelmesi hedeflenmektedir. 18

19 Direktifin 1. maddesinde, SÇD nin amacının, aşağıdaki hedeflerin gerçekleştirilmesine yönelik olarak iç yüzey sularının, geçiş sularının, kıyı sularının ve yer altı sularının korunmasına ilişkin bir çerçeve oluşturmak olduğu belirtilmiştir: Su kaynaklarının daha fazla tahribatının önlenmesi, korunması ve iyileştirilmesi, Su kaynaklarının uzun vadeli korunmasıyla sürdürülebilir su kullanımının teşviki, Sucul ekosistemlerin ileri derecede korunması ve iyileştirilmesi, Yeraltı su kirliliğinin zaman içinde azaltılıp, daha fazla kirlenmesinin engellenmesi, Sel ve kuraklık etkilerinin azaltılması. 19

20 Direktifin 3. maddesinde, üye devletlerin kendi ulusal sınırları içinde bulunan bireysel nehir havzalarını belirleyeceklerini ve bu direktifin amaçları doğrultusunda bunlarla ilgili birer nehir havzası bölgesi tahsis edecekleri ifade edilmektedir. (EC, 2000). Bu bölgeler tamamıyla coğrafi şartlar gereğince sınırları çizilmiş olan ülke içi veya ülkeler arası idari ve siyasi sınırlardan bağımsız bölgeler olacaklardır. Dolayısıyla, su yönetiminde siyasi sınırlar terk edilip nehir havzası sınırları esas alınarak, sınır ötesi işbirliği ilkesi benimsenmiştir. 20

21 Direktifin 4. maddesinde Direktifin yürürlüğe girdiği yıl olan 2000 yılından itibaren en geç 15 yıl içerisinde tüm Avrupa sularının iyi duruma (good status) getirilmesini öngörür (EC, 2000). Direktifin 4. maddesinde yüzey sularına yönelik olarak öngörülen hedefler: a) 15 yıl içinde iyi ekolojik ve kimyasal durum, b) ağır biçimde değiştirilmiş veya yapay sular bakımından 15 yıl içinde iyi ekolojik potansiyel ve iyi kimyasal durumdur. Yeraltı suları bakımından varılacak hedefler ise: a) 15 yıl içinde iyi miktar ve kimyasal durum, b) Ciddi yük trendlerinden dönüş, c) Kirletici madde girişinin engellenmesi ve sınırlanması d) Yer altı sularının durumunun kötüleşmesinin engellenmesidir. 21

22 Direktifin 8. Maddesi 1. Fıkrasına göre üye devletler, her bir nehir havzası bölgesi içinde su kalitesinin tutarlı ve kapsamlı bir genel görünümünü elde etmek için su durumunun izlenmesi amacıyla programlar hazırlamakla yükümlüdür. Bu izleme programları şunları kapsayacaktır (EC, 2000): Yüzey suları için ekolojik durum, kimyasal durum ve ekolojik potansiyel, Yer altı suları için, kimyasal ve kantitatif durum İzleme ile üretilen veriler su kütlelerinin beş sınıfta (yüksek, iyi, orta, zayıf ve kötü) değerlendirilmesine olanak sağlayacaktır. Geleneksel fiziko-kimyasal izleme yanında, bentik omurgasızlar, sucul flora (fitoplankton, pitobentos ve makrofitler) ve balık faunası gibi belirli biyolojik elementlerde izlenmek zorundadır. SuÇerçeve Direktifin de yüzey suları için gözetimsel izleme, operasyonel izleme, araştırıcı izleme ve korunan alanların izlenmesi olmak üzere dört çeşit izleme tanımlanmıştır (Wijk vd. 2003). 22

23 Yerüstü suları: Bu aşamada, Su Çerçeve Direktifi yerüstü sularının kategoriler ve tiplere ayrılmasını gerektirmektedir. Yer üstü suları dört kategoriye ayrılmaktadır: Nehirler, Göller, Geçiş suları Kıyı suları. Her kategori, ekolojik açıdan farklılık gösteren su kütlesi tipleri olarak alt bölümlere ayrılmıştır. NHYP lerde yalnızca kayda değer ölçülerdeki sular (alt havza > 10 km2, göl > 0,5 km2) karakterize edilmektedir. Küçük ölçüdeki sular birbirlerine eklenmekte veya karakterizasyon dışında bırakılmaktadır. Belirlenen su kütlelerinin sınırları bir liste veya harita ile gösterilir. 23

24 Su Kütleleri Büyük Ölçüde Değiştirilmiş Su Kütlesi Doğal Su Kütlesi Yapay Su kütlesi 24 Su kütlelerinin yapay, ağır şekilde değiştirilmiş ve doğal olarak belirlenmesi için karar şeması (Wijk vd. 2003)

25 Su kütlelerinin kategorileri belirlendikten sonra su kütleleri doğal su kütlesi, ağır şekilde değiştirilmiş su kütlesi ve yapay su kütlesi olarak sınıflandırılmaktadır. Ağır şekilde değiştirilmiş su kütleleri, hidromorfolojik olarak değiştirilmiş ve asla iyi ekolojik duruma gelemeyecek su kütleleri olarak tanımlanmaktadır. Kanallamanın ekolojiyi tamamen etkilediği kanallanmış nehirler ve reservuarlar (baraj gölü) ağır şekilde değiştirilmiş su kütlelerine örnek olarak verilebilir. Sonraki aşama, her bir yerüstü su kategorisi için nehir havzası bölgesindeki ilgili yerüstü su kütlelerinin tiplerine göre ayrılacağı tipoloji sisteminin oluşturulmasıdır. Tipoloji bir şekil bilgisi olup su ortamının morfolojik özeliklerine dayanmaktadır. Bu yaklaşımdaki ana fikir, herhangi bir yüzeysel su ortamında morfolojik özelliklerin kimyasal ve biyolojik niteliklerle yakından ilişkili olmasıdır. Tipleştirme çalışması su ortamlarının hidromorfolojik özelliklerinin tespit edilmesidir. 25

26 Sanayi, tarım ve turizm gibi insani faaliyetler baskı' olarak tanımlanmaktadır. Etki ise su kalitesinin bozulması ve göçmen balıkların geçiş yollarının kaybı gibi çevre üzerindeki baskıların sonuçlarıdır. Baskı ve etki analizi, verilerin var olup olmadığını tespit eden, veri kalitesindeki farklılıkları yansıtan çeşitli yöntemler ve veri kümelerine dayalı olarak yapılan bir çalışmadır. Çevresel etkilerin değerlendirmelerinde su kalitesi ve balık nüfusu gibi veriler kullanılmaktadır. Bazı değerlendirmelerde ise, çevresel etkiye yol açabilecek su çekim noktaları ve fiziksel yapıların (örn. bentler ve savaklar) konumu gibi çevre üzerindeki baskılar esas alınmaktadır (Çiçek, 2010). 26

27 Nehirler, göller, kıyı ve geçiş suları; büyük ölçüde değiştirilmiş ve yapay su kütleleri Tiplerin belirlenmesi Tipe özgü referans koşulların belirlenmesi Yerüstü Su Kütleleri Yeraltı suyu kütlesinin yeri ve sınırlarının belirlenmesi Yerüstü Su Kütleleri Yeraltı Suyu Kütleleri Yeraltı Suyu Kütleleri Önemli Su Yönetimi Konuları İnsani faaliyetlerden kaynaklanan yerüstü ve yer altı su kütleleri üzerindeki kayda değer orandaki baskı ve etkilerin değerlendirilmesi Noktasal kaynaklı kirlilik Yayılı kaynaklı kirlilik Suyun miktar durumu üzerindeki baskılar Suyun durumu üzerindeki insan faaliyetlerden kaynaklanan diğer etkilerin analizi 27

28 Havzanın büyüklüğü, jeolojik yapısı, yükseltisi, nehrin içinde aktığı topografik şekil, yatak meyli, su miktarı ve hızı, suda taşınan sürüntü ve askıdaki madde miktarı ve diğer pek çok yapısal özellikleri söz konusu havzanın morfolojik ve hidromorfolojik nitelikleridir (Bilen, 2009). Su kütleleri için tip A ve tip B olmak üzere 2 tip değerlendirme faktörü vardır. Tüm su kütleleri aşağıda belirtilen kriterlerin kombinasyonu ile tiplere ayrılmaktadır: Kategori (nehir, göl, geçiş suları, kıyı suları) Eğim (nehirler) Jeoloji Büyüklük (kanal genişliği / yüzey alanı) Tuzluluk Nehre bağlantı (göller) Enlem / boylam Rakım Tamponlama kapasitesi Geçiş ve kıyı suları için: gelgit etkisi. 28

29 SÇD doğrultusunda yeraltı sularının ilk karakterizasyonu aşağıdakileri tanımlamalıdır: Yeraltı suyu kütlelerinin yeri ve sınırları, Yeraltı suyu kütleleri üstündeki baskılar; Yaygın kirlilik kaynakları, Noktasal kirlilik kaynakları, Çekimler, Yapay su basımları. Yeraltı suyunun beslendiği ortamın genel karakteristiği, Karasal ve sucul ekosistemlere doğrudan bağlı olan yeraltı suyu kütleleri. Risk altında oldukları belirlenen yeraltı suyu kütleleri için ileri düzeyde karakterizasyon yapılması gerekmektedir. Bu, varolan risklerin daha detaylı bir değerlendirmesini sağlamak ve Su Çerçeve Direktifi Madde 11 de bahsedilen alınması gereken önlemleri ortaya çıkarmak için yapılmaktadır. 29

30 Avrupa Birliği nin su politikalarını 26 madde ve 11 ek ile sunan Su Çerçeve Direktifi nin giriş kısmında Su alışılmış bir ticari mal değildir. Aksine korunması, savunulması ve uygun şekilde muamele edilmesi gereken bir mirastır. ifadesi yer almaktadır. Direktif, bu temel ilkeden hareketle yeni ve bütüncül bir yaklaşım öngörmektedir. 30 Bütüncül Su Kaynakları Yönetimi (Bilen, 2008)

31 Su Çerçeve Direktifi nin savunduğu temel ilkelerden birisi de kirleten öder prensibi dir. Madde 9 a göre, üye ülkeler ekonomik analizi ve kirleten öder prensibini dikkate alarak su hizmetleri için maliyet geri dönüşümü prensibini hayata geçirmeleri gerekmektedir. Bu çerçevede, Madde 9 da iki hedef tanımlanmıştır. Buna göre üye devletler 2010 yılına kadar aşağıdaki hedefleri sağlayacaklardır; Su fiyatlandırma politikalarının, su kaynaklarının verimli kullanımı için yeterli teşviki sağlaması ve dolayısıyla çevresel hedeflerin gerçekleştirilmesine katkıda bulunması gerekmektedir. En azından endüstriyel, evsel ve tarımsal kullanım olarak ayrılmış farklı su kullanımlarının ekonomik analize dayalı olarak su hizmetleri maliyetlerinin geri dönüşünün sağlanması gerekmektedir (EC, 2000). 31

32 Direktifte değinilen diğer bir ilke, Madde 14 te bahsi geçen halkın katılımı prensibidir. Bu prensibe göre, üye devletler, Su Çerçeve Direktifi nin uygulanmasına, özellikle nehir havzası yönetim planlarının hazırlanması, gözden geçirilmesi ve güncelleştirilmesine bütün ilgili tarafların aktif biçimde dâhil olmasını teşvik edeceklerdir (EC, 2000). 32

33 Direktifin 18. maddesinde, suyun Birlik çapında korunması ve sürdürülebilir kullanımına yönelik temel ilkelerin ve yapıların koordine edileceği, birleştirileceği ve uzun vadeli olarak geliştirileceğine vurgu yapılmış ve bununla birlikte Birliğin su politikasının şeffaf, etkin ve uyumlu bir hukuki çerçeveye gereksinim duyduğu ve SÇD nin kabulü ile Avrupa Birliği için genel ilkelerin ve bir eylem çerçevesinin ortaya konduğu belirtilmiştir. 33

34 Su Çerçeve Direktifi yerüstü sularının kategoriler ve tiplere ayrılmasını gerektirmektedir. Yer üstü suları dört kategoriye ayrılmaktadır: nehirler, göller, geçiş suları ve kıyı suları. Her kategori, ekolojik açıdan farklılık gösteren su kütlesi tipleri olarak alt bölümlere ayrılmıştır. NHYP lerde yalnızca kayda değer ölçülerdeki sular (alt havza > 10 km2, göl > 0,5 km2) karakterize edilmektedir. Küçük ölçüdeki sular birbirlerine eklenmekte veya karakterizasyon dışında bırakılmaktadır. Belirlenen su kütlelerinin sınırları bir liste veya harita ile gösterilir. Su kütlelerinin kategorileri belirlendikten sonra su kütleleri doğal su kütlesi, ağır şekilde değiştirilmiş su kütlesi ve yapay su kütlesi olarak sınıflandırılmaktadır. 34

35 Nehir Havzası Şeması 35

36 Yeraltı Suları 36

37 Akiferler Kıyı Suları Haliçler 37

38 SÇD Madde 11 de bahsedilen alınması gereken önlemleri ortaya çıkarmak için yapılmaktadır. Bu karakterizasyon aşağıdakileri içermektedir (Wijk vd. 2003): Yeraltı suyu kütlesinin jeolojik karakteristikleri (büyüklük ve jeolojik birimin türü), Yeraltı suyu kütlesinin hidrojeolojik yapısı (geçirgenlik, sızdırganlığı, sınırları, vb.), Yeraltı suyu kütlesinin beslendiği toprak tabakasının karakteristiği (kalınlık, geçirgenlik, sızdırganlık, emicilik karakteristikleri), Yeraltı suyu kütlesinin tabakalaşma karakteristikleri, Yeraltı suyu kütlesinin bağlı olduğu yüzey suyu kütleleri ve karasal ekosistemlerin listesi, Yeraltı suları arasında ve ilgili yüey suları ile olan su değişimi miktarı ve yönü ve yıllık ortalama beslenmenin hesaplanabilmesi için yeterli veri, Yeraltı suyunun kimyasal içeriği. 38

39 Yerüstü suları için baskı türleri genel olarak aşağıdaki gibidir: Kentsel yerleşim, sanayi tesisleri, tarımsal uygulamalar ve diğer insan faaliyetleri nedeniyle ortaya çıkan noktasal ve dağınık kirlilik, Kentsel, tarımsal su ihtiyaçlarını karşılamak için kullanılan sular, bu suların miktarlarında mevsimsel değişimler ve dağıtım sistemlerindeki kayıplar, Su miktarının düzenlenmesi ve su nakli için yapılan tesisler, Su ortamlarında yapılan diğer morfolojik değişimler, Kentsel, sanayi ve tarımsal arazi kullanımları, ormanlık alanlar ve balıkçılık yapılan bölgeler, İnsanlar tarafından gerçekleştirilen diğer faaliyetler. 39

40 Yeraltı suları için tespit edilmesi gereken önemli baskı ve riskler ise aşağıda gösterilmiştir: İçme suyu, sanayi, tarım ve diğer amaçlarla çekilen suların miktarsal değerleri ve kimyasal nitelikleri, Yeraltı sularına karışan suların konumları, hacimleri ve kimyasal bileşimleri, Yeraltı suyu beslenme alanında yer alan arazi kullanım şekilleri, Yeraltı su seviyesindeki değişimler 40

41 Muafiyetler Nihai tarihin uzatılması (4.4. maddesi) Gerekli iyileştirmelerin verilen süre içerisinde gerçekleştirilememesinin sebebi Orantısız Maliyet Doğal Şartlar Daha esnek hedefler (4.5. maddesi) o o o o o o o Teknik Uygunsuzluk Maliyet fayda analizi Faydaların değerlendirilmesi Sosyal ve sektörel etkiler Hiçbir eylem gerçekleştirmemenin sonuçlarının değerlendirilm Maliyetin dağılımı Alım gücü Maliyet etkinlik Fiziksel karakterinde meydana gelen değişiklik sonucu su durumundaki bozulmanın önlenememesi (4.7. maddesi) Doğal sebepler veya mücbir sebeplerden dolayı su durumunda geçici bozulma (4.6. maddesi) Fiziksel karakterinde meydana gelen değişiklik sonucu su durumundaki bozulmanın önlenememesi (4.7. maddesi) İnsani faaliyetlerden büyük oranda etkilenen su kütleleri veya doğal koşulları sebebiyle; o Teknik Uygunsuzluk o Orantısız Maliyet Makul olarak öngörülemeyen durumlar 42

42 Sınır Aşan Sular Su çerçeve Direktifinin 35. maddesi uyarınca suyun kullanımının sınırları aşan etkilerinin olabileceği bir nehir yatağında, bu Direktif uyarınca oluşturulan çevresel objektiflerin gerçekleştirilmesi şartları ve özellikle bütün önlem programları bütün nehir yatağı bölgesi için koordine edilmelidir. Topluluk sınırlarını aşan nehir yatakları için, Üye Devletleri ilgili üye olmayan Devletlerle uygun koordinasyonu sağlamaya çaba göstereceklerdir. Bu Direktif su koruma ve yönetimi hakkındaki uluslararası sözleşmelerden, özellikle Sınır aşan su yolları ve uluslararası göllerin korunması ve kullanımı hakkında 95/308/EC sayılı Konsey Kararıyla onaylanan, Birleşmiş Milletler Sözleşmesi nden doğan Topluluk yükümlülüklerinin uygulanmasına katkıda bulunacaktır. 43

43 44

44 Nehir Havza Yönetim Planı: Su havzasındaki su kaynaklarının ve canlı hayatının korunmasını ve geliştirilmesini sağlamak; bozulmasını önlemek üzere su kaynakları için sürdürülebilir koruma kullanma dengesi gözetilerek havzanın bütünü esas alınarak hazırlanan planlardır. Nehir Havzalarının ve Nehir Havza Bölgelerinin belirlenmesinden sonra, Direktifte üç aşamalı bir süreç öngörülmektedir. Birinci aşamada, her nehir havza bölgesinin karakteristik özellikleri analiz edilecektir. İkinci aşamada, her nehir havza bölgesi için tedbirleri içeren programlar belirlenecektir. Son aşamada da Nehir Havzası Yönetim Planları oluşturulacaktır. 45

45 Su Çerçeve Direktifi, Nehir Havza Yönetim Planlarının hazırlanmasında aşağıdaki unsurları gerektirmektedir: Nehir havzasının karakterizasyonu İnsan aktivitelerinin önemli baskı ve etkilerinin özeti Koruma alanlarının belirlenmesi ve haritalandırılması Nehir Havzası Yönetim Planı Aşamaları Nehir Havzası Özelliklerinin Belirlenmesi Önemli Baskı ve Etkilerin Özeti Korunan Alanların Belirlenmesi ve haritalandırılması İzleme Ağları ve İzleme Programları haritası Çevresel Hedefler listesi Ekonomik analizin özeti Önlemler Programının özeti Daha ayrıntılı programların kaydı Halkın katılımı ve bilgilendirme önlemlerinin özeti ve ortaya çıkan değişiklikler Yetkili makamların listesi İrtibat noktaları 46

46 Blueprint Belgesi AB Su Çerçeve Direktifi, Avrupa sularının kalite ve miktar açısından korunmasına ve iyileşmesine yardımcı olsa da, Avrupa ülkelerinde halen su konusunda bazı hedeflerin gerçekleşmesinde sıkıntılar yaşanmaktadır. Yaşanan bu sıkıntıların giderilmesi, Avrupa nın su kaynaklarının korunmasına yönelik eylemleri sekteye uğratan engellerle mücadele edilmesi ve mevcut politikanın kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesi maksadıyla Avrupa Komisyonu tarafından Blueprint Belgesi hazırlanmıştır. 47

47 Kaynaklar Akkaya, C., Efeoğlu, A., Yeşil, N. (2006). Avrupa Birliği Su Çerçeve Direktifi ve Türkiye de Uygulanabilirliği. Ankara: TMMOB Su Politikaları Kongresi, s Common Implementation Strategy forthe Water Framework Directive(2000/60/EC) Çavuş, A, (2014), Alt Ve Üst Ölçekli Planların Nehir Havza Yönetim Planları İle Entegrasyonu, Uzmanlık Tezi Çiçek, N. (2010). "Su Çerçeve Direktifi ve Büyük Menderes Nehir Havzası Yönetim Planı Örneğinde AB ve Türkiye Yaklaşımı", Yüksek Lisans tezi, Selçuk Üniversitesi. Guidance document no.3, AnalysisofPressuresandImpacts Guidance document no.7,monitoring underth ewater Frame work Directive Güneş, A. M. (2010). "Avrupa Birliği Su Çerçeve Yönergesi ve Türk Su Hukuku", Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (2): Kalkınma Bakanlığı, (2013). Onuncu Beş yıllık Kalkınma Planı ( ), Ankara. Özonat, Ç. (2013). Integrated River Basin Management: A Case Of Büyük Menderes River Basin. Yüksek Lisans Tezi, Middle East Technical University, Ankara. Yıldız, F. F. ve Dişbudak, K. (2006). AB Su Çerçeve Direktifi ve Havza Yönetimi Yaklaşımı Bağlamında AB Ortak Tarım Politikasında Su Yönetimi. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Türk tarım Dergisi, (167):

48 Teşekkürler Hazırlayan : Canan AKIN Jeoloji Yüksek Mühendisi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü canan_oner@yahoo.com 49