Gebelik ve Doğum Sonu Dönemde Cinsellik. Doç.Dr. Ayten Şentürk Erenel Gazi Üniversitesi sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü

Transkript

1 Gebelik ve Doğum Sonu Dönemde Cinsellik Doç.Dr. Ayten Şentürk Erenel Gazi Üniversitesi sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü

2 CİNSELLİK NEDEN ÖNEMLİDİR? Cinsellik ve duygular insan olmanın bir parçasıdır.

3 Tarih boyunca kadın cinselliği ve doğurganlığı Kama Sutra ve Venüs gibi pek çok figürde tasvir edilmiştir.

4 Cinsellik, insan olmanın temelinde var olan seks erotizm, cinsel kimlik, yönelim, toplumsal cinsiyet, haz ve üreme gibi bir çok alanı kapsayan bir durumdur. Cinsel sağlığın korunması ve geliştirilmesi temel insan haklarından birisi olarak ele alınması gerektiği vurgulanmaktadır (DSÖ 2001).

5 Dünya Sağlık Örgütü ne göre Cinsel Sağlık Cinsel Sağlık, cinselliğe ilişkin sadece hastalığın, işlevsizliğin veya azalmanın olmaması değil; duygusal, zihinsel ve sosyal iyilik hali olarak tanımlanmaktadır. Cinsel ve üreme davranışlarının; bireysel, toplumsal ve etik uyumlu bir biçimde kontrollü, Korku, suçluluk, utanç, yanlış yapma gibi cinsel yanıtı baskılayan ve cinsel döngüyü olumsuz etkileyecek psikolojik faktörler olmaksızın, Cinsel fonksiyonu olumsuz etkileyecek ve cinsel döngüyü bozacak organik bozukluk veya hastalıkların olmaması olarak tanımlanmaktadır.

6 Kadın Cinselliği Nelerden Cinsel Kimlik Cinsel Davranışlar, Psikolojik, Sosyal, Kültürel, Siyasal Manevi ve Dini Konular Fizyolojik Özellikler.. Etkilenir?

7 Gebelik ve Doğum Sonu Dönemde Kadın Cinselliği ; Hormonal Değişikliklerden Psikolojik Durumdan, Sosyo-Kültürel Faktörlerden Kendisinin ve Eşinin Cinselliğe İlişkin Bilgisinden Kendisinin ve Eşinin Cinselliğe Bakış Açısından Mitlerden Doğum Şeklinden, Müdahalelerden Beden İmajı Değişiminden

8 Gebelikte Cinsellik Nelerden Etkileniyor? Hormonlar Ruhsal durum Bulantıkusma Yorgunluk Fetüse zarar verme kaygısı, Memelerd e hassasiyet, Beden imajı

9 Dafna ve arkadaşları(2012) gebelerin cinsel motivasyonun ve kaygı düzeyinin hem eşlerinden hem de gebe olmayan kadınlardan daha yüksek olduğunu belirlemişlerdir.

10 Erenel ve arkadaşları(2011) kadınların %38.1 i nin gebelik öncesi cinsel ilişkiden her zaman zevk aldıklarını, %, 50.0 ının gebelikte nadiren cinsel ilişkide bulunduklarını, % sinin gebelikte hiç orgazm olmadıklarını, %5.1 inin ilk trimesterinde, %13.4 ünün ikinci trimestirde 58.6% sının üçüncü trimesterinde cinsel ilişkide bulunmadıklarını belirtmişlerdir.

11 Çorbacioğlu ve arkadaşları tarafından yapılan çalışmada(2013), Kadınların % 38.7 si, Eşlerinin %36.2 si gebeliğe zarar verebileceği endişesi ile cinsel ilişkide bulunmaktan kaçındıklarını belirtmişlerdir.

12 Sydow ve arkadaşları tarafından yapılan çalışmada (1993); Gebelikte gebelik öncesine göre cinsel ilişki sıklığında farklılık olduğu, Gebeliğin erken dönemi ve geç dönemi arasında da fark olduğu belirlenmiştir. Yorgunluk, bulantı ve kusmanın cinsel istek azlığını etkileyen faktörler olduğu belirlenmiştir.

13 Babadezeh ve arkadaşları (2013) çalışmalarında; Gebelikte cinsel istek (%69.7) ve ilişki sıklığında(%81.8) azalama olduğunu, Cinsel isteğin azalması nedenleri arasında; Fetusa zarar verme korkusu Cinsel ilişki sırasında ağrı Kocalarının kokusundan hoşlanmama

14 Khamis ve arkadaşları tarafından Mısırda yapılan bir çalışmada (2007) daha önce düşük yapmış olmanın gebelikte cinsel ilişki ile negatif yönde anlamlı bir ilişki olduğunu ortaya konulmuştur.

15 Khamis ve arkadaşları tarafından Mısırda yapılan bir çalışmada (2007) daha önce düşük yapmış olmanın gebelikte cinsel ilişki ile negatif yönde anlamlı bir ilişki olduğunu ortaya konulmuştur. Adinma ve arkadaşları tarafından Nijerya da yapılan bir çalışmada (1995) kadınların gebelikte cinsel ilişkide bulunmanın bebeğin iyi hissetmesine ve doğum kanalının genişlemesine yol açarak doğumu kolaylaştırdığına inandıkları belirlenmiştir.

16 Doğum Sonu Dönemde Cinsellik??? Psikolojik, hormonal ve kültürel faktörlerden etkilenir. Annelik rolüne adaptasyon, bebek bakımının getirdiği fiziksel ve duygusal sorunlar Yorgunluk, uyku düzensizlikleri Depresyon Perineal Hasar, Emzirme evlilik ilişkisi, beden imajı ve ağrı

17 Doğum sonu dönemde cinsel sorunların yaygınlığı %21-90 arasında değişiyor. En sık yaşanan sorunlar; Disparanoya Vajinal kuruluk Libidoda azalma

18 Doğum sonu dönem cinsel ilişkinin başlaması 1 hafta- 3 yıl arasında değişmektedir. Eşle iletişim Yeni rol ve sorumlu luklar, Yorgun luk Psikolojik Faktörler, Ağrı Beden imajı İnkontin anas Pelvik Taban Travması:

19 Doğum sonu sık karşılaşılan sorunlardan birisi disparonidir. Barret ve arkadaşları tarafından çalışmada kadınların ilk üç ayda %62 si 6. Ayda %31 i cinsel ilişkide ağrı yaşadıklarını belirtmişlerdir. Doğum sonu ilk üç aydaki ağrılı cinsel aktivite vaginal doğum ve önceki disparoni şikayetleri ile ilişkili bulunmuştur.

20 Signorello ve arkadaşları tarafından yapılan çalışmada perineal travma olan kadınlarda, -Cinsel memnuniyet, -Duyarlılık - Orgazm olmayanlardan düşük bulunmuştur.

21 Rogers ve arkadaşları ( 2009), kontrolsüz perineal yaralanma (ikinci ve üçüncü derece) olan kadınlarda cinsel işlevin daha olumsuz etkilendiğini, lubrikasyon sorununun daha fazla yaşandığını belirlemişlerdir.

22 Baksu ve arkadaşları(2007) cinsel aktivitenin sezaryen doğumlardan sonra epizyotomi yapılan doğumlara göre daha erken başladığını saptamışlardır.

23 CİNSEL SAĞLIĞIN DEĞERLENDİRİLMESİ NEDEN ÖNEMLİDİR??? Hemşireler sağlığın korunması ve geliştirilmesinden sorumlu sağlık çalışanlarıdır. Cinsel sağlık, sağlığın bileşenlerinden birisidir. Bireylerin/ Çiftlerin cinsel sorunlarının saptanması ve bilgi gereksinimlerinin giderilmesi önemlidir. Ancak çalışmalar hemşirelik bakımında hastaların cinsellikle ilgili bilgi ihtiyacına nadiren yer verildiğini ortaya konulmaktadır.

24 CİNSEL SAĞLIĞIN GELİŞTİRİLMESİ VE HEMŞİRELİK Bir çok hemşire cinsel değerlendirme ve danışmanlığın hemşirelik rolleri arasında yer aldığının farkındadır. Ancak bunu bir çoğu hemşirelik bakımına nasıl entegre edeceğine ilişkin güçlükler yaşamaktadırlar.

25 Hemşirelik bakımına hasta cinselliğinin entegre edilmesinin önündeki engeller ; Kurumsal, Bireysel Hasta ile ilgili faktörler yer almaktadır. (Morris MOngan).

26 Fernandez ve arkadaşları(2006) hemşireler ve diğer sağlık personellerinin hastalarının cinselliğine ilişkin görüşleri ve bu soruna ilişkin tutum ve güçlüklerinin belirlenmesi amacıyla yaptıkları çalışma sonucunda bütün sağlık çalışanlarının cinselliğini değerlendirmede güçlükleri olduğunu belirlemişlerdir.

27 Personelin cinsiyetine göre değerlendirildiğinde de kadın personelin erkeklerden daha fazla sorun yaşadıkları belirlenmiştir. Katılımcıların %82 si bu konuda yeterli yeterli bakım veremediklerini, %92 si ise bu sorunu gidermek için hiçbir girişimde bulunmadıklarını ifade etmişlerdir. Katılımcılar hastanın cinsel sağlığının orta düzeyde önemli olduğunu belirtmişlerdir.

28 Cinsellikle ilgili bakım vermeye engel olan faktörler nelerdir?? Bilgi eksikliği Sosyo Kültürel Faktörler Tecrübesizlik..

29 Magnan ve arkadaşları (2005)tarafından yapılan çalışmada hemşirelerin profesyonel bakımına engel olan faktörler arasında sosyal faktörler ve çalışma ortamı önemli rol oynadığı, Ayrıca hemşirlerin hastaların çok hasta olduğunu düşündüğü, anksiyetelerinin yüksek olduğu ve cinsel kaygılardan daha önemli sorunları olduğunu düşündükleri belirlenmiştir.

30 Hemşirelerin hastalarla cinsel sorunları hakkında konuşmalarındaki engellerden birisi de konuyu konuşmakta başarısız olacaklarına inanmaları ve bu konuyu öncelikli bir sorun olarak görmemedir. Hemşirelerin kişisel değerleri, inançları cinselliğe bakış açıları, bunu konuşmayı ahlaksızlık olarak görmeleri de bu konuyu konuşmalarındaki önemli engeller arasında yer almaktadır.

31 Kim tarafından Kore de yapılan çalışmada (2010), hastaların cinsel sorunları olmasına rağmen muhafazakar kültürel yaklaşım nedeniyle konuyu ihmal ettikleri belirlenmiştir. Genç hemşirelerin hastaların cinsel sağlık sorunlarını belirlemede ve bu konuda konuşmakta daha fazla güçlük yaşadıkları saptanmıştır.

32 Doğum Sonrası Bakım Kursu, 2 Aralık 2016, Ankara

33 CİNSEL SAĞLIĞIN BELİRLENMESİNE YÖNELİK DANIŞMANLIK NASIL OLMALIDIR??? Cinsellikle ilgili konularda soru sormadan önce danışanın/ bireyin genel sağlık durumunu belirlenmesine yönelik sorular sorulmalıdır. Obsterik öykü, Herhangi bir sağlık sorunu olup olmadığı, Alkol, sigara kullanımı, Aile öyküsü..

34 CİNSEL SAĞLIĞI DĞERLENDİRMEDE KULLANILAN MODELLER NELERDİR???? I. Plissit Modeli II. Kaplan Modeli III. Allow Modeli IV. Schover Modeli V. Alarm Modeli VI.Better Modeli

35 I. PLISSIT MODEL Annon(1976) tarafından geliştirilmiştir. Taylor ve Davis (2006) tarafından revize edilmiştir (Ex. Plissit). P Permission İzin verme LI Limitted Information Sınırlı Bilgi SS Specific Suggestion Özel Öneriler IT Intensive Therapy Yoğun Tedavi

36 Konuşulacak konuların planlanmasına izin verir. Konuşulacak konuları planlamasında ve gerekli bilgileri toplamada yardımcı olur.

37 PERMISSION-İZİN VERME Cinsel sorunların genellikle %70 i ilk aşamada çözümlenmektedir. Hastanın kaygıları ve sorunlarının üzerine eğilebilmek için de hastanın izin verilmesi gerekmektedir.

38 PERMISSION-İZİN VERME İzin verme ve sınırlı bilgi verme aşamaları birlikte olabilir. Kadın ve eşinin cinsel gereksinimlerini değerlendirmek için cinsel aktivitenin önemi ve cinselliğe yönelik endişe ve düşüncelerini ifade etmelerine izin vermeyi kapsar.

39 İzin verme Yaklaşımlar Örnek Sorular Açık uçlu sorular ile cinsel fonksiyon değerlendirilir Endişeleri, kaygıları hissettiklerini ifade etmesi için cesaretlendirilir Gebelik/ DS dönemde cinsel yaşantınızı nasıl etkiledi? Cinsellik sizin için ne anlam ifade ediyor? Cinselliğiniz hakkındaki endişelerinizi paylaşmak ister misiniz? Yargılayıcı veya tehdit edici olmayan, güven veren bir iletişim kurulur Danışanın duygu ve davranışlarının farkına varması sağlanmalıdır. Gebelik ve doğum sonu dönemde cinsel isteksizlik veya cinsel problemler gibi cinsel sorunlar sıklıkla yaşanır. Bu konuya ilişkin sormak istediğiniz bir soru veya sorununuz var mı? Cinsel ilişki sırasında siz ve eşiniz ne hissediyorsunuz?

40 LIMITTED INFORMATION (Sınırlı Bilgi) İzin verme aşamasında saptanan gereksinimlerini karşılamaya yönelik gereksinimler doğru ve sınırlı bilgi şeklinde verilir.

41 Sınırlı Bilgi Yaklaşımlar Hastalık veya duruma yönelik cinsel yaşamı etkileyen normal ve patolojik değişimler ile ilgili sınırlı ve doğru bilgi verilir. Örnek Cümleler Gebelikte cinsel isteğin azalmasının nedenlerinden birisi bulantı-kusma veya yorgunluk olabilir. Hastanın yanlış veya eksik bilgileri varsa düzeltilir. Hastanın bilmek istediği konular hakkında gerektiği kadar bilgi verilerek endişeleri giderilir. Gebeliklerde cinsel ilişkide bulunmanın gebelik veya bebeğe olumsuz etkisi yoktur. Emziren kadınlarda vaginal kuruluk sık karşılaşılan bir durumdur. Bu sorunu gidermek için kayganlaştırıcılar bulunmaktadır. Kullanmak ister misiniz?

42 SPESIFIC SUGGESTIONS (Özel Öneriler) Belirlenen sorunlara yönelik eşlere özel önerilerde bulunma ve eğitim vermeyi içerir. Danışmanın doğum sırasında veya sonrasında ortaya çıkacak normal değişikliklere ve riskli durumlar sonrası yaşanabilecek olası cinsel sonuçları üzerine önceden tahminlerde bulunması gereken daha yüksek bir uzmanlık düzeyi gerektirir.

43 Doğum sırasında, doğum sonrası dönemde cinsel yaşantınızı etkileyebilecek, biraz ağrıya neden olabilecek 3. derece yırtığınız oldu. Cinsel ilişkiye yeniden başlamadan önce biraz daha beklemek durumunda kalabilirsiniz veya uyarılma için daha fazla zamana ihtiyaç duyabilirsiniz. Bazı kadınlar bu amaca yönelik kayganlaştırıcı kullanarak sorunu çözüyorlar, bazıları sözle ve ya elle uyarılmayı tercih ederken bazıları ise cinsel ilişkiden kaçınıyorlar.

44 INTENSIVE THERAPY ( Yoğun Tedavi) Ayrıntılı danışmanlık yapılması gereken durumlarda hastanın veya partnerinin danışmana yönlendirilmesi gerektiği durumlarda uygulanır. Diğer aşamalarda fayda görmeyen çiftler uzman tarafından değerlendirilir.

45 MASLOW A GÖRE İNSAN GEREKSİNİMLERİ

46 Sonuç Olarak; Sağlık personelinin öncelikle bu konuda bendilerine ayna tutmaları Danışanların bilgi gereksinimlerini saptamalı, Danışmanlığı olabildiğince eşlere birlikte yaparak eşler arasındaki engellerin kaldırılmasına katkıda bulunmaları önemlidir.

47 TEŞEKKÜR EDERİM.