KAS Dicle Aras

Transkript

1 KAS Dicle Aras Kas, düz, iskelet ve kalp kası, iskelet kaslarının mikroskobik yapısı, uyarılması, iskelet kaslarının isimlendirilmesi ve hareketleri ve beslenmeleri

2 Kas Kas bilim myoglia (muskulus - miyolo) denir. Kaslar ve ona ait bazı yapılar hareket sisteminin aktif unsurlarıdır. Kaslar iskelet kası, kalp kası ve düz kas olarak üç başlık altında incelenir

3 Kas Kas doku vücut ağırlığının yaklaşık yarısını oluşturur. Kas hücreleri uyarılabilir özelliktedirler. Kas hücreleri uyarıları iletirler ve kas mekanik olarak kasılır

4 Kas Kas, içerisindeki özel protein yapılar sayesinde kasılma ve gevşeme özelliğine sahiptir. Kontraksiyon için gerekli enerji ATP den sağlanır. ATP ise fosfokreatin, glikojen veya oksidatif metabolizmadan elde edilir

5 Kas Kas doku intrauterin hayatın 5. ayında mesodermden gelişir. Kas lifini oluşturacak hücreye miyoblast, kas lifi hücresinin sitoplazmasına sarkoplazma, zarına ise sarkolemma denir

6 Kas Sarkoplazma içersinde bol miktarda mitokondri, endoplazmik retikulum ve kasılma özelliğine sahip protein yapısında miyofibril bulunur. Her bir miyofibril, miyoflament denilen iplikçiklerden oluşur

7 Kas Kalın miyoflamentlere myosin (miyozin), ince flamentlere ise aktin denir. İnce flamentler grubuna tropomiyozin ve troponin de dahildir. Kas kontraksiyonu aktin ve myozin flamentleri tarafından gerçekleştirilir

8 Kas

9 Kas

10 Kas

11 Kas Kas doku üç tiptir. Bunlar; 1. Çizgili kas, 2. Kalp kası ve 3. Düz kastır

12 Kas Histolojik olarak iskelet kası ve kalp kası çizgili, düz kas ise çizgisiz görünür. İskelet kası somatik sinir sistemi tarafından innerve edilirken kalp kası ve düz kas otonom sinir sistemi tarafından innerve edilir

13 Kas Kalp kası Kalp kası çizgilidir. Mitokondrileri büyük ve çoktur. Kalp kası otomatik ve ritmik olarak kasılır. Kas uyarılmaya, bütün kasa yayılan ve dalgalanmaya benzeyen bir kasılma ile cevap verir. İskelet kasında ise kuvvet oluşumu derecelendirilebilir. Ancak temelde kasılma mekanizması iskelet kasınınkiyle aynıdır

14 Kas Kalp kası Aktin ve miyozin filamentleri içeren miyofibrillere sahiptir ve Z çizgisi vardır. Z çizgilerinin bulunduğu yerlere interkalar diskler denir. Bunlar hücreler arası bağlantıyı sağlar. Miyofibriller interkalar disklerde sona ererler

15 Kas Kalp kası Kalp kası hücreleri dallanmalar gösterir. Kalp kası hücreleri belirli bölgelerde özelleşmiş yapılarla birbirlerine bağlanırlar ve birlikte kasılırlar, iletişim halindedirler. Buna sinsisyum adı verilir

16 Kas Kalp kası Kas lifindeki aksiyon potansiyeli diğer hücrelere kolayca geçer ve tüm kalp kasına yayılır. Kalp kasındaki özelleşmiş hücreler (pacamaker) kendi uyarılarını kendileri oluştururlar. Kalp bu şekilde ritmik olarak kasılır. Kalp kasının kasılmasına sistol, gevşemesine ise diastol denir

17 Kas Kalp kası

18 Kas Kalp kası

19 Kas Düz kas İç organların ve damarların duvarlarında bulunurlar. Düz kaslarda da aktin ve miyozin filamentleri vardır ancak miyoflamentler burada düzenli bir yerleşim gösterirler

20 Kas Düz kas ATP parçalanması çizgili kaslara oranla kez daha yavaş gerçekleşir. Ancak kasılmaları daha ritmik ve süreklidir. Troponin dışında, iskelet kasında bulunan tüm kas proteinleri düz kaslarda da bulunur

21 Kas Düz kas Tek üniteli ve çok üniteli düz kaslar olarak iki kısımda incelenirler

22 Kas İskelet kasları Toplam kas dokusu vücudun yaklaşık % 40 ını oluşturur. Bunun % 80 i ise çizgili kaslarıdır. İstemli çalışırlar, somatik sinir sistemi tarafından innerve edilirler

23 Kas İskelet kasları Vücudumuzda 430 dan fazla kas lifi bulunur ve bunların hepsi fibröz bağ dokusundan oluşan kılıflara sahiptir. Her kas, lif (fibril) denen binlerce silindirik kas hücresinden oluşur. Liflerin sayısı fetal gelişimin ikinci 3 ayında belirlenir

24 Kas İskelet kasları Çok sayıda kas lifinden oluşurlar. Kas lifleri kalın ve uzundur. Çok sayıda hücre çekirdeğine sahiptir

25 Kas İskelet kasları Her bir kas lifini saran gevşek bağ dokusuna endomysium (endomisyum) denir. Kas lifleri birleşir ve kas demetlerini yani fasikulusları (fasikülleri) oluşturur. Her bir fasikulus komşu fasikulustan bağımsız kasılır

26 Kas İskelet kasları

27 Kas İskelet kasları Her bir kas demetini saran bağ dokusuna da perimysium (perimisyum) adı verilir. Kas demetleri de kas dokusunu oluştururlar. Kas dokusunun tamamını saran bağ doku ise epimysiumdur (epimisyum)

28 Kas İskelet kasları Epimisyumun üstünde iskelet kaslarını gruplar halinde örten ak zar ise fascia (fasiya) bulunur. Epimisyum, perimisyum ve endomisyum birbirinin devamıdır. Epimisyumun uzantısı çok sağlam bir bağ dokusu olan tendonu oluşturur

29 Kas İskelet kasları

30 Kas İskelet kasları Her iskelet kası bir gövde ve bu gövdeyi kemiklere bağlayan sağlam bağ dokulara yani tendonlara sahiptir. Kasın kemiğe yapışan başlangıç kısmına origo, kemiğe yapışan sonlanma kısmına ise insertio (insersiyo) denir. Genellikle origo sabit insersiyo ise origoya doğru hareketlidir

31 Kas İskelet kasları Tendonların yapışma yerlerinde sürtünmeyi en aza indirmek için bursa ve vagina tendinis gibi yapılar gelişmiştir. Bursalar içi sinovya ile dolu keseciklerdir. Vagina tendinis ise tendonların çevresini saran içi sinovya ile dolu keselerdir

32 Kas İskelet kaslarının kimyasal bileşeni Kasın; % 75 i sudan, % 20 si proteinden ve % 5 i de inorganik tuzlardan, yüksek enerjili F lerden, üre ve LA dan, kalsiyum-magnezyum-fosfor gibi minerallerden, bazı enzim ve pigmentlerden, sodyum-potasyum ve klor iyonlarından, aminoasit-yağ ve CHO lardan oluşur

33 Kas İskelet kaslarının kimyasal bileşeni Kasın toplam protein içeriğini, % 52 miyozin, % 23 aktin ve % 15 tropomiyozin proteinleri oluşturur. 100 gr kas dokusunda miyoglobin adı verilen yaklaşık 700 mg bağlanmış protein bulunur

34 Kas İskelet kaslarının mikroskobik yapısı Kas lifi boyunca açık (I bandı) ve koyu (A bandı) bantlar halinde çizgilenmeler görülür. I bandı daha çok ince filament içerdiği için açık renklidir. A bandı ise hem kalın hem ince filamentler içerdiğinden koyu renklidir. I bandının ortasında bulunan Z çizgisi sarkolemmaya yapışarak tüm yapının stabilitesini sağlar

35 Kas İskelet kaslarının mikroskobik yapısı

36 Kas İskelet kaslarının mikroskobik yapısı Sarkomer, iki Z çizgisi arasında bulunur. Kas hücresinin fonksiyonel ünitesidir. Kasılabilen en küçük birime sarkomer denir. Dinlenme sırasında A bandının orta kısmı kenarlara oranla daha açık renktedir. Çünkü A bandının ortasındaki ince filamentler birleşmemektedir

37 Kas İskelet kaslarının mikroskobik yapısı A bandının açık renkli olan bu kısmına H bandı denilir. H bandını tam ortadan kesen M çizgisi, miyozin filamentlerinin diziliş yapısını destekleyen proteinlerden oluşmuştur. M çizgisi aynı zamanda sarkomerin merkezini belirler. Kas lifi kasılınca iki Z çizgisi yakınlaşır ve böylece sarkomerin boyu kısalır

38 Kas İskelet kaslarının mikroskobik yapısı

39 Kas İskelet kaslarının mikroskobik yapısı Kas protein molekülleri aktin ve miyozindir. Her miyofibril yaklaşık 3000 aktin ve 1500 miyozin filamenti içerir. Ancak esasen tüm kas proteinlerinin yaklaşık 2/3 ü miyozindir. Her bir miyozin filamenti ortalama 200 miyozin molekülünden oluşur ve her molekülde iki protein parçası birbirine dolanmış haldedir

40 Kas İskelet kaslarının mikroskobik yapısı Bu burgunun bir ucu yuvarlaktır ve bu kısma miyozin başı denir. Bir miyozin filamenti çok sayıda başa sahiptir ve bu yapı miyozin filamentinden dışarı doğru uzanarak, kas kasılması sırasında aktin filamenti üzerindeki aktif bölgelere temas eden çapraz köprüleri oluşturur

41 Kas İskelet kaslarının mikroskobik yapısı Bir miyozin molekülü ve bir miyozin filamenti

42 Kas İskelet kaslarının mikroskobik yapısı Her aktin filamenti üzerinde miyozin başının bağlanabileceği bir aktif bölge vardır. Bir aktin filamenti üç farklı protein molekülünden oluşur. Bunlar; aktin, tropomiyozin ve troponindir

43 Kas İskelet kaslarının mikroskobik yapısı Tropomiyozin bu aktin miyozinlerinin üzerine sarılır. Troponin ise düzenli aralıklarla filamenti oluşturan bu aktin ve tropomiyozin kompleksinin üzerine bağlanır. Tropomiyozin ve troponin Ca ++ ile birlikte kasın kasılma ve gevşemesini koordine ederler

44 Kas İskelet kaslarının mikroskobik yapısı a) aktin molekülünün yapısı. b) troponin, tropomiyozin ve miyozin çapraz köprüleri arasındaki tahmini ilişki. c) Ca ++ troponine bağlandığı zaman tropomiyozin aktin üzerindeki aktif bölgeden ayrılır ve çapraz köprüler bu aktif bölgeye bağlanır

45 Kas İskelet kaslarının mikroskobik yapısı Sarkoplazmik retikulum ve T tübülleri SR; tübüller ve veziküllerden oluşan ve miyofibrilleri çevreleyen bağlayıcı kanal ağı sistemidir. Bu ağ yapının dış vezikülleri diğer veziküllerden transvers tübüller ile ayrılır

46 Kas İskelet kaslarının mikroskobik yapısı Sarkoplazmik retikulum ve T tübülleri Bu tübüllere transvers t denmesinin nedeni, miyofibrillere dik uzanmalarıdır. Bu sisteme T-sistemi veya T-tübülleri de denir. T-t fonksiyonel olarak SR nin bir parçası olsalar da, anatomik olarak ayrıdırlar. T-t kas hücre membranının (sarkolemma) girinti ve çıkıntılarıdır

47 Kas İskelet kaslarının mikroskobik yapısı Sarkoplazmik retikulum ve T tübülleri

48 Kas İskelet kaslarının uyarılması Her kas lifi sarkolemma ile sarılı olduğundan, her bir kas lifinin ayrı bir motor sinir uzantısı tarafından uyarılması gerekir. Kası uyaran sinirler hem duyu (afferent), hem de motor (efferent) lifleri içerirler ve genellikle kasa kan damarları boyunca girerler

49 Kas İskelet kaslarının uyarılması Uyarıldıklarında kasların kasılmasına neden olan motor sinirler MSS den (beyin ve omurilikten) başlarlar. Motor bir sinirin kasta sonlandığı noktaya nöromusküler kavşak veya miyonöral kavşak ya da motor son plak adı verilir

50 Kas İskelet kaslarının uyarılması Omurilik düzeyinde, bir duyu nöron (sinir), ara nöron (birleştirme) ve bir motor nöron

51 Kas İskelet kaslarının uyarılması Sinir-kas birleşme kavşağı, sinir lifi ve kas lifinin birleştiği bölgedir; motor son plak ise sinir lifinin sonlandığı yerde kas lifinin sarkolemmasının özelleştiği alandır

52 Kas İskelet kaslarının uyarılması Kas lifi ve motor son plak ın fotografik görüntüsü

53 Kas İskelet kaslarının uyarılması Omurilikteki tek bir motor sinir hücresi bir kasa uyarı gönderdiğinde o sinirin yan dalları tarafından uyarılan bütün kas lifleri aynı anda uyarılarak kasılır. Kası uyaran sinirlerin % 60 ı motor, % 40 ı duyu sinirleridir

54 Kas İskelet kaslarında kasılma Kasılmadan sorumlu dört ana protein vardır. Bunlar; 1. Aktin, 2. Miyozin, 3. Tropomiyozin ve 4. Troponindir

55 Kas İskelet kaslarında kasılma Kas yapısına bakıldığında açık renk ve koyu renk görülen bölümler vardır. A ve I bandı toplamına sarkomer adı verilir. Sarkomer kastaki kasılabilen en küçük birimdir

56 Kas İskelet kaslarında kasılma Aktin flamentleri A bandının içine kadar uzanır ama tam ortasına kadar gitmezler. Boş kalan bu orta kısma H bandı denir. I bandının ortasından geçen Z çizgisi aktinleri birbirine bağlar ve sarkomerleri bir arada tutar

57 Kas İskelet kaslarında kasılma

58 Kas İskelet kaslarında kasılma Kayan flamentler teorisi Bu teoriye göre kalın ve ince filamentler boylarında bir değişiklik olmaksızın birbirlerine doğru kayarlar ve bu kayma hareketi kas liflerinin boyunun kısalmasına veya uzamasına neden olur

59 Kas İskelet kaslarında kasılma Kayan flamentler teorisi İzotonik kasılmada ince aktin miyofilamentleri miyozin filamentlerine doğru akar ve A bandının içine doğru hareket eder. Böylece Z bantları sarkomerin ortasına doğru çekilirler. Aktin filamentleri sarkomerin merkezinde birbirleriyle temasa geçtiğinde H bölgesi kaybolur

60 Kas İskelet kaslarında kasılma Kayan flamentler teorisi Kasılmadaki en önemli yapısal değişiklik I bandının boyunun kısalmasıdır. A bandının boyunda ise değişiklik olmaz. Bu durumda aslında sadece sarkomerin boyu kısalmaktadır (konsantrik kasılma)

61 Kas İskelet kaslarında kasılma Kayan flamentler teorisi İzometrik kasılma sırasında ise kas lifinin boyu değişmez. I ve A bantlarının da boyları sabit kalır ve bu şekilde kuvvet oluşturulur. Eksentrik kasılmada ise kas boyu uzar ve A bantlarının uzunluğu artarken kuvvet üretilir

62 Kas İskelet kaslarında kasılma Kayan flamentler teorisi

63 Kas İskelet kaslarında kasılma Kayan flamentler teorisi Kayan filamentler teorisi şu şekilde açıklanabilir; Dinlenme sırasında miyozin filamentlerinin çapraz köprüleri aktin filamentlerine doğru uzanır ancak temas etmez. Çapraz köprücüklerin ucuna bir ATP molekülü bağlıdır

64 Kas İskelet kaslarında kasılma Kayan flamentler teorisi Dinlenme halindeki bu bileşime Yüklenmemiş ATP-çapraz köprü bileşimi denir. Dinlenme anında, SR nin vezikülleri içinde çokça Ca++ depolanır

65 Kas İskelet kaslarında kasılma Kayan flamentler teorisi Ca++ iyonlarının SR den sarkopilazma içine bırakılması için sinir uyarısı gerekir. Bir motor sinirden çıkan sinir uyarısı nöromusküler kavşakta, kas hücresine ulaştığında Asetilkolin (Ach) denilen nörotransmitter serbest bırakılır

66 Kas İskelet kaslarında kasılma Kayan flamentler teorisi Asetilkolin Ach molekülleri motor son plaktaki sinaptik veziküllerin içindedir. Sinir iletisi gelince sinaptik aralığa salınırlar

67 Kas İskelet kaslarında kasılma Kayan flamentler teorisi Sonra hücrelerin yüzeyinde bulunan asetilkolin reseptörlerine bağlanırlar. Bu da hücre zarını sodyum iyonlarına karşı geçirgen yapar. Böylece kas lifinde aksiyon potansiyeli başlar ve kas lifi membranı depolarize olur

68 Kas İskelet kaslarında kasılma Kayan flamentler teorisi Sonra bu uyarılar, SR içindeki T-t yardımıyla kas lifi boyunca hızlı bir şekilde yayılır. Yolları üzerinde bulunan SR veziküllerindeki Ca++ nın serbest bırakılmasını sağlarlar

69 Kas İskelet kaslarında kasılma Kayan flamentler teorisi Serbest kalan Ca++ iyonları aktin filamentleri üzerindeki troponin moleküllerine bağlanırlar. Bu durum aktin filamentlerinin aktive edilmesiyle sonuçlanır

70 Kas İskelet kaslarında kasılma Kayan flamentler teorisi

71 Kas İskelet kaslarında kasılma Kayan flamentler teorisi Aniden ve bilinmeyen bir şekilde yüklenmemiş ATP-çapraz köprü bileşimi yüklenmiş ATP-çapraz köprü bileşenine dönüşür. Tüm bu olaylar aktin-miyozin filamentlerinin birleşmesiyle sonuçlanır ve buna akto-miyozin kompleksi denir

72 Kas İskelet kaslarında kasılma Kayan flamentler teorisi Akto-miyozin oluşumu, miyozin filamentinin üzerinde bulunan miyozin ATPaz enzimini aktive eder. Miyozin ATPaz, ATP nin parçalanarak büyük miktarda enerji açığa çıkmasına ve ADP ile P ye dönüşmesine neden olur

73 Kas İskelet kaslarında kasılma Kayan flamentler teorisi Bu sırada açığa çıkan enerji çapraz köprülerin, aktin filamentlerinin miyozin filamentleri üzerinden sarkomer merkezine doğru kaymasını sağlar. Böylece kas gerilir ve boyu kısalır

74 Kas İskelet kaslarında kasılma Kayan flamentler teorisi

75 Kas İskelet kaslarında kasılma Kayan flamentler teorisi Bir saniyelik bir kasılma sırasında bir miyozin çapraz köprüsü, aktin filamentinin aktif kısmı ile yüzlerce kez birleşip ayrılabilir. Bunu yapabilmek için miyozin çapraz köprüsünün yeniden yüklenmesi gerekir

76 Kas İskelet kaslarında kasılma Kayan flamentler teorisi Yeniden yüklenmenin gerçekleşebilmesi için ilk adım, aktin ve miyozin çapraz köprüleri arasındaki bağlantının koparılmasıdır. Bu bağlantı miyozin çapraz köprüsünün yeni bir ATP molekülü ile yeniden yüklenmesiyle kesilir

77 Kas İskelet kaslarında kasılma Kayan flamentler teorisi Yeni bir ATP yüklendikten sonra, miyozin çapraz köprüsüyle aktin filamentinin aktif kısmı arasındaki bağlantı bozulur, miyozin çapraz köprüsü aktinden kurtulur. Böylece hem çapraz köprü hem de aktinin aktif kısmı yeni bir bağlantı için serbest kalır

78 Kas İskelet kaslarında kasılma Kayan flamentler teorisi Kası uyaran motor sinir üzerindeki sinir uyarıları durunca; Ca++ iyonları troponin ve tropomiyozinden ayrılır ve SR nin dış veziküllerinde depolanmak için geri pompalanır

79 Kas İskelet kaslarında kasılma Kayan flamentler teorisi Ca++ iyonlarının ortadan kalkması miyozin çapraz köprüsü bileşimlerinin, aktinin aktif kısmı ile bağlanmasını engeller. Miyozin ATPaz aktivitesi durur ve artık ATP parçalanmaz

80 Kas İskelet kaslarında kasılma Kayan flamentler teorisi Kas flamentleri normal pozisyonlarına dönerler ve kas gevşer. Gevşeme işlemi için de enerji kullanılmaktadır. Bu da ATP den karşılanır

81 Kas İskelet kaslarında kasılma Kayan flamentler teorisi Ancak depo ATP ler birkaç saniye içerisinde tükenir. Kas hücreleri kreatin fosfat içerirler. Bunlar depoladıkları enerjiyi ihtiyaç duyulduğunda ATP ye aktarırlar

82 Kas İskelet kaslarında motor ünite Tek bir MS ve bu sinirin uyardığı kas liflerine MÜ denir. İnsan iskelet kaslarında yaklaşık çeyrek milyar kas lifi varken sadece MS bulunur. Yani bir MS birden çok kas lifini uyarır. Aynı MS tarafından uyarılan kas lifleri aynı anda kasılır ve gevşerler

83 Kas İskelet kaslarında motor ünite Bir MS nin uyardığı kas lifi sayısını, kasın büyüklüğü değil hareketin inceliği ve özelliği belirler. Bazen bir MS ye düşen kas lifi sayısı bir iken bazen binlerce olabilir (göz kası ve quadriceps kası)

84 Kas İskelet kaslarında motor ünite Yani yüksek kas lifi-sinir oranı daha çok kuvvet veya kaba hareketlerle ilgiliyken, düşük kas lifi-sinir oranı daha az kuvvet ancak ince beceri gerektiren hareketlerden sorumlu kaslarda görülür

85 Kas İskelet kaslarında ya hep ya hiç kanunu Bir MÜ uyarılma eşiğinde veya üzerinde kasıldığında kas maksimal olarak kasılır. Eşiğin çok üzerinde veya az üzerinde uyarılmasının önemi yoktur. Kas lifi ya hiç kasılmaz ya da maksimal kasılır. Buna hep ya da hiç kanunu denir

86 Kas İskelet kaslarında ya hep ya hiç kanunu Ancak bu sadece MÜ ve ona bağlı kas lifleri için geçerlidir. Hep ya da hiç kanunu kasın tamamı için geçerli değildir

87 Kas İskelet kaslarında ya hep ya hiç kanunu Kasın çok hafif miktardan çok şiddetli miktarda dereceli kuvvet üretebilmesi mümkündür ve buna kas kuvveti derecelendirilmesi denir. Örneğin kol kasları, bir kalemi ve 5 kg lık bir ağırlığı kaldırırken farklı miktarda kuvvet üretirler

88 Kas İskelet kaslarında ya hep ya hiç kanunu Kas kuvvetinin şiddeti nasıl ayarlanıyor? 1. Çok sayıda MÜ sumasyonu (spatial sumasyon) olarak adlandırılan sumasyonda, herhangi bir anda kasılan MÜ sayısının değiştirilmesiyle kas kuvvetinin şiddeti ayarlanır. Uyarılan MÜ sayısı arttıkça oluşturulan kuvvet de artar

89 Kas İskelet kaslarında ya hep ya hiç kanunu Kas kuvvetinin şiddeti nasıl ayarlanıyor? 2. Dalga sumasyonu (temporal sumasyon) kasılan her MÜ nin kasılma frekansının değiştirilmesiyle kas kuvvetinin şiddetinin ayarlanmasıdır. Daha sık uyarı daha yüksek frekansa neden olur. Bu da daha fazla kuvvet oluşumu demektir

90 Kas Kasların isimlendirilmesi Şekillerine göre; daire, çember, yassı, üçgen şekilli, mekik, dörtgen, kare, bant (şerit) kaslar, Kas liflerinin dizilişlerine göre; m. pennatus, m. unipennatus, m. bipennatus, m. multipennatus, m. circumpennatus kaslar, Baş sayılarına göre; biceps, triceps, quadriceps kaslar,

91 Kas Kasların isimlendirilmesi Fonksiyonlarına göre; fleksiyon, ekstansiyon, abduksiyon, adduksiyon, pronasyon, supinasyon vb. yaptıran kaslar olarak isimlendirilir

92 Kas Kasların isimlendirilmesi

93 Kas Kasların hareketleri Hareket kasın sonlanma noktasının başlama noktasına yaklaşmasıyla gerçekleşir. Kasın kuvvet çizgisi başlangıç ve bitiş noktalarını birleştiren hayali çizgidir. Kasılma kuvvet çizgisi doğrultusundadır

94 Kas Kasların hareketleri Kuvvet çizgisinin, eklemin önünden veya arkasından, içinden veya dışından, altından veya üstünden geçmesi hareketin yönünü ve cinsini saptar. Kuvvet çizgisi enine eksenin önünden geçerse bükülme, Kuvvet çizgisi enine eksenin arkasından geçerse gerilme,

95 Kas Kasların hareketleri Kuvvet çizgisi önden arkaya eksenin altından geçerse yaklaşma, Kuvvet çizgisi önden arkaya eksinin üstünden geçerse uzaklaşma, Kuvvet çizgisi dikey ekseni içten çaprazlarsa içe dönme, Kuvvet çizgisi dikey ekseni dıştan çaprazlarsa dışa dönme gerçekleşir

96 Kas Kasların beslenmeleri Kaslar kan damarları bakımından çok zengindir. Atar damarlar arasında çok sayıda ağızlaşma görülür. Toplardamarlarda ise çok sayıda küçük kapakçıklar bulunur

97 Kas Kasların beslenmeleri Arterler ve venler bağ dokusu boyunca kasa girer ve kas lifi boyunca paralel uzanırlar. Burada arteriollere ve venüllere ayrılarak geniş bir kapiller ağ oluştururlar. Böylece her kas lifi O 2 li kanı alır ve CO 2 li kanı uzaklaştırır. Sedanter kişilerde her kas lifi 3-4 kapiller damar ile çevriliyken sporcularda bu sayı 5-7 dir

98 Kas Kasların beslenmeleri İskelet kasının ihtiyaç duyduğu kan miktarı kasın aktivite düzeyine bağlıdır. Maksimal bir egzersizde kas normalden 100 kat fazla kana ihtiyaç duyabilir. Örneğin dinlenme sırasında 0.3 L/dk O 2 ye ihtiyaç duyan 30 kg kas, maksimal bir egzersizle bu O 2 miktarını 4 L/dk ya çıkartabilir

99 Kas Kasların beslenmeleri İhtiyaç duyulan kan akışını sağlamanın başka yolları da vardır; Aktif kasların kasılıp gevşemesi kan damarlarının periyodik olarak sıkışmasına neden olur. Kan akımı kasılma sırasında azalır, gevşeme sırasında artar. Bu pompalama hareketi kalbe olan kan akışını hızlandırır ve kaslara gönderilecek olan O 2 den zengin kan miktarını artırır

100 Kas Kasların beslenmeleri Sindirim sitemi, böbrekler ve deri gibi aktif olmayan organları besleyen arterlerin konstrüksiyonu ve aktif olan kasları besleyen arterlerin dilatasyonu da kan akışını düzenlemeye yardımcı olur

101 Kas Kasların beslenmeleri Zorlayıcı tipteki aktiviteler daha farklı bir tablo oluşturur. Bir kas kendi kuvvet oluşturma kapasitesinin % 60 ı oranında kasılırsa artan kas içi basınç nedeniyle kasa olan kan akışı engellenir. Uzun süreli, statik kasılma da kan akışını durdurur. Bu koşullarda kas çalışmasının devamı için gerekli olan enerji temel olarak depo edilmiş fosfojenlerden ve anaerobik glikoliz sisteminden karşılanır

102 Kas Kasılma çeşitleri Temelde iki tip kasılma vardır. Bunlar; Statik kasılma (izometrik) ve Dinamik (izotonik, eksantrik, izokinetik) kasılmadır

103 Kas Kasılma çeşitleri 1. İzometrik kasılma; ayakta hareketsiz durulduğunda bu duruşu sağlayan kaslar devamlı kasılı durumdadır. Fakat kasların boyunda herhangi bir değişiklik olmaz

104 Kas Kasılma çeşitleri 2. İzotonik kasılma; ekstemitelerin hareket ettirilmesi kasların kasılarak boylarının kısalmasına neden olur. Kasların, boylarının kısalması suretiyle kasılması şekline izotonik kasılma denir

105 Kas Kasılma çeşitleri 3. Eksentrik kasılma; ekstemitelerin negatif hareket ettirilmesi kasların kasılarak boylarının uzamasına neden olur. Kasların, boylarının uzaması suretiyle kasılması şekline eksentrik kasılma denir

106 Kas Kasılma çeşitleri 4. İzokinetik kasılma; eklemin farklı açılarında kuvvet oluştururken kas boyunun bir uzayıp bir kısalması ile oluşur Kasların arka arkaya izotonik ve eksentrik hareketleri yapmasına ve boylarının uzayıp kısalmasına izokinetik kasılma denir