Yaygın, Erişimi Kolay ve Güler Yüzlü Sağlık Hizmet Sistemi : Güçlendirilmiş Temel Sağlık Hizmetleri ve Aile Hekimliği

Transkript

1 Yaygın, Erişimi Kolay ve Güler Yüzlü Sağlık Hizmet Sistemi : Güçlendirilmiş Temel Sağlık Hizmetleri ve Aile Hekimliği Muzaffer Eskiocak Mehmet Zencir Cavit Işık Yavuz Binali Çatak Kapitalizmin Krizi ve Sağlık, Ankara,

2 Giriş ve Amaç Türkiye de 24 Ocak 1980 kararları ile başlayan neoliberal sisteme entegrasyon hedefli yeniden yapılanma süreci sağlık alanında T.C. Hükümeti ile Dünya Bankası anlaşmaları çerçevesinde hizmetlerin piyasalaştırılması doğrultusunda yol almaktadır. Yaygın, Erişimi Kolay ve Güler Yüzlü Sağlık Hizmet Sistemi: Güçlendirilmiş Temel Sağlık Hizmetleri ve Aile Hekimliği hedefi Sağlık Bakanlığı nın 2003 te yayınladığı Sağlıkta Dönüşüm Programı (SDP) nın ögelerinden biridir. Bu çalışmanın amacı; birinci basamak sağlık hizmetlerini dönüştürme sürecindeki uygulamaları değerlendirmektir.

3 Sağlık Sektörü Reformu: Dünya Bankası Amaçlar Verimlilik, etkililik (Efficiency) Hakkaniyet Kalite,Kullanıcı/ Tüketici memnuniyeti Stratejiler Yerelleştirme (decenralization) Taşeronlaştırma (outsourcing) Emekgücü maliyetini azaltma (downsizing) Yeniden yapılandırma (re-enginering) Gereksinime göre planlama Dezavantajlılara erişim Çalışan-kullanıcı etkileşimi Dussault G, Rigoli F. J The Interface Between Sector Reform and Human Resources in Health, HNP, Worldbank, 2003

4 Yerelleştirme Delegasyon: Sorumluluğu örgütün daha alt birimine (il müdürlüğü) aktarma De-konsantrasyon: Sorumluluğu yönetsel birimin daha alt düzeyine (bölge kalkınma ajansı, istatistik bölge düzeyi, İl özel idaresi, belediye) aktarma Devolusyon: Sorumluluğu daha alt politik güce aktarma Özelleştirme: Sahipliği kamudan özel sektöre aktarma

5 Gereç ve Yöntem SDP kapsamında yürütülen Aile Hekimliği uygulaması, Dünya Bankası yaklaşımı ile (desantralizasyon, taşeronlaştırma, emek gücü maliyetini azaltma, yeniden yapılandırma, gereksinime göre planlamadezavantajlılara erişim ve çalışan-kullanıcı etkileşimi) kavramsallaştırma, yasalaştırma ve uygulamadaki yansımaları başlıklarında ele alınmıştır. Bu amaçla mevzuata yönelik düzenlemeler TBMM, bakanlıkların -başta Sağlık Bakanlığı olmak üzere- ürettiği mevzuat; bu mevzuatlara yönelik yapılan çalışmalar ve alan araştırma raporlarından bilgiler elde edilmiştir.

6 Bulgular

7 Yerelleştirme İlçe sağlık yönetimleri, Bölge sağlık yönetimleri, tasarı aşamasındadır; Kalkınma ajansları kurulmuştur Aile hekimi/aile Sağlığı elemanları sözleşmelerinin İl yönetimince yapılması, açık pozisyonlar için AH/ASE alım yapılması, diğer çalışanların il içi hareketinin il yönetimince yapılabilmesi sağlanmıştır. Hizmet satın alma, temel teminat paketi içeriğini belirlemede SGK nun yetkilendirilmesi sağlanmıştır.

8 Yerelleştirme Maliye Bakanlığı nın, Aile Hekimlerini serbest meslek erbabı olarak vergilendirmesi, Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Primimin tümünü ödemek zorunda bırakması ile özel hekimlik statüsü ile çalışma tescillenmiştir. Mekan ve kullanılan demirbaş malzemeler için aile hekimleri tarafından kiralar ödenmektedir. Aile hekimleri özel statü kabul edilerek kötü hekimlik uygulamaları için zorunlu mali sigorta bedelinin tümü aile hekimleri tarafından karşılanmaktadır.

9 Yerelleştirme İstatistiki bölgeler yapılandırılmıştır. İl Özel idareleri güçlendirilmektedir. Belediyeler vergi toplamakta, sağlık hizmeti üretmektedir. Sağlık hizmetleri bakanlıklar ve yerel idareler arasında paylaşılmıştır.

10 Koruma Kişiye yönelik Temel Sağlık Hizmetleri/ sağlığın belirleyenlerine yönelik hizmetler Topluma Yönelik Toplum kalkınması çalışmaları Aşılama Erken tanı ve tedavi Beslenmeyi düzenleme DÖB/DSB/15-49 yaş ve yaşlı,büyüme ve Gelişme izlemi Sağlık eğitimi AP İlaçla koruma Okul sağlığı hizmetleri Portör muayenesi Evlenme muayenesi İşçi-işe giriş muayenesi Bul hast.kontrolü Su denetimi Oyuncak denetimi Sağlık eğitmi Adli tabiplik Hava kirliliği Gürültü Gıda denetimi Zoonotik hast Pestisidler Temiz ve yeterli Su sağlama Atık yönetimi İşyeri denetimi GSM Sosyal Güvenlik kurumu Aile Sağlığı Merkezi/ Özel Sağlık Kuruluşu Sağlık Bakanlığı Toplum Sağlığı Merk. Çevre Orman ve Şehircilik Bak. ÇOB İl Md. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bak. TKB İl Md Yerel Yönetimler

11 Taşeronlaştırma Hizmet satın alma yoluyla hizmetli, önbüro çalışanı istihdamı, laboratuvar, görüntüleme, tıbbi atıkların yönetimi hizmet alımı, Aile Hekimliği Bilgi Sisteminin (AHBS) yazılımına erişim yolu açılmıştır.

12 Emekgücü maliyetini azaltma Aile Hekimliği pozisyon sayısı yasada öngörülenden daha azdır. Esnek çalışma, ASM/TSM görevlerinde AH katkısı yapılandırılmıştır. Cari yardımı ASM sınıflamasına göre dağıtımda yardımın % 100 ünü alabilecek ASM neredeyse yoktur. Boş Aile Hekimi pozisyonlarını doldurmak için süre sınırı 1 aydan 3 aya çıkarılmıştır. Tavanı belli ücretten, negatif performansa göre ödemede kesinti ile ücretlendirme yapılmaktadır.

13 Yaygınlık/ Sayıca yeterlilik Türkiye de Aile Hekimliği Pozisyon Sayısı ve Toplum Sağlığı Merkezleri Sayı ve Nüfusa Göre Dağılımı TUIK 2010 ADNKS Nüfus Aile hekimi pozisyon sayısı Pozisyon başına nüfus Bin kişi başına pozisyon Aile sağlığı merkezi ASM başına nüfus , Emekgücü maliyetini azaltma (Downsizing): Esirgenen AH pozisyon sayısı: İstihdam edilmeyen Hekim: İstihdam edilmeyen ASE :

14 Yeniden yapılandırma Aile Sağlığı Merkezleri yapılandırılmıştır. Toplum Sağlığı Merkezleri yapılandırılmıştır. Evde bakım hizmetleri örgütlenmektedir. Yerinde sağlık hizmeti planlanmaktadır. Entegre sağlık hizmetleri örgütlenmektedir.

15 Gereksinime göre planlama???????????

16 Dezavantajlılara erişim Hastanelerde doğmuş ancak Aile hekimlerine kaydı yapılmamış bebeklerin Aile sağlığı Merkezleriyle ilişkilendirmesine yönelik çalışma, 2011 yazında yürütülmüştür.

17 Çalışan kullanıcı etkileşimi Hekim seçme özgürlüğü ile Aile hekimi değiştirilebilmektedir. Sağlık Bakanlığınca Özel Şirkete Memnuniyet araştırması yaptırılmıştır. Hasta hakları takibi için hastanelerde bürolara hekim davranışı/uygulaması şikayetleri mekanizması kurulmuştur.

18 Aile Hekimliği Uygulamasında Hasta ve Çalışan Memnuniyeti Çalışmaları: Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinde hasta ve çalışan memnuniyetindeki değişimi değerlendirmek amacıyla, Aile Hekimliğine geçecek olan illerde uygulamaya geçilmeden en az 2 ay öncesinde ve sonrasında 6 ay aralıklarla hizmet sunanlara ve hizmet kullanıcılarına yönelik memnuniyet çalışmaları yapılmaktadır

19 Güler yüzlü hizmet? Özel sektöre ısmarlanan memnuniyet araştırmasının editörü,sağlık bakanı!

20 Teşekkür Özel sektöre ısmarlanan memnuniyet araştırması!

21 Sonuç ve Öneriler Sağlık hizmetlerinin piyasalaştırılması süreci Dünya Bankası kılavuzluğunda ilerlemektedir. Sözleşmeli esnek çalışma, performansa dayalı ödeme, hizmetlerde ve ekipte parçalanma, maliyet azatlımı, kullanıcı memnuniyeti sağlama alanın belirleyicileri olmuştur. Piyasalaşmanın sağlık hakkının gerçekleşmesine, sağlık emekgücünün sosyo-ekonomik güvenliğine yönelik tehditlerine etkisini izleme amaçlı bilimsel çalışmalar yürütülmelidir.

22 Erişim

23 Hanede gelir getirici işi olan kişi sayısına göre sağlık hizmetinden yararlanma durumu Son 6 ayda Hanede gelir getirici işi olan kişi sayısı sağlık Yok veya 1 2 ve daha fazla Toplam hizmetine kişi kişi ihtiyaç Sayı % Sayı % Sayı % duyup da alamadığınız oldu mu? Evet 51 89,5 6 10, Hayır , , X 2 =7,850 p=0,005 Eskiocak M ve Ark, EDİRNE DE AİLE HEKİMLİĞİNİN 3. YILINDA SAĞLIK HİZMETLERİNİN KULLANIMI -2009, Halk sağlığı Kongresi, 2010

24 Son 6 ayda sağlık hizmetine ihtiyaç duymasına karşın alamayanlar 57 (% 17) kişidir. Nedenleri: 3 ü (% 6,1) işten izin alamadığını,6 sı (% 12,2) ulaşım zorluğu yaşadığını, 9 u (% 18,4) muayene paralı olduğu için, 2 si (% 4,1) tetkikler pahalı olduğu için, 8 i (% 16,3) ilaçlar paralı olduğu için, 3 ü (% 6,1) muayene için bekleme zamanının olmaması, 18 (% 36,7) diğer nedenleri söylemiştir. Eskiocak M ve Ark, EDİRNE DE AİLE HEKİMLİĞİNİN 3. YILINDA SAĞLIK HİZMETLERİNİN KULLANIMI -2009, Halk sağlığı Kongresi, 2010

25 Gezici hizmet sunulması gereken bölgede yaşayanların %73'ü son bir ayda köylerine aile hekimi veya aile sağlığı elemanının gelmediğini ifade etmiştir. Katılımcıların %26,7'si gereksinimi olduğu halde doktora gidemediğini belirtmektedir (Alkoy S, Aile Hekimliği Pilot Uygulamasının Üçüncü Yılında Eskişehir'deGBP ve AÇS Hizmetlerinin ve Sağlık Hizmet Kullanma Davranışının Değerlendirilmesi, PHK, 2009).

26 Yaygınlık TUIK 2010 ADNKS Nüfus Toplum sağlığı merkezi İllere göre TSM başına nüfus (min- ort-maks)

27 Toplum Sağlığı Merkezlerinde İstihdam, 2008, Edirne Edirne genelinde mevzuata göre istihdam: karşılanmayan pratisyen hekim iş gücü %77. karşılanmayan diş hekimi % 94 karşılanmayan Sağlık memuru iş gücü % 26 karşılanmayan çevre sağlığı teknisyeni iş gücü % 59 karşılanmayan hemşire iş gücü % 38 fazla istihdam edilen ebe iş gücü % 72 Kandemir B, Edirne de Toplum Sağlığı Merkezlerinin Personel ve İşlev Açısından Değerlendirilmesi, 2008, Yüksek lisans Tezi, 2010

28

29