T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
|
|
- Gonca Gönül
- 8 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) KİMYA TEKNOLOJİSİ ALİFATİK HİDROKARBONLAR ANKARA, 2009
2 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının tarih ve 186 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.
3 İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...iii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ ALKANLAR (PARAFİNLER) Genel Bilgi Alkiller Alkanlarda Dallanma Alkanların Adlandırılması Adlandırmada Halkalı Alkanlar (Sikloalkanlar) Halkalı Alkanların Adlandırılması Alkanlarda İzomeri Tabiatta Bulunuşları ve Genel Elde Edilme Yolları Würtz Sentezi Grignard Bileşikleri Karboksilli Asitlerin Dekarboksilasyonu Katılma Tepkimeleri Alkanların Kimyasal Özellikleri Yanma Tepkimeleri Yer Değiştirme (Sübstitüsyon) Tepkimeleri Alkanların Fiziksel Özellikleri Metan Elde Edilişi Özellikleri Metan Türevleri...20 UYGULAMA FAALİYETİ...22 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...26 ÖĞRENME FAALİYETİ ALKENLER (OLEFİNLER) Genel Bilgi Alkenlerin Adlandırılması Alkenlerin Elde Ediliş Yöntemleri Alkenlerin Kimyasal Özellikleri Katılma Tepkimeleri Yanma Tepkimeleri Polimerleşme Tepkimeleri Yer Değiştirme (Sübstitüsyon) Tepkimeleri Alkenlerin Fiziksel Özellikleri Dienler Etilen Etilenin Eldesi Etilenin Kimyasal Özellikleri...42 UYGULAMA FAALİYETİ...43 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...48
4 ÖĞRENME FAALİYETİ ALKİNLER Genel Bilgi Alkinlerin Adlandırılması Alkinlerin Elde Edilişleri Alkinlerin Kimyasal Özellikleri Katılma Tepkimeleri Yükseltgenme Tepkimeleri Yanma Tepkimeleri Alkinlerin Tuz Oluşturması Alkinlerin Fiziksel Özellikleri Asetilen Elde Edilişi Özellikleri...61 UYGULAMA FAALİYETİ...63 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...68 MODÜL DEĞERLENDİRME...72 CEVAP ANAHTARLARI...75 KAYNAKÇA...77 ii
5 AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL 524KI0027 Kimya Teknolojisi Kimya MODÜLÜN ADI Alifatik Hidrokarbonlar Alifatik hidrokarbonların sınıflandırılması, MODÜLÜN TANIMI adlandırılması, kimyasal özellikleri, fiziksel özellikleri ve elde ediliş yöntemleri ile ilgili bilgilerin verildiği öğrenme materyalidir. SÜRE 40/32 ÖN KOŞUL Elementel Analiz ve Mol Kütlesi modülünü tamamlamış olmak YETERLİK MODÜLÜN AMACI EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Elementel olarak metan, etilen ve asetilen tayini yapmak Genel Amaç Gerekli ortam sağlandığında, alifatik hidrokarbonları elde edebilecek ve özelliklerini inceleyebileceksiniz. Amaçlar 1. Metanı elde edebileceksiniz. 2. Etileni elde edebileceksiniz. 3. Asetileni elde edebileceksiniz. Ortam:Sınıf, atölye, laboratuvar, işletme, kütüphane, ev, bilgi teknolojileri ortamı ( İnternet ) DVD,VCD, TV,tepegöz, projeksiyon cihazı Donanım: Erlenmayer, kristlizuvar, hassas terazi, deney tüpü, damlalık, tüplük, cam gaz toplama borusu, üçayak, destek çubuğu, bünzen kıskacı, bağlama parçası, ısıtıcı, spatül, lastik tıpa, plastik hortum, koruyucu gözlük, tel amyan Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra verilen ölçme araçları ile kendi kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen, modül sonunda ölçme aracı ( test, çoktan seçmeli, doğru-yanlış vb.) uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek sizi değerlendirecektir. iii
6 iv
7 GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Hidrokarbonlar çok çeşitlidir. Birçok üyesi endüstriyel bakımdan önemlidir. Örneğin metan tabii gazların temel maddesidir. Benzin hidrokarbonlar karışımı olduğu gibi benzen naftalin ve asetilen de birer hidrokarbondur. Hidrokarbonlar teorik bakımdan da önemlidir. Çünkü organik bileşiklerin birçok sınıfının sistematik olarak adlandırılmasında hidrokarbonların adlandırılması esastır. Bu modülde; halkalı bileşikleri, alkanları, aklenleri, alkinleri ve aromatik bileşikleri tanıyacaksınız. Karbonun sp3, sp2 ve sp hibritleşmesini öğreneceksiniz. Bu bileşiklerin isimlendirilmelerini, fiziksel ve kimyasal özelliklerini ve tipik reaksiyonlarını öğreneceksiniz. Bu bileşiklerin elde edilişlerini ve testlerini bileceksiniz. 1
8 2
9 ÖĞRENME FAALİYETİ 1 ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ Gerekli ortam sağlandığında, kuralına uygun olarak metanı elde edebilecek ve özelliklerini inceleyebileceksiniz. ARAŞTIRMA Otobüs, kamyon ve otomobillerde hangi yakıtlar kullanılır? Bu yakıtlarda hangi organik bileşikler bulunur? Araştırınız. Metan gazı nerelerde bulunur? Araştırınız Grizu patlaması nasıl oluşur? Araştırınız Genel Bilgi 1. ALKANLAR (PARAFİNLER) Alkanlara doymuş hidrokarbonlar da denir. Bu bileşiklerde karbon - karbon atomları ve karbon - hidrojen atomları arasında tekli kovalent bağlar vardır. Bu bağlar, karbon atomları arasında sp 3 - sp 3 hibrit orbitalleri, karbon ve hidrojen atomları arasında ise sp 3 - s hibrit orbitallerinden oluşur. Şekil 1.1: Metan molekülünün uzaysal orbital modeli Alkanların en basiti bir karbonlu olan metandır. Bunu etan ve propan izler. Alkanların ilk üyeleri yer gazları ve petrol yatakları üstünde oluşur. Diğer üyeleri ise tüm hidrokarbonlar ile birlikte ham petrol içinde bol miktarlarda bulunur. Karbon atomunun daima tek bağlar yapması sonucunda oluşan C H bileşikleridir. Genel formülleri C n H 2n+2 dir. Yani C 2 H 6, C 3 H 8 gibi. Alkanların önemli özellikleri aşağıda sıralanmıştır. 3
10 Doymuş yapılardır. Bu açıdan katılma tepkimesi vermezler, yer değiştirme reaksiyonu verebilirler. Karbon atomları hep tek bağ yapmıştır. Moleküldeki C atomlarının tamamı sp 3 hibritleşmesi yapmıştır. Molekül içi bağların hepsi sigma bağıdır. Alkanlar adlandırılırken molekülü oluşturan en uzun C zincirindeki karbon sayısının Latince adının sonuna an eki getirilerek adlandırılır. En küçük üyesi CH 4 tür. Alkanlar homolog sıra oluştururlar. Mol kütlesi arttıkça ve moleküldeki C zinciri uzadıkça Van der Waals kuvvetleri arttığından erime - kaynama noktaları yükselir. Oda şartlarında ilk dört üyesi gazdır karbonlular sıvı, diğerleri katıdır. Suda çözünmezler. Organik çözücülerde çözünürler. Renksiz, kokusuz ve tatsızdırlar. Bütan ( C 4 H 10 ) molekülünü inceleyelim: H H H H I I I I H C C C C H I I I I H H H H Molekülün bu şekilde yazılmış hâline açık formül denir. CH 3 CH 2 CH 2 CH 3 Molekülün bu şekilde yazılmış hâline yarı açık formül denir. Bileşiğin kapalı formülü ise C 4 H 10 dur. Açık formüllerde aradaki karbon atomlarında hep ikişer tane H atomu vardır. Molekülün büyümesi CH 2 sayısının artması ile olmaktadır. CH 2 nin bu şekilde artmasına homolog sıra denir. 4
11 Adı Kapalı Formülü Açık formülü Molekül modeli metan CH 4 etan C 2 H 6 propan C 3 H 8 n-butan C 4 H 10 n-pentan C 5 H 12 n-hegzan C 6 H 14 n-heptan C 7 H 16 n-oktan C 8 H 18 Tablo 1.1: Bazı alkanların formülleri ve molekül modelleri 5
12 Adı Kapalı formülü Açık formülü Molekül modeli sikklopropan C 3 H 6 siklobutan C 4 H 8 siklopentan C 5 H 10 siklohegzan C 6 H 12 Tablo 1.2: Bazı siklo alkanların formülleri ve molekül modelleri 6
13 1.2. Alkiller Doymuş hidrokarbonlardan bir hidrojen çıkarıldığında geri kalan kısma alkil kökü ya da radikal denir. R ile gösterilir. Kararsız olduklarından tek başına bulunamazlar diğer atom ya da gruplarla hemen bileşik oluştururlar. Alkillerin genel özellikleri aşağıya sıralanmıştır. Bir bağ yapma hakkı vardır. Bileşik değildir. Karbon atomları hep tek bağ yapmıştır. Genel formülleri C n H 2n+1 dir Moleküldeki C atomlarının tamamı sp 3 hibritleşmesi yapmıştır. Molekül içi bağların hepsi sigma bağıdır. En küçük üyesi CH 3 tür. Alkiller de homolog sıra oluştururlar. İsimlendirmede an eki yerine il eki getirilir. Karbon Sayısı Düz Zincirli Alkan Adı Formülü 1 CH 4 metan metil CH 3 2 C 2 H 6 etan etil C 2 H 5 3 C 3 H 8 propan propil C 3 H 7 4 C 4 H 10 bütan butil C 4 H 9 Tablo 1.3: Alkil kökleri 1.3. Alkanlarda Dallanma C atomları seri homolog sıra oluştururken bazı gruplar bu sıraya paralel bağlanırlar. C ların en çok homolog sıra oluşturduğu yapıya en uzun zincir denir. En uzun zincirde yer almayan H dışındaki atom ya da gruplara dallanma denir. 7
14 Adı Kapalı formülü Açık formülü Molekül modeli 2-metil-propan C 4 H 10 2,2-dimetil-propan C 5 H 12 2,2,3-trimetil-butan C 6 H 14 2,2,3,3-tetrametilbutan C 8 H 18 Tablo 1. 4: Bazı dallanmış alkanların formülleri ve molekül modelleri CH 3 CH 2 CH 2 CH 2 CH 3 Bileşiğinde dallanma yoktur ve en uzun C zinciri 5 karbonludur. Bu bileşikte -CH 3 alkil kökü dallanmadır. Bileşikte C zincirinin bükülmüş olması dallanma anlamına gelmez. Dallanma olması için atom ya da grupların en uzun karbon zincirine sanki paralel bağlı devre gibi olması gerekir. Uyarı: Alkanlarda düz zincirde 2. karbona bir tane CH 3 kökü bağlıysa buna izo dallanması adı verilir. 8
15 CH 3 CH CH 3 I CH3 CH 3 kökü 2.karbona bağlı olduğundan bu bileşikte izo dallanması vardır. Okunurken izo ön eki ile okunacaktır. Bileşikte toplam 4 karbon olduğuna göre adı izobütan dır. Uyarı: Alkanlarda düz zincirde 2. karbona iki tane CH 3 kökü bağlı ise buna neo dallanması adı verilir. CH 3 I CH 3 C CH 3 I CH 3 Burada, 2 tane CH 3 kökü 2. karbona bağlı olduğundan bu bileşikte neo dallanması vardır. Okunurken neo ön eki ile okunur. Bileşikte toplam 5 karbon olduğuna göre adı neopentan dır Alkanların Adlandırılması. Alkanların ilk on üyesinin özel adları vardır. Ad Formül Ad Formül metan CH 4 heksan C 6 H 14 etan C 2 H 6 heptan C 7 H 16 propan C 3 H 8 oktan C 8 H 18 bütan C 4 H 10 nonan C 9 H 20 pentan C 5 H 12 dekan C 10 H 22 Tablo 1. 5: Alkanların ilk on üyesi 9
16 Adlandırmada En uzun C zinciri tespit edilir. CH 3 I CH 3 CH CH CH 2 CH 2 CH 3 I CH 3 Burada en uzun karbon zinciri 6 karbonludur. Bileşik okunurken 6 C esas alınarak okuma yapılmalıdır. Varsa dallanma tespit edilir. Dallanma en küçük numaralı C na denk gelecek şekilde en uzun zincirdeki C lara numara verilir. Numaralandırma yapılırken dallanmanın olduğu C nun en küçük numarayı alması sağlanır. CH 3 I CH 3 CH 2 CH CH 2 CH 2 CH 3 1 I CH 3 Yukarıda verilen bileşikte CH 3 dallanmadır. Verilen bileşikte CH 3 sol uca daha yakın olduğundan C ların numaralandırılmasına sol taraftan başlanır. Dallanmanın bulunduğu C numarası sayı ile belirtildikten sonra tire ( ) çekilip dallanmanın adı söylenir. CH3 I CH 3 CH 2 CH CH 2 CH 2 CH 3 1 I CH 3 2,3 dimetil En uzun karbon zincirindeki karbon sayısına denk gelen alkanın adı belirtilerek adlandırma tamamlanır. Verilen bileşikte 6 karbonlu olduğundan ve bileşik alkan olduğundan bileşiğin adlandırılması tamamlanır. Bileşiğin adlandırılması şu şekilde yapılır. 10
17 CH3 I CH 3 CH 2 CH CH 2 CH 2 CH 3 1 I CH 3 2,3 dimetil hegzan Örnek: Aşağıdaki bileşiği adlandırınız. CH 3 CH 2 CH 2 CH CH 3 5 I 4 3 2I 1 CH 3 Br Çözüm: En uzun zincir 5 karbonludur. Zincire bağlı CH 3 ve Br zincirin uçlarına eşit uzaklıkta olduğundan alfebetik sıralamaya bakılır. Alfabede brom sözcüğünün ilk harfi (b) metil sözcüğünün ilk harfinden (m) önce geldiğinden numaralama sağdan sola doğru yapılır. Alıştırma Bileşiğin adı : 2 brom-4 metil pentandır. C 2 H 5 CH 3 I I CH 3 CH CH CH CH 2 CH 3 I Cl bileşiğin IUPAC adı nedir? Aynı C atomunda birden fazla aynı dallanma varsa adlandırılırken C atomunun dallanma sayısınca yazılır ve dallanmanın adından önce Latince (di, tri..) sayısı yazılır. Örnek: Br I CH 3 C CH 2 CH 2 CH 2 CH 3 I Br bileşiğini adlandırınız. 11
18 Çözüm: Bileşiğinde 2 tane Br dallanması vardır. En uzun C zinciri 5 C lu olduğundan ve dallanma sola yakın olduğundan C ların numaralandırılması sol taraftan yapılır. Br I CH 3 C CH 2 CH 2 CH 2 CH 3 1 I Br Bileşiğin 2. C unda iki tane Br olduğundan dallanma 2,2 dibrom şeklinde belirtildikten sonra bileşik 5 C lu olduğu için pentan şeklinde bitirilir. Bileşiğin adı: 2,2 dibrom pentandır Halkalı Alkanlar (Sikloalkanlar) Alkanlarda karbon zinciri bir halka oluşturabilir. Halkalı alkanlara sikloalkanlar adı verilir. Genel formülleri CnH2n dir En küçük üyesi üç karbonludur. Bu bileşiklerde tüm karbon atomlarına ikişer tane hidrojen atomu bağlanmıştır. Kısa olarak çokgen formülleri ile gösterilirler Halkalı Alkanların Adlandırılması Halkayı oluşturan karbon atomları aynı özelliktedir. Bu nedenle halkadaki tek karbona bir grup bağlanırsa numaralandırma gerekmez. CH 3 siklobütan metil siklohegzan siklopropan Halkaya birden fazla grup ya da atom bağlı ise, bunlar en küçük numarayı alacak şekilde, daha önce belirtilen adlandırma kurallarına göre adlandırılır. C 2 H 5 Br Cl 1 şetil 3 klor siklohegzan 12 Brom siklopentan
19 1.6. Alkanlarda İzomeri Aynı molekül formülü birden fazla bileşiğe ait olabilir. Aynı molekül formülüne sahip olmalarına karşın, moleküldeki atomların farklı şekilde düzenlenmesine izomeri, oluşan farklı maddelere izomer bileşikler denir. Molekül formülleri aynı, yapı formülleri farklı olan bileşiklere yapı izomerleri denir. Alkanlarda yapı izomerisi görülür. Karbon atomu sayıları 1,2,3 olan metan, etan, propanın farklı yapı formülleri yazılamadığından izomerleri yoktur. CH 4 (metan) izomeri yoktur. CH 3 CH 3 (etan) izomeri yoktur. CH 3 CH 2 CH 3 (propan) CH 3 CH 2 (propan) I CH 3 Zincirin kıvrılması farklı bir yapı formülü oluşturmaz. O hâlde propanın izomeri yoktur. İzomer oluşması için, ana zincirin dallanması gerekir. CH 3 CH 2 CH 2 CH 3 CH 3 CH 2 CH 2 CH 3 CH CH 3 I I CH 3 CH 3 n bütan n bütan İzobütan (normal bütan) (izomer değil) (2 metilpropan) Alkanların adlandırılması ile ilgili kurallarda da belirtildiği gibi, ikinci karbon atomunda bir tane metil dallanması varsa izo ön eki ile iki tane metil dallanması varsa neo ön eki ile adlandırma yapılır. CH 3 CH 2 CH 2 CH 2 CH 3 n pentan CH 3 CH CH 2 CH 3 I CH 3 2 metilbütan (izopentan) CH 3 I CH 3 C CH 3 I CH 3 2,2 dimetilpropan (neopentan) 13
20 Adı Formülü K.N. o C E.N. o C Yoğ. Bütan n-bütan CH 3 CH 2 CH 2 CH 3-0, ,622 (-20 o ) İzobütan CH 3 CH CH 3 I CH ,604 (-20 o ) n-pentan CH 3 CH 2 CH 2 CH 2 CH 3 36, ,626 (20 o ) Pentan İzo-pentan CH 3 CH CH 2 CH 3 I CH 3 27, ,620 neo-pentan CH 3 I CH 3 C CH 3 I CH 3 9,5-16 0,591 Tablo 1.6: Bütan ve pentanın izomerleri ve bazı özellikleri 1.7. Tabiatta Bulunuşları ve Genel Elde Edilme Yolları Petrol ve doğal gazın yapısında farklı alkan türü bileşikler vardır. Petrolün damıtılması ile karbon atom sayıları 1,2,3,4,5 alkanlar elde edilirler. Doğal gazda ise ağırlıklı olarak en küçük alkan olan metan bileşiği bulunur. Metan gazı taş kömürü yataklarında ve bataklıklarda da oluşur Würtz Sentezi Alkil halejenürlerin (R-X) sodyum (Na) metali ile tepkimesinden alkanlar elde edilir. R X + R X + 2Na R R + 2NaX Alkil Alkil Alkan Halojenür halojenür Elde edilen alkanın karbon sayısı alkillerdeki karbonların toplamı kadardır. Aynı alkil halojenür kullanılabildiği gibi farklı karbon sayılı alkil halojenürler de kullanılabilir. CH 3 Br + CH 3 Br + 2Na CH 3 CH 3 + 2NaBr metil bromür metil bromür etan 14
21 Grignard Bileşikleri Alkil halojenürlerin kuru eter içindeki çözeltilerine, metalik magnezyum parçaları ilave edildiğinde, şiddetli bir tepkime olur. Bu tepkime sonucunda Grignard bileşiği elde edilir. Kuru eter R X + Mg R Mg X Grignard bileşiği (alkil magnezyum halojenür) Grignard bileşiğinin H 2 O veya halojen asitleriyle tepkimesinden alkan elde edilir. R Mg X + HX R H + MgX 2 CH 3 Mg Cl + HCl CH 4 + MgCl 2 metan CH 3 CH 2 Mg Br + HOH CH 3 CH 3 + Mg(OH)Br etan Karboksilli Asitlerin Dekarboksilasyonu Mono karboksilli asitlerin Na ve K tuzları, NaOH veya KOH ile ısıtılırsa alkan elde edilir. ısı R COO - Na + NaOH R H + Na 2 CO 3 Karboksilli asidin sodyum tuzu Alkan C 2 H 5 COO - Na + + NaOH C 2 H 6 + Na 2 CO 3 etan Karboksilli asidin sodyum tuzu Katılma Tepkimeleri Doymamış hidrokarbonlara platin, palladyum ve nikel gibi katalizör yardımıyla hidrojen katılması sonucunda alkanlar elde edilir. Pt C n H 2n + H 2 C n H 2n+2 alken Alkan 15
22 Pt CH 3 CH CH 2 + H 2 CH 3 CH 2 CH 3 propen propan Pt C 2 H 2n-2 + 2H 2 C n H 2n+2 alkin alkan Pt H C C H + 2H 2 CH 3 CH 3 asetilen etan 1.8. Alkanların Kimyasal Özellikleri Alkanlar katılma tepkimeleri vermezler yalnızca yer değiştirme ve yanma tepkimelerini verirler Yanma Tepkimeleri Alkanlar yeteri kadar oksijen ile yakıldıklarında CO 2 ve H 2 O oluşur. C n H 2n+2 + C 3 H 8 + 5O 2 3 n +1 2 O 2 Resim 1.2: Alkanlar yanarlar 3CO 2 + 4H 2 O nco 2 + (n+1)h 2 O 16
23 Örnek: Propan ve pentan gazlarından oluşmuş 3 litrelik karışımı yakmak için aynı şartlarda 105 litre hava gerekmektedir. Karışımdaki her bir gazın hacmi kaç litredir? Çözüm: V C3H8 = X Havanın 1/5 i oksijendir. 105/5= 21 L O 2 V C5H12 = 3-X C 3 H 8 + 5O 2 X (5X) C 5 H O 2 (3-X) 8(3-X) 3CO 2 + 4H 2 O 5CO 2 + 6H 2 O 5X + 8(3-X) = 21 X = 1 L C 3 H = 2 L C 5 H Yer Değiştirme (Sübstitüsyon) Tepkimeleri Alkan molekülündeki bir hidrojen atomu yerine bir halojen atomu bağlanabilir. Yer değiştirmenin olabilmesi için, yüksek sıcaklık veya güneş ışığı gereklidir. Tepkime, tüm hidrojen atomları halojen atomlarıyla yer değiştirinceye kadar devam eder. CH 4 + Cl 2 CH 3 Cl + Cl 2 Güneş ışığı CH 3 Cl + HCl Mono klormetan Güneş ışığı CH 2 Cl 2 + HCl Di klormetan CH 2 Cl 2 + Cl 2 Güneş ışığı CHCl 3 +HCl Tri klormetan (kloroform) Güneş ışığı CHCl 3 + Cl 2 CCl 4 + HCl Tetra klormetan (karbon tetra klorür) 17
24 1.9. Alkanların Fiziksel Özellikleri Alkanların ilk dört üyesi gaz hâlindedir karbonluya kadar olanlar sıvı, yüksek karbonlular ise katı hâldedir. Alkanlar suda çözünmezler yapıları gereği NaOH ve H 2 SO 4 de de çözünmezler. Renksizdirler ve kendilerine özgü kokuları vardır. Adı Formülü E.N o C K.N o C Yoğunluk Metan CH ,424 Etan CH 3 CH ,546 Propan CH 3 CH 2 CH ,582 n-bütan CH 3 (CH 2 ) 2 CH ,5 0,579 n-pentan CH 3 (CH 2 ) 3 CH ,1 0,626 n-hegzan CH 3 (CH 2 ) 4 CH ,7 0,659 n-heptan CH 3 (CH 2 ) 5 CH ,4 0,684 n-oktan CH 3 (CH 2 ) 6 CH ,7 0,703 n-nonan CH 3 (CH 2 ) 7 CH 3-53,5 150,8 0,718 n-dekan CH 3 (CH 2 ) 8 CH 3-29,7 174,1 0, Metan Tablo 1.4: Bazı alkanların fiziksel özellikleri Alkanların ilk üyesi olan metan, oksijensiz ortamda bazı bakterilerin etkisiyle organik maddelerin bozunmaları sonucu oluşur. Bu yüzden petrol ve taş kömürü yataklarında, yer gazında (doğal gaz) ve bataklıklarda doğal olarak metan gazı bulunur. Hava ile %5 - %15 oranında karışımına grizu gazı denir. Bu karışım alev ile temas ettiğinde şiddetli patlar. 18 Resim 1. 3: Metan gazı patlaması
25 Elde Edilişi Metanın, alkanların genel elde edilme yolları dışında özel elde ediliş yöntemleri de vardır Alüminyum Karbürün (Al4C3) Seyreltik Asitli Ortamda H2O ile Tepkimesi Al 4 C H 2 O 4Al(OH) 3 + CH CO ve CO2 Gazlarının 300 oc ile 400 oc Arasındaki Sıcaklıklarda Nikel veya Kobaltın Katalitik Etkisi Altında Hidrojenle Tepkimesi CO + 3H 2 CO 2 + 4H 2 Ni Ni o C CH 4 + H 2 O CH 4 + 2H 2 O Sodyum Asetatın Sulu Kireç ile Kızdırılması (CaO, ısı) CH 3 COONa + NaOH CH 4 + Na 2 CO 3 Örnek: 128 g CH 3 COONa dan N.K.A da kaç litre CH 4 elde edilir. Çözüm: (CaO, ısı) CH 3 COONa + NaOH CH 4 + Na 2 CO 3 CH 3 COONa = 2x12 + 2x16 + 3x1 + 1x23 = 82 g/mol 82 g CH 3 COONa 22,4 L CH 4 oluşursa 128 g X X = 128x22,4 82 = 34,96 L CH 4 19
26 Özellikleri Resim 1.4: Metan molekül modeli Metan renksiz ve kokusuz bir gazdır. Alkanların genel özelliklerini gösterir. Metan yüksek sıcaklık ve güneş ışığında klor ile yer değiştirme tepkimesi verir. Tepkime metan molekülündeki tüm hidrojen atomları klor atomları ile yer değiştirinceye kadar devam eder. Yüksek sıcaklıkta su buharı ile tepkimeye girer ve su gazını oluşturur Metan Türevleri Kloroform Kaynama noktası 61 o C ve kendine özgü kokusu olan bir sıvıdır. Bayıltıcı etki yapar. Işık etkisiyle bozunduğu için renkli şişelerde saklanır. Etil alkol ve asetondan elde edilir. Şekil 1.2: Kloroform un uzaysal orbital modeli CH 3 CH 2 OH + 4Cl 2 + 6OH - CHCl 3 + 5Cl - + HCOO - + 5H 2 O Kloroform 20
27 Iyodoform Metan, klorla olduğu gibi iyotla da aynı kademe ürünlerini verir. Iyodoform, etil alkol ve asetondan da elde edilir. CH 3 CH 2 OH + 4I 2 + 6OH - CHI 3 + HCOO - + 5I - + 5H 2 O İyodoform Erime noktası 119 o C olan sarı kristali, dezenfektan bir maddedir. Hastanelerde bu amaçla kullanılır. Karbon tetra klorür Kaynama noktası 77 o C olan zehirli bir sıvıdır. Çok iyi bir çözücüdür. Küspelerden ekstraksiyon (çekme) yöntemi ile yağ çıkarılmasında kullanılır. Yanıcı değildir. Şekil 1.3: Karbon tetra klorürün uzaysal modeli Karbon sülfür üzerinden, klor gazı geçirilerek elde edilir. CS 2 + 3Cl 2 CCl 4 + S 2 Cl 2 Karbon tetra klorür 21
28 UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Metan elde ediniz. Kullanılan araç gereçler: Sodyum asetet, deney tüpü, lastik tıpa, bek, kıskaç, iyot çözeltisi, plastik hortum, cam balon, su, destek çubuğu, KMnO 4, kalsiyum hidroksit, sodyum hidroksit, beher üçayak ve cam çubuk İşlem Basamakları Öneriler 4 g sodyum asetat tartınız. Laboratuvar önlüğünüzü giyiniz. Çalışma ortamınızı hazırlayınız. Laboratuvar güvenlik kurallarına uygun çalışınız. Sodyum asetatın kristal suyunu ısıtarak uzaklaştırınız. Tartımı not etmeyi unutmayınız. 2 g sodyum hidroksit tartınız. Hassas teraziyi kullanınız. Tartım kurallarına uyunuz. 22
29 1 g kalsiyum hidroksit tartınız. Tartımı not etmeyi unutmayınız. Üç maddeyi porselen krozede karıştırarak havan ile döverek balona koyunuz. Temiz ve kuru cam balon kullanınız. Karışan maddeler iyice ezerek dövünüz. Karışımın homojen olmasını sağlayınız. Düzeneği kurunuz. Düzeneği kurarken dikkatli olunuz. Lastik tıpaları mutlaka vazelinleyiniz. 23
30 Cam balonu bek alevi ile ısıtınız. Kısık mavi alevle çalışınız. Oluşan gazı dört ayrı deney tüpüne toplayınız. Geniş bir kristalizuvar kullanınız. Deney tüplerine gazı kristalizuvar suyunun içinde toplayınız. Birinci tüpü ateşleyerek alev rengini gözlemleyiniz. Tüpteki gazı ateşlerken dikkat ediniz. 24
31 İkinci tüpü KMnO 4 ile çalkalayınız. KMnO 4 çözeltisini ilave eder etmez tüpü lastik tıpa ile kapatınız. Üçüncü tüpe iyot çözeltisi ekleyiniz. İyot çözeltisini ilave ettikten hemen sonra tüpü lastik tıpa ile kapatınız. Metan gazını açık tutup ateşleyiniz. Ateşleme esnasında dikkatli olunuz. Malzemeleri temizleyiniz. Raporunuzu hazırlayınız. 25 Cam malzemelerin kırılabilir olduğunu unutmayınız. Deney sırasında aldığınız notlardan faydalanınız. Raporu işlem sıranıza göre yazınız. Raporlarınızı kuralına uygun ve okunaklı olarak yazmaya özen gösteriniz.
32 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi 2-brom bütanın açık formülüdür? Br CH 3 C 2 H 5 I I I A) CH 3 CH CH 2 CH 3 B) CH 3 C CH 2 CH 3 C) CH 3 CH CH 2 Br I Br D) CH 3 C CH CH 3 I I Br Br CH 3 I 2. CH 3 CH CH CH 2 CH 3 I C 2 H 5 Yukarıdaki bileşiğin IUPAC sitemine göre adı aşağıdakilerden hangisidir? A) 3 etil 4-metil bütan B) 2-metil 3-etil hegzan C) 2-metil 3-etil pentan D) 2,3-dimetil pentan 3. Würtz sentezine göre izopentan bileşiği elde etmek için, I. Propil bromür ile etil bromür II. Butil bromür ile metil bromür III. İzopropil bromür ile etil bromür alkil halejenür çiftlerinden hangileri kullanılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III 4. C 3 H 8 + O 2 CO 2 + H 2 O Yukarıdaki reaksiyon en küçük kat sayılarla denkleştirildiğinde O 2 nin kat sayısı aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 5 26
33 5. Ham petrol aşağıdaki hangi yöntemle bileşenlerine ayrılabilir? A) Süzme B) Damıtma C) Asit tabancası ile D) Ekstraksiyon E) Ayırma hunisi Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun sözcükleri getiriniz. 6. Alkanlar suda çözünmezler..çözücülerde çözünürler. 7. Doymuş hidrokarbonlardan bir hidrojen çıkarıldığında geri kalan kısma denir. 8. Grizu patlamasına sebep olan gaz..dır. DEĞERLENDİRME Yukarıdaki teste verdiğiniz cevapları, cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Eksik konularınız varsa bu eksikliğin neden kaynaklandığını düşünerek arkadaşlarınızla tartışınız. Öğretmeninize danışarak tekrar bilgi konularına dönüp eksiklerinizi gideriniz. 27
34 UYGULAMALI TEST Metan gazı oluşumu ile ilgili uygulama faaliyetini yaparak raporunuzu hazırlayınız. İşlemlerden sonra aşağıdaki kontrol listesini doldurunuz. Cevabı hayır olan soruları öğretmeninize danışınız. Kullanılacak malzemeler; Erlenmayer Kristalizuvar Isıtıcı Hassas terazi Spatül Deney tüpü Lastik tıpa Damlalık Tüplük Koruyucu gözlük Cam gaz toplama borusu Tel amyant Üçayak Destek çubuğu Bunzen kıskacı Bağlama parçası Plastik hortum 28
35 DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Evet Hayır 1. İş önlüğünüzü giyip çalışma masanızı düzenlediniz mi? 2. Kullanılacak malzemeleri temin ettiniz mi? 3. Düzenek kurdunuz mu? 4. 4 g sodyum asetat tarttınız mı? 5. 1 g kalsiyum hidroksit tarttınız mı? 6. Üç maddeyi karıştırarak erlenmayere koydunuz mu? 7. Erlenmayeri bek alevi ile ısıttınız mı? 8. Oluşan gazı dört ayrı deney tüpüne aldınız mı? 9. Birinci tüpü ateşleyerek alev rengini gözlemlediniz mi? 10. İkinci tüpe KMnO 4 ekleyerek çalkaladınız mı? 11. Üçüncü tüpe iyot çözeltisi eklediniz mi? 12. Dördüncü tüpü açık tutup ateşlediniz mi? 13. Malzemelerinizi temizleyip kaldırdınız mı? 14. Hesaplamaları yaptınız mı? 15. Deney raporunuzu hazırlayıp öğretmeninize teslim ettiniz mi? DEĞERLENDİRME Bu yeterlilik sırasında bilgi konularında veya uygulamada anlamadığınız veya beceri kazanamadığınız konuları tekrar ediniz. Konuları arkadaşlarınızla tartışınız. Kendinizi yeterli görüyorsanız diğer öğrenme faaliyetine geçiniz. Yetersiz olduğunuzu düşünüyorsanız öğretmeninize danışınız. 29
36 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ Gerekli ortam sağlandığında, kuralına uygun olarak etileni elde edebilecek ve özelliklerini inceleyebileceksiniz. ARAŞTIRMA Polimer maddeler nerelerde kullanılır? Araştırınız? 2.1. Genel Bilgi 2. ALKENLER (OLEFİNLER) Alkenler karbon atomları arasında çift bağ içeren (C=C) hidrokarbonlardır. Alkenlerin genel formülü C n H 2n dir. Alkenler de alkanlar gibi homolog bir seri oluşturur ve eten (etilen) bu serinin en küçük üyesidir. Alkenlerde, karbon atomları arasındaki çift bağlar, alkenlerin fiziksel ve kimyasal özelliklerini belirler. Aşağıda yapı formülü verilen molekülü, çift bağın her iki yanında eşit sayıda hidrojen içerdiğinden simetriktir. C atomları arasındaki çift bağlardan biri C atomlarının sp 2 hibrit orbitalleri arasında oluşan sigma (δ) bağı, diğeri ise hibritleşmeye katılmayan 2p orbitalleri arasında oluşan pi ( ) bağıdır. Bağ açıları 120 o dir. Etilenin bütün atomları aynı düzlemde bulunur. C 4 H 8 kapalı formülü ile yazılan butilenin, üç zincir izomerisi vardır. CH 3 I CH 3 CH 2 CH CH 2 CH 3 CH CH CH 3 CH 3 C CH 2 1-buten 2-buten izo-buten 30
37 Adı Kapalı formülü Açık Formülü Molekül Modeli eten C 2 H 4 propen C 3 H 6 1-büten C 4 H 8 1-penten C 5 H 10 Tablo 2.1: Bazı alkenlerin formülleri ve molekül modelleri Alkenlerde, zincir izomerliği dışında geometrik (cis-trans) izomerisi de vardır. Bu izomeriden söz edebilmek için çift bağlı karbonlardan birisinde farklı iki atom veya grup bulunmalıdır (a,b gibi). Benzer olanlar aynı tarafta bulunuyorlarsa bileşik cis (Latincede aynı taraf anlamında) izomeridir. Söz konusu atom veya gruplar farklı taraflarda iseler bileşik trans (Latincede çapraz anlamında) izomeridir. 31
38 a a a b I I I I C C C C I I I I b b b a cis trans ( K.N. 4 o C ) ( K.N.1 o C ) cis-2-büten trans-2-büten Alkenlerin özelliklerinin bazılarından aşağıda bahsedilmiştir. Doymamış yapıdadır. İkili bağlarındaki pi ( ) bağları kırılarak doyurulabilirler. Karbon atomları arasında en az bir tane ikili (C=C) bağ vardır. Moleküldeki C atomlarının en az iki tanesi sp 2 hibritleşmesi yapmıştır. Alkenler adlandırılırken molekülü oluşturan en uzun C zincirindeki karbon sayısının Latince ifadesinin sonuna en eki getirilerek bağlı gruplar ayrıca söylenir. En küçük üyesi C 2 H 4 tür. Alkenler homolog sıra oluştururlar. Alkenlerin mol kütlesi artıkça ve moleküldeki C zinciri uzadıkça Van der Waals kuvvetleri arttığından erime ve kaynama noktaları yükselir. Cis izomerlerin kaynama noktası, trans izomerlerden daha yüksektir. Oda şartlarında ilk dört üyesi gazdır karbonlular sıvı, diğerleri katıdır. Suda çözünmezler. Eter, benzen ve kloroform gibi organik çözücülerde çözünürler Alkenlerin Adlandırılması Standart isimlendirme kuralları olan IUPAC kuralları alkanlarınkine benzer. Adlandırmada şöyle bir yol izlenir. En uzun karbon zinciri, üzerinde çift bağları da içeren en fazla sayıdaki C zinciri seçilir. Çift bağın yakın olduğu uçtaki C atomundan başlanarak numaralandırma yapılır. Alken de çift bağın bulunduğu karbon zincirine bağlı başka gruplar varsa, bu grupların bağlı olduğu C atomu numarası ve grubun adı belirtilir. İkili bağ ya da bağların bulunduğu C atomlarının numaraları belirtilir. 32
39 Eğer molekülde bir çift bağ varsa en, iki çift bağ varsa -dien, üç çift bağ varsa trien son eki getirilir. Çift bağ taşıyan en uzun karbon zincirine (ana zincir) karşılık gelen alkenin ismi yazılır H 2 C CH CH 2 CH 2 CH 3 CH 3 CH CH 2 CH CH 3 I CH 3 1-penten 4-metil 2-penten Yapıda bulunan bir tane ikili bağ her iki uçtan da eşit uzaklıkta ise alkanlardaki gibi dallanmanın yakın olduğu uçtan başlanarak numaralandırma yapılır. Dallanma yok ise herhangi bir uçtan başlanabilir CH 3 CH 2 CH CH CH CH 3 I CH 3 2- metil 3-hegzen Molekülde birden fazla çift bağ varsa ve her iki uçtan da eşit uzaklıkta ise öncelikle çift bağın yakın olduğu uçtan başlanarak numaralandırma yapılır. İki tane çift bağ varsa yine alkanlardaki gibi bağlı olan grupların yakın olduğu uçtan, o da eşit ise bağlı grubun adının alfabedeki sırada önce olanın yakın olduğu uçtan başlanarak C atomları numaralandırılır H 2 C CH CH CH 2 CH CH CH 2 C CH 2 I CH 3 1,3-bütadien 2-metil 1,4-pentadien Alken köklerinin de özel ve Cenevre kurallarına göre adları vardır. CH 2 = CH Vinil (özel), CH 2 =CH CH 2 Allil (özel), CH 3 CH = CH Propenil (IUPAC), CH 3 CH 2 CH = CH Bütenil (IUPAC) 33
40 2.3. Alkenlerin Elde Ediliş Yöntemleri Mono alkollerden su ayrılırsa (dehidrasyon) alkenler oluşur. ( Al 2 O 3, ısı ) R CH 2 CH 2 OH R CH CH 2 + H 2 O CH 3 I (%20 H 2 SO 4 ) CH 3 CH OH CH 3 C CH 2 + H 2 O I ( 90 o C ) I CH 3 CH 3 ter-bütanol izo bütilen Alkil halojenürlerin, derişik kuvvetli bazlarla ısıtılması ile alken elde edilir. ( KOH, ısı) R CH 2 CH 2 X R CH CH 2 + KX + H 2 O Örnek: CH 3 CH 2 CH 2 CH 2 Br n-bütil bromür ( KOH, ısı) CH 3 CH 2 CH CH 2 + KBr + H 2 O 1-büten Komşulu alkil dihalojenürlerin çinko tozu ile ısıtılmasından da alkenler elde edilir. Zn (ısı) R CH CH R R CH CH R + ZnBr 2 I I Br Br Örnek: Zn (ısı) CH 3 CH CH CH 3 CH 3 CH CH CH 3 + ZnBr 2 I I Br Br 2,3-dibrom bütan 2-büten 34
41 2.4. Alkenlerin Kimyasal Özellikleri Alkenlerdeki çift bağdan birisi bağı, diğeri de δ bağıdır. bağı, δ bağına oranla daha düşük enerjiye sahiptir. Bu nedenle aklenler kimyasal tepkimelere yatkındırlar. Alkenler çift bağları ile ilgili olarak iki tür tepkime verir. Birincisi katılma tepkimeleridir. Bu tepkimelere doymamış bağ doymuş hâle dönüştürülür. İkincisi yükseltgenme ve yükseltgen bölünme tepkimeleridir. Bu tip tepkimelerde genellikle çift bağın bulunduğu yerlerden kopmalar olur Katılma Tepkimeleri Hidrojen Katılması ( Pt, Pd,ısı ) R CH CH R + H 2 R CH 2 CH 2 R Alken (veya ince nikel) Alkan Çok ince toz hâlindeki bazı metaller, hem alkeni, hem de hidrojeni birleşme sağlayacak kadar aktifleştirir. Bu birleşme katalizörün aktif yüzeyindeki adsorbsiyona bağlıdır. Örnek: Bir alkenin 0,125 molü N.K.A da hacmi 5,6 L olan H 2 ile tepkimeye giriyor. Buna göre alken kaç tane çift bağ içerir. Çözüm: 5,6 5.6 litre H 2 = = 0,25 moldür. 22,4 0,125 mol alken 0,25 mol H 2 ile tepkimeye girerse 1 mol alken, 2 mol H 2 ile tepkimeye girer. Buna göre alkende 2 tane pi bağı kopmuştur. Yani alken 2 tane çift bağ içerir Halojen Katılması X X I I R CH CH 2 + X 2 R CH CH dihalojen alken Klor ve brom çok kolay katılır. İyot ise yeterince aktif değildir. Brom, doymamış grupların belirtecidir. Tepkime yürüyüşü iki aşamada olur. Önce çift bağ açılır ve buraya bir elektronu eksik olan brom atomu bağlanır. İkinci aşamada (+) yüklü diğer karbona elektron zenginliği olan brom bağlanır. 35
42 R CH CH R Br Br Br I + R CH CH R (Yavaş) Karbonyum iyonu Halojenli Asit Katılması Br Br Br I + Br I I R CH CH R R CH CH R Karbonyum iyonu (hızlı) Bu tür tepkimelerin de yürüyüşü, halojenlemedeki gibi iki aşamada tamamlanır. Yalnız, hidrojenin hidrojence zengin karbona bağlanması, diğer karbona bağlanmasından daha kolaydır (Markovnikof kuralı). Cl H Cl + Cl I CH 3 CH CH 2 CH 3 CH CH 3 CH 3 CH CH 3 propen 2 klor propan Su Katılması Alkenlere su katılması asidik ortamda olur. Markovnikof kuralına göre H atomunun fazla olduğu karbon atomuna H, diğerine OH grubu bağlanır ve alkol oluşur. OH H 2 SO 4 I R C CH 2 + H OH R C CH 3 I Isı I R R alken alkol OH H 2 SO 4 I CH 3 C CH 2 + H OH CH 3 C CH 3 I ısı I CH 3 CH 3 2-metilpropen 2-metil-2-propanol 36
43 Asit Katılması Sülfirik asit, alkenlere Markovnikof kuralına uygun olarak katılır. O SO 3 H H OSO 3 H I R CH CH 2 R CH CH 3 Alkil sülfürik asit Hipokloröz Asit Katılması Hipokloröz asit, elektrofilik katılma yapar. HClO kararsız bir yapıya sahiptir. Ancak tepkime ortamında oluşur. Cl + ve OH - iyonları verir. OH Cl Cl 2 + H 2 O I I R CH CH 2 R CH CH 2 10 o C Alken klorhidrin Yükseltgenme Tepkimeleri Aklenler bazik ortamda soğuk ve seyreltik KMnO 4 ile tepkimeye girerlerse, çift bağ açılır ve dioller oluşur. (KMnO 4 OH - ) 3CH 3 CH 2 CH CH 2 3CH 3 CH 2 CH CH 2 I I 1-büten OH OH 1,2-bütandiol açık kahverengi Bu tepkimede KMnO 4 ın menekşe rengi kaybolur ve açık kahve renkli MnO 2 oluşur. Bu tepkimeye Bayer testi denir ve alkenlerin tanınması için kullanılır. Alkenler pek çok yükseltgen ile tepkime verir. H 2 O 2 ile zayıf asitli ortamda (asetikasit), diol oluşturur. R CH CH 2 R OH OH H 2 O 2 (H + ) I I R CH CH R diol 37
44 Yanma Tepkimeleri Alkenler, karbon yüzdeleri alkanlardan daha çok olduğu için alkanlara kıyasla daha parlak alevle yanar. Yanma ürünleri CO 2 ve H 2 Odur. C n H 2n + 3n O2 2 nco 2 + nh 2 O C 4 H 8 + 6O 2 4CO 2 + 4H 2 O Örnek: CH 4 ve C 2 H 4 gazları karışımının 1 molünü tam olarak yakmak için 2,6 mol O 2 gazı gerekiyor. Karışımdaki C 2 H 4 kaç moldür? Çözüm: CH 4 ın mol sayısına X denirse C 2 H 4 in mol sayısı (1-X) olur. CH 4 + 2O 2 CO 2 + 2H 2 O C 2 H 4 + 3O 2 2CO 2 +2H 2 O X 2X (1-X) 3(1-X) 2X + 3(1-X) = 2,6 X= 0,4 mol CH 4 1-0,4 = 0,6 mol C 2 H Polimerleşme Tepkimeleri Alkenler, katalizörler eşliğinde ısı ve basınç altında birbirlerine katılıp, polimer olarak adlandırılan molekülleri oluşturur. Küçük birimlerden her birine monomer denir. İki küçük birimin bir araya gelmesiyle oluşan moleküle dimer, üç birimli moleküle trimer ve çok birimli moleküle polimer denir. Polimerler oluşurken, pi bağları açılarak moleküller birbirine bağlanır. 38
45 n C C I I n I I H H H H etilen polietilen n C C I I n I I H H H H Mono kloretilen Poli vinil klorür( PVC) n C C I I n I I F F F F Resim 2.1: Teflon tava 39
46 Yer Değiştirme (Sübstitüsyon) Tepkimeleri verir Alkenler yüksek sıcaklıkta halojenlerle çift bağ bozulmadan sübstitüsyon tepkimesi CH 3 CH CH 2 propen CH 3 CH CH CH 3 2-büten Cl 2, 300 o C Br 2, 300 o C CH 2 CH CH 2 Cl + HCl Allil klorür CH 3 CH CH CH 2 Br + HBr krotil bromür 2.5. Alkenlerin Fiziksel Özellikleri Alkenlerde moleküldeki karbon atomlarının sayısı arttıkça erime ve kaynama noktaları artar. cis alkenlerde az da olsa bir dipol moment olmasına karşın trans alkenlerin dipol momentleri yoktur. Alken molekülleri arasında zayıf Van der Waals bağları vardır. Dört karbonluya kadar olanlar gazdır. Sonra gelenler sıvı, büyük moleküllü aklenler katıdır. Apolar madde oldukları için suda çözünmezler. Petrol eteri, kloroform gibi organik çözücülerde çözünürler. Alkenin adı Karbon sayısı Molekül formülü Erime Noktası ( o C) Kaynama Noktası ( o C) Fiziksel Hâli (25 o C) Eten (etilen) 2 C 2 H gaz propen(propen) 3 C 3 H ,7 gaz 1-büten (1-bütilen) 4 C 4 H ,5 gaz 1-penten (1-pentilen) 5 C 5 H sıvı 1-hegzen 6 C 6 H ,5 0,675 Tablo 2.2: Bazı alkenlerin fiziksel özellikleri 40
47 2.6. Dienler Yapısında iki tane çift bağ bulunduran alkenlere dien denir. Dienler kendi aralarında üçe ayrılır. Kümüle dienler Yapısında bulunan çift bağlar birbirini izliyorsa böyle dienlere kümüle dienler denir. CH 2 C CH CH 3 1,2-bütadien (kümüle dien) Konjuge dien Bir diende iki çift bağ arasında bir tek bağ bulunuyorsa böyle dienlere konjuge dien denir. CH 2 CH CH CH 2 1,3-bütadien (konjuge dien) İzole dien İki çift bağ arasında birden çok tek bağ varsa böyle dienlere izole dienler denir. CH 2 CH CH 2 CH 2 CH 2 CH CH 2 1,6-heptadien (izole dien) 2.7. Etilen Etilen havagazında, yer gazlarında ve petrolün kraking (parçalanma) ürünleri arasında bulunur. Tüm atomları bir düzlem üzerindedir Etilenin Eldesi 1,2 Dibrom etanın çinkolu ortamda ısıtılmasıyla etilen elde edilir. Br Br I I Zn (ısı) CH 2 CH 2 CH 2 CH 2 ZnBr 2 Etilen 1,2 Dibrom etan Etil alkolden asitli ortamda su çekilmesiyle etilen elde edilir. H 2 SO 4 (ısı) CH 3 CH 2 OH CH 2 CH 2 H 2 O etilen 41
48 Etil bromüre derişik potasyum hidroksit etkisiyle etilen elde edilir. CH 3 CH 2 Br KOH CH 2 CH 2 + KBr + H 2 O Etilenin Kimyasal Özellikleri Alkenlerin vermiş olduğu tepkimelerin hemen hemen aynısını verir. Etilen de, alkenlerde olduğu gibi katılma ve yükseltgenme tepkimesi verir. Etilene Ni ya da Pt li ortamda H 2 katılmasıyla etan oluşur. Ni (ısı) CH 2 CH 2 + H 2 CH 3 CH 3 Etilen, polimer sanayinde kullanılır. Çok sayıda organik maddelerin yapımında önemli bir çıkış maddesidir Etilenin Fiziksel Özellikleri Renksiz, kendine özgü kokusu olan suda çok az çözünen bir gazdır. Parlak bir alevle yanar. 42
49 UYGULAMA UYGULAMA FAALİYETİ FAALİYETİ Etilen elde ediniz. Kullanılan araç gereçler Balon, AlCl 3, şişe, piset, bek, H 2 SO 4, destek çubuğu, cam boru, kibrit, bromun tetra klorürdeki çözeltisi, etanol üçayak, termometre, kıskaç, su kabı ve KMnO 4 çözeltisi. İşlem Basamakları Öneriler 500 ml hacimli kuru bir balon alınız. Laboratuvar önlüğünüzü giyiniz. Çalışma ortamınızı hazırlayınız. Laboratuvar güvenlik kurallarına uygun çalışınız. Balonun temiz olmasına dikkat ediniz. 50 ml etil alkolü ölçerek balona aktarınız. Etil alkolü mezür ile ölçünüz. 43
50 100 ml H 2 SO 4 ölçünüz. Asidi alırken dikkat ediniz. Balonun gövdesini suyun içinde tutarak içerisine 100 ml H 2 SO 4 ekleyiniz. Soğutma yaparken mutlaka çalkalayınız. Köpürmeyi önlemek için 5-7 g kristal suyu alınmış AlCl 3 ü tartarak çözeltiye ekleyiniz. AlCl 3 ü kurutarak ilave ediniz. Tartımı hassas terazide yapınız. 44
51 Düzeneği kurarak ısıtınız. Düzeneği kurarken, bağlantı yerlerini mutlaka vazelinleyiniz. Düşük mavi alevle çalışınız. Çözeltiler sifonlanmaya başladığında alevi çekiniz. Sıcaklık 180 ediniz. o C ye geldiğinde etileni elde Termometreye dikkatli bakınız. Sıcaklık 180 dereceye geldiğinde bek alevini kapatınız. Yıkama suyu kabının çıkış borusu uzun olmalıdır. Yıkama suyu kabının giriş borusu kısa olmalıdır. Sıcaklığın 200 o C yi geçmesini önleyiniz. Etilen gazının yıkama şişeleri üzerindeki etkisine bakınız. Yıkama şişelerinin ağzını mutlaka kapatınız. Sifonlanmaya karşılık dikkatli olunuz. 45
52 Etilen gazı ile alev parlaklığını kontrol ediniz. Alev denemesini dikkatli yapınız. Etilen gazının bromlu suyun sarı rengini giderdiğini gözlemleyiniz. Brom çözeltisini önceden hazırlayınız. Bromun CCl4teki %2 lik çözeltisini hazırlayınız. Bayer denemesi yaparak etilen gazının KMnO 4 ün mor rengini giderdiğini gözlemleyiniz. KMnO 4 ün renginin giderilmesine dikkat ediniz. 46
53 Etilen gazını saniye bekleyerek aleve tutunuz ve gözlem yapınız. Patlamaya karşı dikkatli olunuz. Malzemelerinizi yıkayıp kaldırınız. Raporunuzu yazarak öğretmeninize veriniz. Malzemeleri kurutarak kaldırınız. Deney sırasında aldığınız notlardan faydalanınız. Raporu işlem sıranıza göre yazınız. Raporlarınızı kuralına uygun ve okunaklı olarak yazmaya özen gösteriniz. 47
54 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki ilk 7 soruyu dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz. 1. CH 3 CH 2 C C CH 3 I I CH 3 CH 3 bileşiği için I. Cis-trans izomeri vardır. II. Sistematik adı 2,3-dimetil 2-penten dir. III. H 2 ile katılma tepkimesi verir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B)Yalnız II C) I ve III D) II ve III 2. C 3 H 6 için I. Katılma tepkimesi verir. II. sp 2 hibritleşmesi yapmış C atomu içerir. III. 1 molü yandığında 3 mol H 2 O oluşur. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) I ve III B) I ve II C) Yalnız III D) II ve III 3. C 3 H 6 + H 2 C 3 H 8 tepkimesinde I. pi bağı kırılır. II. C C arası bağ kopar. II. Karbon yükseltgenir. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III 4 H 2 C CH CH 2 CH 3 bileşiği için I. Katılma tepkimesi verir. II. Cis-trans izomerisi vardır. III. Polimerleşebilir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IIII D) II ve III 48
55 5 CH 3 CH CH CH 2 bileşiğinin sistematik adı aşağıdakilerden hangisidir? I Cl A) 2-klor büten B) 3-klor 3-büten C) İzoklor bütan D) 3-klor 1-büten 6. H 2 C CH CH CH 2 bileşiğine yeterince HCl katılıyor. Markovnikof kuralına göre klor atomu hangi karbon atomlarına bağlanır? A) 1 ve 3 B) 2 ve 3 C) 1 ve 4 D) 2 ve ,25 mol alkeni tamamen yakabilmek için 3,75 mol hava harcanıyor. Alkenin formülü aşağıdakilerden hangisidir? (Havanın 1/5 i oksijendir.) A) C 2 H 4 B) C 3 H 6 C) C 3 H 8 D) C 4 H 6 Aşağıdaki cümlelerde verilen bilgiler doğru ise ( D ), yanlış ise ( Y ) yazınız. 8. ( ) Etilen alkenlerin ilk üyesidir. Renksiz, suda az çözünen bir gazdır 9. ( ) Alkenler polimerleşemezler. 10. ( ) Alkenlerin cis-trans izomerleri vardır. DEĞERLENDİRME Yukarıdaki teste verdiğiniz cevapları, cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Eksik konularınız varsa, bu eksikliğin neden kaynaklandığını düşünerek arkadaşlarınızla tartışınız. Öğretmeninize danışarak tekrar bilgi konularına dönüp eksiklerinizi gideriniz. 49
56 UYGULAMALI TEST Etilen gazı oluşumu ile ilgili uygulama faaliyetini yaparak raporunuzu hazırlayınız. İşlemlerden sonra aşağıdaki kontrol listesini doldurunuz. Cevabı Hayır olan soruları öğretmeninize danışınız. Kullanılacak malzemeler Kritalizüvar Piset Destek ve kıskaç Baget Reaktif şişesi Spatül Bek, üçayak ve tel Hassas terazi Termometre amyant Balonjoje Cam boru Mezür DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Evet Hayır 1. İş önlüğünüzü giyip çalışma masanızı düzenlediniz mi? 2. Kullanılacak malzemeleri temin ettiniz mi? ml lik balona 50 ml etil alkol koydunuz mu? Üzerine 100 ml sülfirik asidi çeşme suyunda soğutarak ilave ettiniz mi? Köpürmeyi önlemek için 5-7 g AlCl 3 ü kurutarak çözeltiye eklediniz mi? 6. Düzeneği kurarak ısıttınız mı? o C ta etileni elde ettiniz mi? 8. Sıcaklığın 200 dereceyi geçmesini önlediniz mi? 9. Etilenin yıkama şişeleri üzerindeki etkisini gördünüz mü? 10. Alev parlaklığını kontrol ettiniz mi? 11. Brom denemesine baktınız mı? 12. Baeyer denemesine baktınız mı? 13. Etilenin patlama özelliğini kontrol ettiniz mi? 14. Malzemelerinizi yıkayıp kuruttuktan sonra ilgili yerine kaldırdınız mı? 15. Hesaplamaları yapıp raporunuzu hazırladınız mı? DEĞERLENDİRME Bu yeterlilik sırasında bilgi konularında veya uygulamada anlamadığınız veya beceri kazanamadığınız konuları tekrar ediniz. Konuları arkadaşlarınızla tartışınız. Kendinizi yeterli görüyorsanız diğer öğrenme faaliyetine geçiniz. Yetersiz olduğunuzu düşünüyorsanız öğretmeninize danışınız. 50
57 ÖĞRENME FAALİYETİ 3 ÖĞRENME FAALİYETİ 3 AMAÇ Gerekli ortam sağlandığında, kuralına uygun olarak asetileni elde edecek bilgi, beceri ve deneyime sahip olabileceksiniz. ARAŞTIRMA Günlük yaşantımızda asetilen gazı hangi alanlarda kullanılmaktadır? Araştırınız Genel Bilgi 3. ALKİNLER Karbon-karbon üçlü bağını (fonksiyonel grubunu) içeren hidrokarbonlardır. Bir homolog seri oluşturan alkinlere asetilenler denir. Bu sınıf hidrokarbonların ilk üyesi asetilendir (C 2 H 2 ). Asetilenler içerebilecekleri hidrojen sayısından daha az hidrojen bulundurduklarından doymamış hidrokarbonlardır. Asetilenler sp hibritleşmesi yapmıştır. Bu nedenle asetilenin bağ açısı 180 o dir. H C C H 180 o 180 o Asetilenin yapısında iki tane (pi) bağı, üç tane δ(sigma) bağı vardır. Asetilende karbon - karbon üçlü bağı, etilendeki karbon çifti bağından ve etandaki karbon - karbon bağından daha kısa ve daha kuvvetli bir bağdır. Üçlü bağın bulunduğu karbona bağlı olan bir hidrojen atomu C C üçlü bağının güçlü olması ve hidrojenin elektronlarının kısmen çekilmesi nedeniyle az da olsa asidik özellik gösterir. Genel formülleri C n H 2n-2 dir. Üçlü bağ sayısı her arttığında H atomu sayısı 4 azalır. 51
58 Adı Kapalı formülü Yarı açık formülü Molekül modeli etin C 2 H 2 propin C 3 H 4 1-bütin C 4 H 6 2-bütin C 4 H 6 1-pentin C 5 H 8 2-pentin C 5 H 8 Tablo 3.1: Bazı alkinleri yapı formülleri ve molekül modelleri 3.2. Alkinlerin Adlandırılması Alkinlerin bulundurdukları karbon sayısına karşı gelen alkanın adının sonundaki an eki yerine in eki getirmek suretiyle adlandırılır. Moleküldeki üçlü bağ birden fazla ise bunların sayısı Latince sayılarla ifade edilir. Dallanmış zincirli alkinlerin adlandırılmasında da IUPAC kuralları uygulanır. Üçlü bağı taşıyan en uzun karbon zinciri belirlenerek üçlü bağın yakın olduğu uçtan başlanarak karbon atomları numaralandırılır. Ana zincirde dallanma ya da değişik gruplar varsa alkenlerde olduğu gibi yeri ve türü belirtilir. En uzun karbon zincirine sahip alkan adının sonundaki an eki kaldırılarak yerine in eki getirilir. 52
59 Örnekler H C C H CH 3 C C H CH 3 C C CH 3 Etin (asetilen) propin (metil asetilen) 2-butin (dimetil asetilen) CH 3 CH C C C C H H C C CH CH 2 I C 2 H 5 5-metil hepta 1,3-diin vinil asetilen CH 3 CH 3 I I CH 3 C C CH CH CH ,5-dimetil-2-hegzin 3.3. Alkinlerin Elde Edilişleri Alkanlardan ya da alkenlerden H 2 çekilerek elde edilirler. C 3 H 8 C 3 H 4 + 2H 2 C 3 H 6 C 3 H 4 + H 2 1,2-dihalojenürlerin kuvvetli bazlarla ayrışma tepkimelerinden (eliminasyon) alkinler oluşur. Cl I KOH (alkol ısı) CH 2 CH CH 2 CH 2 CH 3 H - C C CH 2 CH 2 - CH 3 I -2KCl 1-pentin Cl -2H 2 O 1,2-di Klor Pentan 53
60 Alkinlerin metal tuzları alkil halojenürle tepkimeye sokulursa alkinler elde edilir. R C - Na + + R X R C C R + NaX CH 3 C C - Na + + CH 3 I CH 3 C C CH 3 + NaI 2- butin 3.4. Alkinlerin Kimyasal Özellikleri Alkinler yapısında üçlü bağ olması nedeni ile katılma ve yükseltgenme tepkimeleri verirler Katılma Tepkimeleri Hidrojen Katılması Hidrojen katılması iki aşamada gerçekleşir. R R Ni,Pt I I Ni, Pt R C C R + H 2 C C +H 2 R CH 2 CH 2 R ısı I I ısı H H Alken alkan H H Ni I I Ni CH 3 C C CH 3 + H 2 C C +H 2 CH 3 CH 2 CH 2 CH 3 ısı I I ısı CH 3 CH 3 Bütan Cis-2-büten 54
61 Halojen Katılması Halojen katılması; demir-iii-klorürün (FeCl 3 ) katalitik etkisiyle halojenler, elektrofilik olarak birincisi hızlı, ikincisi yavaş olmak üzere iki aşamada katılırlar. R C C R + 2 Cl 2 Cl Cl FeCl 3 I I R C C R I I Cl Cl Cl Cl FeCl 3 I I CH 3 C C CH 3 + Cl 2 CH 3 C C CH 3 2-bütin 2,3-diklor 2-büten HCl Katılması Cl Cl Cl Cl I I FeCl 3 I I CH 3 C C CH 3 + Cl 2 CH 3 C C CH 3 I I Cl Cl 2,2,3,3-tetra klorbütan Tepkime Markovnikof kuralına göre gerçekleşir Cl HgCl 2 I R C CH + 2 HCl R C CH 3 I Cl Cl HgCl 2 I CH 3 C CH + HCl CH 3 C CH 2 hızlı 2-klor propen Cl Cl I HgCl 2 I CH 3 C CH 2 + HCl CH 3 C CH 3 yavaş I Cl 2,2-diklorpropan 55
62 H2O Katılması Alkinlere H 2 SO 4 ve HgSO 4 lü ortamda su katılması sonucu aldehit ya da keton oluşur. Markovnikof kuralı burada da geçerlidir. OH O HgSO 4, H 2 SO 4 R C CH + H 2 O R C = CH 2 R C CH 3 alkin enol- keto- (kararsız) (kararlı) Molekülün temel iskeletinde büyük değişiklik olmadan hidrojen atomu yer değiştirdiğinde buna bağlı olarak ikili ve üçlü bağın da yeri değişirse, yeni oluşan bileşik ile eskisi arasında bir denge meydana gelir. Buna tautomerlik denir. Yukarıdaki keto-enol tautomerliğinde, enoldeki OH ın hidrojeni keto bileşiğindeki karbona geçmiş ve çift bağların da yeri değişmiştir. H 2 SO 4 /HgSO 4 I H C C H + H 2 O CH 2 CH OH CH 3 C O H + Asetilen Asetaldehit OH Enol O H 2 SO 4 /HgSO 4 I Ketol CH 3 C C H + H 2 O CH 3 C CH 2 Tautomeri CH 3 C CH 3 Propin 2-hidroksipropen Aseton 56
63 Yükseltgenme Tepkimeleri Aklinler H 2 SO 4 lü ortamda kuvvetli yükseltgeyicilerle yükseltgenerek asitlere dönüşürler. KMnO 4, H 2 SO 4 R C C R 1 R COOH + R 1 COOH CH 3 CH 2 C C CH 3 KMnO 4, H 2 SO 4 CH 3 CH 2 COOH + CH 3 COOH Yanma Tepkimeleri Alkinler yeterli oksijenle yanarsa, CO 2 ve H 2 O oluşturur. C n H 2n-2 + 3n 1 2 O 2 nco 2 + (n-1) H 2 O C 3 H 4 + 4O 2 3CO 2 + 2H 2 O propin Alkinlerin Tuz Oluşturması Alkinlerin uçlarındaki halojenler oldukça gevşektir. Bu hidrojenler, yeteri kadar kuvvetli bazlarla koparılarak tuz oluşturulur. R C C H + NaNH 2 R C C :Na + + NH 3 Suda çözünebilen alkil asetilenürün sodyum tuzu, su ile hemen etkileşerek yeniden alkine dönüşür. Alkinlerin, amonyakla bakır-1-klorür ve amonyaklı gümüş nitrat kompleksleriyle verdiği suda çözünmeyen tuzları, kurutulup ısıtıldıklarında patlarlar. Tepkimeler bu özelliklerinden dolayı alkinlerin belirteci olarak kullanılır. 2R C CH +Cu 2 Cl 2 + 2NH 3 2R C C : Cu + + 2NH 4 Cl Bakır-1-asetilenür R C CH + Ag(NH 3 ) 2 + R C C :Ag + + NH 4 + Gümüş asetilenür 57
HİDROKARBONLAR ve ALKANLAR. Kimya Ders Notu
HİDROKARBONLAR ve ALKANLAR Kimya Ders Notu HİDROKARBONLAR ve ALKANLAR ALKANLAR Hidrokarbon zincirinde C atomları birbirine tek bağ ile bağlanmışlardır ve tüm bağları sigma bağıdır. Moleküllerindeki C atomları
DetaylıHİDROKARBONLAR HİDROKARBONLAR 2. AROMATİK 1. ALİFATİK HİDROKARBONLAR HİDROKARBONLAR TEK HALKALI (BENZEN VE TÜREVLERİ) DOYMAMIŞ
HİDROKARBONLAR HİDROKARBONLAR HİDROKARBONLAR 1. ALİFATİK HİDROKARBONLAR 2. AROMATİK HİDROKARBONLAR DOYMUŞ HİDROKARBONLAR DOYMAMIŞ HİDROKARBONLAR TEK HALKALI (BENZEN VE TÜREVLERİ) BİTİŞİK İKİ HALKALI (NAFTALİN)
DetaylıHİDROKARBONLAR ve ALKENLER. Ders Notu
HİDROKARBONLAR ve ALKENLER Ders Notu HİDROKARBONLAR ve ALKENLER Karbon atomları arası en az bir çift bağ içerdiklerinden doymamış hidrokarbonlardır,. Çift bağdan biri sigma, diğeri pi bağıdır. Çift bağlı
Detaylıwww.kimyahocam.com HİDROKARBONLAR I ÖRNEK 1
İDROKARBONLAR Yalnızca karbon (C) ve hidrojen () elementlerinden oluşan bileşiklere hidrokarbon denir. Karbon elementinin atom numarası 6 dır. Elektron dizilişi, 1s 2 2s 2 2p 2 olup değerlik elektron say
DetaylıYapısında yalnızca C ve H u bulunduran bileşiklere hidrokarbon adı verilir.
HİDROKARBONLAR Yapısında yalnızca C ve H u bulunduran bileşiklere hidrokarbon adı verilir. Alifatik Hidrokarbonlar Düz zincirli veya dallanmış olabilir. Doymuş hidrokarbonlar : Alifatik hidrokarbonlar
DetaylıHİDROKARBONLAR ve ALKİNLER. Kimya Ders Notu
HİDROKARBONLAR ve ALKİNLER Kimya Ders Notu HİDROKARBONLAR ve ALKiNLER Karbon atomları arasında en az bir üçlü bağ içerdiklerinden doymamış hidrokarbonlardır. Üçlü bağdan biri sigma, diğerleri pi bağıdır.
DetaylıAlkenlerin Kimyasal Özellikleri KATILMA TEPKİMELERİ
Alkenlerin Kimyasal Özellikleri KATILMA TEPKİMELERİ ALKENLERİN KİMYASAL ÖZELLİKLERİ Alkenler sahip oldukları pi bağları sayesinde pek çok farklı kimyasal tepkimeyi gerçekleştirebilirler. Buna göre alkenlerin
DetaylıALKENLER; ÇALIŞMA SORULARI
ALKENLER; ÇALIŞMA SORULARI SORU 1.) 1 büten ve 2 büten için cis ve trans izomeri yazmak mümkün müdür? SORU 2.) Aşağıda verilen bileşikleri IUPAC metoduna göre adlandırınız. A) CH2 = C = CH CH3 B) CH3 CH
DetaylıKİMYA-IV. Alkenler (3. Konu)
KİMYA-IV Alkenler (3. Konu) Alkenler (Olefinler) En az bir tane C=C çift bağı içeren hidrokarbonlara alkenler veya olefinler denir. Alkenler doymamış yapıda hidrokarbonlar olup, katalizörler eşliğinde
DetaylıALKOLLER ve ETERLER. Kimya Ders Notu
ALKOLLER ve ETERLER Kimya Ders Notu ALKOLLER Alkan bileşiklerindeki karbon zincirinde H atomlarından biri yerine -OH grubunun geçmesi sonucu oluşan organik bileşiklere alkol adı verilir. * Genel formülleri
DetaylıAlkinler (Asetilenler)
Organik-İnorganik Kimya Alkinler (Asetilenler) ALKİNLER (ASETİLENLER) Genel formülleri C n H 2n-2 şeklinde olan ve yapılarında en az bir üçlü bağ içeren bileşiklerdir. Bu bileşiklere, moleküllerindeki
DetaylıKİMYA-IV. Alkenler (3. Konu)
KİMYA-IV Alkenler (3. Konu) Alkenler (Olefinler) En az bir tane C=C çift bağı içeren hidrokarbonlara alkenler veya olefinler denir. Alkenler doymamış yapıda hidrokarbonlar olup, katalizörler eşliğinde
DetaylıHİDROKARBONLAR II ÖRNEK 2. ALKENLER (Olefinler) Alkenlerde, iki karbon atomu arasında çift bağ vardır. Genel formülleri, C n H C = C C = CH CH
İDROKARBONLAR ALKENLER (Olefinler) Alkenlerde, iki karbon atomu arasında çift bağ vardır. Genel formülleri, n 2n dir. Çift bağlı atomları sp 2 hibritleşmesi yapmıştır. Alkenler aynı sayıda atomu içeren
DetaylıKİMYA-IV. Alkinler (4. Konu)
KİMYA-IV Alkinler (4. Konu) Alkinler (Asetilenler) En az bir tane karbon-karbon üçlü bağı içeren hidrokarbonlara alkinler veya asetilenler denir. C C 2 Alkinler Yalnızca bir tane karbon-karbon üçlü bağı
DetaylıTeorik : 6 ders saati Pratik : 2 ders saati : 8 Ders saati
HĐDROKARBONLAR SÜRE Teorik : 6 ders saati Pratik : 2 ders saati Toplam süre s : 8 Ders saati Hedef ve Davranış ışlar HEDEF 1: Hidrokarbonları tanıyabilme DAVRANIŞLAR Hidrokarbonları sınıflandırır. r. Hidrokarbonları
DetaylıÖĞRETİM YILI 2. DÖNEM 12. SINIF / KİMYA DERSİ / 1. YAZILI
/ / Adı Soyadı : Numara : ÖĞRETİM YILI 2. DÖNEM 12. SINIF / KİMYA DERSİ / 1. YAZILI Soru Puan BAŞARILAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 TOPLAM 100 1. Açık formülü olan bileşiğin genel
DetaylıT.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI KİMYA TEKNOLOJİLERİ ALİFATİK HİDROKARBONLAR
T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI KİMYA TEKNOLOJİLERİ ALİFATİK HİDROKARBONLAR Ankara, 2012 Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri
DetaylıSerüveni 7.ÜNİTE Endüstride -CANLILARDA ENERJİ hidrokarbonlar
Serüveni 7.ÜNİTE Endüstride -CANLILARDA ENERJİ hidrokarbonlar HİDROKARBONLAR C ve H elementlerinden oluşan bileşiklere denir. Temel element karbondur. KARBON ELEMENTİNİN BAĞ YAPMA ÖZELLİKLERİ Karbon atomları
DetaylıMustafa Atalay mustafaatalay.wordpress.com Sayfa 1
1. Aşağıdaki organik bileşiklerden hangisi Wurtz yöntemiyle saf olarak elde edilemez? 4. A) C 2H 6 B) C 3H 8 C) C 4H 10 D) C 6H 14 E) C 8H 18 Yukarıda verilen hidrokarbon bileşiği için, I. Sikloalkandır.
DetaylıKİMYA-IV. Alkanlar (2. Konu)
KİMYA-IV Alkanlar (2. Konu) Hidrokarbonlar Sadece karbon ve hidrojen içeren bileşiklere hidrokarbon denir. 2 Hidrokarbonlar Alifatik Hidrokarbonlar Aromatik Hidrokarbonlar Alkanlar Alkenler Alkinler 3
DetaylıALKANLAR FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİ
ALKANLAR FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİ ALKANLAR Alkanların Fiziksel Özellikleri Alkan bileşikleri apolar yapılı moleküllerden oluşur. Bu yüzden molekülleri arasında zayıf London kuvvetleri bulunmaktadır.
DetaylıAROMATİK BİLEŞİKLER
AROMATİK BİLEŞİKLER AROMATİK HİDROKARBONLAR BENZEN: (C 6 H 6 ) Aromatik moleküllerin temel üyesi benzendir. August Kekule (Ogüst Kekule) benzen için altıgen formülü önermiştir. Bileşik sınıfına sistematik
DetaylıDoymuş Hidrokarbonlar (ALKANLAR)
Doymuş Hidrokarbonlar (ALKANLAR) Organik bileşikler Alifatik Bileşikler Aromatik bileşikler Halkalı bileşikler Karbosiklik (C, H) Heterosiklik (C, H...N, O) Karbosiklik (C, H) Heterosiklik (C, H...N, O)
DetaylıÖĞRETİM YILI 2. DÖNEM 12. SINIF / KİMYA DERSİ / 3. YAZILI
/ / Adı Soyadı : Numara : ÖĞRETİM YL. DÖNEM 1. SNF / KİMYA DERSİ / 3. YAZL Soru Puan 1 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 13 14 15 16 17 18 19 0 TOPLAM 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 100 1. X: 3 NH Y:3 N 3
DetaylıALKENLER. Genel formülleri: C n H 2n
ALKENLER Genel formülleri: C n H 2n İsimlendirme kuralı: İkili bağ taşıyan en uzun karbon zinciri saptanır, aynı sayıda karbon taşıyan alkanın isminin sonundaki -an eki yerine -en son eki getirilir. H
DetaylıALKiNLER; ÇALIŞMA SORULARI
ALKiNLER; ÇALIŞMA SORULARI SORU 1.) Aşağıda formülü verilen bileşiklerin sistematik adını, sistematik adı verilen bileşiklerin ise formülünü yazınız. SORU 2.) 3, 4 gram alkinin tam olarak yanabilmesi için
DetaylıFONKSİYONLU ORGANİK BİLEŞİKLER I
FNKSİYNLU GANİK BİLEŞİKLE rganik bileşiklerde, bileşiğin temel kimyasal ve fiziksel özelliklerini belirleyen ve formülleri yazıldığında tanınmalarını sağlayan atom gruplarına fonksiyonel gruplar denir.
DetaylıORGANİK KİMYA ÖZET ÇÖZÜMLERİ TEST - 1
RGANİK KİMYA ÖZET ÇÖZÜMLERİ TEST - 1 1. Alkanlar, parafinler olarakta adlandırılırlar. lefinler ise alkenlerdir. 5. ( ) 2 C( ) 2 bileşiğinin UPAC adı: 1 C 2 3 4 5 6 2.5 dimetil 2 hekzen dir. 2. Siklo alkenlerin
DetaylıBURADA ÖZET BİLGİ VERİLMİŞTİR. DAHA AYRINTILI BİLGİ İÇİN VERİLEN KAYNAK KİTAPLARA BAKINIZ. KAYNAKLAR
BURADA ÖZET BİLGİ VERİLMİŞTİR. DAHA AYRINTILI BİLGİ İÇİN VERİLEN KAYNAK KİTAPLARA BAKINIZ. KAYNAKLAR 1) P. Volhardt, N. Schore; Organic Chemistry-Structure and Function, Sixth Edition. 2) H. Hart, L. E.
DetaylıBu bilgiler ışığında yukarıdaki C atomlarının yükseltgenme basamaklarını söyleyelim:
Organik Bileşiklerde C atomunun Yükseltgenme Basamağının Bulunması Yükseltgenme basamağı, C'a bağlı atomların elektronegatifliğine göre değişmektedir. C'un başlangıçta yükseltgenme basamağını 0 gibi düşünelim.
DetaylıORGANĠK BĠLEġĠKLER. 2. ÜNİTE 6. Bölüm
ORGANĠK BĠLEġĠKLER 2. ÜNİTE 6. Bölüm Organik ve Anorganik BileĢiklerin Ayırt Edilmesi Kimya bilimi temelde organik ve anorganik olmak üzere ikiye ayrılır. * Karbonun oksitleri (CO, CO 2 ) * Karbonatlar
DetaylıALKANLAR-ALKENLER-ALKİNLER
ALKANLA-ALKENLE-ALKİNLE ADLANDIMA ELDE EDİLİŞLEİ KİMYASAL TEPKİMELEİ Yapısal formüllerin gösterimi 1. Top ve çubuk 2. Çizgi O 3. Kondanse formül 3 2 O 4. Ampirik formül 2 6 O 5. Siklik moleküller 2 2 2
DetaylıBURADA ÖZET BİLGİ VERİLMİŞTİR. DAHA AYRINTILI BİLGİ İÇİN VERİLEN KAYNAK KİTAPLARA BAKINIZ. KAYNAKLAR
BURADA ÖZET BİLGİ VERİLMİŞTİR. DAHA AYRINTILI BİLGİ İÇİN VERİLEN KAYNAK KİTAPLARA BAKINIZ. KAYNAKLAR 1) P. Volhardt, N. Schore; Organic Chemistry-Structure and Function, Sixth Edition. 2) H. Hart, L. E.
DetaylıKİMYA-IV. Aromatik Hidrokarbonlar (Arenler) (5. Konu)
KİMYA-IV Aromatik Hidrokarbonlar (Arenler) (5. Konu) Aromatiklik Kavramı Aromatik sözcüğü kokulu anlamına gelir. Kimyanın ilk gelişme evresinde, bilinen hidrokarbonların çoğu kokulu olduğu için, bu bileşikler
DetaylıÖrnek : 3- Bileşiklerin Özellikleri :
Bileşikler : Günümüzde bilinen 117 element olmasına rağmen (92 tanesi doğada bulunur) bu elementler farklı sayıda ve şekilde birleşerek ve etkileşerek farklı kimyasal özelliklere sahip milyonlarca yani
DetaylıBölüm 7 Alkenlerin Yapısı ve Sentezi
Bölüm 7 Alkenlerin Yapısı ve Sentezi Burak Esat Fatih Üniversitesi 2006, Prentice all Giriş Karbon-karbon ikili bağı içeren hidrokarbonlardır Bazen olefinler olarak da adlandırılırlar, olefin= oil-forming
DetaylıA A A A A A A A A A A
LYS 2 KİMYA TESTİ 1. Bu testte 30 soru vardır. 2. Cevaplarınızı, cevap kâğıdının Kimya Testi için ayrılan kısmına işaretleyiniz. 1. Eşit miktarlardaki suda; 3.. 36 gram Fe(NO 3 ) 2. n mol NaCl çözülerek
DetaylıBileşikteki atomların cinsini ve oranını belirten formüldür. Kaba formül ile bileşiğin molekül ağırlığı hesaplanamaz.
BİLEŞİKLER Birden fazla elementin belirli oranlarda kimyasal yollarla bir araya gelerek, kendi özelligini kaybedip oluşturdukları yeni saf maddeye bileşik denir. Bileşikteki atomların cins ve sayısını
DetaylıKİMYA-IV. Aromatik Hidrokarbonlar (Arenler) (5. Konu)
KİMYA-IV Aromatik Hidrokarbonlar (Arenler) (5. Konu) Aromatiklik Kavramı Aromatik sözcüğü kokulu anlamına gelir. Kimyanın ilk gelişme evresinde, bilinen hidrokarbonların çoğu kokulu olduğu için, bu bileşikler
DetaylıBİLEŞİKLER VE FORMÜLLERİ
BİLEŞİKLER VE FORMÜLLERİ Bileşikler : Günümüzde bilinen 117 element olmasına rağmen (92 tanesi doğada bulunur). Bu elementler farklı sayıda ve şekilde birleşerek ve etkileşerek farklı kimyasal özelliklere
DetaylıALKOL ELDE EDİLME TEPKİMELERİ ALKOL KİMYASAL ÖZELLİKLERİ
ALKOL ELDE EDİLME TEPKİMELERİ ALKOL KİMYASAL ÖZELLİKLERİ Alkollerin Elde Edilme Yöntemleri 1. Alkil Halojenürlerin Bazlarla Tepkimesi: Alkil halojenürlerin seyreltik NaOH ya da KOH gibi bazlarla ısıtılması
Detaylıveya Monoalkoller OH grubunun bağlı olduğu C atomunun komşu C atomlarına bağlı olarak primer, sekonder ve tersiyer olmak üzere sınıflandırılabilirler:
ALKLLE Genel formülleri: n 2n+2 ( n 2n+1 = ) Fonksiyonel grupları: Alkollerin sistematik adlandırmasında en uzun zincirdeki atomuna göre alkan adının sonuna ol eki getirilir. Yapısında 1 tane grubu bulunduran
Detaylı6. Deney Hidrokarbonların Belirlenmesi
6. Deney Hidrokarbonların Belirlenmesi Genel Prensipler Yapıları ve kimyasal davranışları esas alındığında, hidrokarbonlar üç kategoriye ayrılabilir. Doymuş Alifatik Hidrokarbonlar: Tüm karbon atomlarının
DetaylıT.C. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi
T.C. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi LİSANS YERLEŞTİRME SINAVI-2 KİMYA TESTİ 25 HAZİRAN 2016 CUMARTESİ Bu testlerin her hakkı saklıdır. Hangi amaçla olursa olsun, testlerin tamamının veya bir kısmının
Detaylılması *Bisiklik -Alkenler -Alkinlerin -Alkil halojenürlerin -Aminlerin adlandırılmas -Esterlerin adlandırılmas *Benzen ve türevlerinin t kuralı
16.05.2010 1 16.05.2010 2 -Alkanların ve sikloalkanların adlandırılmas lması *Bisiklik bileşiklerin iklerin adlandırılmas lması -Alkenler ve sikloalkenlerin adlandırılmas lması -Alkinlerin adlandırılmas
DetaylıBURADA ÖZET BİLGİ VERİLMİŞTİR. DAHA AYRINTILI BİLGİ İÇİN VERİLEN KAYNAK KİTAPLARA BAKINIZ. KAYNAKLAR
BURADA ÖZET BİLGİ VERİLMİŞTİR. DAHA AYRINTILI BİLGİ İÇİN VERİLEN KAYNAK KİTAPLARA BAKINIZ. KAYNAKLAR 1) P. Volhardt, N. Schore; Organic Chemistry-Structure and Function, Sixth Edition. 2) H. Hart, L. E.
Detaylı12-B. 31. I. 4p II. 5d III. 6s
-B.. 4p. 5d. 6s Baş kuantum sayısı n, açısal kuantum sayısı olmak üzere yukarıda verilen orbitallerin enerjilerinin karşılaştırılması hangisinde doğru verilmiştir? A) == B) >> C) >> D) >> E) >> ÖLÇME,
DetaylıBURADA ÖZET BİLGİ VERİLMİŞTİR. DAHA AYRINTILI BİLGİ İÇİN VERİLEN KAYNAK KİTAPLARA BAKINIZ. KAYNAKLAR
BURADA ÖZET BİLGİ VERİLMİŞTİR. DAHA AYRINTILI BİLGİ İÇİN VERİLEN KAYNAK KİTAPLARA BAKINIZ. KAYNAKLAR 1) P. Volhardt, N. Schore; Organic Chemistry-Structure and Function, Sixth Edition. 2) H. Hart, L. E.
DetaylıGünümüzde bilinen 117 element olmasına rağmen (92 tanesi doğada bulunur) bu elementler farklı sayıda ve şekilde birleşerek ve etkileşerek farklı
Günümüzde bilinen 117 element olmasına rağmen (92 tanesi doğada bulunur) bu elementler farklı sayıda ve şekilde birleşerek ve etkileşerek farklı kimyasal özelliklere sahip milyonlarca yani madde yani bileşik
DetaylıORGANİK KİMYA. Prof.Dr. Özlen Güzel Akdemir. Farmasötik Kimya Anabilim Dalı
ORGANİK KİMYA Prof.Dr. Özlen Güzel Akdemir Farmasötik Kimya Anabilim Dalı Ders sunumlarına erişim için : http://aves.istanbul.edu.tr/oguzel/dokumanlar 2018-2019 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI ORGANİK KİMYA DERS PLANI
Detaylı4. Organik Kimyada Fonksiyonel Gruplar. Bazı Önemli Fonksiyonel Gruplar
4. Organik Kimyada Fonksiyonel Gruplar Bileşikleri reaktivitelerine göre sınıflandırmaya imkan veren yapısal özelliklere fonksiyonel grup denir. Fonksiyonel grup büyük bir molekülün bir parçasıdır; kendine
Detaylı4. Bölüm Alkanlar. Sınıflandırma. Bileşik Türü. Grup. Yard. Doç. Dr. Burak ESAT 2006, Prentice Hall CH 3 -CH 2 -CH 3. Alkanlar
4. Bölüm Alkanlar Yard. Doç. Dr. Burak ESAT 2006, Prentice all Bileşik Türü Alkanlar Alkenler Sınıflandırma Fonksiyonel Grup Yok (Đkili veya Üçlü bağ bulunmaz) Đkili Bağ Örnek 3-2 - 3 Propan 2 =- 3 Propen
DetaylıKİMYA-IV. Yrd. Doç. Dr. Yakup Güneş
KİMYA-IV Yrd. Doç. Dr. Yakup Güneş Organik Kimyaya Giriş Kimyasal bileşikler, eski zamanlarda, elde edildikleri kaynaklara bağlı olarak Anorganik ve Organik olmak üzere, iki sınıf altında toplanmışlardır.
DetaylıLYS KİMYA DENEMESİ 1.SORU: 2.soru: I- 0,9 M Ca C sulu çözeltisi II- 0,6 M Ca ( N0 3 ) 2 sulu çözeltisi
1.SRU: I- 0,9 M Ca C 2 0 4 sulu çözeltisi II- 0,6 M Ca ( N0 3 ) 2 sulu çözeltisi Yukarıda aynı koşullarda bulunan çözeltilerin aşağıdaki hangi nicelikleri eşit değildir? a)donmaya başlama sıcaklığı b)
Detaylı4. Oksijen bileşiklerinde 2, 1, 1/2 veya +2 değerliklerini (N Metil: CH 3. Cevap C. Adı. 6. X bileşiği C x. Cevap E. n O2. C x.
ÇÖZÜMLER. E foton h υ 6.0 34. 0 7 6.0 7 Joule Elektronun enerjisi E.0 8 n. (Z).0 8 (). () 8.0 8 Joule 0,8.0 7 Joule 4. ksijen bileşiklerinde,, / veya + değerliklerini alabilir. Klorat iyonu Cl 3 dir. (N
DetaylıHidroklorik asit ve sodyum hidroksitin reaksiyonundan yemek tuzu ve su meydana gelir. Bu kimyasal olayın denklemi
KİMYASAL DENKLEMLER İki ya da daha fazla maddenin birbirleri ile etkileşerek kendi özelliklerini kaybedip yeni özelliklerde bir takım ürünler meydana getirmesine kimyasal olay, bunların formüllerle gösterilmesine
DetaylıÜNİVERSİTEYE HAZIRLIK 12. SINIF OKULA YARDIMCI SORU BANKASI KİMYA ORGANİK KİMYA SORU BANKASI
ÜNİVERSİTEYE HAZIRLIK 2. SINIF KULA YARDIMCI SRU BANKASI RGANİK KİMYA SRU BANKASI KİMYA ÜNİVERSİTEYE HAZIRLIK 2. SINIF KULA YARDIMCI SRU BANKASI SUNU Sevgili Öğrenciler, ISBN 978 605 2273 84 5 Dizgi ÇAP
DetaylıBölüm 11 Alkoller ve Eterler. Alkollerin Yapısı. Sınıflandırma. Hidroksil (-OH) fonksiyonel grubu Oksijen sp 3 melezleşmiştir. =>
Bölüm 11 Alkoller ve Eterler Alkollerin Yapısı idroksil (-) fonksiyonel grubu ksijen sp 3 melezleşmiştir. 2 Sınıflandırma Primer(Birincil): ın bağlandığı karbon sadece bir adet karbona bağlı. Sekonder(Đkincil):
DetaylıSoygazların bileşik oluşturamamasının sebebi bütün orbitallerinin dolu olmasındandır.
KİMYASAL BAĞLAR Kimyasal bağ, moleküllerde atomları birarada tutan kuvvettir. Bir bağın oluşabilmesi için atomlar tek başına bulundukları zamankinden daha kararlı (az enerjiye sahip) olmalıdırlar. Genelleme
DetaylıOrganik Kimya Alkinler. Prof Dr Arif ALTINTAŞ
Organik Kimya Alkinler Prof Dr Arif ALTINTAŞ Alkinler (Asetilenler) Genel formülleri C n H 2n-2 şeklinde olan ve C atomları arasında en az bir tane 3 lü bağ bulunan bileşiklerdir. H - C C - H - C C C -
DetaylıAMİNLER SEKONDER AMİN
AMİNLER (ALKİLLENMİŞ AMONYAK) AMİNLER (RNH 2 )PRİMER AMİN TERSİYER AMİN(R 3 N) SEKONDER AMİN R 2 NH Aminler Alkillenmiş Amonyak olarak tanımlanır. Azot Atomuna bağlı 2 tane H atomu varsa(bir tane alkil
DetaylıMEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ223
T.C MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) KİMYA TEKNOLOJİSİ ALİFATİK BİLEŞİKLERİN ÖZELLİKLERİ-1 ANKARA 2008 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen
DetaylıPROBLEM 6.1 Örnek çözüm PROBLEM 6.2 ç > d > b > c > a PROBLEM 6.3 a) Örnek çözüm b) Örnek çözüm c) Alkil halojenürlerin yoğunluğu daha yüksektir.
PROBLEM 6.1 Örnek çözüm PROBLEM 6.2 ç > d > b > c > a PROBLEM 6.3 Örnek çözüm Örnek çözüm Alkil halojenürlerin yoğunluğu daha yüksektir. Çünkü bileşikte daha yüksek kütleli halojen atomları vardır. Alkil
DetaylıT.W.Graham Solomons ORGANİK KİMYA 7. Basımdan çeviri. ALKOLLER, ETERLER, EPOKSİTLER
T.W.Graham Solomons ORGANİK KİMYA 7. Basımdan çeviri. ALKOLLER, ETERLER, EPOKSİTLER ALKOL, ETER VE EPOKSİTLER: YAPILARI VE FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ Alkoller, doymuş bir karbon atomuna bağlı bir hidroksil (-OH)
DetaylıMEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ
T.C MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) KİMYA TEKNOLOJİSİ ALİFATİK BİLEŞİKLERİN ÖZELLİKLERİ-1 ANKARA 2008 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen
DetaylıORGANİK BİLEŞİKLERDE İZOMERLİK
ORGANİK BİLEŞİKLERDE İZOMERLİK İZOMERLİK : Kapalı formülleri aynı, açık (yapı) formülleri birbirinden farklı olan, aynı cins ve sayıda atom bulunduran; ancak atomların bağlanma şekilleri farklı olan ve
Detaylı$e"v I)w ]/o$a+ s&a; %p,{ d av aa!!!!aaa!a!!!a! BASIN KİTAPÇIĞI 00000000
BASIN KİTAPÇIĞI 00000000 AÇIKLAMA 1. Bu kitapç kta Lisans Yerle tirme S nav - Kimya Testi bulunmaktad r.. Bu test için verilen toplam cevaplama süresi 5 dakikadır.. Bu kitapç ktaki testlerde yer alan her
Detaylı4-ALKENLER (Olefinler)
4-ALKENLER (Olefinler) Alkenler yapılarında C=C karbon-karbon çift bağları içeren bileşiklerdir ve bunlara olefinler de denir, yaygın olarak kullanılan isim alkenlerdir. Alkenler tabiatta birçok yerde
DetaylıÖĞRENME ALANI : MADDE VE DEĞİŞİM ÜNİTE 4 : MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ
ÖĞRENME ALANI : MADDE VE DEĞİŞİM ÜNİTE 4 : MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ E BİLEŞİKLER VE FRMÜLLERİ (4 SAAT) 1 Bileşikler 2 Bileşiklerin luşması 3 Bileşiklerin Özellikleri 4 Bileşik Çeşitleri 5 Bileşik
DetaylıPROBLEM 9.1. Örnek çözüm PROBLEM 9.2
PROBLEM 9.1 Örnek çözüm PROBLEM 9.2 1-Bromo-3-metilsikloheksan sentezi için 4-metilsikloheksen ya da 3-metilsikloheksen kullanılabilir. 2-Bromo-2,3-dimetilbütan sentezi için 2,3-dimetil-2-büten ya da 2,3-dimetil-1-büten
DetaylıASİTLER- BAZLAR. Suyun kendi kendine iyonlaşmasına Suyun Otonizasyonu - Otoprotoliz adı verilir. Suda oluşan H + sadece protondur.
ASİTLER- BAZLAR SUYUN OTONİZASYONU: Suyun kendi kendine iyonlaşmasına Suyun Otonizasyonu - Otoprotoliz adı verilir. Suda oluşan H + sadece protondur. H 2 O (S) H + (suda) + OH - (Suda) H 2 O (S) + H +
DetaylıPaylaşılan elektron ya da elektronlar, her iki çekirdek etrafında dolanacaklar, iki çekirdek arasındaki bölgede daha uzun süre bulundukları için bu
4.Kimyasal Bağlar Kimyasal Bağlar Aynı ya da farklı cins atomları bir arada tutan kuvvetlere kimyasal bağlar denir. Pek çok madde farklı element atomlarının birleşmesiyle meydana gelmiştir. İyonik bağ
DetaylıDeney 1 HĐDROKSĐL GRUBU: ALKOL VE FENOLLERĐN REAKSĐYONLARI. Genel prensipler
Deney 1 ĐDKSĐL GUBU: ALKL VE FENLLEĐN EAKSĐYNLAI Genel prensipler Alkol ve fenoller su benzeri organik yapılardır. - yapısındaki nin yerine; alkollerde alifatik grup(-),fenollerde ise aromatik grup(ar-)
DetaylıALDEHİT VE KETONLAR(II) ELDE EDİLME YÖNTEMLERİ KİMYASAL ÖZELLİKLERİ
ALDEHİT VE KETONLAR(II) ELDE EDİLME YÖNTEMLERİ KİMYASAL ÖZELLİKLERİ ALDEHİT ELDE EDİLME TEPKİMELERİ 1-Primer Alkollerin bir basamak yükseltgenmesiyle: Örnek: 2-Karboksilli Asitlerin Bir Basamak İndirgenmesiyle:
DetaylıÖĞRENME ALANI : MADDE VE DEĞĐŞĐM ÜNĐTE 3 : MADDENĐN YAPISI VE ÖZELLĐKLERĐ
ÖĞRENME ALANI : MADDE VE DEĞĐŞĐM ÜNĐTE 3 : MADDENĐN YAPISI VE ÖZELLĐKLERĐ C- BĐLEŞĐKLER VE BĐLEŞĐK FORMÜLLERĐ (4 SAAT) 1- Bileşikler 2- Đyonik Yapılı Bileşik Formüllerinin Yazılması 3- Đyonlar ve Değerlikleri
DetaylıBURADA ÖZET BİLGİ VERİLMİŞTİR. DAHA AYRINTILI BİLGİ İÇİN VERİLEN KAYNAK KİTAPLARA BAKINIZ. KAYNAKLAR
BUADA ÖZET BİLGİ VEİLMİŞTİ. DAHA AYINTILI BİLGİ İÇİN VEİLEN KAYNAK KİTAPLAA BAKINIZ. KAYNAKLA 1) P. Volhardt, N. Schore; rganic Chemistry-Structure and Function, Sixth Edition. 2) H. Hart, L. E. Craine,
Detaylı5) Çözünürlük(Xg/100gsu)
1) I. Havanın sıvılaştırılması II. abrika bacasından çıkan SO 3 gazının H 2 O ile birleşmesi III. Na metalinin suda çözünmesi Yukardaki olaylardan hangilerinde kimyasal değişme gerçekleşir? 4) Kütle 1
DetaylıBENZENİN NİTROLANMASINDA GRAFİTİN KATALİZÖR OLARAK ETKİSİNİN ARAŞTIRILMASI
BENZENİN NİTROLANMASINDA GRAFİTİN KATALİZÖR OLARAK ETKİSİNİN ARAŞTIRILMASI AMACIMIZ: Günümüz kimya endüstrisinde ideal katalizörler ekonomik olan, bol bulunan, geri kazanılan ve tepkime mekanizmasında
DetaylıKÖMÜR BİTÜMLÜ ALT BİTÜMLÜ. Termal Buhar Kömürü Elektrik enerjisi üretimi, çimento sanayi, vs
ENDÜSTRİDE VE CANLILARDA ENERJİ A- FOSİL YAKITLAR 1) KÖMÜR Halk arasında kara elmas olarak bilinir. İlk defa Çinliler tarafından kullanılmıştır. Büyük kısmı elektrik üretiminde ve evlerde yakıt olarak
DetaylıOrganik Bileşiklerin Sınıflandırılması - Alkanlar. Prof. Dr. Arif ALTINTAŞ
Organik Bileşiklerin Sınıflandırılması - Alkanlar Prof. Dr. Arif ALTINTAŞ Organik Bileşiklerin Sınıflandırılması idrokarbonlar yapılarında ve bulunduran bileşiklerdir. Genel olarak 2 grupta incelenebilir:
DetaylıÜN TE IV H DROKARBONLAR
ÜN TE IV H DROKARBONLAR 4. 1. H DROKARBONLARIN SINIFLANDIRILMASI 4. 2. KAPALI FORMÜL, AÇIK FORMÜL VE YAPI FORMÜLÜ 4. 3. FONKS YONEL GRUP 4. 4. ALKANLAR a. Genel Bilgi b. Adland r lmas c. Alkanlarda zomeri
DetaylıÖLÇME, DEĞERLENDİRME VE SINAV HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
AY EKİM 06-07 EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI. SINIF VE MEZUN GRUP KİMYA HAFTA DERS SAATİ. Kimya nedir?. Kimya ne işe yarar?. Kimyanın sembolik dili Element-sembol Bileşik-formül. Güvenliğimiz ve Kimya KONU ADI
DetaylıT.C. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi
T.C. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi LİSANS YERLEŞTİRME SINAVI-2 KİMYA TESTİ 17 HAZİRAN 2017 CUMARTESİ Bu testlerin her hakkı saklıdır. Hangi amaçla olursa olsun, testlerin tamamının veya bir kısmının
DetaylıDENEYĐN ADI. Organik bileşiklerde nitel olarak Karbon ve hidrojen elementlerinin aranması
DENEYĐN ADI Organik bileşiklerde nitel olarak Karbon ve hidrojen elementlerinin aranması Deneyin amacı Organik bir bileşikte karbon ve hidrojen elementlerinin nitel olarak tayin etmek. Nicel ve nitel analiz
Detaylı³DQ ³HQ (WDQ (WHQ 3URSDQ 3URSHQ % WDQ % WHQ
En az ndan bir adet karbon-karbon çift ba içeren hidrokarbonlara denir. Bu bile iklerin di er bir ismi ise dir.alkenlerin genel formülleri Alkenlerde çift ba bir adet kuvvetli sigma ba ile sigma ba na
DetaylıT.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE İKLİMLENDİRME
T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE İKLİMLENDİRME SOĞUK SU HAZIRLAMA (CHİLLER) GRUBU MONTAJI ANKARA 2008 Milli Eğitim
DetaylıKimya.12 3.Ünite Konu Özeti
Kimya.12 3.Ünite Konu Özeti 1. ORGANĠK REDOKS TEPKĠMELERĠ 2. YER DEĞĠġTĠRME (SÜBSTĠTÜSYON) TEPKĠMELERĠ 3. KATILMA TEPKĠMELERĠ 4. AYRILMA (ELĠMĠNASYON) TEPKĠMELERĠ 5. KONDENZASYON TEPKĠMELERĠ Hazırlayan
DetaylıSerüveni 3. ÜNİTE KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİM GÜÇLÜ ETKİLEŞİM. o İYONİK BAĞ o KOVALENT BAĞ o METALİK BAĞ
Serüveni 3. ÜNİTE KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİM GÜÇLÜ ETKİLEŞİM o İYONİK BAĞ o KOVALENT BAĞ o METALİK BAĞ KİMYASAL TÜR 1. İYONİK BAĞ - - Ametal.- Kök Kök Kök (+) ve (-) yüklü iyonların çekim kuvvetidir..halde
DetaylıDallanmış Alkil Gruplarının Adlandırılması
Dallanmış Alkil Gruplarının Adlandırılması İki karbon atomundan fazla atom içeren alkanlar için birden fazla grup türetilebilir. Örneğin propandan iki grup türetilebilir. Uç hidrojen uzaklaştırılmasıyla
DetaylıDENEY 2 GRĐGNARD REAKSĐYONU ile TRĐFENĐLMETHANOL SENTEZĐ. Genel Bilgiler
DENEY 2 GRĐGNARD REAKSĐYONU ile TRĐFENĐLMETHANOL SENTEZĐ Genel Bilgiler 1900 yılında Fransız kimyacı Victor Grignard organomagnezyum halojenürleri keşfetti. Grignard 1912 yılında Nobel ödülü aldı ve bu
DetaylıPROBLEM 1.1 a ) Örnek Çözüm b ) 9 F; 1s 2 2s 2 2p 5 (Değerlik elektronları: 2s 2 2p 5 ) c ) 16 S; 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 4 (Değerlik elektronları: 3s
PROBLEM 1.1 b ) 9 F; 1s 2 2s 2 2p 5 (Değerlik elektronları: 2s 2 2p 5 ) c ) 16 S; 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 4 (Değerlik elektronları: 3s 2 3p 4 ) ç ) 14 Si; 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 2 (Değerlik elektronları:
DetaylıKĐMYA EĞĐTĐMĐ DERSĐ PROF. DR. ĐNCĐ MORGĐL
KĐMYA EĞĐTĐMĐ DERSĐ PROF. DR. ĐNCĐ MORGĐL SINIF : 10 DERS SAATĐ : 6 KONU : KARBONUN BAĞ YAPMA ÖZELLĐĞĐ Organik bileşikler ve yaşam Karbonun çok bileşik yapmasının sebebi Karbon bağlarının çeşitliliği Organik
Detaylı2,5-Heksandion, C1 ve C3 karbonlarındaki hidrojenlerin baz tarafından alınmasıyla iki farklı enolat oluşturabilir:
PROBLEM 14.1 PROBLEM 14.2 Tepkimenin yükseltgen koşullarında diol bileşiğinin önce bir hidroksil grubu yükseltgenerek (A) ve (B) bileşiklerinin karışımını oluşturur. Tepkime sırasında bu iki bileşik tekrar
DetaylıÜNİTE 14 Organik Kimya - I Hidrokarbonlar
ÜNİTE 14 Organik Kimya - I idrokarbonlar Amaçlar Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Anorganik ve organik kimya arasındaki farkı, Organik kimya'da fonksiyonel grup kavramını, idrokarbonların temel özelliklerini,
DetaylıHAZIRLAYAN Mutlu ŞAHİN. Hacettepe Fen Bilgisi Öğretmenliği. DENEY NO: 6 DENEYİN ADI: DOYMUŞ NaCl ÇÖZELTİSİNİN ELEKTROLİZİ
HAZIRLAYAN Mutlu ŞAHİN Hacettepe Fen Bilgisi Öğretmenliği DENEY NO: 6 DENEYİN ADI: DOYMUŞ NaCl ÇÖZELTİSİNİN ELEKTROLİZİ DENEYİN AMACI: Doymuş NaCl çözeltisinin elektroliz sonucu elementlerine ayrışmasının
DetaylıYAZILI SINAV SORU ÖRNEKLERİ KİMYA
YAZILI SINAV SORU ÖRNEKLERİ KİMYA SORU 1: 32 16X element atomundan oluşan 2 X iyonunun; 1.1: Proton sayısını açıklayarak yazınız. (1 PUAN) 1.2: Nötron sayısını açıklayarak yazınız. (1 PUAN) 1.3: Elektron
DetaylıCH 3 CH CH 2 CH CH 3 C C CH Keton sınıfı bir molekül ile ilgili, Çözüm Yayınları
rganik Bileşikler / idrokarbonlar / rganik Bileşiklerin Sınıflandırılması BÖLÜM 09 Test 01 1. Aşağıdaki bileşiklerden hangisinin karşısında verilen fonksiyonel grubu yanlıştır? ) Bileşik 2 = 2 2 2 ) Fonksiyonel
DetaylıFiziksel özellikleri her yerde aynı olan (homojen) karışımlara çözelti denir. Bir çözeltiyi oluşturan her bir maddeye çözeltinin bileşenleri denir.
GENEL KİMYA 1 LABORATUARI ÇALIŞMA NOTLARI DENEY: 8 ÇÖZELTİLER Dr. Bahadır KESKİN, 2011 @ YTÜ Fiziksel özellikleri her yerde aynı olan (homojen) karışımlara çözelti denir. Bir çözeltiyi oluşturan her bir
DetaylıH DROKARBONLAR YAZILI SORULARI 1
H DROKARBONLAR YAZL SORULAR 1 1. 15 P ve 1H elementlerinin oluflturdu u ve P nin oktedini tamamlad bileflik için; a) Molekül formülü nedir? b) Moleküllerinin geometrik flekli nedir? c) Molekül içi ba lar
Detaylı