SÜRDÜRÜLEBİLİR SU YÖNETİMİ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "SÜRDÜRÜLEBİLİR SU YÖNETİMİ"

Chagatai Kahveci
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 SÜRDÜRÜLEBİLİR SU YÖNETİMİ Orhan GÜNDÜZ Dokuz Eylül Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü

2 SU YÖNETİM SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK Kim, kimi, nasıl, nerede, ne şartlarda, ne kadar süre ile,..

3 Oyunun adı: 1. Yeterli miktarda 2. İstenilen kalitede 3. Mevcut olduğu yerden istenilen yere 4. İstenilen süreçte 5. Arz güvenliği sağlanarak Arz Talep Miktar ve/veya Kalite Su kısıtı Zaman

4 Matematiksel olarak: X, Y, Z, t, Q, C Mühendislik, İşletme, Sosyoloji,. ' ' ' ' ' ' X, Y, Z, t, Q, C

5 Neyi yönetiyoruz? İçme suyu Kullanma suyu Atıksu Yağmur suyu Doğal sistemler (göl, dere, nehir, sulak alan, akifer, deniz) Probleme tek değil çok boyutlu yaklaşmalıyız

6 Nasıl sürdürülebilir kılabiliriz? Kaynakta İşletmede Talepte Risklerin minimize edildiği, faydanın maksimize edildiği, dinamik ve çok parametreli değişken bir süreç..

7 Su Yönetiminde Ölçek Kavramı Ör: Su kalitesinin yönetimi Kişisel Şehir/Tesis Su kütlesi Havza Bölgesel Kıtasal Küresel Yerel yönetim Merkezi yönetim Küresel Yapılar (UN, WHO, EU..) Muslukta Görece AT çıkışı Tahtalı baraj gölü Tahtalı havzası Batı Anadolu Akdeniz çanağı Yerküre

8 Yönetim Enstrümanları Yerel yönetimlerin yönerge/yönetmelikleri Ör: IZSU/ISKI havza yönetmelikleri Merkezi yönetimin kanun/yönetmelikleri Ör: SKKY, ITASHY Küresel aktörlerin araçları Ör: EPA ve WHO Standartlar, EU direktifleri

9 Bunlardan çok daha önemli olan İZLEME ve DENETİM / YAPTIRIM

10 AB SÜRECİNDE ÇEVRE AB Uyum sürecinde oldukça kapsamlı bir çevre mevzuatı Birden fazla ilgili bakanlık Onlarca yasa, yönetmelik, yönerge Çevre Mevzuatı: 1. Yasal düzenlemeler (nispeten kolay) Su mevzuatı en kapsamlısı 2. Uygulama (çok daha zor) Yakın zamanda gündemimizi daha da yoğun olarak işgal edecek Zorlandığımız bir süreç

11 BÖLGEMİZDE SU İklim değişikliği sürecinde suya ilişkin yaşanacak sıkıntıların en ağır hissedileceği yer bölgemiz olacak Bu yeni dönemde her bölgenin davranışı farklı olacak Yağış miktarlarındaki azalmalar, rejimlerindeki düzensizlikler ve değişimlerden en fazla etkilenecek bölge Gelişmiş sanayisi, nüfus yoğunluğu ve göç alır bir bölge olması da sorunları arttıracak İsrafı önleyici ve tasarrufu teşvik edici tedbirler Havzalar ve/veya bölgeler arası su transferleri Havzaların doğru kullanımı

12 HAVZA TANIMI Doğal topografya itibariyle üzerine düşen yağışı tek bir noktadan drene eden yeryüzü parçasıdır. Genellikle yüzeysel su kaynakları için tanımlanır. (ör. Fırat havzası, Gediz havzası ) İçme ve kullanma suyu temin edilen veya edilecek olan bir havza için su havzası tanımı kullanılabilir. (ör. Ömerli su havzası, Tahtalı su havzası )

14 PRENSİP Eğer bir havzadan temel faydalanma amacı su temini ise veya faydalanma amaçları arasında su temini var ise; bu amaçla zaman zaman çelişebilecek diğer kullanımları en uygun şekilde harmanlamak ve yönetmek gerekir. Burada ana hedef, suyun miktarını ve kalitesini maksimize etmektir.

15 HAVZALARIN KULLANIM ALANLARI Su Temini Yerleşim / Barınma Tarımsal Üretim ve Hayvancılık Faaliyetleri Sanayi Üretimi Turizm (doğal / tarihi / termal) Madencilik Ormancılık ve Orman Ürünleri Yetiştiriciliği Enerji Üretimi

16 HAVZA YÖNETİMİ Suyu yönetmek için havzaları yönetmek gerekli!!! farklı kullanımlar altındaki havzaların korunması, kontrolü ve sürdürülebilirliğinin temini açılarından yapılması gerekli faaliyetlerin bütünü

17 HAVZA YÖNETİMİ BİLEŞENLERİ İNSAN HAVZA YÖNETİMİ TOPRAK SU

18 HAVZA YÖNETİMİ DETAYLARI Doğru/Güncel/Sağlıklı Veriler Maksimize edilmiş fayda Ör: Temiz güvenli içme suyu PLANLAMA UYGULAMA DENETLEME Revizyon

19 HAVZA YÖNETİMİ DETAYLARI Havza yönetim planlarının havza temel kullanım hedefi baz alınarak yapılması Geleceğe dönük havza gelişme stratejilerinin bu ana hedefle çelişmeyeceği bir yapının kurulması Planların uygulama prensip ve detaylarını ortaya koyması Uygulamanın sıkı bir şekilde denetlenmesi ve kontrolü Bu esnada gerekli idari/politik/teknik kararların cesurca alınıp uygulanması, taviz verilmemesi Gereken revizyonların yapılarak planların tadil edilmesi

20 HAVZA YÖNETİMİ HEDEFLERİ Su temini (su kalitesinin sürdürülebilirliği) temelli havza yönetimi Kırsal kalkınma temelli havza yönetimi Enerji temini temelli havza yönetimi Ormancılık ve gen kaynakları korunması temelli havza yönetimi Tarım ve hayvancılık temelli havza yönetimi Sosyokültürel gelişim temelli havza yönetimi ÇOK AMAÇLI GELİŞİM MODELİ

21 UYGULAMA ÖRNEKLERİ Tennessee Vadisi Otoritesi (TVA), ABD Ren Havzası Yönetim Birimi, Orta Avrupa Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), Türkiye Kelkit Havzası, Türkiye Doğu Karadeniz Entegre Havza Yönetimi Projesi, Türkiye Büyük Melen Havzası, Türkiye Tahtalı Havzası, Türkiye

22 HAVZALARDAKİ ÇEVRE SORUNLARI 1.Suyun miktarına yönelik tehditler 2.Suyun kalitesine yönelik tehditler

23 MİKTARA YÖNELİK TEHDİTLER Nüfus artışına ve değişen hayat standartlarına bağlı olarak artan tüketim Şehir Ankara 650,000 4,000,000 4,470,000 5,270,575 İstanbul 1,470,000 10,000,000 12,575,000 14,657,434 İzmir 361,000 3,370,000 3,740,000 4,168,415 X 8 X 10 X yıl öncesine göre en az 10 kat daha fazla suyu aynı noktada temin etme zorunluluğu ve buna bağlı olarak çok daha uzaktan su getirme mecburiyeti Ör: 3 büyük şehrimizde km mesafelerden su getirme çabaları

24 MİKTARA YÖNELİK TEHDİTLER Tarımda yanlış sulama uygulamaları Toplam tüketimin %60-70 inin tarımsal sulamada kullanıldığı dikkate alındığında bu kalemde yapılacak tasarrufun önemi ortaya çıkmaktadır. Doğru ürün seçimi (Ör: Konya kapalı havzasında şeker pancarı tarımı) Teknolojik sulama uygulamaları (Ör: Damlatma) Çiftçinin bilinçlendirilmesi (fazla su fazla ürün demek değildir) Sanayide kaçak kullanımlar Kaçak kuyular vasıtasıyla yeraltı sularının bilinçsiz tüketimi ve suyun bedelsiz bir meta olarak görülmesi büyük bir sorundur. Ör: Kemalpaşa, Torbalı, Bornova ovalarındaki sanayi tesislerinden çok büyük bir bölümü kaçak olarak yeraltı suyu kullanmaktadır. Bu durum havza su bütçesinde negatif (-) kalem olarak düşünülmelidir.

25 KALİTEYE YÖNELİK TEHDİTLER Nüfus artışına bağlı yeni yapılaşma ve havzaların şehirlerin gelişme akslarında kalmaları ve buna bağlı evsel kirlilik Ör: Tahtalı havzası (İzmir) Ömerli havzası (İstanbul) Sıvı atıkların kuşaklanarak havza dışına atılması uygulamaları (Tahtalı örneği)

27 KALİTEYE YÖNELİK TEHDİTLER Tarım ve hayvancılık kaynaklı kirlilik Yüksek nitrat yükleri ve zirai ilaç kalıntıları Ör: Tahtalı havzasındaki yeraltı sularında gözlenen yüksek nitrat derişimleri Kuşaklanarak havza dışına atılması söz konusu değildir. Havza içi kontrol tedbirleri ile azaltılması mümkündür.

29 KALİTEYE YÖNELİK TEHDİTLER Sanayi kaynaklı kirlilik Yüksek ağır metal ve organik yükleri Ör: Kısıkköy küçük sanayi sitesi (metal ve ağaç işleri) Kuşaklama alternatifi düşünülebilir. Ancak tüm sanayinin bir arada bulunmadığı durumlarda ileri arıtma uygulamaları gereklidir.

30 KALİTEYE YÖNELİK TEHDİTLER Katı atık deponi sahalarından kaynaklanan kirlilik Ör: Vahşi depolama sonucu ortaya çıkan sıvı atıkları Madencilik faaliyetlerinin yaratacağı kirlilik Değerli metal (altın, nikel, gümüş, ) madenciliğine bağlı kirlenme Ör: Kaz Dağları Ağı Dağı mevkiinde (arama aşaması) Efemçukuru altın arama faaliyetlerinin Çamlı Barajı havzasındaki potansiyel etkileri

31 KALİTEYE YÖNELİK TEHDİTLER Turizm faaliyetleri kaynaklı kirlilik Doğa turizmi (artan insan yükü ve ilişkili etkileri) Tarih turizmi (artan insan yükü ve ilişkili etkileri) Termal turizm (jeotermal akışkan kaynaklı etkiler) Ör: Kütahya-Simav ovasında jeotermal sahalarda üretilen termal akışkanın kontrolsüz olarak yüzey sularına verilmesi ve su temini amacıyla kullanılan yeraltı sularının (yüksek ağır metal ve eser element derişimleri içeren) bu akışkan ile kontamine olması

33 HALKIN BİLİNÇLENDİRİLMESİ Toplum olarak daha duyarlı olmak Su havzalarını büyük ölçekte evimiz gibi görmek ve buna uygun davranmak Büyük tüketiciler açısından suyu bedelsiz kullanabileceğimiz bir meta olarak görmekten vazgeçmek Suyun tükenebilirliğinin bilincine varmak Tüketim bilincinin oluşturulması Elde edilen bilinci bizleri yönetenler üzerinde baskı unsuru olarak kullanmak

34 SONUÇ VE ÖNERİLER Toplum olarak suyun öneminin/vazgeçilmezliğinin farkına varılmalı ve kısıtının doğurabileceği sonuçlar düşünülmeli Havzaların teknik / idari / politik açılardan doğru yönetimi sağlanmalı Planlama / Uygulama / Denetim süreçlerinin ehil ellerde dış müdahalelerden bağımsız olarak ve sağlıklı bir şekilde işlemesi sağlanmalı Suyun tüm kullanıcılar (halk, çiftçi, sanayici) açısından vazgeçilmez bir olgu olduğu unutulmamalı

35 SONUÇ VE ÖNERİLER Bir havzanın en kötü şartlar altındaki temel hedefinin su temini olacağı gerçeği unutulmamalı Tüketimi esnasında suya bedelsiz bir meta olarak yaklaşmaktan en kısa sürede vazgeçilmeli Buna karşılık suyun ve su kaynaklarının ticarileştirilmesine de izin verilmemesi Doğru kullanım / Tasarruf / Yeni kaynakların geliştirilmesi birbirine paralel olarak yürütülmeli Tüm bunların yapılması durumunda suyu gelecek nesillere hasret kalmayacakları bir kaynak olarak bırakabiliriz

Benzer belgeler

Su Yapıları I Su Kaynaklarının Geliştirilmesi

Su Yapıları I Su Kaynaklarının Geliştirilmesi Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Yozgat Su, tüm canlılar için bir ihtiyaçtır. Su Kaynaklarının