Patoloji laboratuvarını kurduk: (Daha) Đyi bir kesit

Transkript

1 Patoloji laboratuvarını kurduk: (Daha) Đyi bir kesit ve yayma için i in ne yapmalıyız? 8-99 Mayıs s 2010, ĐZMĐR Bu sunumda yer alan resimler yazarın n izni olmadan kullanılamaz. lamaz.

2 Daha Đyi Bir Kesit Daha Đyi Bir Boya Prof.Dr.Öner Doğan Đstanbul Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı

3 Dokuda Otolitik Değişiklikler Ülkemizde yaygın olarak görülür Genellikle hafif-orta derecededir Birinci basamak tanı aşamasında ağırlıklı olarak sorun oluşturmaz. Bu nedenle fazla dikkate alınmaz Đkinci aşama tanı ve antijenik incelemelerde, konsültasyon çalışmalarında sorun oluşturur

4 Dokuda Otolitik Değişiklikler Otolizin derecesine göre, dokunun türüne göre değişik sonuçlar Kesitte doku tanınmaz derecede erimiştir. Hafif durumlarda çeşitli değişiklikler görülür

5 Dokuda Otolitik Değişiklikler Hafif-orta derecede otolitik değişiklikler Nukleuslarda boyanmanın azalması, büzülme, parçalanma Stoplazmalarda dejenerasyon, sınırlarında belirsizlik, silinme Eosinofil baskınlığı Ekstrasellüler alanda genişleme, ödemli gevşek görünüm

6 Dokuda Otolitik Değişiklikler Kesitte doku tanınmaz derecede erimiştir. Nekrozdan nasıl ayırdedilir

7 Dokuda Otolitik Değişiklikler Nedeni Fiksasyon gecikmesi Fiksasyonun ve dehidratasyonun süre ve kalite olarak yetersizliği Fiksasyonun konvansiyonel ısı ile yüksek sıcaklıkta yapılması Düzeltilebilir mi? Hayır Engellenebilir mi? Evet

8 Dokuda Otolitik Değişiklikler Engellenebilir mi? Fiksasyonu derhal başlat (>30 dakika) Yeterli miktarda fiksatif içinde en kısa sürede patolojiye ulaştır Makroskopik diseksiyonu ve örneklemeyi geciktirme Kapsül, kan, mukus, feçes vb penetrasyonu engelleyici etkenleri kaldır. Örnekleme veya takibin başlaması ertelenecekse dokuları yeterli miktarda fiksatif içinde soğuk ortamda sakla

9 Dokuda Otolitik Değişiklikler Engellenebilir mi? Fiksatifi gerektiğinde değiştir. Fiksatifi ne zaman değiştireyim? Yeterli kalitede fiksatif kullan Yeterli kalitede fiksatif ne demek, nasıl temin edilir Örnekleme tekniği ile ilgili kurallara uy Doku örneğini 3mm den daha kalın alma Doku örneğinin kaset kapağı/kasete yapışıp kurumasına imkan verme

10

11 Dokuda-Hücrelerde-Kompartmanlarda Aşırı Volum değişiklikleri Oldukça yaygın, hemen tüm biopsilerde görülen bir durumdur Hafif şekilleri fark edilmez Belirgin formlarında yorum-tanı güçlükleri ve yanlışlıklarına yol açar. Çok sık görülen formu yetersiz fiksasyon+aşırı dehidratasyona bağlı büzülme En sık görülen formu zonal fiksasyon/dehidratasyona bağlı zonal volüm farklılıkları Nadir görülen formu yetersiz fiksasyon+yetersiz dehidratasyona bağı volüm artışı

12

13

14

15

16

17 Dokuda Formalin Fiksasyon Yetersizliği Alkolik Fiksasyon Baskınlığı Ülkemizde çok yaygın olarak görülen bir özelliktir. Nerelerde görülür? Formol/alkol karışımı fiksatif kullanımında görülür Zonal fiksasyon/zonal takip özellikleri taşıyan dokularda alkol zonunda görülür. Genellikle formalin fiksasyon süresinin yetersizliğine bağlıdır. Kalitesiz formalin fiksasyonu uygulanan durumlarda

18 Dokuda Alkolik Fiksasyon Baskınlığı Histo-sitomorfolojik özellikleri nelerdir Mikroskopta kesit ince imiş gibi görülür Hücreler abartılı olarak küçüktür. Nukleuslar küçük, büzülmüş, kromatin kaba-yoğun, koyu boyanır veya bulanık-isli görünümdedir Stoplazma küçük, büzülmüş, eosinofili artmış Hücreler ve kompartmanlar arası ayrışma var Parankim hücreleri ile bağ dokusu elemanları arasında ayrışma var

19 Dokuda Formalin Fiksasyon Süresinin Yetersizliği Alkolik Fiksasyon Baskınlığı Nukleuslar küçük, büzülmüş, kromatin kaba-yoğun, koyu boyanır veya bulanık-isli görünümdedir. Stoplazma küçük, büzülmüş,eosinofili artmış

20 Dokuda Alkolik Fiksasyon Baskınlığı Teknik uygulamalara etkisi nedir Aşırı dehidratasyon uygulanmamışsa kesit yapmada sorun yok Dehidratasyon agresif ise dokuda kuruma, kırılganlık artışı, kesit zor Zonal fiksasyon varsa kesit sırasında sorun olabilir Boya kontrastlığı iyi, eosin canlı, pembe dünya Glikojenin belirlenmesinde hafif-kısmi bir avantaj ĐHK da intermediate filamentlerin belirlenmesinde avantaj sağlar. Ancak pekçok antijen için belirsizlik ve standart dışılık söz konusudur

21

22 Dokuda Alkolik Fiksasyon Baskınlığı Patoloğun yorumuna etkisi nedir Patologların çoğu bu yapıya alışmıştır, sorun olarak algılamaz Bu yapıya alışmış patologlar normal takipli dokularda displazitümör kuşkusu duymaya başlarlar Zonal fiksasyon/zonal takipli dokularda hem teknik sorunlar, hem de mikroskop başında morfolojik ve antijenik bulguların yorumlanmasında sorunlar oluşur

23 Dokuda Formalin Fiksasyon Süresinin Yetersizliği Alkolik Fiksasyon Baskınlığı

24 Dokuda Formalin Fiksasyon Süresinin Yetersizliği Alkolik Fiksasyon Baskınlığı

25 Dokuda Formalin Fiksasyon Süresinin Yetersizliği Alkolik Fiksasyon Baskınlığı

26 Hipoosmolar asidik fiksatif ile tesbit Yetersiz dehidratasyon Nisbeten seyrek görülen bir tablodur (Çoğu kez preparat haline gelemez) Nedeni nedir? Fiksasyon gücü azalmış, osmolaritesi düşük, Asidik ph değeri taşıyan kalitesiz formaldehid kullanımı Fiksasyon sonrası yetersiz konsantrasyonlu alkollerle Ve /veya yetersiz sürede yetersiz dehidratasyon yapılması

27 Kalitesiz Formalin (Hipoosmolar asidik formalin) ile tesbit Yetersiz dehidratasyon Nedeni kalitesiz formalin ve düşük gradlı, kalitesiz alkoller kullanarak hızlı takip yapmak Nasıl anlaşılır Bloktaki dokunun özellikle orta kısmı, nemlidir Kesim zordur, kesit-doku bıçağa yapışır Kesit parçalı düzensizdir Bloğun orta kısım zamanla su kaybettikçe büzülür, bir süre sonra orta kısım çökmeye başlar Nüveler şişkin, umulandan büyük Kromatin bulanık Stoplazma şişkin, bulanık, sınırları belirsiz Bubbling artefaklar gözlenir

28 Kalitesiz Formalin (Hipoosmolar asidik formalin)ile tesbit Kalitesiz formalin ne demektir? Serbest aldehid miktarı düşük Polimerik aldehid miktarı yüksek (polioksi metilen) Metilen glycol miktarı yüksek Metanol miktarı yüksek Formik asit miktarı yüksek ph değeri asidik Osmolaritesi düşük Formalin çözeltisidir Kalitesizliğin Nedeni Nedir Formaldehid molekülünün kolayca kimyasal değişime uğraması Alınan çözeltinin çok uzun sürede, bekletilerek tüketilmesi Üretim aşamasında kalite ve standardın düşük olması

29

30

31 Normal fiksasyon ve dehidratasyon Hafif hiperosmolar fiksasyon Yeterli dehidratasyon Normal canlı hücre Formalin fikse hücre Hafif hipoosmolar fiksasyon Yetersiz dehidratasyon

32 Yetersiz fiksasyon, agresif/yetersiz dehidratasyon Yetersiz formalin fikse Agresif dehidratasyon Normal canlı hücre Yetersiz Formalin fikse hücre Yetersiz formalin fikse Yetersiz dehidratasyon

33

34

35

36

37

38 Formalin fiksasyon Agresif dehidratasyon Normal canlı hücre Koagülatif fiksasyon Koagülatif fiksasyon Agresif dehidratasyon

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48 Yetersiz Dehidratasyon Nerede-ne zaman görülür Belirgin derecede yetersizlik seyrek olarak görülür, mikroskopa ulaşamaz Hafif-orta derecede yetersizlik oldukça yaygındır. Doku örneğinin kalın alınması (orta zonda yetersizlik) Doku volümü/alkol volümü oranının yüksekliği Hızlı takip (Alkol istasyon sayısının azlığı, dehidratasyon süresinin kısalığı) Kullanılmış-kirli alkol kullanımı Son alkollerin yeterince konsantre olmaması Takip makinasında solüsyonların birbirine karışmış olması Nasıl anlaşılır Takip aşamasında iken dokunun beklenenden daha yumuşak olması Elle sıkma testinde yüzeyin nemli olması Şeffaflanma kontrol testinde yetersiz sonuç Gömme sırasında yumuşak, mat doku Blokta parafinin dokuyu yeterince sıkı sarmaması Kesim sırasında nemli, bıçağa yapışan, kesilemeyen doku Mikroskopik incelemede bütünlüğü olmayan parçalanmış kesit Nüve ve stoplazmada şişkin, bulanık, buzlu cam görünümü

49 Takip işlemleri ile ilişkili olumsuzluklar Yetersiz Dehidratasyon Nasıl Önlenir Doku örnekleri yeterince ince alınmalı Yeterli sayıda alkol istasyonu olmalı Alkol süreleri yeterli olmalı, dokuların büyüklük ve su içeriklerine göre ayarlanmalı Son alkol mutlaka absolu alkol olmalı Son alkol yeni yüklenmeli veya derecesi kontrol edilmeli Nasıl Giderilir Takip sırasında anlaşılırsa absolu alkole getirilip yeterince beklenir Gömme sırasında anlaşılırsa geri takip ile absolü alkole getirilip beklenir Kesim sırasında anlaşılırsa blok yüzeyinin iyice soğutularak kesilmeyi Başarısızlık durumunda geri takip Mikroskopi sırasında anlaşılırsa geri takip Geri takipte ksilende deparafinizasyon, en az iki istasyonluk absolu alkol uygulaması

50 Fiksasyona bağlı pigmentasyon artefaktları Formalin Pigmenti (Formen) En sık görülen şekli formalin pigmenti-formen dir. Daha nadir olarak civa, çinko, bakır vb metalik pigmentasyonlar Nasıl görülür Nisbeten yaygın olarak görülür Mikroskopta, doku seviyesi üstünde koyu renkli pigment parçacıkları Koyukahve-siyah renkli amorf/ kristaloid pigment Genellikle hafif-orta derecededir, tanı sorunu/hatası oluşturmaz Diğer pigmentlerle zaman zaman ayırıcı tanı sorunu oluşturabilir Sinir bozucudur Fotoğraf çekmede sorun olabilir Nerede görülür, Nedeni nedir Kanlı, hücreden zengin dokularda daha sık görülür. Nedeni asidik formalin fiksasyonudur.fiksasyon uzadıkça yoğunluğu artar Asidik formalin ve heme molekülünün oluşturduğu kompleksidir

51 Formalin Pigmenti (Formen) Nasıl Önlenir Mutlaka tamponlu formalin kullan Risk taşıyan dokularda tamponlu formalin, fenol formalin, formol kalsiyum kullan Eski-beklemiş formaldehit çözeltileri kullanma Doku volümü/fiksatif volümü oranına dikkat et Dokunun koyduğun fiksatifin rengi bulanık kızıl kahve oldukça fiksatifi değiştir Nasıl Giderilir Sature alkolik pikrik asit yöntemi kullanılır Kesit deparafinizasyonu sonrası absolute alkol, sature alkolik pikrik asit çözeltisinde 1-24 saat bekletilir, alkollerden geçip suya getirilerek boyaya giririlir

52

53

54 Hodgkin in parmak izi

55 Filiz in parmak izi

56 ĐTP?/MPH?

57

58

59 Aşırı dehidratasyon Hangi durumlarda görülür 1-Dehidratasyonun yüksek konsantrasyonlu alkollerle başlaması 2-Özellikle yüksek konsantrasyonlu alkollerde uzun süre inkübasyon 3-Absolü alkol süresinin uzunluğu makinanın absolü alkolde takılması, 4-Aseton kullanımı 5-Büyük ve küçük dokuların, su içeriği farklı dokuların birlikte takip edilmesi Önemli bir uyarı, takip makinası firmalarının uyguladıkları takip şemalarında son alkollerin süresi uzun tutulmuş. Absolu alkole göre değil %96 lık alkole göre düzenlenmiş. Bu programları doğrudan alıp son alkolleri %96 yerine absolu alkol olarak uygularsanız özellikle küçük dokularda kuruma artefaktı oluşuyor. Absolu alkol/aseton kullanan şemalarda absolu alkol süresi 1 saatten fazla olmamalıdır. Aksi durumda özellikle küçük dokular takırdar

60 Aşırı dehidratasyon Aşırı dehidratasyon varlığını takip ve kesit sırasında nasıl anlarız Dokuda sertleşme, kırılganlık artışı, elastikiyet kaybı Şekil bozuklukları, çökme alanları varlığı Mikrotomda kesit yaparken sert-rijit doku özelliği Kolay parçalanan/ufalanan dağılan kesit Kesit yaparken kurumuş ekmek kesme duygusu Kırıklı-akordeon şeklinde kesit gelmesi Aşırı dehidratasyon varlığını mikroskopta nasıl anlarız Düzensiz- katlanmış-kırışmış-kırılmış kesit Venedik panjuru Hücreler ve kompartmanlar arası ayrışmalar Piknotik görünümlü, hiperkromatik nükleus Büzülmüş stoplazma Eosinofilik boyanmada abartı

61 Aşırı dehidratasyon Nasıl engellenir Küçük ve büyük dokuları ayrı takip programı ile takip et Takibe mutlaka düşük dereceli alkollerle başla Absolü alkol süresini dokuya göre ayarla Takip sırasında dehidratasyon derecesini gerekirse elle ve gözle kontrol et Nasıl Giderilir Takip sırasında fark edilirse (makina takılmış) sulu alkol/su fazına dön. Gömme sırasında fark edilmişse ya devam et gör, ya da geri takip yap Mikrotom kesiti sırasında fark edilmişse, su/gliserin sür veya geri takip yap Mikroskopik inceleme sırasında fark edilirse geri takip

62 Aşırı dehidratasyon

63 Aşırı dehidratasyon

64 Aşırı dehidratasyon

65

66

67 Şizofrenik Fiksasyon ve Takip

68 Penetrasyon Hızı d=k. t %10 formalin için k=0.78 mm Etanol için k=1 mm Đst. Tıp Patoloji rutin takip makinaları %10 formalin 4 saat Etanol 6 saat

69 4 Saat %10 Formalin Fiksasyonu d= k. t d= d= 1.4mm

70 1,5 mm formaldehit, methy.glyc OTOLĐZ,3mm 1,5 mm formaldehit, methy.glyc 4 saatlik formalin fiksasyonu

71 Etanol Đle 6 Saatlik Dehidratasyon d= k. t d=1. 6 d=2.3mm

72 4 saat formaldehit, 6 saat alkol

73

74

75

76

77

78

79

80

81

82

83

84

85 Şeffaflaştırma yetersizliği Hangi durumlarda görülür? Tek başına ve belirgin derecede yetersizlik nadiren olur. (Anormal durumlar) Dehidratasyonun yetersiz olduğu her durumda ek olarak görülür Đstasyon sayısının, inkübasyon süresinin yetersiz olduğu takiplerde Hızlı takip Küçük dokular için hazırlanmış takip programı ile büyük dokuların takibi Kirli-kullanılmış ksilen kullanılan takiplerde Takip sırasında çözeltilerin birbirine karışması halinde Nasıl anlaşılır? Çoğunda dehidratasyon yetersizliği bulguları eşlik eder Takip aşamasında iken dokunun beklenenden daha yumuşak olması Elle sıkma testinde yüzeyin nemli olması Şeffaflanma kontrol testinde yetersiz sonuç Gömme sırasında dokunun yumuşak kıvamlı ve mat görünümlü olması Blokta, parafinin dokuyu yeterince sıkı sarmamış olması Kesim sırasında dokunun nemli ve bıçağa yapışan karakteri Kesitin bütün olarak çıkmaması,parafin ve dokunun ayrışması Mikroskopik incelemede bütünlüğü olmayan parçalanmış kesit Nüve ve stoplazmada şişkin, bulanık, buzlu cam görünümü

86 Nasıl Önlenir? Dehidratasyonun yeterli düzeyde yapılmış olması ilk şarttır ve vazgeçilemez Dehidratasyonu yetersiz doku nekadar uzun sürelerle ksilende tutulursa tutulsun Şeffaflaşmayacak ve buna bağlı olarak da parafinizasyon yetersiz olacaktır Đstasyon sayısı ve süreleri yeterli olmalıdır. Yeterlilik ne demektir? Şeffaflaştırma yetersizliği Elle takiplerde kontrol için şeffaflaştırma kontrol dokusu kullanılabilir. Kontrol dokusunun durumuna göre dehidratasyon- şeffaflaştırma aşaması uzatılır Nasıl Giderilir? Takip sırasında, bloklama sırasında veya kesim sırasında farketme becerisi olmalıdır. Farkedildiği andan itibaren geri takip yapılır Geri takipte, dehidratasyon veya şeffaflaştırma aşamasına kadar geri dönülür

87 Aşırı Şeffaflaştırma Hangi Durumlarda görülür Genellikle küçük dokuların büyük dokularla birlikte takip edildiği durumlardır Büyük dokular için yeterli olan süre küçük dokular için aşırıdır. Asıl sorunun dehidratasyon yetersizliği olduğu takiplerde. Tanı yanlış konulup şeffaflaşma yetersizliği sanılır. Süre uzatılır. Ancak sorun devam eder Şeffaflaştırma işleminin yüksek sıcaklıklarda uygulandığı durumlarda özellikle küçük dokular aşırı şeffaflaştırma hasarı görürler. Takip makinasının ksilende takılması Nasıl anlaşılır Takip ve gömme sırasında dokuda elastikiyet kaybı, sertleşme, büzülme, koyu esmer, bal mumuna benzer yapı özelliklerinin fark edilmesi Mikrotom kesiti sırasında düzensiz- katlanmış-kırışmış-kırılmış kesit Koyu boyanmış, büzülmüş, piknotik nükleus; büzülmüş koyu boyanmış stoplazma Dokuda aşırı dehidratasyon varsa bu sorunlar daha da belirginleşir. Eğer sorun dehidratasyon yetersizliğine bağlı ise ilişkili sorunlar da gözlenir

88 Aşırı Şeffaflaştırma Nasıl Önlenir? Dokuların öncelikle yeterli düzeyde dehidrate olması sağlanmalıdır. Ksilen istasyon sayısı ve inkübasyon süresi dokuların büyüklüğüne göre ayarlanmalı Đnkubasyon sıcaklığının yüksek olmasından kaçınılmalı Nasıl giderilir? Sorun dehidratasyon yetersizliğine bağlı ise dehidratasyon aşamasına geri dön Diğer durumlarda restorasyon güç. Özellikle küçük dokulardaki hasar kalıcı olabilir Kesit sırasında blok yüzeyine gliserol sürülebilir Su-sulu alkol düzeyine kadar geri takip denenebilir

89 Parafinizasyon yetersizlikleri Hangi durumlarda görülür Dehidratasyon ve/veya şeffaflaştırmanın yetersiz olduğu durumlar (yetersiz takip) Parafinizasyon süresinin ve/veya istasyon sayısının yetersizliği (hızlı takip) Ksilenin tamamen uzaklaştırılamaması (hızlı takip, vakum yetersizliği) Đnkubasyon sıcaklığının yeterli düzeyde yüksek olmaması Parafinin erime derecesi ile inkubasyon sıcaklığının uyumsuzluğu Parafinin kalite ve impregnasyon özelliğinin yeterli olmaması (uygun olmayan parafin) Aşırı yüksek sıcaklıklarda inkübasyon Nasıl Anlaşılır Gömme aşamasından önceki dönemde dokuda ksilen kokusu alınabilir. Gömme ve kesim sırasında Dehidratasyon/şeffaflaştırmanın yetersizliği ile ilgili bulgular eşlik edebilir Blokta dokunun parafin tarafından yeterince sıkı şekilde kavranmadığı görülür Kesim sırasında bazen doku bloktan kolayca ayrılır, düşer, çıkar. Kesildikten bir süre sonra doku büzülür, çöker, bloktan kolayca düşebilir Kesim sırasında doku ve parafin ayrışma eğilimi gösterir, uyumsuz hareket eder, kırıkşıksız bütün kesit almak güçtür

90 Parafinizasyon yetersizlikleri Nasıl Önlenir Dehidratasyon ve şeffaflaştırma işlemi yeterli düzeyde yapılmış olmalıdır Đstasyon sayısı ve inkubasyon süresi yeterli düzeyde olmalıdır Son parafin istasyonunda ksilen kokusu alınmamalıdır Vakum uygulaması ksilenin uzaklaştırılmasında yararlıdır Đnkubasyon sıcaklığı yeterli düzeyde yüksek olmalıdır Yeterli düzeyde saflaştırılmış kaliteli parafin kullanılmalıdır Aşırı yüksek sıcaklıklardan da kaçınılmalıdır. Nasıl Giderilir Parafin inkubasyonuna geri dönülür Yeterli kalitede uygun parafin içeren yeterli sayıda istasyonda,uygun sıcaklıkta yeterli süre beklenerek ve mümkünse vakum uygulanarak inkubasyon tekrarlanır Eğer sorun dehidratasyon ve/veya şeffaflaştırma yetersizliği ise uygun takip aşamasına geri dönülür.

91 Takip sırasında dokuların havada kalıp kuruması Nelerden kaynaklanır Takip makinasının mekanik-elektronik arızaları Makinaya çözelti yüklenmemiştir veya seviye düşüktür Takip sırasında elektrik kesintisi olmuştur Nasıl farkedilir Makina belirli aşamada takılmış olarak bulunur Bazı sistemlerde ve bazı durumlarda takip devam eder ve sonlanır Hata ancak kesin veya mikroskopi aşamasında farkedilir Takibin takılma evresine ve kuruma süresine göre kesim zorlukları olur Genellikle dokuda kırılganlık artışı, sertleşme gözlenir

92 Takip sırasında dokuların havada kalıp kuruması Nasıl önlenir-giderilir Dokuların rehidrate edilip tekrar takip edilmesi önerilmektedir 50 volüm su /30 volüm absolu alkol / 20 volüm /%0.05 lik sodyum karbonat karışımında 8-12 saat tutulup takip işlemine dehidratasyondan başlanır. Diğer bir yöntem : %70 alkol /Glycerol/Dithionite karışımında (70 ml/30 ml/1 gr) birkaç saat-bir gece bekletildikten sonra dehidratasyon aşamasından takibe başlanır. Diğer bir yöntem Ksilen (20-30 dakika) tetrahidrofuran (30-90 dak.), ksilen (10 dakika) parafin (3x30-45 dakika) Dokuların kuruduğu anlaşılmamış, kesim aşamasında şüphelenilmişse ve standart bir kesit elde edilemiyorsa doku deparafinizasyon aşamasını takiben yukarıdaki şemaya uygun şekilde geri takip edilir. Eğer fiksasyonun da yetersiz olduğu düşünülüyorsa tercihan koagülatif bir fiksatif içinde fikse edilerek ileri takibe geçilir.

93 Parafin gömme işlemindeki yetersizlikler Neden kaynaklanır /Nasıl anlaşılır /Nasıl önlenir-giderilir Dehidratasyon-şeffaflaştırma-parafinizasyonun yetersiz olduğu durumlar Parafin dokuyu tam sarmamış, doku ilgili değişiklikleri gösteriyor Fazla direnmeden ilgili hatayı gidermeye yönelik geri takip uygula Amaca ve dokuya uygun olmayan gömme parafininin kullanılması Bloktaki doku ile parafin arasında sertlik farkı vardır. Parafin dokudan hafif yüksek veya alçak seviyede olabilir Kesim sorunları oluşturabilir Uygun parafin kullan, uygun parafin nedir?

94 Parafin gömme işlemindeki yetersizlikler Gömme parafininin aşırı sıcak olması veya yeterince sıcak olmaması Elde-parmaklarda yanık. Donma süresinin uzaması Dokuda aşırı sıcaklığa bağlı boyanma hataları Döküm sırasında parafin soğuk ise donduğunda yeterince sertleşmez, yumuşaktır. Dokunun ince ayrıntılarına giremez, parafin-blok arası boşluklar olabilir. Uygun sıcaklıkta parafinle tekrar gömülür. Yüksek sıcaklığa bağlı hasar geri dönüşümsüzdür, bloğun daha derin katmanlarındaki kesitler ısıdan daha az etkilenir. Kes iste

95 Parafin blokta yabancı partiküller var, kesitlerde çiziklere yol açıyor Nedeni Yabancı partiküller içeren kalitesiz gömme parafini kullanılması Nasıl anlaşılır Blok yüzey ve içinde yabancı partiküller gözle görülebilir Bazıları kesit sırasında parafin çizikleri oluşturarak anlaşılır Parafin çiziklerinin boş parafin kesitlerinde de olması hatanın dokudan değil parafinden kaynaklandığını ğösterir. Ancak bıçak ucu hatalarında da benzer çizikler olabilir. Nasıl önlenir Kaliteli parafin kullan Gömme merkezini tercih et Parafini filtre et Parafin gömme işlemindeki yetersizlikler Nasıl giderilir Partikülün yerini belirle, bloğa-dokuya zarar vermeden çıkarabilirsen çıkart Kesimi zorlaştırıyorsa, gideremiyorsan bloğu uygun parafinle tekrar göm

96 Parafin gömme işlemindeki yetersizlikler Plastik doku kaseti ile gömme parafininin genleşme katsayısının çok farklı olması Nasıl anlaşılır Parafin blok, soğutulduktan sonra kendiliğinden, base mold dan çıkarırken,mikrotomda kesim yaparken plastik kasetten kendiliğinden veya küçük bir kuvvetle ayrılır Nasıl önlenir Parafin ve kaset alırken genleşme özelliklerinin uyumlu olmasına dikkat et Parafini ve/veya plastik kaseti değiştir Nasıl giderilir Değiştiremezsen parafinin gömme sıcaklığını değiştir, blok soğutmayı daha nazik yap

97 Parafin gömme işlemindeki yetersizlikler Dokuların hatalı pozisyonda bloklanması Nedeni Gömme parafini yeterince şeffaf değildir, gömme sırasında doku orientasyonu kötüdür. Nasıl anlaşılır Gömme sırasında parafin bulanıktır, gömülmekte olan dokunun pozisyonu yeterince kontrol edilemez Nasıl önlenir Parafin yeterince sıcak değildir, sıcaklık arttırılırsa berraklaşabilir Parafin yeterince saf değildir, daha kaliteli parafin kullan Nasıl giderilir Doku uygun parafin kullanılarak tekrar gömülür Parafin akımındaki düzensizlik, hava kabarcığı oluşumu

98 Parafin gömme işlemindeki yetersizlikler Parafin blokta hava kabarcığının bulunması Neden Parafin akımındaki düzensizlik nedeniyle blokta hava kabarcığı oluşumu Parafin dökülürken oluşan turbulans Parafin tankında hava varlığı Parafin musluğuna hava kaçağı Nasıl anlaşılır Blok içinde hava kabarcıkları vardır Kabarcığın yerine ve büyüklüğüne göre kesit sorunları oluşturabilir. Tank içinde hava kabarcığı görülebilir Akan parafin sütununda düzensizlik Nasıl önlenir Sıvı parafinin bir ortamdan diğerine aktarımında dikkatli ol Sıvı parafine katı/sıvı parafin eklerken dikkatli ol Parafin musluklarının bakımını yaptır

99 Parafin gömme işlemindeki yetersizlikler Gömme sonrası soğutma işleminin yetersiz ve çok yavaş yapılması Neden kaynaklanır Gömme merkezi ve soğutucu plaka kullanılmaması Gömme merkezinde soğutucu plakanın yetersiz soğutması Parafinin donma noktasının standartların dışında düşük olması Nasıl anlaşılır Mikrokristal yapısı yeterince küçük olmaz, parafin dokuyu yeterince saramaz Bloktaki parafin beklenenden daha yumuşaktır. Doku ile parafin arası geçişlerde bazen farkedilebilen kesintiler olur Kesim sırasında parfinin beklenenden daha yumuşak olduğu gözlenir Özellikle sert dokuların kesimi zordur. Bütün kesit sağlamak güçtür. Kesim sırasında doku ile parafin birbirinden ayrılma eğilimi gösterir, kesit katlanma eğilimi taşır, kesitin penset ile tutulup düzgün olarak suya atılması zorlaşır Nasıl önlenir-giderilir Gömme merkezi kullanılmalı Standartlara uygun parafin kullan Soğutucu plakanın yeterince soğuk olmasını sağla

100 Parafin gömme işlemindeki yetersizlikler Gömme sonrası soğutma işleminin çok hızlı ve aşırı yapılması Neden kaynaklanır Soğutma plakasının sıcaklığı çok düşüktür Bloklar yüksek sıcaklıktan aniden derin dondurucuya konulmuştur Nasıl anlaşılır Blokta çatlamalar, kopmalar olur (Kendiliğinden, basemoldan çıkarılırken, kesim sırasında) Parafin blok, plastik kasetten kendiliğinden veya küçük travmalarla ayrılır Bloktaki parafin beklenenden daha sert daha kırılgandır Alışılmışın dışında bir kesim tekniği gerektirebilir. (Daha yavaş kesi vurusu) Nasıl önlenir Standart gömme sıcaklıkları, ilk soğutma ve idame soğutma sıcaklıkları uygula Parafin değiştirildiğinde optimal sıcaklık düzeylerinin de değişebileceğini bil Nasıl giderilir Kırılmış veya kasetten ayrılmış bloğun tekrar gömülmesi Kesim sırasında doku yüzeyinin hafif ısıtılması Kesi vurusunun daha düşük hızda yapılması

101 Parafin gömme işlemindeki yetersizlikler Parafine gömme işlemin yeterince çabuk yapılmaması, Doku yüzeyi parafininin gömmeden önce donmuş olması Neden kaynaklanır Eli yavaş teknisyen Gömme makinasının kullanılmaması Parafin musluk arızaları Gömme platformunun (hot point) sıcaklığının yeterince yüksek olmaması Parafin erime/donma sıcaklığının düşük olması Takip parafini ile gömme parafininin erime sıcaklıklarının çok farklı olması Nasıl anlaşılır Soğutmanın yavaş yapılması ile ilgili özellikler ve sorunlar burada da geçerlidir. Parafinin dokuyu kavrama konusundaki yetersizliği daha belirgindir. Nasıl önlenir-giderilir Gömme işlemi kesintisiz bir şekilde hızla yapılmalıdır Gömülmeyi bekleyen dokular oda sıcaklığında değil sıcak platformda bekletilmeli Takip parafini ile gömme parafininin erime sıcaklıkları benzer olmalıdır

102 Parafin gömme işlemindeki yetersizlikler Blok kenerlarının birbirine paralel olmaması Hangi Durumlarda görülür Genellikle L demirleri veya eski yöntemlerle yapılan gömmelerde gözlenir Nasıl anlaşılır Blok kenarlarının paralel olmadığı gözlenebilir Bloğun mikrotoma sıkıca yerleştirilmesi, sabitlenmesi mümkün olmaz Bloğun mikrotomda sabitleme yetersizliği ile ilişkili sorunlar görülür Asimetrik kenarlar nedeni ile seri-kurdale kesit alınamaz veya güçlük çekilir Nasıl önlenir Gömme işleminde base mold sistemi kullan Nasıl giderilir Tekrar göm Kenarları sıcak bistüri ile keserek düzelt

103 Parafin gömme işlemindeki yetersizlikler Bloklama sırasında doku oryentasyonunun hatalı yapılması Hangi durumlarda görülür? Dokunun en geniş yüzeyinin blok kesim yüzeyine paralel olmaması (eğri döküm) Cidar dokularının, lümenli dokuların dik dök dokularının eğri dökülmesi Deri nin yanlış dökülmesi Mukozal doku örneklerinin, poliplerin yanlış dökülmesi Cerrahi sınır dokularının makroskopi sırasında istenilen özelliği yansıtacak şekilde örneklenmemesi, örneklerin parafine hatalı gömülmesi Çok sayıda küçük dokunun aynı bloğa seviye farkı olacak şekilde gömülmesi Takip ve/veya gömmede kullanılan parafinin yeterince şeffaf olmaması Gömme pensinin soğuk olması

104 Parafin gömme işlemindeki yetersizlikler Bloklama sırasında doku oryentasyonunun hatalı yapılması Nasıl anlaşılır? Kesim öncesinde, kesim sırasında ve mikroskopta bazı özelliklere bakılarak anlaşılır Nasıl Önlenir? Dokunun örneklenme ve bloklanma kurallarının belirlenmesi Kuralların örneklemeyi ve bloklamayı yapan patolog ve teknisyen tarafından bilinmesi Mümkünse tek bloğa çok sayıda dokuyu gömme Bazı dokular için (endoskopik mukoza), takip öncesi jelatine gömme sistemi kullan Döküm parafini, döküm sıcaklığında berrak olmalıdır. Parafin sıcaklığının düştüğü, parafinin bulanıklaştığı durumlarda gömme yapma Sıcak pense kullan. (Elektrik ısıtıcılı pense)