SEYHAN BARAJ GÖLÜNÜN BAKTERİYOLOJİK KİRLİLİK DÜZEYİNİN BELİRLENMESİ VE ENTEROBACTERIACEAE ÜYELERİNDE ANTİBİYOTİK DİRENÇLİLİĞİ *

Transkript

1 SEYHAN BARAJ GÖLÜNÜN BAKTERİYOLOJİK KİRLİLİK DÜZEYİNİN BELİRLENMESİ VE ENTEROBACTERIACEAE ÜYELERİNDE ANTİBİYOTİK DİRENÇLİLİĞİ * Determination of Bacterial Contamination Levels in the Seyhan Dam River and Determination of Antibiotic Resistance in Enterobacteriaceae Raciha Sinem BALCI Biyoloji Anabilim Dalı Sadık DİNÇER Biyoloji Anabilim Dalı ÖZET Bu çalışmada Seyhan Baraj Gölü ndeki toplam aerob bakteri, toplam koliform, fekal koliform, maya ve küf sayısı saptanmış ve izolatların günümüzde sıklıkla kullanılan antibiyotiklere dirençlilik frekansının belirlenmesi araştırılmıştır. Seyhan Baraj Gölü nden izole edilen izolatların biyokimyasal analizleri sonunda, 179 unun E. coli, 179 unun Enterobacter sp., 47 sinin Citrobacter sp., 21 sinin Klebsiella sp., olduğu tespit edilmiştir. Fekal koliform oranı %33 olarak belirlenmiştir. Çalışmamızda 3.1, 3.2, 7.1 nolu bölgelerde Vibrio parahaemolyticus tesbit edilmiştir. İzolatlar antibiyotik hassasiyet testlerine tabi tutulmuş olup, beta-laktam antibiyotiklerden Cefazolin e %47,7, Cefuroxim e %18,3, Ampicilin e %15,47, Streptomisin e %12,64, Ceftriaxon a %11,32, Gentamicin e %4,71, Imipenem e %4,52 oranında dirençlilik gösterdikleri saptanmıştır. İzole edilen izolatların %46,14 ü 2 veya daha fazla antibiyotiğe dirençlilik (MAR) gösterdiği tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Enterobacteriaceae, Seyhan Baraj Gölü, Antibiyotik Dirençliliği ABSTRACT In this study, total aerob, total coliform, fecal coliform, identification studies and determination of antibiotics which were frequently used recently, resistance frequency, were investigated from Seyhan dam river isolates. According to the biochemical analysis results,. 179 E. coli, 179 Enterobacter sp., 47 Citrobacter sp., 21 Klebsiella sp., and fecal coliform at a rate of 33% were determined from water samples. In this study Vibrio parahaemolyticus.,was determined at 3.1, 3.2, 7.1 sample points. The beta-lactamase antibiotics resistance to Cefazolin 47,7%, Cefuroxim 18,3%, Ampicilin 15,47%, Streptomicin 12,64%, Ceftriaxon 11,32%, Gentamicin 4,71% and Imipenem 4,52% were determined from isolated strains. Multiple antibiotic resistance were determined from the rate of 46,14% of isolated strains. Keywords: Enterobacteriaceae, Seyhan Dam River, Antibiotic Resistance * Yüksek Lisans Tezi-MSc. Thesis 122

2 Giriş Su ortamı, bütün su kaynaklarını içine alır. Yağışlarla oluşan yüzey akışları değişik büyüklüklerdeki haliçler ve akarsular ile denizlere boşalır. Yüzey sularının şekil ve büyüklüğündeki oluşabilecek herhangi bir değişme, oluşan değişim şartlarına adapte olabilmiş organizma topluluklarını ve topluluğu meydana getiren mikroorganizma türlerini ortaya çıkarır (Karpuzcu, 1996). Su kirlenmesi, su kalitesinin fiziksel, kimyasal ve biyolojik niteliklerinin suyun herhangi bir kullanımını sınırlayacak şekilde değişim göstermesi olarak tanımlanabilir. Kirlenme bir fiil veya aksiyon değildir; kirlenme bir su yatağına herhangi bir kirleticinin fazla miktarda girmesi sonucu oluşan bir durumdur (Karpuzcu, 1996). Yüzeysel sularda ve atıksularda bulunan organizmalar, bakteriler, mantarlar, protozoalar ve algler gibi omurgalı ve omurgasız canlılardan meydana gelir. Bunlardan bir kısmı patojen yani hastalık yapan mikroorganizmalardır. Doğal ortamı oluşturan toprak, hava ve suyun çeşitli mikroorganizmalarla kirlenmesi ve dolayısıyla mikrobiyolojik yapının bozulması mikrobiyal kirlenmeyi, aynı ortamların mikroorganizmalarla kirlenmesi ise biyolojik kirlenmeyi tanımlar. Örneğin, tarım alanlarının kanalizasyon suyu ile sulanması veya kanalizasyon sularının akarsu, göl ve denizlere boşaltılması ile kanalizasyon sularında bulunan hastalık yapıcı mikroorganizmalar toprağa, suya ve atmosfere geçerek bu ortamların mikrobiyolojik kirlenmesine yol açar (Muslu, 1994). Suda bulanan mikroorganizmalar; suda doğal olarak bulunan canlıların mikroorganizmaları, toprakta yaşayan mikroorganizmalar, insan ve hayvan bağırsak kaynaklı mikroorganizmalar olarak sıralanabilir. Doğal olarak suda bulunanlar, Spirillium, Vibrio, Pseudomonas, Archromobacter, Chromobacterium türleri ile Micrococcus ve Sarcina nın bazı türleridir. Toprak kökenli bakteriler toprağın yıkanması sonucu suya karışır. Bunların başlıcaları, Bacillus, Streptomyces ve Enterobacteriaceae nin safrofit üyeleridir (Aerobacter). Suda bulunması mümkün bağırsak kökenli mikroorganizmaların başlıcaları ise Escherichia coli, Streptococcus faecalis, Clostridium perfingens ve muhtemel bağırsak patojenleridir (Salmonelle, Vibrio comma). Bu mikroorganizmalar fekal kontaminasyon sonucu suda bulunurlar ve içme suları için büyük tehlike arz ederler. Tifo ve dizanteri gibi bulaşıcı hastalıkların etkenleriyle kontamine olan, gerek hayvan gerekse insan artıklarıyla, suların kullanılması yeni vakaların çıkmasına neden olur. Lağım sularıyla kontamine olmuş sular infeksiyoz hepatitis, enterevirus grubu poliemyelitis virüslerini de kapsayabilir. Hayvanlar, özellikle de martılar, insanların sindirim kanalı patojenlerinin taşıyıcıları olabileceklerinden suyun kontaminasyonun da önemli ölçüde rol oynarlar (Tekinşen, 1976). Mantar veya benzeri mikroorganizmalar tarafından oluşturulan, mikroorganizmaların ve başka canlıların gelişmesini durdurma ve hatta bunları öldürme gücü bulunan doğal ya da kimyevi maddelere "antibiyotik" denir (Öner, 1992). 123

3 Antibiyotikler tıpta kullanılan tüm ilaçlar içinde mucize ilaç olarak isimlendirilebilmektedirler. Kullanıma girmelerinden bu zamana kadar uzun bir süreç geçmemesine rağmen bu ilaçlar ile ilgili gelişmeler hızla artmış aynı zamanda kullanımları sırasında ve sonrasında ortaya çıkan önemli sorunlar da gündeme gelmiştir. Bu sorunların başında ise antibiyotiklere karşı gelişen bakteriyel direnç yer almaktadır (Akalın, 1994). Beta-laktam grubu antibiyotikler, günümüzde en yaygın kullanılan ve "betalaktam" halkası olarak adlandırılan ortak kimyasal molekülleri ile diğer antibiyotiklerden ayırdedilen antibiyotik grubudur. İlk olarak 1928 yılında besiyerine tesadüfen düşen Penicillium notatum türü mantarın çevresinde stafilokok türü bakterilerin üreyememesi nedeniyle dikkat çekmiştir. Yapılan çalışmalar sonucu 1949 yılında penisilin G geliştirilerek klinik kullanıma sunulmuştur. Sonraki yıllarda geliştirilen yeni beta-laktam grubu antibiyotiklerin tümü, ortak molekül olan beta laktam halkasına bağlı aminoasitler üzerinde yapılan çeşitli modifikasyonlar sonucunda şekillendirilmiştir (Öncül, 2002). Antibiyotiklere karşı gelişen dirençlilik, hücre zarı geçirgenliğinin değişimi, metabolik yol ve enzimlerin değişim göstermesi veya antibiyotiklerin etki edecekleri molekülün kaybolması şeklinde gelişebilmektedir. Antibiyotik tedavisi sırasında kullanılan bazı antibiyotiklere hassas olan suşların dirençli hale geçtiği bilinmektedir. Bu tamamen patojenik bakterilerin antibakteriyel tedaviye direnç göstermesi olup, çok değişik ortamlarda genetik bilgi aktarımından kaynaklandığı şeklinde açıklanabilmektedir (Viljanen ve Boratynski, 1991). Materyal ve Metot Materyal Bu çalışmada, dirençlilik araştırmasında Gentamisin (GEN 30 µg/ml), Imipenem ( IPM 10 µg/ml), Ampicilin (AMP 25 µg/ml), Cefazolin (CZ 30 µg/ml), Cefuroksim (CEF 30 µg/ml), Ceftriaxon (CRO 30 µg/ml), Streptomisin (STR 10 µg/ml) antibiyotikleri kullanılmıştır. Koliform organizmalrın aranmasında tek ve çift etkili Laktozlu Buyyon, Gram negatif Enterobacteriaceae üyesi olan enterik bakterilerin tespiti ve izolasyonu için EMB Agar, arazi istasyonlarından toplanan numunelerin stok stok kültür şeklinde saklanması için Nutrient Agar, örneklerin stok kültür yapmak için, çizgi metoduyla antibiyogram testlerinde ve toplam bateri sayısını bulmak için PCA Agar, Vibrio kolera tayininde selektif besiyeri olarak TCBS Agar, alınan su numunelerinde Cryptococus varlığının aranmasında Staib besiyeri kullanılmıştır. Türlerin izoloasyonu için İMVİC testi yapılmıştır. Metot Yapılan çalışmada Seyhan Baraj Gölü nün toplam koliform ve fekal koliform içerikleri, izole edilen bakterilerin antibiyotik dirençlilikleri ve çevreye verebilecekleri zararları araştırılmış ve 7 farklı istasyon noktası belirlenerek dipten 124

4 ve yüzeyden olmak üzere mevsimsel aralıklarla 4 kez numune toplamaya çıkılmıştır. Birinci istasyon olarak Seyhan nehrinin ilk giriş noktası, ikinci istasyon olarak Seyhan nehrinin baraj suyuyla karıştığı nokta olup yeni yapılmış henüz kullanımda olmayan yerleşim yerlerinin bulunduğu istasyon, üçüncü istasyon olarak Çakıt nehrinin baraja döküldüğü ilk nokta, dördüncü istasyon olarak Çakıt nehrinin yerleşim yerlerine olan başlangıç noktası, beşinci istasyon noktası olarak Çakıt ile Seyhan nehrinin baraj suyuyla birleştiği yer, altıncı istasyon olarak iki su kaynağının gölün suyuyla karıştığı bölge, Adnan Menderes yarımadasının orta bölgesi, yedinci istasyon olarak suyun drenaj noktasına gittiği bölge, Kayıkhanenin karşısı seçilmiştir. Su numuneleri Seyhan Baraj Gölünden belirlenen istasyonlardan 100 ml lik steril şişelerde dip ve yüzey olmak üzere 1 yıl süreyle mevsimsel olarak alınan numuneler soğuk zincirle laboratuara getirilmiştir. Toplam koliformların saptanması için laktozlu besi yeri kullanılarak çoklu tüp metodu ile gerçekleştirilmiştir. Steril edilmiş 10 ml lik laztozlu buyyon besiyerlerine su örneklerinden 3 adet 10 ml, 3 adet 1 ml, 3 adet 0,1 ml inoküle edilmiştir. 0,1 ve 1 ml numuneler için tek güçlü laktoz buyyonu, 10 ml lik numuneler için ise çift güçlü laktoz buyyonu kullanılmıştır. İnoküle edilen numuneler 37 ºC de saat inübe edildikten sonra asit + gaz oluşmuş tüpler EMS (En Muhetemel Sayı) tablolarına göre 100 ml deki toplam koliform saptanmıştır (Madden ve Gilmour, 1995). Asit ve gaz oluşturan pozitif tüpler azaltma tekniğiyle EMB agara ekilip 37 ºC de saat inkübasyona tabii tutulmuştur. Metalik yeşil olan koloniler İMVİC testine sokulmuş ve gene aynı koloniler yeniden laktozlu buyyona inoküle edilerek 44,5 ºC de saat inkübe edilmiştir. E. coli sayısının tespiti için Asit ve gaz oluşturmuş laktozlu tüplerden veya EMB ve Endo agar üzerinde gelişen kolonilerden E.coli olup olmadığını tespit edebilmek için öze ile trypton buyyona (İndol testi), glukoz peptonlu suya( Metil kırmızısı ve V-P testi için) ve citratlı besieyerine (Citrat testi için) ekim yapılmıştır. Fecal Streptococ saptanması için steril tüplere sodyum azidli besiyerinden 5 ml koyulup üzerine de 1 ml su örneği eklenip saat inkübasyona bırakılmıştır. İnübasyon sonucunda bulanıklık gözlenen tüpler pozitif olarak değerlendirilmiştir. Antibiyogram testi için Seyhan nehrinden alınan su örneklerinden Enterobacteriaceae familyasına ait bakteri suşları izole edilmiş ve bu suşların Gentamisin (GEN 30 μg/ml), Imipenem (IPM 10 μg/ml), Ampicilin (AMP 30 μg/ml), Cefazolin (CZ 30 μg/ml), Ceftriaxon (CRO 30 μg/ml), Cefuroksim (CEF 30 μg/ml) Streptomycine (10 μg/ml) antibiyotiklerine olan dirençlilik frekansları (çizgi metoduyla) belirlenmiştir. PCA besiyerine izole edilen bakteriler çizgi metoduyla ekilmiş 37 ºC de saat inkübasyona bırakılmıştır. İnkübasyondan sonra ekim çizgisi boyunca üreme gösteren suşlar dirençli, üreme göstermeyen suşlar ise hassas olarak değerlendirilmiştir. 125

5 Cryptococcus saptanması için Seyhan nehrinden 1 litre steril su cam şişeyle alınmış. Laboratuara getirildikten sonra 0,45 μm seitzs filtreden su süzülükten sonra filtre kâğıdı staib besiyerine koyulmuş ve 37 ºC de 10 gün inkübe edildikten sonra üreyen kahverengi muhoit koloniler, Cryptococcus (+) olarak değerlendirilmiştir. Vibrio spp., tayini için Steril bir şekilde alınan su örnekleri kısa sürede laboratuara getirildikten sonra. Su örnekleri alkali peptonlu su besi yerine (APS) ekim yapılmıştır ºC de 8 saat inkübe edildikten sonra TCBS agara APS den yüzeyden olacak şekilde bir öze dolusu ekim yapılmıştır ºC de saat inkübasyona bırakılmıştır. İnkübasyondan sonra Vibrio cholerae için TCBS de 2 4 mm çapında da sukroz fermantasyonuna bağlı sarı parlak koloni oluşturanlar pozitif sonuç olarak değerlendirilmiştir. Bulgular ve Tartışma Yapılan çalışmalarda belirli aralıklarla arazilerden alınan su örneklerinin toplam koliform sayıları EMS yöntemiyle tespit edilip sonuçlar Çizelge de verilmiştir. Çizelge Tarihindeki çalışma alanı su örneklerinin toplam koliform sayısı İstasyon No 10 ml 1 ml 0,1 ml EMS/100 ml 1.İstasyon Yüzey > İstasyon Dip İstasyon Yüzey İstasyon Dip > İstasyon Yüzey > İstasyon Dip > İstasyon Yüzey > İstasyon Dip İstasyon Yüzey > İstasyon Dip > İstasyon Yüzey > İstasyon Dip İstasyon Yüzey > İstasyon Dip

6 Çizelge Tarihindeki çalışma alanı su örneklerinin toplam koliform sayısı İstasyon No 10 ml 1 ml 0,1 ml EMS/100 ml 1.İstasyon Yüzey > İstasyon Dip İstasyon Yüzey İstasyon Dip İstasyon Yüzey > İstasyon Dip İstasyon Yüzey > İstasyon Dip İstasyon Yüzey İstasyon Dip İstasyon Yüzey > İstasyon Dip İstasyon Yüzey İstasyon Dip Çizelge Tarihindeki çalışma alanı su örneklerinin toplam koliform sayısı İstasyon No 10 ml 1 ml 0,1 ml EMS/100 ml 1.İstasyon Yüzey > İstasyon Dip İstasyon Yüzey İstasyon Dip > İstasyon Yüzey İstasyon Dip İstasyon Yüzey İstasyon Dip İstasyon Yüzey > İstasyon Dip İstasyon Yüzey > İstasyon Dip İstasyon Yüzey İstasyon Dip

7 Çizelge Tarihindeki çalışma alanı su örneklerinin toplam koliform sayısı İstasyon No 10 ml 1 ml 0,1 ml EMS/100 ml 1.İstasyon Yüzey > İstasyon Dip İstasyon Yüzey İstasyon Dip İstasyon Yüzey İstasyon Dip İstasyon Yüzey > İstasyon Dip İstasyon Yüzey > İstasyon Dip İstasyon Yüzey İstasyon Dip İstasyon Yüzey İstasyon Dip Seyhan nehrinden elde edilen su sonuçlarının eijkman sonuçlarına göre; tarihindeki sonbahar ayı çalışma alanı su örneklerinin, 3.1, 6.1, 7.1 ve 7.2 no lu istasyonlarda eijkman pozitif çıkıp fekal kirlilik oranı %28,5 olarak belirlenmiştir tarihindeki kış ayı çalışma alanı su örneklerinin, 2.1, 5.1, ve 7.1 no lu istasyonlarında eijkman pozitif çıkıp fekal kirlilik oranı %21,4 olarak belirlenmiştir tarihindeki ilkbahar ayı çalışma alanı su örneklerinin, 1.1, 5.2, 6.1 no lu istasyonlarında eijkman pozitif çıkıp fekal kirlilik oranı %21,4 olarak belirlenmiştir tarihindeki yaz ayı çalışma alanı su örneklerinin 1.2, 5.2, 6.1, 7.2 no lu istasyonlarında eijkman pozitif çıkıp fekal kirlilik oranı %28,5 olarak belirlenmiştir. Seyhan nehrinden alınan su örneklerinde tarihli çıkılan çalışmada 3.2 ve 3.1 nolu istasyonlarda, tarihli çıkılan çalışmada 3.1, 3.2, 7,1 nolu istasyonlarda Vibrio parahaemolyticus tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlarda Fecal streptecoc a rastlanmadı tarihli çıkılan çalışmada Cryptococcus gattii taraması yapılmış ve tespit edilmemiştir. Bütün arazilerden toplam 530 izolat izole edilmiş olup, bunların 47 tanesinin Citrobacter sp., 21 tanesinin Klebsiella sp., 179 tanesinin Enterobacter sp., ve 179 ünün E. coli olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuçlara göre Seyhan Baraj Gölünden alınan su örnekleri Enterobacteriacea familyasından dört bakteri cinsini içermekte olup izole edilen izolatlar arasında en fazla yeri E.coli ve Enterobacter sp. 179 suşla teşkil etmiştir. 2. ve 3. arazilerde E.coli sayısının fazla olması bu bölgelerde fekal kontaminasyonun diğer arazilere göre daha fazla olduğunu göstermektedir. 128

8 Çizelge 5. Seyhan baraj gölünden izole edilen bakterilerin antibiyotik dirençliliğinin dağılımı Antibiyotikler Dirençli Suş Sayısı Dirençlilik Oranı Cefazolin (CZ) 253 %47,7 Cefuroksim (CEF) 97 %18,3 Ampicilin(AMP) 82 %15,47 Streptomisin (STR) 67 %12,64 Ceftriakson (CRO) 60 %11,32 Gentamisin(GEN) 25 %4,71 İmipenem (IPM) 24 %4,52 Seyhan Baraj Gölünden izole edilen 530 izolatta dirençlilik oranlarına bakıldığı zaman % 47,7 ile Cefazolin antibiyotiğine karşı dirençlilik oranın diğerlerine göre oldukça yüksek olduğu anlaşılmaktadır. Bu bulgular 1. Kuşak Sefalosporinler de direnç gelişimin 2 ve 3. Kuşak Sefalosporinler e göre fazla olduğunu göstermektedir. Çizelge 6. Seyhan baraj gölünden izole edilen bakterilerin çoklu antibiyotik dirençlilik (mar) oranları Antibiyotikler Dirençli Suş Sayısı Dirençlilik Oranı 1 Antibiyotik Türüne 175 %53,8 2 Antibiyotik Türüne 71 %21,84 3 Antibiyotik Türüne 39 %12 4 Antibiyotik Türüne 24 %7,38 5 Antibiyotik Türüne 16 %4,92 6 Antibiyotik Türüne - %0 7 Antibiyotik Türüne - %0 İzole edilen izolatların 175 tanesinin 1 antibiyotik türüne, 71 tanesinin 2 antibiyotik türüne, 39 tanesinin 3 antibiyotik türüne 24 tanesinin 4 antibiyotik türüne ve 16 tanesinin 5 antibiyotik türüne birden dirençli olduğu görülmektedir. MAR dirençlilik oranları araziler olarak incelendiğinde 3. ve 4. arazilerde yani ilkbahar ve yaz aylarında MAR dirençlilik oranlarının yüksek olduğu gözlenmiştir. Mevsimsel olarak çıkılan çalışmada çoklu antibiyotik dirençlilik sonuçları söyledir; sonbahar ayında yapılan çalışmada izole edilen bakterilerin %37,5 i, kış 129

9 ayında yapılan çalışmada izole edilen bakterilerin %58,3 ünde, ilkbahar ayında yapılan çalışmada %53,5 ve yaz ayında yapılan çalışmada ise bakterilerin %37,9 unda MAR özelliği tespit edilmiştir. Bu sonuçlara göre en yüksek dirençlilik, tarihinde çıkılan kış ayında, en düşük dirençlilik ise sonbahar ve yaz aylarında çıkılan çalışmalarda tespit edlmiştir. Sonuçlar Mevsimsel olarak çıkılan çalışmada toplam koliform ve fekal koliform bakımından en yüksek değerin ve tarihinde çıkılan çalışmalarda olduğu belirlenmiştir. İklimsel olarak değişen bu parametreler bize sonbahar ve yaz aylarında kirlilik düzeyinin sıcaklık ve ph ın artmasına bağlı olarak yükseldiğini göstermiştir. Seçilen istasyonlardan ise bakteriyolojik kirlilik düzeyinin en fazla 5.,6. ve 7. istasyonlarda olduğu belirlenmiştir. Bu istasyonlardan 5.si Çakıt ile Seyhan nehrinin baraj suyuyla birleştiği nokta, 6.cı Adnan Menderes Yarımadasının orta noktası ve bütün suların birleştiği yer, 7. cisi ise suyun drenaj noktasını gittiği yer ve aynı zamanda Kayıkhanenin karşı tarafıdır. Bu istasyonların diğer istasyonlara göre yerleşim yerlerine yakın olması kirlilik seviyelerinin yüksek olmasının sebeplerinden biri olarak gösterilebilir. Alınan su örnekleri içersinden izole edilen izolatlara İMVİC testi uygulanmış ve Enterobacteriacea grubuna ait 4 bakteri cinsinden 179 tanesinin E. coli, 47 tanesinin Citrobacter sp., 21 tanesinin Klebsiella sp., 179 tanesinin Enterobacter sp. olduğu tespit edilmiştir. İzole edilen 530 izolatl dünya çapından yaygın olarak kullanılmakta olan beta-lakatam antibiyotiklerden Cefazolin e %47,7, Cefuroxim e %18,3, Ampicilin e %15,47, Streptomisin e %12,64, Ceftriaxon a %11,32, Gentamicin e %4,71, Imipenem e %4,52 oranında dirençlilik gösterdikleri saptanmıştır. İzolatların %46,14 ü 2 veya daha fazla antibiyotiğe birden dirençlilik (MAR) gösterdiği, Cephalosporin lerden 1. Kuşakta yer alan Cefazolin antibiyotiğine dirençliliğin diğer kuşaktaki antibiyotiklerden fazla olduğu tesbit edilmiştir. Plazmide bağlı dirençliliğinin ortaya çıkmasında, antibiyotiklerin yoğun ve bilinçsiz bir şekilde kullanımı ile atıklarındaki dirençli bakterilerin herhangi bir işleme tabi tutulmadan şehir kanalizasyonları aracılığı ile sucul ortamlara katılmasından kaynaklandığı düşünülebilir. Yüksek düzeyde koliform bakteri, E.coli varlığı ve Vibrio parahaemolyticus tespit edilmesi diğer patojen bakterilerin bulunma ihtimalinin artığını göstermektedir. Sonuç olarak Seyhan nehrinin önemli sayılabilecek düzeyde mikrobiyal kontaminasyona maruz kaldığı ve ileriki zamanlarda halk sağlığı açısından ciddi problemler oluşturabileceği görülmektedir. Seyhan Baraj Gölünün mevcut kirlilikten kurtulması ve daha fazla kirlenmesini engellemek için kirlilik kaynakları özenle belirlenmeli, göle kirlilik getiren dere, çay ve akarsulara atık su deşarjı önlenmeli, şehirsel ve endüstriyel sıvı atıklar ve katı atıkları geri kazanma yollarından biri olan kompastlama tesislerinin kurulması, Kuzey Adana da imara açılacak sitelerin ve tesislerin 130

10 kanalizasyon sistemleri şehir kanalizasyonlarına verilmeli veya bölgesel arıtma yapıldıktan sonra atık sular göle verilmeli, göl çevresinde gölü kirletmeyecek yatırımların arttırılması gibi gerekli tedbirlerin alınması önerilmektedir. Türkiye de kaybedilen sulak alanların yüzdesi küçümsenmeyecek kadar büyüktür. Birbini etkileyen sorunlar yüzünden sularla birlikte topraklarda kaybediliyor. Erezyonlarla baraj göllerinin dibine yığılan topraklar barajların doğal ömrünü %50 oranında azaltabiliyor. Bu olayın sonucunda da kullanma suyu kayıpları ve yüksek değerde hidrolojik enerji kayıpları meydana geliyor. Bunları da göze aldığımızda var olan sulak alanlarımızı korumak için önlemleri arttırmalı ve halkımızı daha biliçli hale getirmeliyiz. KAYNAKLAR AKALIN, H. E., Antibiyotiklere Direnç Gelişmesi ve Antibiyotik Kullanımı (H. E. AKALIN Editör). Klinik Uygulamalarda Antibiyotikler ve Diğer Antimikrobiyal İlaçlar. Güneş Kitabevi Limitet Şirketi. Ankara, s KARPUZCU, M., Çevre Kirlenmesi Ve Kontrolü. Gebze Yüksek Teknolojisi Çevre Mühendisliği Bölümü. Kubbealtı Neşriyatı Yayınları. s MADDEN, R. H., GILMOUR, A. A., Impedance as an Alternative to MPN Enumeration of Coliforms in Pasteurized Milks. Lett. Appl. Microbio.,21: MUSLU, Y., Atıksuların Arıtılması Cilt.1 İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Matbaası. s ÖNER, M Genel Mikrobiyoloji, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitaplar Serisi No: 94, İzmir, s ÖNCÜL, O., Antibiyotikler 1.İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri, Akılcı Antibiyotik Kullanımı ve Erişkinde Toplumdan Edinilmiş Enfeksiyonlar Sempozyumu, 31: TEKİNŞEN, C., O., Suyun Bakteriyolojik Muayenesi. Ankara Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Yayınları, s VILJANEN, P., BORATYNSKI, J., The Suspectibility of Conjugative Resistance Transfer in Gran-negative Bacteria to Physicochemical and Biochemical Agents. FEMS Microbiology Rev. 88: