Hacettepe Üniversitesi Öğrencilerinin Başarısızlık Nedenleri. Sources of Underachievement among Students of Hacettepe University

Transkript

1 Hacettepe Üniversitesi Öğrencilerinin Başarısızlık Nedenleri Sources of Underachievement among Students of Hacettepe University Özet Bu araştırmanın amacı, Hacettepe Üniversitesi öğrencilerinin akademik başarısını etkileyen demografik özellikler ile bireysel özellikleri, aile, arkadaşlar, ders sorumluları, ders çalışma alışkanlıkları, öğrenme ortamı, akademik danışmanlık hizmetleri açısından incelemektir. Araştırmanın örneklemini tabakalı örnekleme yöntemiyle Hacettepe Üniversitesinin tüm fakülte ve yüksekokullarından seçilecek yaklaşık 8000 öğrenci oluşturacaktır. Öğrencilerin sosyo demografik nitelikleri hakkındaki veriler kişisel bilgi formu ile; akademik başarısızlığı etkileyen diğer faktörlere ilişkin veriler ise Başarısızlık Nedenleri Ölçekleri aracılığı ile toplanacaktır. Verilere ilişkin betimsel istatistikler çıkarılacak ve verilere t testi, ANCOVA ve MANOVA uygulanacaktır. Abstract The purpose of this study is to investigate demographic and personal factors affecting academic achievement levels of students at Hacettepe University (i.e., variables such as family and peer characteristics; study skills/habits; learning environment; academic advising services; intructors). A stratified random sample of 8000 students will be utilized for he study. A Personal Information form will be used to obtain data on demographic variables of the students. In addition, the Sources of Underachievement Scale will be used to gather data on factors impacting students levels for achievement. ANCOVA, MANOVA, t test and descriptive statistics will be used for data analysis. Implications of the study will be discussed. 1. Alanyazın Özeti Üniversite öğrencilerinin birçok sorumlulukları bulunmaktadır. Öğrenciler bir taraftan yaşamlarındaki temel işlevleri sürdürürken, diğer taraftan bir meslek edinme için gerekli öğrenimi tamamlama bu nedenle de akademik anlamda başarılı olmak durumundadırlar. Koç ve Polat (2006) üniversite yaşamını aileden ayrılıp gencin birçok sorumluluğu tek başına yerine getirmesi gereken yeni ve zor bir dönem olarak tanımlarken, üniversite öğrencilerinin sorumluluklarını yeni sosyal çevreye uyum, ders çalışma, derslere devam, ödevleri hazırlama ve kişisel bakım gibi sorumluluklar olarak sıralamışlardır. Bütün bu sorumluluklar içinde öğrencilerin en temel sorumluluklarından birisi akademik yönden başarılı olmaktır. Akademik başarı ya da başarısızlık, bireyin kendisi, ailesi ve içinde yasadığı toplum bakımından oldukça önem taşımaktadır. Akademik yönden başarılı, nitelikli insan gücü potansiyelinin bir toplumun kalkınmasında en temel güç olduğu kabul edilmektedir (Keskin ve Sezgin, 2009). Akademik başarı, öğrencilerin okul yaşamında amaçlanan davranışlara ulaşma düzeyi olarak tanımlanmaktadır (Silah, 2003, s.103; akt., Altınkurt, 2008). Akademik başarısızlık ise, bireyin bilişsel yeteneğine göre beklenenin altında bir başarı olarak tanımlanmaktadır (Reis ve McCoach, 2000). Öğrencinin uzun süreli (bir eğitim öğretim döneminden daha uzun süre) hemen her dersten, gelişim düzeyinin ve yeteneklerinin altında

2 Hacettepe Üniversitesi Öğrencilerinin Başarısızlık Nedenleri 2 başarı göstermesi ve bu başarısızlığı bir türlü telafi edememesi durumu akademik başarısızlık olarak kabul edilmektedir (Yaşar ve Balkıs, 2004). Literatürde akademik başarıyı etkileyen çeşitli faktörlerden söz edilmektedir. McCoach ve Siegle a (2003) göre akademik başarısızlık genel olarak güdülenme, örgütleme, hedef belirleme, öz denetim, öz yeterlik, aile çevresi, kişisel psikolojik sorunlar ve olumsuz arkadaş çevresi gibi faktörlerle ilişkilendirilmektedir. Üniversite öğrencilerinde akademik başarısızlığın geçmişten gelen bir sorun olabileceği de düşünülmektedir (Peterson, 2000). Akademik başarıyı etkileyen önemli faktörlerden birinin öğrenciye ait özellikler olduğu söylenebilir. Her öğrenci birbirinden farklıdır. Öğrencilerin biyolojik ve psikolojik yapısından kaynaklanan öğrenme gücü, hazır bulunuşluğu, motivasyonu, öğrenme hızı, eğitim ortamındaki öğelerle etkileşimi, öğrenme ve çalışma tekniğinin farklı olması nedeniyle, her öğrencinin akademik başarı düzeyi de farklıdır (Savaş, Taş ve Duru, 2010). Benzer biçimde öğrencinin cinsiyeti (Buluş, Duru, Balkıs ve Duru, 2011; Dayıoğlu ve Türüt Aşık, 2007; Hancer, 2012; Kümbül Güler ve Emeç, 2006; Yaşar, 2004; Yıldırım, 2006), yaşı (Buluş, Duru, Balkıs ve Duru, 2011) ve sınıf düzeyi (Özabacı, 1999; Özer ve Sarı, 2009), bölümü (Doğan, 1996; Gavcar, Ülkü ve Ekmekçi, 2001; Özer ve Sarı, 2009; Yaşar, 2004), okuduğu bölümü isteyerek seçip seçmemesi (Kümbül Güler ve Emeç, 2006; Yapıcı, 2003; Yaşar, 2004) akademik başarıyı etkileyen faktörler olarak sıralanmaktadır. Bunun yanı sıra öğrencinin derse devamının (Rençber, 2012; Özben, 1995; Özer ve Sarı, 2009), motivasyonunun (Akbaba Altun, 2009; Baslanti, 2008; McCoach ve Siegle, 2003; Preckel, Holling ve Vock, 2006) çalışma alışkanlıklarının (Atılgan, 1998; Pascarella ve ark., 1996; Topçu ve Uzundumlu, 2012) ve bir kişinin hedeflerini ve bu hedeflere ulaşma ihtiyacı olan stratejileri belirleme yeteneği olarak tanımlanan (Ruban, McCoach ve McGuire, 2003; Siegle, Rubenstein ve McCoach, 2011) öz düzenleme davranışlarının da öğrencinin akademik başarısını etkilediği belirtilmektedir (Kim ve Park, 2006; McCoach ve Siegle, 2003; Zimmerman, 2002). Görüldüğü gibi akademik başarıyı etkileyen öğrencinin kendisinden kaynaklı birçok faktör bulunmaktadır. Elbette birey sistem içinde değerlendirildiğinde, bireyin aile, arkadaş, okul çevresi gibi özelliklerin de akademik başarı açısından etkili olacağı düşünülebilir. Öğrenme alışkanlığının oluşmasında en etkili çevresel faktörler arasında okul, aile ve arkadaş çevresi gelir. Ailenin beklentisi, desteği, uygun çalışma koşullarını sağlaması ve öğrenciye rehberlik etmesi de öğrenci başarısını etkiler (Savaş, Taş ve Duru, 2010). Dolayısıyla, öğrencinin ailesiyle ilgili faktörler de öğrencinin başarısını etkileyebilir. Bunlar; anne ve babanın öğrenim durumu, ailenin ortalama aylık geliri, annenin çalışması, anne ve babanın birbirleri ile olan ilişkileri, ailenin öğrencinin başarısına ilişkin ilgisi, öğrenciyi anlama derecesi, öğrenciye olan güveni, aile ile öğrenci arasındaki ilişkilerdir (Özgüven, 1974; akt., Koç, Avşaroğlu ve Sezer, 2004). Çeşitli araştırmalarla, ebeveyn etkisi (Kim ve Park, 2006) aile

3 Hacettepe Üniversitesi Öğrencilerinin Başarısızlık Nedenleri 3 çevresi (McCoach ve Siegle, 2003), ailenin eğitime ilgisi (Akbaba Altun, 2009), ebeveynlik yaşantısı (Keskin ve Sezgin, 2009), sosyoekonomik düzey (Polat, 2009), anne ve babanın birlikte yaşaması (Güler ve Emeç, 2006), aile ile ilgili problemler (Koç, Avşaroğlu ve Sezer, 2004; Yıldırım, 2006), ailenin gelir düzeyi (Gavcar, Ülkü ve Ekmekçi, 2001; Özabacı, 1999), aile desteği (Yıldırım, 2006; Yıldırım, 2000; Yıldırım, 1998), anne baba eğitim düzeyi (Özabacı, 1999) gibi özelliklerin öğrencilerin akademik başarılarını etkilediği belirtilmektedir. Üniversite döneminde öğrencilerin çoğunun ailelerinden uzak olduğu dikkate alındığında, arkadaşların öğrencilerin yaşamında önemli bir etkiye sahip olduğu düşünülebilir. Akademik başarısızlığın olumsuz arkadaş çevresiyle de ilişkili olduğunu belirtilmektedir (McCoach ve Siegle, 2003; Pascarella ve ark., 1996). Yıldırım (2006) tarafından yapılan araştırmada da, arkadaş desteğinin akademik başarının yordayıcısı olduğu bulunmuştur. Güler ve Emeç (2006) ise kız/erkek arkadaşı olmayan öğrencilerin akademik başarılarının daha yüksek olduğunu ortaya koymuşlardır. Eğitim bir sistem olarak ele alındığında, bu sistemin en temel bileşenlerinden ikisinin öğrenci ve öğretmen olduğu söylenebilir. Bu temel öğeler birbiriyle ilişkili ve birbirini etkileme oranı en yüksek gruptur. Okulların nitelikli bir öğrenme ortamı sağlaması çok önemlidir. Okulun ve sınıfın fiziksel koşulları, kullanılan araç ve gereçlerin işlevselliği ve güncelliği, öğretmen niteliği, örgüt iklimi öğrenmeyi etkileyen okulla ilgili faktörler olarak sayılabilir (Savaş, Taş ve Duru, 2010). Dolayısıyla gerek ders sorumlularının gerekse öğrenme ortamının öğrencilerin akademik başarılarını etkileyebilecek faktörlerden olduğu ifade edilebilir. Topçu ve Uzundumlu (2012) üniversitede akademik başarısızlığa neden olan faktörleri öğrenci temelli, dersliklerin ve eğitim öğretim araçlarının (fiziki çevre) uygunluk durumu ve öğretim üyesi ile öğretim üyesinin kullandığı ölçme teknikleri temelli olmak üzere üç faktörde ele almışlardır. Khalid ve arkadaşları (2010) öğreticilerin fedakâr ve saygılı davranışlarının öğrencilerin akademik başarılarını anlamlı biçimde yordadığını bulmuşlardır. Başka bir araştırmada, öğrencilerin başarılarını, ders sorumlusunun derse ilgi çekebilmesine ve dersi sevdirmesine, ders kazanımlarının anlamlı olmasına, ders konularına ilgi duymalarına ve dersin içeriğinin anlamayı sağlayacak şekilde düzenlenmesine; başarısızlıklarını ise ders sorumlusunun ve ders konularının derse ilgilerini çekmemesine, ders konularını ve ders sorumlusunu sevmemelerine, ölçme araçlarının anlaşılmamasına yükledikleri ortaya çıkmıştır (Özdiyar, 2008). Akbaba Altun (2009) tarafından yapılan araştırmada ise, öğrenci başarısızlıklarının nedenleri arasında okul, öğretmen ve programla ilgili sorunların olduğu belirlenmiştir. Yapıcı (2003) tarafından yapılan araştırmada, öğrencilerinin başarısızlıklarını yükledikleri nedenler arasında, öğretim elemanlarının politik görüş ayrılığı gütmeleri, üniversitenin alt yapı yetersizliği ve yönetimdeki güçlüklerin olduğu ortaya çıkmıştır. Benzer şekilde, Özben (1995) tarafından yapılan araştırmada, öğretmenin yöntemindeki hatalar, öğrenmeye ilişkin desteğin yetersizliği, temel bilgi yokluğu ve öğrenme ortamının olumsuz koşulları, öğrenciler tarafından başarısızlığın en önemli nedeni olarak gösterilmiştir. Ayrıca öğretmen desteğinin

4 Hacettepe Üniversitesi Öğrencilerinin Başarısızlık Nedenleri 4 akademik başarının en önemli yordayıcısı olduğu (Yıldırım, 2000), akademik başarısı yüksek öğrencilerin öğretmenlerinden aldıkları desteğin akademik başarısı düşük öğrencilerden daha fazla olduğu bulunmuştur (Yıldırım, 1998). Buna ek olarak, Yıldırım (2006) tarafından yapılan başka bir araştırmada, öğretim yaşamı ile ilgili sıkıntıların akademik başarının önemli yordayıcılarından olduğu bulunmuştur. 2. Amaç Bu araştırmanın amacı, Hacettepe Üniversitesi öğrencilerinin akademik başarısını etkileyen sosyo demografik nitelikleri ile bireysel nitelikleri, aile, arkadaşlar, ders sorumluları, ders çalışma alışkanlıkları, öğrenme ortamı, akademik danışmanlık hizmetleri açısından incelemektir. Bu amaç çerçevesinde araştırmada aşağıdaki sorulara yanıtlar aranacaktır: 1. Hacettepe Üniversitesi öğrencilerinin sosyo demografik nitelikleri, akademik başarılarını manidar olarak etkilemekte midir? 2. Hacettepe Üniversitesi öğrencilerinin bireysel nitelikleri, akademik başarılarını manidar olarak etkilemekte midir? 3. Hacettepe Üniversitesi öğrencilerinin aile nitelikleri, akademik başarılarını manidar olarak etkilemekte midir? 4. Hacettepe Üniversitesi öğrencilerinin arkadaşlık ilişkileri, akademik başarılarını manidar olarak etkilemekte midir? 5. Hacettepe Üniversitesi öğrencilerinin ders sorumlularının nitelikleri, akademik başarılarını manidar olarak etkilemekte midir? 6. Hacettepe Üniversitesi öğrencilerinin ders çalışma alışkanlıkları, akademik başarılarını manidar olarak etkilemekte midir? 7. Hacettepe Üniversitesi öğrencilerinin öğrenme ortamı, akademik başarılarını manidar olarak etkilemekte midir? 8. Hacettepe Üniversitesi öğrencilerinin akademik danışmanlık hizmetleri, akademik başarılarını manidar olarak etkilemekte midir? 9. Araştırmada ele alınan akademik başarıyı etkileyen faktörlere göre öğrencilerin bölümler düzeyinde akademik başarı profilleri nasıldır? 10. Araştırmada ele alınan akademik başarıyı etkileyen faktörlere göre öğrencilerin fakülteler düzeyinde akademik başarı profilleri nasıldır?

5 Hacettepe Üniversitesi Öğrencilerinin Başarısızlık Nedenleri 5 3. Yöntem Bu araştırmanın amacı, Hacettepe Üniversitesi Öğrencilerinin akademik başarısızlık nedenlerini incelemektir. Bu nedenle araştırma, betimsel nitelikte bir araştırmadır. Evren ve Örneklem Araştırmanın evrenini öğretim yılında Hacettepe Üniversitesi nde öğrenim gören öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise bu öğrencilerden tabakalı örnekleme yöntemiyle seçilecek yaklaşık 8000 (evrenin %25 i) öğrenci oluşturacaktır. Veri Toplama Araçları Kişisel Bilgi Formu: Araştırmacılar öğrencilerin sosyo demografik, kişisel ve akademik niteliklerine ilişkin veri toplamak amacıyla geliştirilecektir. Başarısızlık Nedenleri Ölçekleri: Öğrencilerin başarısızlık nedenlerini bireysel özellikleri, aile, arkadaşlar, ders sorumluları, ders çalışma alışkanlıkları, öğrenme ortamı, akademik danışmanlık hizmetleri boyutlarında ölçmek amacıyla araştırmacılar tarafından geliştirilecek olan Likert tipi ölçeklerdir. Veri toplama araçları uzman görüşleri de alınarak oluşturulacaktır. Daha sonra ölçeklerin geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılacaktır. Verilerin Analizi Öncelikle öğrencilerin sosyo demografik, kişisel ve akademik niteliklerine ilişkin betimsel istatistikler ortaya konulacaktır. Daha sonra Başarısızlık Nedenleri Ölçekleri nin her birinden elde edilen toplam puanlar hesaplanacak ve öğrencilerin akademik başarısızlıklarını etkileyen faktörler belirlenecektir. Bu amaçla frekans, yüzde, aritmetik ortalama, standart sapma, t testi, ANCOVA, MANOVA gibi istatistikler kullanılacaktır. Böylece bölümler ve fakülteler düzeyinde öğrencilerin akademik başarı ve başarısızlık profilleri ortaya konacaktır. 4. Beklenen Yararlar/Uygulamaya Aktarma/Ekonomiye Katkı Öğrencilerin akademik başarısızlık nedenlerinin ortaya konulması, karar vericilerin öğrencilerin başarılarını artırmaya yönelik çalışmalarında yol gösterici olacaktır. Araştırmadan elde edilecek veriler, öğrenci başarısını olumlu yönde etkileyecek yaşanabilir bir üniversite oluşturmaya katkı sağlayabilecektir. Öğrencilerin akademik başarısızlık nedenlerinden bazılarının ortadan kaldırılması bile daha nitelikli meslek elemanı yetiştirmeye katkı sağlayacaktır. Ayrıca, öğrencilerin zamanında programlarını tamamlayıp iş yaşamına katılmalarına fırsat verecektir. Böylece ulusal ekonomiye katkı sağlanacaktır.

6 Hacettepe Üniversitesi Öğrencilerinin Başarısızlık Nedenleri 6 Bu çalışmadan elde edilen bulgulara dayalı olarak öğretim elemanı öğrenci iletişimini iyileştirmeye yönelik çalışmalar organize edilebilecektir. Üniversitemiz öğrencileri daha güçlü ve sağlıklı kurumsal kimlik kazanacaktır. Böylece öğrencilerimiz mezun olduklarında hem daha yeterli bir mesleki donanıma sahip olacak, hem de üniversitemizden yüksek memnuniyet düzeyiyle ayrılacaklardır.