SAP2000. Üç boyutlu Yapõlarõn Lineer ve Nonlineer Statik ve Dinamik Çözümlenmesi ve BAŞLARKEN

Transkript

1 SAP2000 Üç boyutlu Yapõlarõn Lineer ve Nonlineer Statik ve Dinamik Çözümlenmesi ve Boyutlandõrõlmasõ Yazõlõmlarõ Serisi BAŞLARKEN COMPUTERS & ENGINEERING Versiyon 10 Eylül 2005 Türkçesi: Nisan 2006

2 TELİF HAKKI Her hakkõ saklõdõr. SAP2000 bilgisayar programõ ve ilgili tüm yazõlõ belgeler sahiplik ve çoğaltma haklarõ saklõ ürünlerdir. Evrensel sahiplik haklarõ Computers & Structures Inc.'a aittir. Computers & Structures Inc. ve Computers & Engineering kuruluşlarõndan yazõlõ izin alõnmadan programõn lisanssõz kullanõmõ veya yazõlõ belgelerinin çoğaltõlmasõ tamamen yasaktõr. Daha ayrõntõlõ bilgi, yazõlõm lisansõ ve belgelerin kopyalarõ için başvuru adresi: Türkiye, orta Avrupa ve Rus Fed. Devletleri Ana Dağõtõmõ: COMPUTERS & ENGINEERING Holzmühlerweg D Lollar, ALMANYA Tel: Fax: Copyright Computers and Structures Inc., Copyright Computers & Engineering CSI Logo'su Computers & Structures Inc. kuruluşunun tescilli ticari markasõdõr. SAP2000 Computers & Structures Inc. kuruluşunun ticari markasõdõr. Windows Microsoft kuruluşunun tescilli ticari markasõdõr. AutoCAD Autodesk kuruluşunun tescilli ticari markasõdõr. FrameWorks Plus Intergraph kuruluşunun tescilli ticari markasõdõr.

3 SORUMLULUK SAP2000 programõnõn ve yazõlõ belgelerinin hazõrlanmasõna büyük zaman, çaba harcanmõş ve maddi fedakarlõk yapõlmõştõr. Program tam olarak test edilmiş ve kullanõlmõştõr. Bununla birlikte programõ kullanõrken, kullanõcõ, programõn güvenilirliği veya kesinliği konusunda programõ hazõrlayan veya dağõtanlarõn herhangi bir sorumluluk almadõğõnõ veya bunu ima etmediğini kabul eder ve anlar. Program, betonarme çerçevelerin boyutlamasõ için çok pratik bir araçtõr. Programõn bundan önceki sürümleri çok başarõlõ olmuş ve çeşitli yapõlarda kullanõlmõştõr. Bununla beraber kullanõcõ, bu kõlavuzu tamamen ve dikkatlice okumalõ ve betonarme hesabõnda program algoritmalarõnõn kapsamadõğõ durumlarõ iyice anlamalõdõr. Kullanõcõ, programõn temel varsayõmlarõnõ açõkça anlamalõ ve programõn oluşturduğu sonuçlarõ kendisi bağõmsõz olarak kontrol etmelidir.

4 TEŞEKKÜR Bu ürünün bugünkü durumuna gelmesinde yõllar boyu süren değerli çalõşmalarõyla katkõ sağlayan bütün mühendis meslektaşlarõmõza teşekkür ederiz. Özellikle orjinal SAP serisi programlarõnõn kavramsallaştõrõlmasõ ve geliştirilmesinden sorumlu, California Berkeley Üniversitesi emekli profesörlerinden Dr. Edward L. Wilson a teşekkür borçluyuz. Kendisi devamlõ olarak orijinal çözümler üretmesiyle programõn bu versiyonunda kullanõlan eşsiz kavramlar yaratmõştõr.

5 İ Ç İ NDEKİ LER BÖLÜM 1 - SAP2000 e Hoş Geldiniz 1-2 Program Seviyeleri ve Özellikleri 1-2 BÖLÜM 2 - Başlarken 2-1 SAP2000 Kurulumu 2-1 Sürüm Yükseltiyorsanõz Kullanõm Kõlavuzu Hakkõnda 2-2 İzle ve Öğren Videolarõ 2-2 Teknik Destek 2-3 Size Yardõm Edebilmemiz için Bize Yardõm Edin 2-3 Telefon, Fax ve ile Yardõm 2-4 Online (İnternet Üzerinden) Destek 2-4 BÖLÜM 3 - Yapõsal Model 3-1 Birimler 3-2 Nesneler ve Elemanlar 3-2 Gruplar 3-4 Koordinat Sistemleri ve Gridler 3-4 Özellikler 3-5 Yük Durumlarõ 3-5 Fonksiyonlar 3-6 Analiz Durumlarõ 3-7 Kombinezonlar 3-9 Boyutlandõrma Seçenekleri 3-9 Çõktõ ve Görüntü Seçenekleri Tanõmlama 3-10 Daha Fazlasõnõ Öğrenin 3-11 COMPUTERS & ENGINEERING Tel:

6 BÖLÜM 4 - Grafik Kullanõcõ Arayüzü 4-1 SAP2000 Ekranõ 4-1 Ana Pencere 4-1 Menü Çubuğu 4-2 Araç Çubuklarõ 4-2 Görüntü Pencereleri 4-4 Durum Çubuğu 4-4 Fare kullanõmõ 4-4 Görünüş Seçenekleri ve 3 Boyutlu Görünüşler 4-5 Perspektif Görünüş 4-6 Sürükleme (Pan), Büyültme (Zoom) ve 3-D Döndürme 4-6 Sõnõr Koyma 4-6 Eleman Görünüş Seçenekleri 4-6 Diğer Seçenekler 4-7 Görüntü Penceresinin Tazelenmesi 4-7 Temel İşlemler 4-7 Dosya İşlemleri 4-8 Adlandõrõlmõş Öğelerin Tanõmlanmasõ 4-8 Çizim 4-10 Nesne Çizimleri 4-10 Nokta Kenetleme Araçlarõ 4-12 Çizim Kontrol Araçlarõ 4-12 Seçme 4-13 Grafiksel Seçim 4-14 Özelliklere Göre Seçim 4-14 Düzenleme (Editing) 4-15 Atama 4-16 Geri Alma ve İleri Alma (Undo, Redo) 4-17 Analiz 4-17 Görüntüleme (Displaying) 4-18 Grafiksel Görüntüleme 4-18 Model Tanõmlarõnõ Görüntüleme 4-18 Analiz Sonuçlarõnõ Görüntüleme 4-19 Fonksiyon Çizimlerini Görüntüleme 4-19 Tablosal Görüntüleme 4-20 Boyutlama (Dizayn) 4-20 Kilitleme ve Kilidi kaldõrma 4-21 Sayõsal Verilerin Girilmesi 4-22 Seçenek Tanõmlarõ 4-22 Yardõm Alma 4-23 COMPUTERS & ENGINEERING Tel:

7 BÖLÜM 5 - Veri Tablolarõyla Çalõşmak 5-1 Veri Tablolarõnõn Sõnõflandõrõlmasõ 5-1 Model Tanõmlarõ 5-1 Analiz Sonuçlarõ 5-1 Boyutlama (Dizayn) Sonuçlarõ 5-2 Tablolar ve Alanlar 5-2 Tablolarõn Kullanõlmasõ 5-3 Sunum Amacõyla Tablolarõn Düzenlenmesi 5-3 Yapõlandõrõlmõş Veritabanõ Tablolarõ 5-4 Tablolarõn Gösterimi 5-4 Tablolarõn Yazdõrõlmasõ 5-7 Kişisel Rapor Yazõcõ 5-7 Yazdõrma ve Gösterim için Biçim Kontrolü 5-8 Etkileşimli Tablo İşleme 5-8 Veri Tablolarõnõn Export Edilmesi 5-9 Veri Tablolarõnõn Import Edilmesi 5-10 Kayõt Esnasõnda Otomatik Export 5-11 Analiz Esnasõnda Export 5-12 Veritabanõ Dosya Biçimleri 5-12 Microsoft Access Veri Tabanõ 5-12 Microsoft Excel Hesap Tablosu 5-12 Düz Yazõ Biçimli Veritabanõ 5-13 Daha fazla bilgi 5-14 COMPUTERS & ENGINEERING Tel:

8 BÖLÜM 1 SAP2000 e Hoş Geldiniz SAP2000, SAP serisi bilgisayar programlarõnõn en ilerisi ve en kullanõcõ dostu olan versiyonudur. SAP2000 nin 1996 da yapõlan ilk versiyonu, SAP serileri içerisinde tamamõ Windows uyumlu olan ilk sürümüydü. Bu özellik sõnõrsõz kullanõm ve üretim özelliğine sahip olan çok güçlü bir ara-yüze olanak tanõr. Modelin oluşturulmasõ ve geliştirilmesi, analizin yapõlmasõ, boyutlamanõn kontrolü ve optimizasyonu ile çõktõlarõ baskõya hazõrlama bu tek arayüzle yapõlabilmektedir. Tek bir yapõsal model birçok farklõ tipteki hesaplama ve boyutlama işleminde kullanõlabilir. Program Seviyeleri ve Özellikleri SAP2000 nin en güncel bu sürümü, aynõ grafik kullanõcõ ara-yüzünü paylaşan üç ayrõ paket halinde sunulmaktadõr: SAP2000 Basic, SAP2000 PLUS ve SAP2000 Advanced. Bütün bu programlar en gelişmiş özelliklerle donatõlmõştõr. Bunlardan bazõlarõ: Hõzlõ denklem çözücü, kuvvet ve deplasman yükü, prizmatik olmayan çubuk nesneleri, sadece çekmeye çalõşan çaprazlar, art - germeli tendonlar, çok hassas kabuk nesneleri, Eigen ve Ritz modal analizi, simetrik olmayan yapõlar için çok sayõda kordinat sistemleri, birçok farklõ düğüm noktasõ şartõ (bağõmlõlõğõ) atama seçeneği, bağõmsõz tanõmlanmõş sonlu nesne modellerinin birleştirilmesi, tam çiftli 6x6 yay rijitliği ve aynõ işlemde birden çok dinamik analizin kombine edilebilmesi veya zarflanabilmesidir. SAP2000 PLUS programa bunlara sõnõrsõz kapasiteyi de katar; Yük katarlarõ analizi özellikleri, sonlu eleman tekniğinin tamamõnõ, etkin frekans alanõnda analiz (hem düzgün doğrusal ve hem güç-spektral-yoğunluğu tipleri) ve zaman alanõnda analizi (time-history) seçenekleridir. Çok sayõda taban tahrikli zemin hareketleri de bunlara eklenebilir. COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 1-2

9 SAP2000 Advanced versiyonu PLUS õn kapasitesini çubuk nesnelerinde, fiber mafsallarda, kablo (halat) davranõşõnda, non-lineer kabuk elemanlarõnda ve geometrik nonlinearitede kullanõlmak üzere (boşluklar (gap), kancalar (hook), izolatörler, damperler, çoklu-lineer plastik mafsallar gibi) lineer olmayan bağlantõ nesneleri ile çoklu-lineer plastik mafsallar ekleyerek artõrõr. Ayrõca malzeme ve geometrik etkilerden kaynaklanabilecek nonlineerlik özelliğini dikkate alan Statik hesap teknikleri (Statik Non-lineer Hesaplama) ki bunlar; Statik İtme Analizi, modal süperpozisyon ve doğrudan-entegrasyon yöntemi kullanõlarak Zaman Alanõnda Hesaplama, burkulma analizi, frekans etki alanõnda hesaplama ( hem düzenli hal hem de güç-spektrum-yoğunluğu tiplerinde) Yukarõda saydõğõmõz tüm bu program özellikleri hem tasarõm, hem de hesaplama aşamasõnda, çelik, betonarme, alüminyum ve soğukta şekil verilmiş (ince cidarlõ) profillerden oluşan yapõlarõn aynõ ara yüzde ve tamamen birbirleriyle uyumlu şekilde kullanõlmasõna ve bu entegre binalarõn boyutlandõrõlmasõna olanak tanõr. Çelik ve Alüminyum çubuk nesneleri için boyutlama ve iteratif optimizasyon sağlanmaktadõr. Betonarme çubuk nesneleri içinde gerekli donatõ hesabõ yapõlmaktadõr. Betonarme kabuk elemanlarõnda basõnç ve çekme çiftinin hesabõndan elde edilen boyutlama gerilmeleri ve çekme donatõlarõ gösterilebilir. Nesneler boyutlama amaçlarõna göre sõnõflandõrõlabilirler ve nesnenin üzerine tõklanarak o nesne için detaylõ boyutlama sonuç bilgileri görülebilir. Programda birçok yerel ve uluslararasõ boyutlama yönetmeliklerinin en son durumlarõ mevcuttur ve her geçen gün bir yenisi eklenmektedir. Ayrõca SAP2000 ara yüzüyle tamamen uyumlu ek modüllerde mevcuttur: Nesne tabanlõ köprü boyutlama Aşamalõ inşaat, zamana bağõmlõ etkilerle birlikte Açõk DenizYapõlarõ/Dalga yüklemeleri SASSI 2000 (zemin-yapõ etkileşimi) Modelleme bilgileri, analiz sonuçlarõ ve dizayn sonuçlarõ gibi tüm SAP2000 verileri tablo veri yapõsõnda incelenebilir. Bu tablo yapõsõndaki veriler ara yüz içerisinde düzenlenip görüntülenebildiği gibi, Microsoft Access veritabanõ formatõna, Microsoft Excel hesap tablosuna veya düz metin biçimine dönüştürülebilir. Export edilen bilgileri raporlar oluşturmak veya özel hesaplamalar yapmak için kullanabilirsiniz. Bu tablo verileri SAP2000 dõşõnda yeniden düzenlenmiş yada yeniden oluşturulmuş modelleri SAP2000 içine çağõrabilmek amacõyla da kullanõlabilir. Bu Import ve Export yetenekleri diğer çok bilinen boyutlama ve çizim programlarõndan veri alma veya gönderme konusunda da rahatlõkla kullanõlabilir. COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 1-3

10 SAP ismi 30 yõl önce SAP, SOLIDSAP ve SAP IV ün tanõtõlmasõndan bu yana en başarõlõ ve üst düzeydeki analitik çözümler için bir ekol olmuş bunu PC lerdeki SAP 80 ve SAP 90 yazõlõmlarõ izlemiştir. Bu ileri sayõsal tekniklere SAP2000 son olarak kullanõcõ dostu ve inanõlmaz derecede kolay, boyutlama yeteneklerini barõndõran tam yetkin ve güçlü bir grafiksel kullanõcõ ara-yüzü de eklemiştir. Bu ara yüzün de eklenmesiyle SAP2000 yüzden fazla ülkede binlerce mühendislik firmasõnõn kullandõğõ verimlilikte ve üretkenlikte eşi bulunmaz bir hesap ve boyutlama programõ haline gelmiştir. COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 1-4

11 BÖLÜM 2 Başlarken SAP2000 en basit problemlerden en karmaşõk projelere kadar birçok alanda kullanõlabilecek tam kapsamlõ bir programdõr. Bu bölümde SAP2000 in kurulum, çalõştõrma ve destek aşamalarõ anlatõlacaktõr. SAP2000 Kurulumu Lütfen SAP2000 paketiyle beraber sağlanan kurulum dokümanlarõndaki açõklamalarõ takip edin veya sistem yöneticinizden programõn kurulumunu isteyip size programa erişim izni vermesini isteyiniz. Sürüm Yükseltiyorsanõz... Eğer SAP2000 versiyon 6 veya 7 den sürüm yükseltiyorsanõz lütfen programda yapõlmõş ve aşağõya sõralanmõş önemli değişiklikleri dikkate alõnõz. Özellikle; Model nesneler şeklinde tarif edilir ve bu nesneler analiz sõrasõnda program tarafõndan kendiliğinden elemanlara dönüştürülerek kullanõlõr. Yük durumlarõ ve analiz durumlarõ tamamen birbirinden farklõ ve ayrõ kavramlardõr. Metne dayalõ veri girişi, yeni veritabanõ yetenekleriyle uyumlu olmasõ amacõyla değiştirilmiştir. Bu değişiklikler program özelliklerini bütünlük ve ileriye yönelik olmasõ açõsõndan geliştirmiştir. Yeni kavramlara aşinalõk kazanmak için bu el kitabõnõn geri kalanõnõ okumanõz tavsiye edilir. SAP2000 deki yeni özellikler hakkõnda daha fazla bilgi almak için programõn ekran yardõmõ hizmetleri kõsmõndaki hoş geldiniz başlõğõ altõndaki Versiyon 10 da neler yenilendi başlõklõ bölümü okuyunuz. COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 2-1

12 Kullanõm Kõlavuzu Hakkõnda Bu kõlavuz sizin SAP2000 ile üreticiliğinizi kõsa sürede arttõrmak için hazõrlanmõştõr. Bir sonraki bölümde, programõn grafiksel kullanõcõ ara yüzü ve temel kullanõm ilkelerine bir giriş yapõlacaktõr. Bu ciltin ikinci kõsmõ, SAP2000 Temel Analiz Referanslarõ, SAP2000 de kullanõlan yapõ modelleme ve analiz tekniklerinin esasõnõ oluşturan temel kavramlara bir giriş ve tarif yapar. Okunmasõ tavsiye edilir. Bu cildin üçüncü kõsmõ, SAP2000 Hõzlõ Alõştõrma Kõlavuzu, programõ ilk kez kullananlarõn SAP2000 ile modelleme, analiz ve dizayn özelliklerini kullanma konusunda el alõşkanlõğõ kazanmalarõnõ sağlamak amacõyla hazõrlanmõştõr. SAP2000 ile gerçek bir projeye başlamadan önce bu kõlavuzu okumanõz ve SAP2000 Hõzlõ Alõştõrma Kitabõ ndaki eğitim örnekleriyle çalõşmanõz kuvvetle tavsiye edilir. Daha fazla bilgi, SAP2000 Grafiksel Kullanõcõ Arayüzü Online Help (Ekranda Doğrudan Yardõm) kullanõlarak veya program tarafõndan sağlanan diğer kõlavuzlardan edinilebilir. Ayrõca bu kullanõm kõlavuzlarõ SAP2000 CD sinde PDF formatõnda mevcut olup, yardõm menüsü kullanõlarak program içindende incelenebilir. Bu menüden ulaşabileceğiniz bilgiler şunlardõr. Programõn ileri düzeydeki modelleme ve analiz teknikleri hakkõnda bilgi içeren SAP2000, ETABS ve SAFE Analiz Referanslarõ. SAP2000 in desteklediği boyutlama yönetmeliklerine dair detaylõ boyutlama özelliklerini içeren çeşitli SAP2000 Boyutlama El Kitaplarõ. Programõn analitik özelliklerinin doğruluğunun teyidi ve programõn yeteneklerinin tanõtõldõğõ örneklerden oluşan SAP2000 Karşõlaştõrmalõ Doğrulamalar Kitabõ İzle ve Öğren Videolarõ SAP2000 i öğrenmenin en iyi yollarõndan biri İzle ve Öğren Videolarõ serisidir. Bu videolara ya CSI nõn web sayfasõ olan adresinden yada SAP2000 CD sinden ulaşabilirsiniz. Bu videolar hem yeni başlayanlar hem de yetkin kullanõcõlar için oldukça önemli ve faydalõ bilgiler içerir. En basitinden en karmaşõğõna oldukça geniş kapsamlõ modelleme bilgileri bulundurur. COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 2-2

13 Teknik Destek Yazõlõmõnõzõ aldõktan sonraki ilk 90 gün içerisinde, Computers & Engineering den telefonla, faxla ve ile ücretsiz teknik destek alõnabilir. 90 günden sonra teknik destek alma önceliği CSI ile yõllõk bakõm, sürüm yükseltme, teknik destek anlaşmasõ olanlara aittir. Anlaşmasõ olmayanlar için teknik destek sadece ile ancak öncelik tanõmadan sağlanõr. Bakõm anlaşmasõ ayrõca programõn ücretsiz veya düşük fiyatla yenilenmesini (Update) sağlar. Lütfen Bakõm anlaşmasõ hakkõnda bilgi almak için program dağõtõcõsõna başvurunuz veya adresindeki CSI yazõlõm fiyat listesi 3. sayfasõnõ inceleyiniz. Eğer yazõlõmõn kullanõmõnda sorunlarla karşõlaşõyorsanõz, lütfen: Ürünle birlikte verilen dokümanlara ve diğer yazõlõ bilgilere başvurun Programdaki ON-LINE yardõm özelliğine başvurun. Eğer çözüm bulamazsanõz, bizle aşağõda belirtilen şekilde temasa geçin: Size Yardõm Edebilmemiz için Bize Yardõm Edin Bizi teknik destek ile ilgili bir sorun için her arayõşõnõzda, size yardõmcõ olabilmemiz için lütfen bize aşağõdaki bilgileri sağlayõn: Programõn seviyesi (Basic, PLUS veya Advanced) ve kullandõğõnõz versiyonun numarasõ. Bu bilgi Help menüsü > About SAP2000 komutu altõndaki menüden elde edilebilir. Modelinizin tanõmõ ve eğer mümkünse resmi Problemin ne olduğunun ve ne yaparken problemle karşõlaşõldõğõnõn tanõmõ Harfi harfine ekranõnõzda belirmiş olan hata mesajõ Problemi çözmek için ne yaptõğõnõzõn tanõmõ Bilgisayarõnõzõn özellikleri (markasõ ve modeli, işlemcisi, işletim sistemi, sabit diskinizin ve RAM õnõn kapasitesi) Adõnõz, şirketinizin adõ ve sizinle nasõl temasa geçebileceğimiz COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 2-3

14 Telefon, Fax ve ile Yardõm Telefonla teknik destek öncelikle CSI ile yõllõk bakõm, sürüm yükseltme, teknik destek anlaşmasõ olanlara aittir. Computers & Engineering ofislerini numaralõ telefondan arayabilir veya Problemler ve modelinizle ilgili bilgilerden (mümkünse resimle birlikte) oluşan faxõ numaralõ faksa geçebilirsiniz. Telefon ile aradõğõnõzda lütfen bilgisayarõnõzõn başõnda olun ve program kõlavuzu elinizde olsun. Online (İnternet Üzerinden) Destek Aşağõdaki şekillerde Online destek alõnabilir: adresine model dosyanõzla beraber e- mail göndererek COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 2-4

15 BÖLÜM 3 Yapõsal Model SAP2000, grafik kullanõcõ ara yüzü kullanarak tanõmlamõş olduğunuz modele göre yapõnõzõn analiz ve boyutlamasõnõ yapar. Model sizin yapõnõzõ temsil edecek aşağõdaki belli başlõ birimlerden oluşur: Birimler Nesneler Gruplar Koordinat sistemleri ve gridler Özellikler Yük durumlarõ Fonksiyonlar Analiz durumlarõ Kombinezonlar Boyutlama seçenekleri Çõktõ ve görüntü seçenekleri tanõmlama Grafik kullanõcõ ara yüzü size modelinizi yaratmak için birçok güçlü özellik sağlar. Basit bir model ile başlayabilirsiniz. Daha sonra SAP2000 in boyutlama ve optimizasyon seçeneklerini kullanarak küçük bir çabayla modelinizi geliştirebilirsiniz. Bu bölümdeki başlõklar bu içeriği biraz daha detaylõ anlatmaktadõr. COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 3-1

16 Birimler SAP2000 dört temel birimle çalõşõr ki bunlar; kuvvet, uzunluk, õsõ ve zamandõr. Programõmõz Kip, inç, F veya N, mm, C gibi çok sayõda birbiriyle uyumlu kuvvet, uzunluk ve õsõ birim setleri içerir. SAP2000 de zaman, sünme, rötre ve yaşlanma etkileri hariç ki bunlar gün birimleriyle ölçülürler, hep saniyelerle ölçülür. Kütle ile ağõrlõk arasõnda da ciddi bir ayrõm yapõlõr. Kütle sadece dinamik atalet ile yer ivmelerinden kaynaklanan yüklemelerin hesaplanmasõnda kullanõlõr. Ağõrlõk da diğer kuvvet yüklemeleri gibi dõşarõdan uygulanan bir kuvvettir. Ağõrlõk değerlerini tanõmlarken kuvvet birimlerini ve kütleyi tanõmlarken ise kütle birimlerini (kuvvet-sn 2 /uzunluk) kullandõğõnõzdan emin olun. Yeni bir modele başladõğõnõzda, SAP2000 size hangi birimle çalõşmak istediğinizi sorar. Bu birimler modeliniz için esas birimler olur. Hernekadar veri ve çõktõ verileri her hangi farklõ bir birim sisteminde sağlanabilse de bunlar program tarafõndan hep modelin esas birim sistemine dönüştürülürler. Açõsal ölçüler hep aşağõdaki birimleri kullanõr; Geometri, mesela eksen konumu, her zaman derece ile ölçülür. Dönel deplasmanlar hep radyanla ölçülür. Frekans her zaman devir/sn (Hz) ile ölçülür. Nesneler ve Elemanlar Model içerisindeki fiziksel yapõ elemanlarõ nesnelerle temsil edilirler. Bir nesnenin şeklini çizmek için çizim ara yüzünü kullanõlõr, ardõndan bu fiziksel nesne modelini tanõmlamak için atama menüleri kullanõlarak bu nesneye özellikler ve yüklemeler atanõr. Geometrik ölçülerine göre sõralanmõş aşağõdaki nesne türleri bulunmaktadõr: Noktasal nesneler, iki tip: o Düğüm noktasõ nesneleri: Tüm nesnelerin uçlarõnda veya köşelerinde kendiliğinden oluşturulur, model mesnetlerine veya diğer yerel davranõşlara dõşarõdan eklenebilirler. o Zemine sabit bağlantõ (tek düğümlü link) nesneleri: İzolatörler, damperler, boşluklar, çoklu-lineer yaylar ve diğerleri gibi özel mesnet şartlarõnõ tarif etmede kullanõlõrlar. COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 3-2

17 Çizgisel nesneler, iki tip: o Çubuk/Kablo/Tendon nesneleri: kirişleri, kolonlarõ, çaprazlarõ, makaslarõ ve kablo nesnelerinõ modellemede kullanõlõr. o Birleştirici bağlantõ (iki düğümlü link) nesneleri: izolatörler, damperler, boşluklar, çok yönlü yaylar birçok özel nesne davranõşõnõn modellenmesinde kullanõlõr. Çubuk/Kablo/Tendon nesnelerinden farklõ olarak birleştirici bağlantõ nesneleri sõfõr uzunluğa sahip olabilirler. Alan nesneleri : duvarlarõn, döşemelerin ve diğer ince cidarlõ nesnelerin ki bunlara iki boyutlu katõlar dahildir, modellenmesinde kullanõlõrlar (düzlem gerilmeleri, düzlem birim deformasyonlarõ ve eksensel simetrik katõlar) Katõ (solid) nesneleri : üç boyutlu katõ nesnelerin modelleri modellenmesinde kullanõlõr. Genel bir kural olarak nesnenin şekli modellenen fiziksel yapõnõnkini karşõlamalõdõr. Bu avantaj modelin görsel olarak canlandõrõlmasõnõ sağlayarak boyutlandõrma aşamasõnda kolaylõk sağlar. Eğer daha önce herhangi bir sonlu eleman tabanlõ bir hesap yazõlõmõ kullandõysanõz (buna SAP2000 nin önceki sürümleri de dahildir), fiziksel modelin hesaplama amacõyla daha küçük sonlu nesnelere bölündüğü konusuna aşinasõnõzdõr. Nesne tabanlõ modelleme kolaylõğõ bu ihtiyacõ büyük ölçüde azaltmõştõr. Sonlu elemanlar yöntemini yeni öğrenen biri için nesne tabanlõ olma özelliği zaten oldukça doğal gelecektir. Programõ çalõştõrõnca SAP2000 nesne tabanlõ modeli kendiliğinden eleman tabanlõ modele dönüştürerek hesabõ başlatõr. Bu eleman tabanlõ model hesap modeli olarak adlandõrõlõr ve klasik sonlu elemanlar ve düğüm noktalarõnõ içerir. Ancak sonuçlar yine nesne tabanlõ bir model üzerinde gösterilir. SAP2000 bölümlendirmenin (meshing) nasõl yapõlacağõ konusunda da seçenekler sunar. Örneğin; hassasiyet derecesi ve kesişen nesneler arasõnda bölümlendirmenin nasõl yapõlacağõ gibi. Aynõ zamanda modelin el ile bölümlendirilmesine müsaade eden bir seçenek de sunar. Bu kolaylõk nesneler ve nesneler arasõnda bire bir uyumluluk sağlar. COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 3-3

18 Gruplar Grup isimlendirilmiş bir nesne topluluğuna verilen addõr. Bir grup farklõ tip ve sayõda nesneler içerebilir. Bu gruplarõn aşağõdaki gibi birçok kullanõm alanõ vardõr: Değişiklik ve atama işlemleri için nesnelerin kolayca seçilmesi. Aşamalõ inşaat sürecinin tanõmlanmasõ Model üzerinde çoklu kesitlerin tanõmlanmasõ Aynõ şekilde boyutlandõrõlacak nesnelerin gruplanmasõ Seçimli çõktõ alõnabilmesi Model içerisinde istendiği kadar çok grup tanõmlanabilir. Gruplama özelliği çok büyük modellerin idare edilebilmesinde oldukça etkin araçtõr. Koordinat Sistemleri ve Gridler Modeldeki bütün konumlar bir tek global (asal) koordinat sistemine göre eksiksiz olarak tanõmlanõr. Bu da üç boyutlu, sağ el kuralõna uygun, karesel koordinat sistemidir. Üç eksende, X, Y ve Z birbirlerine göre dik ve sağ el kuralõna uygundur. SAP2000 global +Z yönünü yukarõ Z yönünü de aşağõ yön kabul eder. Yerçekimsel etkiler program tarafõndan Z yönünde kabul edilir. Modelinizi geliştirmesine ve görüntülemesine yardõmcõ olmasõ için ek koordinat sistemleri tanõmlayabilirsiniz. Bu sistemler bir orijin noktasõ ve global eksene göre kõyaslanmõş açõlardan oluşur. Her bir koordinat sistemi için (global ve tüm diğer ilave edilmiş sistemler dahil) nesnelerin model içerisindeki konumunu belirlemek için kullanõlan kesişen konstrüksiyon çizgilerinden oluşmuş üç boyutlu grid sistemleri tanõmlayabilirsiniz. Her bir grid kartezyen (dikdörtgen) veya silindirik veya genel tipte olabilir. Çizim operasyonlarõ kenetleme özelliği kapatõlmadõğõ müddetçe eksen çizgilerini yakalama eğilimindedirler. Bu kenetleme seçeneği modelin doğru çizilmesini kolaylaştõrõr. Bir grid çizgisi kaydõrõldõğõnda model içerisindeki bir noktanõn da onunla beraber kaydõrõlmasõ olarak tanõmlanabilir. COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 3-4

19 Modeldeki her nesne (nokta, çizgi, alan vb.) bunlara ait özellikleri, yükleri ve tepkileri tanõmlamak için kendi yerel koordinat sistemine sahiptir. Yerel koordinatlarõn eksenleri 1, 2 ve 3 olarak adlandõrõlõr. Yerel koordinat sistemlerinin kendilerine ait bir grid sistemleri yoktur. Özellikler (Kesit Değerleri) Bir nesnenin model içerisindeki yapõsal davranõşõnõ belirlemek için bu nesneye özellikler atanõr. Bu özelliklerden bazõlarõ, mesela malzeme ve kesit özellikleri, isimlendirilmiş şeyler olup bir nesneye atanmadan önce tanõmlanmalarõ gerekir. Örneğin bir model aşağõdaki özelliklere sahip olabilir. CONCRETE olarak tanõmlanan bir beton malzeme özelliğine. CONCRETE olarak tanõmlanmõş malzeme özelliğini kullanan RECT diye anõlan bir dikdörtgen çubuk kesit özelliğine, CIRC diye anõlan bir silindir çubuk kesit özelliğine. Aynõ şekilde yine CONCRETE olarak tanõmlanmõş malzeme özelliğini kullanan ve SLAB diye anõlan bir alan nesnesi kesit özelliğine. Bir çubuk nesnesine RECT diye anõlan bir çubuk kesit özelliği atadõğõnõzda, RECT kesiti özelliği üzerinde ve CONCRETE malzeme özelliği üzerinde yapmõş olduğunuz her değişiklik ilgili nesneye kendiliğinden yansõr. İsimlendirilmiş de olsa bir özellik modeldeki bir nesneye atanmadõkça model üzerinde herhangi bir etkisi olmaz. Çubuk nesnesi uç serbestlikleri veya düğüm noktasõ mesnet şartlarõ gibi özellikler doğrudan nesnelere atanõrlar. Bu özellikler atandõklarõ nesnelere aynõ cinste başka bir özellik atanmadõkça değişmezler ve isimlendirilmiş çokluklar olmadõklarõndan nesneden bağõmsõz olamazlar. Yük Durumlarõ Yüklemeler, yapõ üzerindeki kuvvet, basõnç, mesnet yer değiştirmesi, õsõl etkiler, zemin ivmesi ve buna benzer etkilerin bir ifadesidir. Yüklerin yapõ üzerindeki üç boyutlu uzaysal dağõlõmõ yükleme durumu olarak ifade edilir. COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 3-5

20 İsteğe bağlõ olarak sõnõrsõz sayõda yük durumu tanõmlanabilir. Genelde hareketsiz yük, hareketli yük, rüzgar yükü, kar yükü, õsõl genleşme yükleri ve diğer yük türlerinin her biri için ayrõ yük durumlarõ tarif edilir. Uygulama şekillerinden kaynaklanan farklar veya boyutlama amacõndaki farklõlõklardan dolayõ bağõmsõz olarak değişkenlik gösteren yükler için farklõ yük durumlarõ tarif edilmelidir. Bir yük durumunu tarif ettikten sonra, nesnelere bu yük durumuna bağlõ belirli yük değerleri girin. Bir nesneye atanan yük değeri aynõ zamanda bu yüklemenin yük tipini (kuvvet mi, yer değiştirme mi, õsõ mõ olduğunu), şiddetini ve yönünü (eğer uygulanabilirse) tanõmlarlar. Farklõ nesnelere tek bir yükleme durumuna ait farklõ yükler atanabilir. Her bir nesneye birbirinden farklõ birden fazla yük durumuna ait yüklemeler yapõlabilir. Örneğin WIND, SNOW ve SUN15 olarak tarif edilmiş yük durumlarõ olsun. WIND yüklemesi yapõnõn birbirine zõt iki cephesindeki düşey nesnelere emme ve basõnç değerleri olarak ayrõ ayrõ girilebilir. SNOW yükleme durumu sadece çatõ nesnelerine düşey yönde yük atanabilir. SUN15 yükleme durumunda öğleden sonra saat 3:00 te güneşin etkilerini dikkate almak için yapõ içindeki farklõ nesnelere farklõ sõcaklõk değerleri atanabilir. Yapõnõn herhangi bir yükleme durumuna tepkisini hesaplamak için analiz durumu tanõmlanõp, çalõştõrõlmalõdõr (aşağõda tanõmlandõğõ gibi) bu aşamada yükleme durumunun nasõl uygulanacağõ (statik mi yoksa dinamik mi?), yapõnõn nasõl analiz edileceği (doğrusal olarak mõ? doğrusal olmadõğõ kabul edilerek mi?) de tariflenir. Aynõ yükleme durumu farklõ analiz seçeneklerinde farklõ şekillerde uygulanabilir. Yukarõdaki kullanõcõ tanõmlõ yük durumlarõnõn yanõ sõra SAP2000 de aynõ zamanda üç adet yerinde oluşturulmuş ivme yüklemesi tanõmlanabilir ki bunlardan her biri global yönlerin her birindeki birim zemin öteleme ivmesini temsil eder. Bu yükleme yapõ içerisinde kütlesi olan her şeye otomatik olarak etki eder. Fonksiyonlar Yüklemelerin zamanõn veya periyot un bir fonksiyonu olarak değiştiği durumlarõn tarifi için programda fonksiyon tanõmlama seçenekleri mevcuttur. Bu fonksiyonlar belirli bazõ analiz seçeneklerinde kullanõlõr; Örneğin statik analiz için kullanõlmazlar. Bu fonksiyonlar sayõlara dönüştürülmüş bir seri absis-ordinat veri çiftidir. COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 3-6

21 Dört tip fonksiyon mevcuttur: Tepki spektrumu fonksiyonu: Tepki spektrum analizinde kullanõlmak üzere yapay spektral ivmeler ile periyotlardan oluşan veri çiftleridir. Zaman alanõ fonksiyonlarõ: Zaman alanõ analizinde kullanõlmak üzere yükleme değerlerine karşõlõk gelen zaman değerlerinden oluşan veri çiftleridir. Düzenli durağan fonksiyonlar: düzenli-durağan analizinde kullanõlmak üzere yükleme değerlerine karşõlõk gelen frekans değerlerinden oluşan veri çiftleridir. Güç-spektrum-yoğunluğu fonksiyonlarõ : Güç-spektrum-yoğunluğu analizinde kullanõlmak üzere her bir frekans değeri için karesi alõnmõş yükleme değerlerine karşõlõk gelen frekans değerlerinden oluşan veri çiftleridir İhtiyaca göre istenen sayõda isimlendirilmiş fonksiyon tanõmlanabilir. Fonksiyonlar nesnelere atanmazlar, ancak analiz durumlarõn tanõmlanmasõnda kullanõlõrlar. Analiz Durumlarõ Bir analiz durumu, bir yüklemenin yapõya nasõl etki ettirileceğini ve yapõsal tepkinin nasõl hesaplanacağõ konusunu belirler. Bir çok analiz durumu mevcuttur. Analiz tipleri kabaca yapõnõn yüklemeye verdiği tepkiye bağlõ olarak lineer veya non-lineer olarak sõnõflandõrõlõrlar. Lineer analiz sonuçlarõ süperpose edilebilirler yani; analiz sonrasõnda üst üste eklenebilirler. Aşağõdaki analiz tipleri mevcuttur: Statik: En sõk kullanõlan analiz türüdür. Yükler dinamik etkiler göz önüne alõnmaksõzõn uygulanõrlar. Modal Analiz: Yapõnõn dinamik modlarõ Eigen vektör veya Ritz vektörleri kullanõlarak hesaplanõrlar. Her ne kadar Ritz vektörleri nin oluşturulmasõna başlangõç teşkil etmesi amacõyla kullanõlabilecek olsalar da yüklemeler gerçek anlamda uygulanmazlar. Tepki Spektrumu Analizi: (Response-Spectrum) Yapõnõn ivme yüklerine verdiği tepkilerin istatistiksel olarak hesabõdõr. Bir tepki spektrum fonksiyonuna gereksinim vardõr. COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 3-7

22 Zaman Alanõnda Hesap: Zamana bağlõ olarak değişen yükler uygulanõr. Bir Zaman Alanõ fonksiyonuna gereksinim vardõr. Çözüm modal veya doğrudan entegrasyon metotlarõndan biri kullanõlarak yapõlabilir. Burkulma / Buruşma Analizi: Uygulanan yükler altõndaki burkulma modlarõnõ hesaplar. Yük Katarõ (Moving load) Analizi: Yapõ üzerinde, şeritler üzerinde hareket eden araç yüklerine bağlõ oluşan en şiddetli tepkiyi hesaplar. Diğer analiz türlerinde kullanõlan yükleme durumlarõndan farklõ olarak tarif edilmiş şeritlerle bu şeritler üzerinde tarif edilmiş araç yükleri kullanõlarak hesap yapõlõr. Düzenli Durağan Analiz: Bir veya daha fazla frekansta uygulanmõş harmonik olarak değişen yükler kullanõlõr. Düzenli Durağan fonksiyonlara gereksinim vardõr. Güç-Spektrum-Yoğunluğu Analizi: Bir frekans aralõğõ üzerinde olasõlõğa bağlõ olarak tanõmlanmõş yüklemelere göre, harmonik olarak değişen yüklemeler yapõlõr. Güç-Spektrum-Yoğunluğu fonksiyonlarõnõ gerektirir. Non-lineer analiz sonuçlarõ normal superpoze edilmezler. Onun yerine yapõ üzerine beraberce etkiyen yükler analiz durumlarõnda doğrudan kombine edilmelidirler. Karmaşõk yükleme silsilesini ifade etmek için non-lineer analiz durumlarõ ardõ ardõna eklenebilirler. Aşağõdaki non-lineer analiz tipleri programda mevcuttur. Nonlineer Statik: Yüklemeler dinamik etkiler dikkate alõnmadan uygulanõrlar. Statik-İtki Analizi veya Aşamalõ İnşaat durumlarõnda kullanõlõr. Nonlineer Aşamalõ İnşaat: Yapõnõn bir bölümü eklenir veya çõkarõlõrken, Yüklemeler dinamik etkiler dikkate alõnmadan uygulanõrlar. Sünme, rötre ve yaşlanma gibi zamana bağlõ etkiler dikkate alõnabilir. Nonlineer Zaman Alanõnda Hesap durumlarõ: Zamana bağlõ olarak değişen yüklemeler uygulanõr. Zaman alanõ fonksiyonlarõ gerekir. Çözüm modal veya doğrudan entegrasyon metotlarõndan biri kullanõlarak yapõlabilir. Herhangi bir tipte ve istenen sayõda isimlendirilmiş analiz durumu oluşturulabilir. Model analiz edildikten sonra, çalõştõrõlacak durumlar seçilmelidir. Herhangi bir analiz durumundan elde edilen veriler istendiğinde silinebilir. COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 3-8

23 Analiz durumlarõ modelin bir parçasõ olarak kabul edilebilirler. Dizayn aşamasõnda kullanõlõrlar. Kombinezonlar Bir SAP2000 kombinezonu ki combo olarak da isimlendirilir, bir veya birden fazla analiz durumundan veya diğer kombinezonlardan elde edilen sonuçlarõn isimli kombinezonudur. Tanõmlanan bir kombinezon, elde edilen sonuçlarõ model içerisindeki her nesneye uygular. Dört tip kombinezon mevcuttur: Eklenen tip: söz konusu analiz durumlarõndan ve kombinezonlardan elde edilen sonuçlar üst üste eklenir. Mutlak tip: söz konusu analiz durumlarõndan ve kombinezonlardan elde edilen sonuçlarõn mutlak değerleri üst üste eklenir. SRSS tip: söz konusu analiz durumlarõndan ve kombinezonlardan elde edilen sonuçlarõn karelerinin kare kökleri hesaplanõr. Zarf tipi: söz konusu analiz durumlarõndan ve kombinezonlardan elde edilen sonuçlar en büyük ve en küçük değerleri bulmak için zarflanõr. Non-lineer sonuçlar superpoze edilemediğinden, Zarf tipi hariç, kombinezonlarõn tamamõ lineer analiz durumlarõnda uygulanmalõdõrlar. Dizayn doğrudan analiz durumlarõna değil, her zaman kombinezonlara bağlõ yapõlõr. Tek bir analiz durumu içeren kombinezonlar oluşturulabilir. Her bir dizayn algoritmasõ kendi önceden tanõmlõ kombinezon grubunu oluşturur. Dizayn veya başka amaçlarla ilave kombinezonlar oluşturulabilir. Boyutlandõrma Seçenekleri Programõn boyutlandõrma seçeneği yalnõz çubuk nesneleri üzerinde ve ancak betonarme, çelik, ince cidarlõ-soğuk çekme çelik veya alüminyum malzeme özelliklerinden birini kullanõyorsa uygulanabilir. Belirli bir modelin dizaynõnõ etkileyen birkaç seçenek vardõr: Her bir malzeme için bu malzemeye ait herhangi bir dizayn yönetmeliği kullanõlmalõdõr. Örneğin; çelik için AISC-LRFD93, betonarme için EUROCODE , soğuk çekme çelik için AISI- ASD96 ve alüminyum için AA-ASD 2000 gibi. COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 3-9

24 Bu yönetmeliklerden herhangi birinin yapõya nasõl uygulanacağõna dair tercih ayarlarõ Dizaynõn hangi kombinezonlara göre kontrol edileceği Aynõ dizayn özelliklerini paylaşacak nesneler grubu Overwrite seçeneği ki bu seçenek nesneler üzerinde çarpanlar ve parametreler kullanõlarak dizayn yönetmeliklerindeki formüllerin önceden tanõmlõ değerlerinin değiştirilmesine olanak tanõr. Program çelik, ince cidarlõ - soğuk çekme çelik veya alüminyum boyutlandõrmasõnda kullanõcõ-tanõmlõ otomatik kesit seçim listesi nden kesit seçerek optimum boyutlandõrmayõ yapar. Boyutlandõrma sürecinde kesit manuel olarak da değiştirilebilir. Sonuç olarak her bir çubuk nesnesi kendiyle ilgili iki farklõ kesit özelliğine sahip olabilir: Bir önceki analizde kullanõlmõş analiz kesiti ve, Boyutlandõrma sonucunda elde edilen boyutlandõrma kesiti. Bu boyutlandõrma kesiti bir sonraki analizde analiz kesiti olarak kullanõlõr ve bu iteratif analiz ve boyutlandõrma döngüsü, analiz ve boyutlandõrma kesitleri aynõ olana kadar devam eder. Her ne kadar betonarme kabuk elemanlarõ için detaylõ bir boyutlama ayarõ yoksa da program boyutlama gerilmelerini ve kullanõcõ tanõmlõ donatõ akma gerilmesi kullanõlarak basõnç-çekme yük çiftinin çözülmesinden elde edilen çekme yük bileşenlerini taşõmaya yarayacak donatõ miktarõnõ gösterir. Boyutlandõrma kesitleri için boyutlandõrma sonuçlarõ ve yukarõda tarif edilen tüm seçenekler modelin bir parçasõ olarak kabul edilirler. Çõktõ ve Görüntü Seçenekleri Tanõmlama SAP2000 modelinin tanõmõ ve analiz sonuçlarõ ile birlikte boyutlandõrma bir çok farklõ şekilde görüntülenebilir ve kaydedilebilir, bunlar: Modelin iki ve üç boyutlu görüntüleri Verilerin düz yazõ, devamlõ sayfa veya veri tabanõ şeklinde tablolarõ Geliştirilmiş metin (.rtf) veya HTML biçiminde düzenlenmiş, veri tablosu dökümanlarõ Analiz sonuçlarõnõn fonksiyon biçimindeki çizimleri COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 3-10

25 Boyutlandõrma raporlarõ Diğer dizayn ve çizim programlarõna veri aktarõlabilme Görünüşler, çõktõ tablolarõ setleri, doküman biçimleri ve fonksiyon çizimlerinin isimlendirilip kaydedilmesi için seçenekler mevcuttur. Gruplarõn da kullanõlmasõ ile birlikte bu işlemler modelin geliştirilmesi süreci içerisinde sonuç alma işlemelerinin önemli ölçüde hõzlanmasõnõ sağlar. Daha Fazlasõnõ Öğrenin Her bir SAP2000 modeli yaşayan bir organizma gibidir, siz geliştirdikçe, analizi çalõştõrdõkça, dizaynõ geliştirdikçe ve sonuçlarõ yeniledikçe büyür ve değişir. Bu bölüm bir yapõsal modelin oluşturulmasõ konusunda bazõ temel özellikleri sunmaktadõr. Bir modelin çok iyi anlaşõlmasõ, onunla nasõl çalõşõlmasõ gerektiğini bilmekten geçer. Bir sonraki bölüm bunu yapabilmek için SAP2000 ara yüzünün nasõl kullanõlacağõnõ anlatmaktadõr. Bazõ temel kavramlar ve teknikler sunulacaktõr. Tüm bu bilgileri bir araya getirmek için bu cildin bünyesinde bulunan SAP2000 Açõklayõcõ Kullanõm Kõlavuzu içerisindeki alõştõrma örneklerini okuyup uygulamanõzõ tavsiye ediyoruz. Kullanõcõ ara yüzünün nasõl daha verimli kullanõlacağõ konusundaki detaylarõ yine kullanõcõ ara yüzünde bulunan Help seçeneğini kullanarak öğrenebilirsiniz. Yine aynõ Help menüsünden SAP2000 modeli hakkõnda bilgilere ulaşabilirsiniz. COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 3-11

26 BÖLÜM 4 SAP2000 Grafik Kullanõcõ Arayüzü SAP2000 grafik kullanõcõ arayüzü yapõnõzõ modellemeye, analiz etmeye, dizayn yapmaya ve yapõnõzõn sonuç çõktõlarõnõ görüntülemeye yarar. Bu bölüm size grafiksel kullanõcõ ara yüzü konusunda bazõ temel kavramlarõ açõklamaya ve bir sonraki ciltte karşõlaşacağõnõz alõştõrmalarda kullanmanõz gereken modelleme aşamalarõ konusunda bilgi vermektedir. Daha gelişmiş kavramlar ve özellikler grafik kullanõcõ ara yüzünün yardõm bölümünde anlatõlmõştõr. Lütfen Yapõsal Model adlõ bir önceki bölümü okuyunuz, çünkü bu bölümde anlatõlan tüm işlemler bir SAP2000 modeli ile çalõşõrken kullanacağõnõz işlemlerdir. SAP2000 Ekranõ Programõ başlattõktan hemen sonra SAP2000 grafiksel kullanõcõ ara yüzü ekranõnõzda belirir ve bir sonraki sayfadaki şekle benzer. Ara yüzün çeşitli bölümleri şekil üzerinde işaretlenmiş ve aşağõda açõklanmõştõr. Ana Pencere Şekil 4-1 grafiksel kullanõcõ ara yüzünün ana penceresini göstermektedir. Bu pencere standart windows işlemlerini kullanarak taşõnabilir, yeniden boyutlandõrõlabilir, büyütülebilir, simge durumuna küçültülebilir veya kapatõlabilir. Pencerenin tepesindeki ana başlõk çubuğu ise programõn adõnõ ve model dosyasõnõn adõnõ gösterir. COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 4-1

27 Ana Başlõk Çubuğu Başlõk Üst Menü Ana Araç Çubuğu Simge Durumuna Küçültme Düğmesi Ekranõ Kaplatma Düğmesi Yan Araç Çubuğu Kapatma Düğmesi Durum Çubuğu Güncel Birimler İmleç Yeri Koordinatlarõ şekil 4-1 Grafik Kullanõcõ Arayüzünün Ana Penceresi Menü Çubuğu Menü çubuğundaki komutlar SAP2000 ile yapabileceğiniz tüm işlemleri içerir. Bu işlemlere menü komutlarõ veya kõsaca komutlar denir. Her bir menü temel bir işleme karşõlõk gelir. Bu işlemler bu bölümün ileriki aşamalarõnda anlatõlacaktõr. Bu el kitabõ boyunca ve SAP2000 yardõm seçeneği içerisinde menü komutlarõ Menu > Command şeklinde ifade edilecektir. Burada menu menü ismini ve Command ise bu menüden seçilecek komutu gösterecektir. Bazõ durumlarda komutlar ana menünün alt menülerinde bulunur, bu durumlarda Menu > Submenu > Command şeklinde ifade edilecektir. Araç Çubuklarõ Araç çubuğu üzerindeki tuşlar sõk yapõlan işlemlere hõzlõ erişim sağlar. Bu tuşlardan herhangi biri üzerine fare imlecini tutar ve beklerseniz şekil 4-2 deki gibi bir araç ipucu uyarõsõ belirerek bu tuşun ne işe yaradõğõnõ gösterir. COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 4-2

28 Şekil 4-2 Yeni model uyarõsõ araç ipucu Bir çok Tuş menü komutlarõna karşõlõk gelir. Eğer bir menü komutuna ait bir kõsa yol tuşu varsa bu tuş şekil 4-3 teki gibi komutun yanõnda belirir. Bu çalõştõrmak istediğiniz komutla aynõ işi yapan kõsa yol tuşlarõnõ daha kolay öğrenmenizi sağlar. Şekil 4-3 Menü Komutlarõ ve ilgili Kõsa Yollarõ Araç çubuklarõnõ ana pencerenin istediğiniz bir köşesine taşõyabilir veya çekip sürükleyerek görüntü ekranõ üzerinde yüzer menü olarak serbestçe dolaştõrabilirsiniz. Aynõ zamanda sağ tuş yardõmõ ile hangi araç çubuklarõnõn var olduğunu ve bunlarõn hangilerinin gösterilmesini istediğinizi seçebilirsiniz. Araç çubuğu üzerindeki tuşlarõ seçmek için aşağõ oku kullanõn ve istenen tuşu seçin. Bu yolu kullanarak sõkça kullandõğõnõz işlemlerin tuşlarõnõ oluşturabilirsiniz. COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 4-3

29 Görüntü Pencereleri Görüntü pencereleri modelin geometrisini gösterir ve aynõ zamanda modelin özelliklerini, yüklemesini, analiz ve boyutlama sonuçlarõnõ da içerir. Aynõ ekranda birden dörde kadar görüntüleme penceresi açabilirsiniz. Her pencere kendi bakõş açõsõna, görünüş şekline ve görünüşseçeneklerine sahiptir. Örneğin, şekil değiştirmemiş model bir pencerede, uygulanmõş yükler başka birinde, animasyonlu şekil değiştirmiş model üçüncüde ve boyutlama gerilme (stress) oranlarõ dördüncüde gösterilebilir. İkinci bir seçenek olarak şekil değiştirmemiş modelin dört değişik görüntüsü veya başka türden bir görüntüleme olabilir. (Örneğin tepeden görünüm, iki yan görünüm ve perspektif görünüm.) Aynõ anda sadece bir pencere aktiftir. Görme ve görüntüleme işlemleri sadece aktif olan pencereyi etkiler. Herhangi bir pencereyi başlõk çubuğuna tõklayarak veya pencerenin içine tõklayarak aktif hale getirebilirsiniz. Durum Çubuğu Durum çubuğu aşağõdakileri içerir: O andaki durumla ilgili program bilgilerini veya halihazõrda seçilmiş kaç tane nesne olduğunu Farenin bulunduğu güncel koordinatlarõ. Güncel ölçü birimlerinin gösterildiği ve değiştirilebildiği açõlõr menüyü Güncel koordinat sisteminin gösterildiği ve değiştirilebildiği açõlõr menüyü Çok adõmlõ durumlarõn analiz sonuçlarõnõ gösterilmesi sõrasõnda klavye kontrolleri Şekil değiştirmiş halin görüntülenmesinde animasyon kontrolleri. Fare kullanõmõ Grafik arayüzdeki konumuna bağlõ olarak fare sağ ve sol tuşlarõnõn farklõ işlevleri vardõr. Menü ve araç çubuğu alanlarõnda fare tuşlarõnõn aşağõdaki özellikleri vardõr. Sol tuş COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 4-4

30 Sağ tuş: o Menülerden veya araç çubuğu tuşlarõndan komut seçmek. o Araç çubuğunu dolaştõrmak. o Araç çubuklarõnõn özelleştirilmesi. Bir görüntü ekranõ üzerinde farenin herhangi bir tuşuna dokunmak. O ekranõ aktif hale getirir. Görüntü ekranõ üzerinde ise fare tuşlarõnõn aşağõdaki özellikleri vardõr: Sol Fare tuşu, programõn içinde bulunduğu mod a bağlõ olarak (seçim veya çizim) bu tuş şunlar için kullanõlõr. o Yeni nesneler çiz. o Mevcut nesneleri seç. o Sürüklemek, yakõnlaştõrmak-uzaklaştõrmak ve döndürmek. Sağ Fare tuşu o Bir nesneye tõklandõğõnda bu nesneye ilişkin bilgileri ekrana getirir. o Geri plana tõklandõğõnda işlemler menüsünü ekrana getirir. Ara yüzün başka herhangi bir yerinde ise fare tuşlarõnõn standart Windows özellikleri vardõr. Bu başlõk çubuğunu, durum çubuğunu ve diğer tüm halleri kapsar. Görünüş Seçenekleri Görünüş seçeneklerini ayarlayarak Aktif Görüntü Penceresinde yapõnõn nasõl görüneceğini belirleyebilirsiniz. Bu seçenekler View (görünüm) menüsünde mevcuttur. View seçenekleri her bir Görüntüleme Penceresinde birbirinden bağõmsõz ayarlanabilir. 2 ve 3 Boyutlu Görünüşler 2 boyutlu görünüş tek bir düzlem veya yüzeyden oluşur. Sadece bu düzlem veya yüzeydeki nesneler görünebilirdir. İzlenen düzleme dik yöndeki koordinatõ istediğiniz zaman değiştirebilirsiniz. Önceden tanõmlõ 2 boyutlu görünüm mevcut koordinat sisteminde ve mevcut grid çizgilerinde mevcuttur. Gelişmiş yan görünüş gibi diğer 2 boyutlu görünümler kullanõcõ tarafõndan tanõmlanabilirler. COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 4-5

31 3 boyutlu görünüş bütün modeli kullanõcõnõn seçtiği en iyi görünüm veren noktadan gösterir. Görünür nesneler tek bir düzlemle sõnõrlandõrõlmamõştõr. Görünümün yönü yatay düzlemdeki bir açõ ve yatay düzlemin üzerindeki bir açõyla tanõmlanõr. Perspektif Görünüş 3 boyutlu görünüş, perspektif görünüm olarak veya istendiğinde ortografik izdüşüm görüntüsü olarak izlenebilir. Perspektif görünüm genellikle düzlem dõşõ üçüncü boyutun gösterilmesinde faydalõdõr. Perspektif iki boyutta kullanõlõrsa, görünüm perspektif kapatõlana kadar üç boyutlu olur. Yapõya ne kadar yakõn olacağõnõzõ belirleyen perspektif açõklõk (aperture) açõsõnõ ayarlayabilirsiniz. Açõ ne kadar büyürse, siz o kadar yakõn olursunuz ve yapõnõn görünümü de o kadar bozulmuş görünür. Sürükleme (Pan), Büyültme (Zoom) ve 3-D Döndürme Detaylõ görmek için içeriye doğru yaklaşõr (zoom in), yapõnõn genelini görmek için dõşa doğru uzaklaşõrõz (zoom out). İçeriye yaklaşma ve dõşarõ doğru uzaklaşma önceden belirlenen oranlarda yapõlõr. Fare kullanarak yapõnõzõn bir bölümüne yaklaşmak için farenin sol tuşunu basõlõ tutarken ilgili alanõ fare tuşu ile pencere içine alõp sürüklemeniz yeterlidir. Görüntüyü sürükleme (pan) seçeneği yapõnõzõ görüntüleme penceresi içerisinde bir yerden bir yere hareket ettirebilmenizi sağlar bunun için yine fare sol tuşuna basõp fareyi pencere içinde sürüklemeniz yeterlidir. Yapõnõzõ üç boyutlu olarak döndürebilmek için ise 3-D Rotate komutunu kullanõp yine fare sol tuşuna basõp fareyi pencere içinde sürüklemeniz yeterli olacaktõr. Sõnõr Koyma Yapõnõn görüntü penceresinde görünen kõsmõnõ sõnõrlamak için X, Y ve Z koordinatlarõnõn üst ve alt limitleri ayarlanabilir. Yaklaştõrma ve modeli sürükleme (pan) işlemleri yapõnõn sadece bu limitler içindeki kõsmõna uygulanõr Eleman Görünüş Seçenekleri Görüntü penceresindeki nesnelerin tipleri kontrol edilebilir. Aynõ zamanda nesnelerin görüntü penceresinde istediğiniz şekilde görülmesini ve nesne markasõ, özellik markasõ ve yerel eksenler gibi özelliklerden istediğinizi gösterebilmeniz veya gizleyebilmeniz içi birçok ayar seçeneği mevcuttur. Bu seçenekler özellikle şekil değiştirmemiş şeklin görünüşünü etkilerler. COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 4-6

32 Grafiksel olarak sadece aktif görüntü penceresinde görülebilen nesneler seçilebilirdir. Diğer seçim alternatifleri için ileriki konulara bakõn. Nesneler kenar hatlarõ, düzlemsel alan dolgularõ veya üç boyutlu gölgeli şekillerle gösterilebilirler. Aynõ nesneler tiplerine, kesit özelliklerine, malzeme özelliklerine ve gruplarõna göre ayrõ ayrõ renklendirilebilirler. Önemli bir seçenekse nesnenin görünümünün kõsaltõlmasõdõr. Bu özellik modelin bağlantõ şartlarõnõ daha iyi görebilmeniz için düğüm noktalarõndan itibaren nesneleri kõsaltõr. Analiz sonuçlarõnõ görüntülerken analiz edilmiş nesneler modeldeki hallerine göre daha büzülmüşlerdir. Bu özellik programõn yapõyõ nasõl dilimlediğini ve böldüğünü görmek açõsõndan faydalõdõr. Diğer Seçenekler Diğer seçenekler gridlerin ve global eksenlerin ekran görünürlüklerinin açõlõp kapatõlmasõnda kullanõlabilir. Görünüş parametrelerini istediğiniz bir isimle kaydedebilir ve herhangi bir görüntü penceresine uygulamak için daha sonra çağõrabilirsiniz. Görüntü Penceresinin Tazelenmesi Bazõ işlemler uyguladõktan sonra görüntü ekranõnõn yeniden çizilmesini isteyebilirsiniz. Bu işlem genellikle kendiliğinden gerçekleştirilir ancak büyük modellerle çalõşõrken zaman kazanmak adõna istendiği taktirde seçenekler menüsünden bu komut kapatõlarak kolaylõk sağlanabilir. Bu komut otomatik olarak açõk değilse yaptõğõnõz değişiklerin ekrana işlenmesi için View menüsü > Refresh Window komutunu kullanabilirsiniz. Temel İşlemler SAP2000 kullanarak yapabileceğiniz temel işlemlerin iyi anlaşõlmasõnda fayda vardõr. Program ne tip bir işlem yapmakta olduğunuza bağlõ olarak görüntü ekranõndaki fare hareketlerine farklõ tepkiler verir. Bu bölümün geri kalanõ SAP2000 işlemleri konusunda genel bir bakõş sağlamayõ amaçlamaktadõr. Bu işlemlerin nasõl yapõlacağõ konusunda detaylõ bilgiler ise bir sonraki el kitabõnda hõzlõ alõştõrmalar kõsmõnda ve kullanõcõ ara yüzünün kendisinde bulunan ekranda yardõm (on-line help) kõsmõnda verilmiştir. COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 4-7

33 Dosya İşlemleri Dosya işlemleri yeni bir modelin başlatõlmasõnda, göstermek veya değişiklik için mevcut bir modelin çağõrõlmasõnda, çalõştõğõnõz modelin kaydedilmesinde ve çõktõ üretiminde kullanõlõr. Dosya işlemleri Dosya menüsünden seçilir. Yeni modeller sõfõrdan oluşturulabildiği gibi programca sağlanmõş önceden hazõrlanmõş şablonlarla da başlatõlabilir. Bir model ve sonuçlarõ standart SAP2000 veritabanõ dosyasõ (.SDB uzantõlõ) olarak kaydedilebilir ve daha sonra sonuçlarõn gözden geçirilmesi veya değişiklik yapmak amacõyla tekrar açõlabilir. Öte yandan bir modelin kendisi ve sonuçlarõ, kõsmen veya tamamen SAP2000 tablosal veri biçimi kullanõlarak hazõrlanmõş düz yazõ, sürekli veri dosyasõ veya veritabanõ dosyasõ şeklinde dõşarõya aktarõlabilir. Benzer şekilde, bir SAP2000 modeli daha önce dõşarõya grafiksel ara yüzünden ihraç edilmiş veya başka bir yolla dõşarõda oluşturulmuş olsun, bir tablosal veri dosyasõ kullanõlarak veri dosyasõnõn düz metin mi, sürekli metin mi yoksa veritabanõ mõ olduğuna bakõlmaksõzõn çağrõlabilir. Model geometrisi AutoCAD den programa veya programdan AutoCAD e veya DXF yada IGES uzantõlõ dosyalar kullanan diğer programlara aktarõlabilir. Benzer gönder/al yeteneği FrameWorksPlus CAD programõ içinde mevcuttur. SAP2000 aynõ zamanda CIS/2, SDNF (steel detailing neutral file) ve IFC dosya biçimiyle çalõşan çelik çizim programlarõyla da dosya alõş verişi yapabilir. Model tanõmlamalarõ ile analiz ve dizayn sonuçlarõ basit tablolar halinde basõlabileceği gibi grafikler, metinler ve biçimlendirilmiş görünümlerden oluşan kişiselleştirilmiş raporlar biçiminde de basõlabilir. Aktif görüntü ekranõ grafik olarak bastõrõlabileceği gibi bitmap veya enhanced wmf dosya biçiminde de kaydedilebilirler. Buna ek olarak zaman alanõnda deforme yapõ şekil animasyonlarõ veya modal şekil animasyonlarõ video dosyasõ olarak kaydedilebilirler. Diğer bazõ dosya işlemleri ise şunlardõr; Belirli bir model için proje bilgilerinin tanõmlandõğõ, projenin detaylõ bir kütüğünün tutulduğu dosya işlemleri ile toplu iş dosyasõ modunda birden fazla modelin analizinin çalõştõrõlabilmesi için kolaylõklar. Adlandõrõlmõş Çokluklarõn Tanõmlanmasõ Tanõmlama modelin geometrisinin bir parçasõ olmayan isimli öğeleri yaratmak için kullanõlõr. Bu öğeler: COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 4-8

34 Nesne özellikleri; o Malzeme özellikleri o Çubuk, Tendon, Kablo, Alan, Katõlar ve Sismik Zemin Bağlantõ Nesnesi özellikleri o Mafsal (statik itme analizi-plastik mafsal /menteşe) özellikleri Koordinat/grid sistemleri Düğüm noktasõ sõnõr şartlarõ Nesne gruplarõ Yüke bağlõ öğeler; o Sõcaklõk ve basõnç yüklemesi için düğüm noktasõ şablonu o Yük durumlarõ o Kütle kaynaklarõ o Köprü yükleri (araçlar ve şeritler) o Davranõş spektrumu (response-spectrum) ve zaman alanõ (time-history) fonksiyonlarõ Analiz ve tepki öğeleri; o Analiz durumlarõ o Kombinezonlar o Genellenmiş ötelemeler o Nesne Kesitleri o Statik itme parametreleri. Çõktõ gösterimi öğeleri; o İsimlendirilmiş görünüşler, gösterim penceresi ayarlarõ o İsimlendirilmiş setler, çõktõ ve ihraç tanõmlamalarõ Bu öğeleri tanõmlama işlemi Tanõmla (Define) menüsü kullanõlarak yapõlõr ve nesnelerin önceden seçimini gerektirmez. COMPUTERS & ENGINEERING Tel: Sayfa 4-9