PROJE TABANLI DENEY UYGULAMALARI

Transkript

1 PROJE TABANLI DENEY UYGULAMALARI KONU: ASĐTLER VE BAZLAR DERS: ORTAÖĞRETĐM KĐMYA DENEYLERĐ DERS SORUMLUSU: PROF. DR. ĐNCĐ MORGĐL HAZIRLAYAN: NAZLI KIRCI HACETTEPE ÜNĐVERSĐTESĐ ANKARA 2007

2 PROJE HEDEF SORUSU: Besinler asit midir? HEDEF VE DAVRANIŞLAR: Hedef 1) Asit ve baz tanımlarını yapabilmek Davranışlar: 1) Arrhenius asit- baz tanımı yapılır. 2) Lowry-Bronsted asit- baz tanımı yapılır. 3) Lewis asit baz tanımı yapılır. Hedef 2) Asit ve bazların özelliklerinin açıklanarak ph tanımının yapılması Davranışlar: 1) Asit ve bazların özellikleri açıklanır. 2) Kuvvetli ve zayıf asit tanımları yapılarak örnek verilir. 3) Kuvvetli ve zayıf baz tanımları yapılarak örnek verilir. 4) ph ın tanımı yapılır. Hedef 3) Günlük hayattan asit ve baz örneklerinin verilmesi Davranışlar: 1) Günlük hayatta kullandığımız bazı asit ve baz örnekleri verilir. 2) Yediğimiz ve içtiğimiz asidik besinlerden birkaç örnek verilir. ÖĞRETME VE ÖĞRENME ETKĐNLĐKLERĐ: -Yediğimiz ve içtiğimiz besinlerdeki asitliği gözlemlemek amacıyla bir deney yapılır.

3 TEORĐK BĐLGĐLER: ARRHENIUS TANIMI Arrhenius, suda çözündüğünde H+ iyonu derişimini arttıran madde asit, suda çözündüğünde OH- iyonu derişimini arttıran madde bazdır şeklinde bir tanım yapmıştır.bu tanımın açıklamakta başarısız olduğu konu ise NH3 ünde baz olmasıdır.fakat OHiyonu vermez. LOWRY-BRONSTED TANIMI Tepkimesinde proton (H+ ) veren madde asit ; alan madde bazdır. LEWĐS TANIMI Bir kovalent bağ oluşturmak için elektron çifti veren madde baz,alan madde asittir. Asitlerin Özellikleri Tatları ekşidir. Turnusol kağıdını kırmızıya çevirirler. Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir. Metallere etki ederek, H2 gazı açığa çıkarırlar. Zn(K) + HCl(suda) ZnCl2(suda) + H2(g) Bazların Özellikleri Tatları acıdır. Turnusol kağıdını maviye çevirirler. Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir. Metallere etki etmezler. Kuvvetli asitler sulu çözeltilerinde % 100 iyonlaşarak hidronyum iyonu, H3O+ (H+(aq) şeklinde de yazılır) ve bir anyon oluşturabilen asitlerdir. Kuvvetli asitler : H2SO4 (sülfirik asidi), HNO3(nitrik asit), H3PO4 (fosforik asit), HClO4 (perklorik asidi) HCl, HBr, HI

4 H2O HCI(g) H (aq) + Cl (aq) Zayıf asitler genel olarak suda % 5 ten daha az iyonlaşırlar; yani karışımda baskın olan kısım iyonlaşmamış olan asittir. Kuvvetli asitlere oranla çok daha az miktarlarda H+(aq) iyonları oluştuğu için, zayıf asitler çok fazla reaktif değildirler. Suda tipik zayıf asit iyonlaşması Zayıf Asitler : HCN (hidrosiyanik asit), CH3COOH (asetik asit), H2CO3(karbonik asit), HF(hidroflorik asit) CH3COOH(aq) H (aq) + CH3COO (aq) Kuvvetli bazlar sulu çözeltilerinde hidroksil iyonu (OH ), ve bir katyon oluşturmak üzere %100 iyonlaşan bileşiklerdir. Kuvvetli Bazlar: 1A, 2A grubu elementlerinin OH li bileşikleri kuvvetli bazdır. KOH(potasyum hidroksit), NaOH(sodyum hidroksit), Ca(OH)2 (kalsiyumhidroksit) H2O NaOH(k) Na (aq) + OH (aq) Bazların büyük çoğunluğu zayıftır. Zayıf asitlerde olduğu gibi, zayıf bazlarda genel olarak %5 ten daha az oranda iyonlaşırlar. Sulu çözeltileri düşük derişimde OH (aq) içerdiğinden fazla reaktif değildirler. Zayıf Bazlar:NH3(amonyak), CH3NH2(metilamin) NH3(aq) H2O(s) NH4 (aq) + OH (aq)

5 ph ph bir çözeltinin asitlik veya bazlık derecesini tarif eden ölçü birimidir. 0'dan 14'e kadar olan bir skalada ölçülür.ph tanımı Hidrojen konsantrasyonunun eksi logaritması olarak verilebilir: ph = -log[h+] Bir maddenin ph değeri hidrojen iyonu [H + ] ile hidroksil iyonunun [OH - ] derişimlerinin oranına direk bağlıdır. Eğer H + derişimi OH - derişiminden fazla ise maddemiz asidik; yani ph değeri 7 den düşüktür. Eğer OH - derişimi H + derişiminden fazla ise maddemiz bazik; yani ph değeri 7 den büyüktür. Eğer OH - ve H + iyonlarından eşit miktarlarda mevcut ise, madde 7 ph değerine sahip olmak üzere nötraldir. ph Ölçümü: Yaklaşık bir ph belirlemesi, ph seviyesi değiştikçe değişik renk alan ph kağıtları veya göstergeleri ile elde edilebilir. Çözeltinin ph sına bağlı olarak renk değiştiren kompleks yapıdaki organik bileşiklere indikatör adı verilir. Kırmızı lahananın kaynatılmasıyla elde edilen mor çözelti indikatör olarak kullanılır.asidik çözeltilerde rengi pembeye, hafif alkali çözeltilerde ise yeşile döner. Kırmızı lahana antosiyanin maddesini içerir. Antosiyaninler, kırmızı-mavi bitki pigmentlerinin büyük bir grubudur 500'ün üzerinde antosiyanin bitkilerden izole edilmiştir. Bunların temel yapı taşı flavilyum iyonudur.

6 Şekil. 2 : Flavilyum iyonu, antosiyaninlerin temel yapıtaşı. Günlük Hayatımızda Kullandığımız Bazı Asit ve Bazlar Günlük hayatta kullandığımız sabun,çamaşır suyu,tuz ruhu,bazı ilaçlar,gazoz,sirke,tıraş köpüğü,cilt bakım kremi,ketçap gibi maddelerin yapısında asit yada baz bulunmaktadır. Bazı asit ve bazlar ise yediğimiz sebze ve meyvelerde doğal olarak vardır.ayrıca bazı besinlerin üretiminde de katkı maddesi olarak kullanılırlar. Bazı Besinlerdeki asitler; Sirke (asetik asit- CH3COOH ) ph=2,9

7 Limon suyu, portakal (sitrik asit-c6h8o7) ph=2,2 Coca cola, gazoz (Karbonik asit-h2co3) Domates (folik asit) ph=4,2 Şekerlemeler (Fumarik asit-c 4H4O4, Laktik asit-c3h6o3) Fumarik asit- Dengeleyici olarak kullanılır. Laktik asit-düzenleyici olarak kullanılır.(e270)

8 DENEY: Amaç: Besinlerimizin ph sının asidik olup olmadığını gözlemlemek. Araç-Gereçler: Jelibon, bonbon, yumuşak şekerlemeler Limon Domates Portakal Gazoz Sirke Kırmızı lahana Saf su Deney tüpü Baget Pipet Yapılışı: Đçersinde asit olup olmadığını gözlemlemek istediğimiz besinleri deney tüpü içerisine koyarız.đçerisine su ilave edip iyice karıştırırız. Bir indikatör kağıdının üzerine veya kırmızı lahanadan elde ettiğimiz çözeltinin içerisine damlatarak renk değişimini gözlemleriz. Sonuç: Yaptığımız deneyler sonucunda indikatör kağıdının veya indikatör çözeltisinin renk değişimine göre bu besinlerin ph sının asit olduğu gözlemlenmiş olur.