T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı İLKÖĞRETİM HALK KÜLTÜRÜ (7. SINIF) DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI VE KILAVUZU

Transkript

1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı İLKÖĞRETİM HALK KÜLTÜRÜ (7. SINIF) DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI VE KILAVUZU ANKARA-2007

2 HALK KÜLTÜRÜ PROGRAM GELİŞTİRME ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU PROGRAM DANIŞMANLARI 1. Prof. Dr. Gürbüz ERGİNER AÜ DTCF Öğretim Üyesi 2. Prof. Dr. M. Öcal OĞUZ GÜ Fen Ed. Fak. Öğretim Üyesi 3. Doç. Dr. M. Muhtar KUTLU AÜ DTCF Öğretim Üyesi 4. Yard. Doç. Dr. Ali YAKICI GÜ Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi 5. Mehmet ÖZBEK Kültür ve Turizm Bakanlığı Halk Müziği Korosu Şefi KOMİSYON ÜYELERİ 1. Dr. Vahap ÖZPOLAT Kurul Üyesi, Kurul Başkan Yardımcısı 2. Selma UYSAL Halk Bilimi Uzmanı 3. Rahime DEMİR Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni 4. Şükriye DOMBAYCI Felsefe Grubu Öğretmeni 5. Mehmet Akif SÜTCÜ Program Geliştirme Uzmanı ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Banu ÖZDEMİR Ölçme ve Değerlendirme Uzmanı Ön ve arka kapak fotoğrafları M. Muhtar KUTLU arşivindendir. Sayfa düzeni ve kapak tasarım: Mehmet Akif SÜTCÜ

3 İÇİNDEKİLER Sayfa Nu. Türk Millî Eğitiminin Temel Amaçları... 5 Giriş 6 Halk Biliminin Tanımı ve Amacı. 6 Neden Halk Kültürü Dersi?... 7 Programın Temel Yaklaşımı... 9 Programın Yapısı 10 Beceri Nedir?.. 10 Değer Nedir? Genel Amaçlar Öğrenme Alanları Halk Bilimi Toplumsal Uygulamalar Halk Sanatları Sözlü Anlatımlar Halk Bilgisi Müzik, Oyun, Eğlence Küreselleşme ve Halk Kültürü Halk Kültürü Dersi Öğrenme Alanları ve Üniteleri Halk Kültürü Dersi Öğretim Programı nda Kullanılan Semboller Program ın Uygulanmasıyla İlgili Açıklamalar Ölçme ve Değerlendirme Sınıf Ünite ve Kazanımlar Sınıf Ünite ve Kazanımlar Sınıf Etkinlikleri Kültürümün Kaynakları Sözden Yazıya Dilden Dile Gördüm, Öğrendim Bayramın Kutlu Olsun Bayram ve Kutlamalarımızı Tanıyalım Bugün Bayram Kilim Dile Gelirse Demir Kuşaklı Halkımız El Sanatları Haritası Hazırlayalım Dünden Bugüne Yaşayan El Sanatlarımız Biraz da Tartışalım Geleneksel Mesleklerimizi Nasıl Yaşatabiliriz? Şiirler Sevdamız Allı Turnam Bizim Ele Varırsan Dile Getirenler Herkesin Bir Derdi Var Nasrettin Hoca dan Temel e Dergi Hazırlayalım. 110 Halk Hekimliği Nane Limon Kabuğu Ah Bu Türküler, Türkülerimiz

4 Türkülerin Ustaları Halk Çalgılarımız Halk Müziği ve Kültür Turizmi. 130 Çalalım, Oynayalım, Eğlenelim Benim Adım Ne?. 133 Yeni Yaratmalar Kültür Turizmi Yararlanılan Kaynaklar Halk Kültürü Dersinde Yaralanılabilecek Temel Kaynaklar Yararlanılabilecek Süreli Yayınların Bazıları

5 ÖNEMLİ UYARI Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının tarih ve 111 sayılı Kararıyla kabul edilen İlköğretim Okulları Haftalık Ders Çizelgesi nin Açıklamalar bölümünün 15. maddesi gereği Halk Kültürü Dersi 6, 7 ve 8. sınıfların herhangi birinde veya tamamında okutulabilir. Bu dersin 7 ve/veya 8. sınıfta seçilmesi durumunda öğretmenin uygun göreceği önceki sınıflara ait temel kazanımlar da verilir.

6 TÜRK MİLLÎ EĞİTİMİNİN AMAÇLARI 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu na göre Türk millî eğitiminin genel amaçları I. Genel Amaçlar Madde 2. Türk millî eğitiminin genel amacı, Türk milletinin bütün fertlerini; 1. Atatürk inkılap ve ilkelerine ve Anayasa da ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine bağlı; Türk milletinin millî, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan; insan haklarına ve Anayasa nın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış hâline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek, 2. Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip; insan haklarına saygılı; kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek, 3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranış ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak; Böylece, bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu artırmak; öte yandan millî birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağı yapmaktır. 5

7 GİRİŞ Halk Biliminin Tanımı ve Amacı Atatürk şöyle der: Türkiye Cumhuriyeti nin temeli kültürdür 1 Türkiye nin modernleşme tarihinde özel bir yeri ve önemi olan sosyal ve beşeri bilimlerden biri de halk kültürünün incelenmesi konularına odaklanmış olan halk bilimi disiplinidir. Batı daki kökleri 18. yüzyıl sonlarında biçimlenen bu disiplinin, Türkiye de özgün bir araştırma alanı olarak gündeme gelişi 20. yüzyılın başlarına rastlar. Halk bilimi, doğumdan ölüme kadar insanın yaşantısında yer alan maddi ve manevi bütün kültür ögelerini bilimsel olarak derleyen, sınıflandıran, değerlendiren ve bunların sistematik bir açıklamasını yaparak halk kültürünün genel gelişme ve değişme kurallarını inceleyen, kültürler arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları belirleyip ortaya koyan, gerektiğinde elde ettiği sonuçları halkın yararına olacak biçimde düzenleyip halka aktaran ve birtakım uygulamalar öneren bir bilim dalıdır. Halk bilimi alanında çalışmaları bulunan Sedat Veyis Örnek, halk biliminin görevini şöyle açıklamaktadır: Bir ülkenin, bir yöre halkının, bir etnik grubun yaşamının bütününü kapsayan ve temelinde o halkı oluşturan insanların ortak ve yaygın davranış kalıplarını, yaşama biçimini, belirli olaylar ve durumlar karşısındaki tavrını, çevresini ve dünyayı algılayışını açıklamada; geleneksel ve törensel yaşamı düzenleyen, zenginleştiren, renklendiren bir dizi beceriyi, beğeniyi, yaratıyı, töreyi, kurumu, kurumlaşmayı göz önüne sermede; bir ucuyla geçmişe, bir ucuyla zamanımıza uzanan gelenekler, görenekler, âdetler zincirini saptamada; bu zincirin köstekleyici ya da destekleyici halkalarını tek tek belirlemede; halk kültürünün atar damarlarını yakalayarak bunlardan özgün ve çağdaş yaratmalar çıkarmada halk biliminin rolü ve önemi birinci derecededir. 2 Tüm zamanları, toplumları ve kültürleri içerecek kapsamlı, geçerli ve üzerinde uzlaşılmış bir halk bilimi tanımı yapmanın güçlüğü ortadadır. Nitekim Amerikalı halk bilimci Alan Dundes in Folklor Nedir? 3 adlı makalesinde de belirttiği gibi halk biliminin ilgi alanına giren konularına işaret etmek daha uygun olacaktır. Bu bağlamda halk bilimi kültürün; mitler, efsaneler, masallar, halk hikâyeleri, tekerlemeler, atasözleri, bilmeceler, deyimler, argo sözler, alkışlar, kargışlar, şakalar, incitmeler, atışmalar, alaylar, selamlar, vedalaşma sözleri, kişi, hayvan ve yer adları ile mâni, ninni, ağıt gibi halk şiiri ürünlerinden oluşan sözlü anlatımlarını; doğum, evlenme, ölüm, bayram, kutlama, şenlik ve anma günleri, yıl dönümleri gibi toplumsal uygulamalarını; halk müziği ve çalgıları, çocuk oyunları ve sportif etkinliklerle, seyirlik oyunlar, meddah, karagöz, orta oyunu, kukla gibi gösteri sanatlarını; halk hekimliği, halk mimarisi, halk hukuku, halk mutfağı, halk takvimi, halk botaniği, halk matematiği, halk veterinerliği gibi halk bilgisini; giyim kuşam, süslenme ile eğercilik, semercilik, keçecilik, çitçilik, urgancılık, bakırcılık, kalaycılık, yemenicilik, yazmacılık, dokumacılık, oyacılık gibi geleneksel el sanatlarını, bunların günümüze gelen değişim ve dönüşümlerini konu edinen, 1 Atatürkçülük 1 Atatürk ün Görüş ve Direktifleri, MEB Yayınları, İstanbul, 1997, s Sedat Veyis Örnek, Türk Halk Bilimi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2000, s Alan Dundes, The Study of Folklore, London:Prentice-Hall, 1965, s.1-3 te yer alan makalenin Türkçe çevirisi Folklora Doğru (Kasım 1983, Sayı:55, s.15-18) dergisinde yayımlanmıştır. 6

8 bunları kendine özgü yöntemlerle derleyen, sınıflayan, çözümleyen, yorumlayan ve son aşamada bir bireşime vardırmayı amaçlayan bilim dalıdır. NEDEN HALK KÜLTÜRÜ DERSİ? Halk kültürü; üretilen, yaşatılan, sözlü veya yazılı olarak gelecek kuşaklara aktarılan, örgün olmayan ve geleneksel alanlarda yoğunlaşan ortak değer, davranışlarla yaşayış kalıplarının bütünüdür. Yeryüzündeki kültür sınırları siyasi sınırlara bağlı kalmaksızın yüzlerce yıldan beri gelişip genişlemekte ve özellikle 1950 li yıllardan sonra önceki yıllara oranla kültürler daha yoğun bir biçimde birbirlerini etkilemektedir. Özellikle bilgi ve kitlesel iletişimde son yıllarda yaşanan baş döndürücü gelişme bu süreci daha da hızlandırmıştır. İçinde bulunduğumuz küreselleşme sürecinde -ulusal ve yerel kültürlerin hızla değişmesi, dünyanın tek bir mekân olarak algılanması bilincinin oluşmasıyla- genç kuşakların halk kültürü konularında bilgilendirilmeleri, ulusal kültürün gelecek nesillere aktarımı açısından zorunlu hâle gelmiştir. Halk kültürünün gelecek nesillere aktarılmasının, kaçınılmaz bir süreç olan küreselleşme karşısında ulusal kimliklerin korunmasına katkı sağlayacağı kuşkusuzdur. Halk kültürünün toplumsal rolünün araştırılmasında halk biliminin üstlendiği bu önemli görevin gerçekleşmesinin yolu eğitim ve öğretimden geçmektedir. Genç kuşakların geçmişini ve bugününü doğru öğrenip geleceğe yönelmelerini ve daha mutlu, daha sağlıklı bir hayat için ait oldukları kültürü, bu kültürün oluştuğu çevreyi tanımalarını sağlamak Türk millî eğitiminin temel amaçlarındandır. Halk kültürü, örgün olmayan kültür aktarım alanlarında (sinema, televizyon vb.) çeşitli nedenlerle kullanılmadığı ve eğitim kurumlarında yer almadığı için yakın gelecekte kentli çocuklar, etkin kitle iletişim araçları tarafından üretilen popüler kültürün ve kitle kültürünün yoğun etkisi altında kendi kültür ifadelerine, davranış kalıplarına, yaşam biçimlerine uzak kalacaklar ve bunların yeniden üretimine katkıları olamayacaktır. Bu öğretim programı ile kısa vadede öğrencilerin; halkın değer yargıları, hayatı, dünyayı algılayış biçimi, belli olaylar karşısındaki tavır, tutum ve tepkileri konularında bilgi sahibi olmaları; uzun vadede ise dünya genelinde gözlenen ekonomik, politik ve kültürel gelişmelerin yeni bir küresel uygarlığın oluşumunu sağladığı gerçeğinden hareketle bu durum karşısında kendi kültürlerini tanımaları, tanıtmaları ve korumaları amaçlanmaktadır. İnsanlık, yazıyla güçlü uygarlıklar kurmadan ve yazıya dayalı örgün eğitim kurumlarını günümüzdeki kadar tabana yaymadan önce, bir kültüre mensup olmanın temel değer, davranış ve yaşayış biçimlerini sözlü kültür ortamlarında ve örgün olmayan öğrenme modelleriyle gelecek kuşaklara aktarıyordu. Bugün ana dili öğrenimi de dâhil olmak üzere bütün bilgi ve kültür aktarımı, kentsel alanda örgün eğitim kurumlarında veya kentin örgün olmayan öğrenme alanlarında (basın, yayın, televizyon, sinema, tiyatro vb.) biçimlenmektedir. Günümüzde Türkçe sözlü kültür aktarımı biçiminde, doğumdan kısa bir süre sonra göreve dönmek durumunda olan anneler tarafından öğretilememekte; ana dili çağdaş kentte hızla kreş dili veya okul öncesi eğitim dili biçimine dönüşmektedir. Bu simgesel örnekte de görüleceği 7

9 gibi çocuğun kendi kültürü ile buluşması, onu anlaması, kavraması ve tüketmesi, bu kültürün örgün eğitim süreçlerinin bir parçası olmasına bağlıdır. Halk kültürü, çağdaş bilim yaklaşımı içinde bir kültüre ait olmanın sözel ve geleneksel bütün yönlerini içerdiği gibi aynı zamanda bir toplumun kentsel alanlarda kazandığı yeni sözel ve geleneksel değerleri, davranışları ve yaşayışları da kapsamaktadır. Yüzyıllar boyunca kuşaktan kuşağa geleneksel yollarla sözlü kültür ortamında aktarılan kültürel ürünlerin ana dili öğretiminde olduğu gibi aktarılma yolları, kentleşmeye dayalı olgular nedeniyle gün geçtikçe tıkanmaktadır. Bu nedenledir ki kültür eğitimi günümüz insanı için kaçınılmaz hâle gelmiştir. Dünyanın kentsel alanlarda halk kültürü eğitimi ni ihmal etmesi, insanlığın kültürel zenginliğinin ve çeşitliliğinin ortadan kalkması olasılığını doğurmuştur. Özellikle kültür endüstrisine egemen olan sınırlı sayıdaki çok uluslu şirketin dayattığı tek tip kültürün etkinleşmesi, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü UNESCO yu harekete geçirmiş ve 2003 yılında, Türkiye nin de aktif destek verdiği ve iç hukukunun bir parçası hâline getirdiği Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi ni ortaya çıkarmıştır. Bu sözleşme; halk edebiyatı, halk müziği, halk tiyatrosu, halk gelenek ve inançları, halk el sanatları gibi kültür alanlarının yok olmasının insanlık için büyük bir kayıp olacağını belirtmekte ve bu yönde önlemler geliştirmektedir. Geliştirilmesi tasarlanan en önemli önlem, bu mirasın korunması, yaşatılması ve kuşaktan kuşağa aktarılmasını sağlamaktır. Burada bütün sorumluluk eğitim kurumlarına düşmektedir. Sözleşme, ilk olarak her düzeydeki eğitim kurumunda somut olmayan kültürel miras ın ders olarak okutulmasını istemekte, ardından kitle iletişim araçları ile bu mirasın yaygınlaşması ve yaşatılması yönünde çaba harcanmasını önermektedir. Gerek kendi kültürünü gelecek kuşaklarla örgün eğitim alanlarında buluşturma çabası gerekse kültürel sorunları uluslararası alanda büyük bir ciddiyet ve sorumlulukla paylaşan UNESCO gibi saygın bir kültür kurumunun öngörüleri, bu dersin eğitim kurumlarında okutulması gereğini açıkça ortaya koymaktadır. Halk biliminin durağan nitelikteki anlayıştan canlı ve üretken bir anlayışa geçebilmesinde bu disiplinin temel amaçları ve yaklaşımlarıyla hazırlanan halk kültürü dersi, Türk millî eğitiminin amaçları doğrultusunda nitelikli insan yetiştirilmesine önemli katkılar sağlayacaktır. Öğretim programının, toplumsal ve siyasal yapıdan ekonomik örgütlenmeye, sözlü gelenek, değerler sistemi ve inançlardan yiyecek, giyecek, mimari, sanat, müzik, oyun, eğlence ve kültür ürünlerine kadar kültürel yaşamın bütününü konu edinen bir temel yaklaşımı içermesi amaçlanmıştır. Kültürün sürekliliğini olduğu kadar değişkenliğini de fark ettirmek ve bu değişkenliğe neden olan etmenleri çözümlemek dersin temel amaçlarındandır. Bu nedenle halk kültürü dersi geleneksel olan kadar, modern ve güncel olan pek çok kültürel öge üzerine de ilgisini yöneltmiştir. Halk Kültürü Dersi Öğretim Programı nda verilen öğrenme alanları ve ünitelerle öğrencilere insan, kültür ve toplum üzerine değerlendirme yaparken daha geniş, karşılaştırmalı bir perspektif ve çok yönlü bakış açısı kazandırılması hedeflenmiştir. 8

10 Halk kültürü ürünlerinden çağdaş yaratmalar aşamasına varabilmek için temel çizgileriyle halkın sezgisine, beğenisine, becerisine ve yaratma gücüne dayandırılan bu Program, öğrenciye kültürel değerlerin yozlaşıp yok olmasını önleme, onları koruyup arıtarak yerelliklerine ve ulusallıklarına çağdaş boyutlar katma bilincini kazandıracaktır. Halk kültüründen beslenecek çağdaş yaratmalar hem ülkemize ve insanımıza saygınlık kazandıracak hem de insanlığın ortak kültürüne katkıda bulunacaktır. Bunun gerçekleşmesinde halk kültürü dersinin de önemli katkıları olacaktır. Halk kültürü dersi, halk arasında tarihî dönemlerde, çeşitli sebeplerle ortaya çıkmış davranış ve geleneklerin tamamını olumlamak ve bunların tamamının gelecek kuşaklar tarafından uygulanmasını sağlamak gibi bir amaç taşımamaktadır. Öğrencilerin, kültürüne karşı irdeleyici ve çeşitli kültür gruplarının davranışlarını çözümleyici bir bakış açısı kazanmaları dersin temel amaçlarından biridir. Öte yandan örgün eğitim içinde yerini bulmayan; ancak bir toplum için sosyal ve kültürel anlamda kullanımı son derece gerekli olan sosyal normların(kuralların) öğrencilere aktarılması gerekmektedir. Bu aktarımlar, kültürel kimliğin veya bir kültüre mensup olmanın asgari ölçütleri olacaktır. Bunlar ortak kültür kodlarını oluşturacaktır. Dünya gün geçtikçe yemek kültüründen giyim kültürüne, yapım tekniklerinden sanat anlayışlarına kadar tek tip bir kültüre doğru gitmektedir. 19. yüzyılda milletleri ve kültürleri birbirinden ayırmak için kullanılan giyim, mimari, sanat gibi birçok özgünlük giderek yok olmaktadır. İnsanlığı kültürel fakirliğe götüren bu yok oluş, yerel kültürlerin önem kazanmasını sağlamaktadır. Oysa Türk halk kültürü hâlâ özgünlüğünü, zenginliğini ve çeşitliliğini korumaktadır. Bu niteliklerini sürdürebilmesi genç kuşaklara aktarılabilmesine bağlıdır. Halk kültürü dersi de Türk halk kültürünün genç kuşaklara aktarılmasına büyük katkı sağlayacaktır. PROGRAMIN TEMEL YAKLAŞIMI Bilgi, insanlık tarihinin her döneminde önemli olmakla beraber, iletişim olanaklarının küçülttüğü dünyamızda en önemli konu durumuna gelmiştir. Çağımızda tartışılmaz üstünlük, bilgiyi üreten ve bilgiyi kullananlarındır. Bilginin kazanılmasında, kullanılmasında ve donanımlı insan gücünün yetiştirilmesinde en önemli görev eğitim sistemimize düşmektedir. Kalkınma planları ve millî eğitim şûralarında sıklıkla öğrencilerin bilgiye ulaşma yollarını öğrenmelerine, sorun çözme ve karar verme becerilerini geliştirmelerine olanak sağlayacak şekilde öğretim programlarının yeniden düzenlenmesine ihtiyaç duyulduğu dile getirilmektedir. Tüm bu ihtiyaçlar doğrultusunda dünyada yaşanan gelişmelere paralel olarak öğretim programlarında yeni yaklaşımlar dikkat çeker duruma gelmiştir. Bu nedenlerle Halk Kültürü Dersi Öğretim Programı bilginin taşıdığı değeri ve bireyin var olan deneyimlerini dikkate alan bir yaklaşımla hazırlanmıştır. Böylelikle etkinlik merkezli, bilgi ve beceriyi dengeleyen, öğrencinin kendi yaşantısını ve bireysel farklılıklarını dikkate alan, çevresiyle etkileşimine olanak sağlayan yeni bir anlayış yaşama geçirilmeye çalışılmaktadır. 9

11 Bu anlayış doğrultusunda Halk Kültürü Dersi Öğretim Programı; 1. Öğrencilerin bilgi, beceri ve değerlerinin gelişmesini sağlayarak öğrenmeyi öğrenmenin gerçekleşmesini ön planda tutar. 2. Öğrencileri gözlem, araştırma ve derleme yapmaya özendirir. 3. Öğrencilerin fiziksel ve duygusal açıdan sağlıklı ve mutlu bireyler olarak yetişmesini amaçlar. 4. Millî kimliği merkeze alarak evrensel değerlerin benimsenmesine ve öğrencinin kendi kültürünü diğer kültürler içinde konumlandırmasına yardımcı olur. 5. Öğrencilerin sahip oldukları kültürel zenginliği görmesini sağlar. 6. Öğrencilerin öğrenme sürecinde deneyimlerini kullanmasına ve çevreyle etkileşim kurmasına olanak sağlar. 7. Her öğrenciye ulaşabilmek için öğrenme, öğretme yöntem ve tekniklerindeki çeşitliliği dikkate alır. 8. Oluşturulacak öğrenci çalışma dosyalarıyla öğrenme ve öğretme süreçlerinde öğrencinin değerlendirilmesine olanak sağlar. PROGRAMIN YAPISI Halk Kültürü Dersi Öğretim Programı yapısal olarak yapılandırmacı (inşacı) yaklaşımla hazırlanmıştır. Bu yaklaşıma göre öğrenciler, uzak ya da yakın geçmişte çevresini gözlemleyerek bilgiye dönüştürdüğü verilerle bu derste edindiklerini ilişkilendirecek, böylelikle yeni bazı beceri ve değerlere ulaşacaktır. Programda, kazanımların ve genel amaçların yanı sıra bazı temel beceri ve değerlerin verilmesi, öğrencilerin kazanımlar yoluyla bu beceri ve değerleri elde etmeleri amaçlanmıştır. BECERİ NEDİR? Beceri, öğrencilerde öğrenme süreci içerisinde kazanılması, geliştirilmesi ve yaşama aktarılması tasarlanan kabiliyetlerdir. Şimdiye kadar bilgi edinimi, yaşam ve okulun temel amacı olarak görülmüştür. Günümüzde ise bilgiye bakış değişmiştir. Bilgi; olguları, kavramları, ilkeleri ve süreçleri ezberlemek olarak görülmemektedir. Bilgiyi kullanma, bilgiyi edinmekten daha fazla vurgulanmaktadır. Bilgiyi öğrenmenin önemi göz ardı edilmemeli, öğrenciler bilgiyi problem çözmede, eleştirel ve yaratıcı düşünmede kullanmalıdır. Beceri ise bilgi gerektiren ve performans içeren karmaşık bir eylemdir. Hem bilgi hem beceri kısa zamanda kolayca öğretilebilir ve öğrenilebilir. Fakat yetenek daha geç gelişir ve daha karmaşıktır. Bilgi ve becerilerin birleşmesi ile yetenek ortaya çıkmaktadır. Halk Kültürü Dersi Öğretim Programı, ilköğretim 4 8. sınıflar düzeyindeki diğer derslerde öğrencilere kazandırılması tasarlanan ilk 8 becerinin yanında, kendine özgü 4 beceriyi de kazandırmayı amaçlamaktadır. 10

12 Bu becerileri şöyle sıralayabiliriz: 1. Eleştirel düşünme becerisi 2. Yaratıcı düşünme becerisi 3. İletişim becerisi 4. Araştırma becerisi 5. Problem çözme becerisi 6. Bilgi teknolojilerini kullanma becerisi 7. Girişimcilik becerisi 8. Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma becerisi 9. Gözlem becerisi 10. Derleme becerisi 11. Değişim ve sürekliliği algılama becerisi 12. Sosyal ve kültürel katılım becerisi DEĞER NEDİR? Değer, bir sosyal grup veya toplumun kendi varlık, birlik, işleyiş ve devamını sağlamak ve sürdürmek için üyelerinin çoğunluğu tarafından doğru ve gerekli oldukları kabul edilen ortak düşünce, amaç, temel ahlaki ilke ya da inançlardır. Değerin özellikleri şöyle sıralanabilir: 1. Toplum ya da bireyler tarafından benimsenen birleştirici olgulardır. 2. Toplumun sosyal ihtiyaçlarını karşıladığına ve bireylerin iyiliği için olduğuna inanılan ölçütlerdir. 3. Sadece bilinci değil, duygu ve heyecanları da ilgilendiren yargılardır. 4. Bireyin bilincinde yer alan ve davranışı yönlendiren güdülerdir. 5. Değer, normu içerir. Değerlerin normlardan farkı, normlardan daha genel ve soyut bir nitelik taşımasıdır. Halk Kültürü Dersi Öğretim Programı ile öğrencilere kazandırılmak istenen değerler şunlardır: 1. Dayanışma 2. Estetik 3. Hoşgörü 4. Misafirperverlik 5. Farklılıklara saygı duyma 6. Sorumluluk 7. Yardımseverlik 8. Kültürel mirası yaşatmaya duyarlılık 11

13 GENEL AMAÇLAR Bu program ile öğrenci; 1. Kültür, halk kültürü ve halk bilimi arasındaki ilişkiyi kavrar. 2. Türk halk kültürü içinde farklı dönem ve mekânlarda yaşanan toplumsal uygulamalar arasındaki benzerlik ve farklılıkları belirleyerek değişim ve sürekliliği algılar. 3. Halk kültürü içinde sözlü anlatımların yerini ve önemini fark eder. 4. Kültürümüz içinde halkın ürettiği bilgileri ve bilgi üretme alanlarını (halk bilgisini) eleştirel bakış açısıyla irdeler. 5. Halk kültürü içinde halk sanatlarının yerini ve önemini belirler. 6. Müzik, oyun ve eğlencenin halk kültür içindeki yerini ve günümüzdeki biçimlerini belirler. 7. Küreselleşme sürecinde Türk halk kültürünü ve millî bilincin oluşmasını sağlayan kültürel mirasın korunması, yaşatılması ve geliştirilmesi gerekliliğini fark eder. 8. Türk halk kültürünün ögelerini benimser ve her fırsatta benimsetmeye çabalar. 9. Sosyal ve kültürel katılımın önemine inanır. 12

14 ÖĞRENME ALANLARI Öğrenme alanı, birbiri ile ilişkili beceri, kavram ve değerlerin bir bütün olarak görülebildiği, öğrenmeyi organize eden yapıdır. Halk Kültürü Dersi Öğretim Programı yedi öğrenme alanı çerçevesinde yapılandırılmıştır. Öğrenme alanları, 6. sınıftan 8. sınıfa kadar devam etmektedir. Bir öğrenme alanı, bir ya da birden fazla ünite içerebilir. Örneğin; 6. sınıfta 7 öğrenme alanına karşılık, 7 ünite vardır. 7. sınıfta aynı sayıda öğrenme alanı olmasına karşın 9 ünite, 8. sınıfta ise 10 ünite vardır. HALK KÜLTÜRÜ DERSİ ÖĞRENME ALANLARI Halk Bilimi Toplumsal Uygulamalar Küreselleşme ve Halk Kültürü Öğrenme Alanları Halk Sanatları Müzik Oyun Eğlence Halk Bilgisi Sözlü Anlatımlar 13

15 1. HALK BİLİMİ Bu öğrenme alanıyla öğrenciler halk biliminin, halk kültürü ürünlerini ve yaşama biçimlerini konu edinen, bunları kendine özgü yöntemlerle derleyen, sınıflandıran, çözümleyen, yorumlayan ve son aşamada da bir bireşime vardırmayı amaçlayan bir bilim dalı olduğunu kavrar. Halk biliminin yazılı, sözlü ve görsel kaynaklarının halk kültürünü aktarmadaki önemini kavrayarak halk bilimi ürünlerini derlemenin önemini fark eder. 2. TOPLUMSAL UYGULAMALAR Bu öğrenme alanıyla öğrenciler; geçiş dönemlerini (doğum, askerlik, evlenme, ölüm vb.), bunlarla ilgili bir dizi kural, gelenek, tören ve uygulamaları, bu uygulamalar sırasında ortaya çıkan toplumsal yardımlaşma ve dayanışmayı fark eder. Bunun yanı sıra bayram, kutlama, şenlik ve özel gün çeşitlerini, bu günlerde gerçekleştirilen komşu, dost, akraba ziyareti ve uygulamalar ile birlikte bunların geleneğin aktarılmasındaki önemini, sosyal ve kültürel ilişkilerin oluşmasına katkısını kavrar. Halk inançlarının oluşma nedenleriyle birlikte üyesi olduğu kültürün, etkileşim içinde bulunduğu kültürler ve inançlardan izler taşıdığının farkına varır. 3. HALK SANATLARI Bu öğrenme alanıyla öğrenciler; giyim kuşamın geçmişten günümüze değişiklikler gösterdiğini, bu değişikliklerde toplumun sosyo-ekonomik yapısının, ekolojinin, kullanılan malzemenin, iklimin etkili olduğunu kavrar. Geleneksel hayatta giyim kuşamı bütünleyen takı kullanma ve süslenme geleneğinin günümüzde de devam ettiğini; geleneksel ögeler içeren bir giyim kuşam örneğinin bize, ait olduğu toplulukla ilgili pek çok bilgi sunabildiğini ( bir Türkmen ya da Yörük köyüne gidildiğinde kimin sözlü, kimin nişanlı, kimin dul olduğunun kullanılan başlıktan ve giysilerin renklerinden anlaşılması gibi), günlük giysilerin ve özel gün giysilerinin farklı olduğunu kavrar. Bunun yanında geleneksel el sanatlarının insanların ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla oluşturulduğunu, toplumun duygularını, sanatsal beğenilerini ve kültürel özelliklerini yansıttığını kavrar. Öte yandan halk mimarisinin toplumun değer yargılarını, dünya görüşlerini, gelenek, görenek, inanç sistemlerini, aile ve akrabalık bağlarını, komşuluk ilişkilerini anlamaya, anlatmaya kaynaklık eden önemli alanlardan biri olduğunu ve yerel ustalar tarafından yapıldığını fark eder. 4. SÖZLÜ ANLATIMLAR Bu öğrenme alanıyla öğrenciler; sözlü anlatımların (bilmece, tekerleme, masal, atasözü, deyim, fıkra, mit, efsane, destan, halk hikâyesi, halk şiiri vb.) halkın duygu ve düşüncelerini aktarmadaki yerini, halk kültürü içindeki önemini, varyantlarını, aktarıcılarını (ozan, âşık, masal ve fıkra anlatıcısı vb.) ve bunların günümüzdeki durumunu fark eder. 14

16 5. HALK BİLGİSİ Bu öğrenme alanıyla öğrenciler; Türk mutfağının çeşitliliğini, yiyecek ve içeceklerin hazırlanması, saklanması ile ilgili uygulamaları, ikram geleneğini vb. fark ederek yeme alışkanlıklarındaki değişimi tartışır. Halk hekimliğinin oluşma nedenlerini kavrar. Halk hukukunun, halk kültürünün geleneksel kurallarından oluştuğunun farkına varır. Uzun süreli deneyim ve bilgi birikimlerinin ürünü olan halk takvimini belirleyen ögeleri tanıyarak halk takviminin günümüzdeki uygulamalarını fark eder. 6. MÜZİK, OYUN, EĞLENCE Bu öğrenme alanıyla öğrenciler; geleneksel çocuk oyunlarını tanır ve bu oyunları kendi oyunlarıyla karşılaştırarak oyunlardaki ve oyun alanlarındaki değişimi sorgular. Halk müziği ve oyunlarının ortaya çıkış nedenlerini, yörelere göre çeşitlilik gösterdiğini, yaratıcılarını ve bunlara eşlik eden çalgıları tanır. Geleneksel tiyatronun halk kültürü içindeki yerini, geleneksel tiyatro örneklerinden hareketle fark eder. 7. KÜRESELLEŞME VE HALK KÜLTÜRÜ Bu öğrenme alanıyla öğrenciler; kültürel küreselleşmenin önüne geçmek amacıyla ortaya konan Somut Olmayan Kültürel Miras Sözleşmesi ni tanır. Kültür turizminde halk kültüründen yararlanma yollarını öğrenerek kültürel değerlerin yaşatılması, toplanması, korunması ve müzeleştirilmesinin önemini kavrar. 15

17 İLKÖĞRETİM HALK KÜLTÜRÜ DERSİ ÖĞRENME ALANLARI VE ÜNİTELERİ ÖĞRENME ALANI 6. SINIF 7. SINIF 8. SINIF ÜNİTE ÜNİTE ÜNİTE 1. HALK BİLİMİ Halk ve Kültür Halk Kültürünün Kaynakları Gelenek ve Değişme 2. TOPLUMSAL UYGULAMALAR Geçiş Dönemleri Bayramlar, Kutlamalar Halk İnançları 3. HALK SANATLARI Giyim Kuşam ve Süslenme Geleneksel El Sanatları Halk Mimarisi 4. SÖZLÜ ANLATIMLAR Bilmece, Tekerleme, Masal 1) Halk Şiiri 2) Fıkra 5. HALK BİLGİSİ Halk Mutfağı Halk Hekimliği 1)Atasözleri, Deyimler 2)Mit, Efsane (Söylen, Söylence) 3)Destan, Halk Hikâyesi 1) Halk Hukuku 2) Halk Takvimi 6. MÜZİK, OYUN, EĞLENCE Çocuk Oyun ve Oyuncakları 1) Halk Müziği 2) Halk Oyunları Halk Tiyatrosu 7. KÜRESELLEŞME VE HALK KÜLTÜRÜ Kültürel Mirası Koruma Bilinci Kültür Turizmi Müze ve Halk Bilimi Müzeciliği 16

18 ÖĞRENME ALANI: Birbiri ile ilişkili beceri, tema ve kavramların bir bütün olarak görülebildiği, öğrenmeyi sınıflandıran bir yapıdır. BECERİ: Öğrencilerde, öğrenme süreci içerisinde kazanılması, geliştirilmesi ve hayata aktarılması tasarlanan kabiliyetlerdir. DÜZEY KAZANIM: Öğrenme süreci içerisinde, planlanmış ve düzenlenmiş yaşantılar yoluyla öğrencinin kazanması beklenen bilgi, beceri, SEMBOLLER DEĞER: Bir sosyal grup veya toplumun kendi varlık, birlik işleyiş ve devamını sağlamak ve sürdürmek için üyelerinin çoğunluğu tarafından doğru ve gerekli oldukları kabul edilen ortak düşünce, amaç, temel ahlaki ilke ya da inançlardır. AÇIKLAMALAR: Kazanım ve etkinlikleri, üniteler ve diğer dersler arasındaki ilişkilendirmeyi; beceri, değer ve değerlendirmeyi açıklayıcı ifadeler içermektedir. ÖRNEK ETKİNLİKLER: Bu etkinlikler size yol göstermek amacıyla oluşturulmuştur. Okulunuzun bulunduğu çevreye ve imkânlarınıza göre örnek etkinliklerden seçebilirsiniz. Etkinliğin özelliğine göre bir ya da iki hafta önceden gerekli hazırlık yapılmalıdır. ÖNERİLEN ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ARAÇ VE YÖNTEMLERİ 17

19 HALK KÜLTÜRÜ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI NDA KULLANILAN SEMBOLLER Sınıf-okul içi etkinlik Okul dışı etkinlik [!] Uyarı Bu sembol, ilgili etkinliklerin (çalışma kâğıdı doldurma, film izleme, görsel materyal okuma, grup çalışması, mektup yazma, sanal alan gezisi, yaratıcı drama vb.) sınıf içinde yapılacağını gösterir. Bu sembol, ilgili etkinliklerin tümünün, bir kısmının ya da bazı aşamalarının ev, kütüphane, konuyla ilgili kurum ve kuruluşlarda yapılabileceğini, kaynak kişilerle yapılacak görüşmeleri kapsar. Bu sembol, ilgili ünitede verilecek beceri ve değer ifadelerini, işlenecek konuların sınırlarını, kullanılması önerilen araç ve gereçlerle dikkat edilmesi gereken noktaları ifade eder. Ders içi ilişkilendirme Bu sembol, ilgili üniteyle ilişkilendirilebilecek diğer halk kültürü ünitelerinin adını, ilgili kazanımlarını ve konularını gösterir. Gezi Ölçme ve değerlendirme Bu sembol, ilgili kazanımın etkinliği sırasında yapılacak gezileri gösterir. Bu sembol, eğitim öğretim sürecinde yapılabilecek değerlendirme etkinliklerini göstermektedir. Burada yazılan değerlendirme etkinliği bir öneridir. Öğrencilerin başarısını en iyi ölçebileceği düşünülen başka etkinlik ve yöntemler de uygulanabilir. Diğer derslerle ilişkilendirme Bu sembol, ilgili üniteyle ilişkilendirilebilecek diğer dersleri gösterir. 18

20 PROGRAM IN UYGULANMASI İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR Halk Kültürü Dersi Öğretim Programı 6 8. sınıflarda her sınıf için haftada bir ders saati olmak üzere toplam 36 saatlik bir süre öngörülerek hazırlanmıştır. Bu dersin eğitim ve öğretiminde; 1. Öğretmen, okulun bulunduğu çevreye göre Program daki etkinlik örneklerini seçmeli ya da kendisi etkinlik hazırlayarak aktif öğrenme etkinliklerini uygulamalıdır. Etkinlikler tasarlanırken yörenin yerel kültürünün özelliklerinin yanı sıra dersin genel amaçları, ünite kazanımlarıyla farklı zekâ türlerine sahip öğrencilerin öğrenme stilleri, ilgi ve ihtiyaçları da göz önüne alınmalıdır. Öğretmen bilgi sunmak yerine öğrencileri öğrenme stilleri gözlem, araştırma ve derleme yapmalarına, bulguları arasında anlam kurmalarına yardımcı olmalıdır. 2. Halk kültürü dersi öğrenme alanları ve bu alanların üniteleri sosyal bilgiler, Türkçe, müzik, din kültürü ve ahlak bilgisi, beden eğitimi ve spor etkinlikleri gibi derslerle de ilişkilendirilerek çok yönlü olarak işlenmelidir. 3. Üniteler işlenirken sekiz temel becerinin yanı sıra öğrencilerin gözlem, derleme, değişim ve sürekliliği algılama, sosyal ve kültürel katılım gibi becerileri kazanmaları üzerinde önemle durulmalıdır. 4. Programdaki değerler, üniteye konu olan halk kültürü ürünleri/uygulamaları etrafında ortaya çıkan uygulamalardan hareketle verilmelidir. 5. Millî ve dinî bayramlar, mahalli kurtuluş ve kutlama günleri gibi önemli olaylar, belirli gün ve haftalardan yararlanılarak öğrencilerin sosyal ve kültürel katılım becerisi geliştirilmelidir. 6. Öğretmen, halk kültürü ürünlerinin sergilendiği müze, fuar, sergi vb. yerlere düzenlenecek inceleme gezilerine önem vermelidir. Gezilerin her aşaması planlanmalı, öğrenciler için çalışma kâğıtları hazırlanmalı ve değerlendirilmelidir. 7. Öğretmen fotoğraf, film, CD-ROM, benzeşim (simülasyon) programlarını, çoklu ortam (multimedia) araçlarını, telekomünikasyon hizmetlerini (internet gibi) dersin bir parçası olarak kabul etmeli ve imkânları ölçüsünde uygulamalı; gezi düzenlenemeyen mekânlara, sanal alan gezileri yaptırmalıdır. 8. Değerlendirme, öğrenmenin ayrılmaz bir parçasıdır. Öğretmen tarafından ünitenin yapısına uygun olan değerlendirme araç ve yöntemleri seçilmeli, seçilen araç ve yöntemler, sadece öğrenme ürününü değil, öğrenme sürecini de değerlendirmelidir. Bu ders kapsamında kullanılabilecek değerlendirme yöntemleri; gözlem, görüşme, sözlü sunum, öz değerlendirme ve performans değerlendirmedir. 19

21 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Toplumların teknoloji çağından bilgi çağına doğru ilerlemeleri ile son yıllarda meydana gelen bilimsel, teknolojik, sosyal değişim ve gelişmeler, toplumun öğrencilerden-geleceğin bireylerinden-beklentilerini de farklılaştırmıştır. Bu gelişme ve ilerlemeler, öğrencilere temel bilgi ve becerilerin yanı sıra eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme, iletişim kurma, araştırma yapma, sorun çözme, sosyal ve kültürel katılım, girişimcilik vb. bilgi, tutum ve becerilerinin de öğrencilere kazandırılmasını zorunlu kılmaktadır. Öğrencilerin donanımlı olarak bugünün dünyasında yerlerini alabilmelerine yardımcı olmak amacıyla öğretim programlarında meydana gelen değişiklikler, öğrencilerin kazanımlarının değerlendirilmesinde kullanılan ölçme ve değerlendirme araçlarında da farklılaşmaya neden olmuştur. Yeni öğretim programlarıyla, daha önce belirli dönemlerde öğrenci öğrenme ve kazanımlarına ilişkin dolaylı gözlem yapma imkânı veren çoktan seçmeli, açık uçlu, doğru-yanlış, eşleştirme, boşluk doldurma vb. madde türlerinden oluşan geleneksel ölçme ve değerlendirme araçlarının yanı sıra, öğrenci öğrenme ve kazanımlarının doğrudan gözlemlenmesine olanak sağlayan performansa dayalı değerlendirme araçları da yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Performansa dayalı değerlendirme, öğrencilerin gerçek yaşamla ilişkili, anlamlı ve teşvik edici görevleri yerine getirirken sahip oldukları bilgi ve becerileri kullanmalarını gerektiren bir değerlendirme türüdür. Performans değerlendirme öğrenci performansının doğrudan, sistematik gözlemini ve daha önceden belirlenmiş ölçütlerle bu performansın derecelendirilmesini içerir. Öğrencinin bir araştırmanın nasıl yapılacağına ilişkin bir testte başarılı olması, öğrencinin başarılı bir araştırma yapıp yapamayacağının sadece dolaylı bir gözlemini sağlamaktadır. Bu öğrencinin araştırma becerisine sahip olup olmadığı ve ne oranda sahip olduğunun tespit edilmesi için öğrenciye herhangi bir konuda araştırma yaptırmak gereklidir. Performansa dayalı değerlendirmede öğrencilerden daha kompleks, bireysel ya da grup çalışması şeklinde düzenlenmiş bir performans görevini yerine getirmeleri ya da bir ürün ortaya koymaları istenebilir. Böylece hem süreç hem 20

22 de ürün değerlendirilmiş olur. Performans değerlendirme iki bölümden oluşmaktadır: 1) Performans görevleri 2) Değerlendirme araçları 1. Performans Görevi Performans görevi, önceden belirlenmiş ölçütlere göre değerlendirilen, amaca yönelik değerlendirme ve öğretim etkinliğidir. Öğrenci tarafından gerçekleştirilen sunum, araştırma, canlandırma, proje, öğrenci ürün dosyası hazırlama, makale yazma, broşür hazırlama vb. etkinlikler performans görevlerine örnek olarak verilebilir. Performans görevleri, öğrencilerin sahip olduğu bilgi ve becerileri belirli bir durumda kullanarak kavrama düzeylerini göstermelerine imkân verir. Bu görevler mümkün olduğunca öğrencilerin üst düzey bilişsel becerilerini göstermelerine imkân sağlayacak şekilde düzenlenmelidir. Örneğin; geçmiş yıllara ait bir düğün fotoğrafı gösterilerek öğrencilerin bu fotoğrafa ilişkin değerlendirmeler yapmaları ve çıkarımlarda bulunmaları istenebilir. Daha sonra günümüze ait bir düğün fotoğrafı gösterilerek aradaki benzerlik ve farklılıkları bulmaları, düşüncelerini nedenleriyle ortaya koymaları istenebilir. Ya da daha farklı bilgi ve becerilerini de (dilin doğru kullanımı, yorum yapma, araştırma yapma, eleştirel ve yaratıcı düşünme vb.) kullanabilmeleri için bu tartışmalar sonunda düşüncelerini rapor hâlinde yazmaları istenebilir. Performans görevleri öğretim programında belirtilen kazanımlarla uyumlu olmalıdır. Öğrencilerin bu görevlerdeki performansları, daha önceden hazırlanmış ölçütlerden oluşan değerlendirme araçları ile değerlendirilir. Ölçütlerin önceden öğrencilerle paylaşılması, öğrencilerin kendilerinden beklenilenilenleri kavramalarını ve kendi çalışmaları için bir plan yapmalarını sağlayacaktır. Aynı şekilde, değerlendirme sonuçları mümkün olduğunca kısa sürede öğrencilerle paylaşılmalıdır. Bu, öğrencinin bir sonraki çalışma öncesinde eksikliklerini tamamlamasına imkân sağlayacaktır. 21

23 2. Değerlendirme Araçları Değerlendirme araçları öğrencilerin performanslarının kaydedilmesinde ve puanlanmasında kullanılır. Bu araçlar önceden hazırlanan ve değerlendirme öncesinde öğrencilerle paylaşılması önerilen ölçütlerden oluşur. Bu araçlardan elde edilen bilgilerle öğrencilere, velilere ya da idarecilere öğrencilerin performansı hakkında sözlü ya da yazılı olarak geri bildirim sağlanır. 1. Not alma (Anekdotsal kayıtlar) Öğretmenin, öğrencilerin performanslarına ilişkin gözlemlerini, görevin gerçekleştirilmesi sırasında, bir deftere ya da kâğıda kaydetmesidir. Not alma, çok güvenilir olmadığından not vermek amaçlı kullanılması önerilmemektedir. Anekdotsal kayıtlar, öğrenci performansına ilişkin olarak öğrenciye ya da velilere geri bildirim vermek amacıyla kullanılan genel bilgileri sağlarlar. Bu kayıtların tutulması sırasında hangi performans görevi için tutulduğu ve tarihi belirtilmelidir. Performans görevi: Geleneksel meslekleri tanıtmaya yönelik sunu Tarih:.../.../... Sınıf listesi Notlar 1. Zeynep Bulut: Konuya tam anlamıyla hâkimdi. Görüşlerini herkes tarafından anlaşılacak şekilde ifade etti. 2. Özgür Özdemir: 2. Kontrol listesi Performansa ilişkin ölçütlerin bir listesini içerir. Öğrencinin kendisinden beklenileni gerçekleştirip gerçekleştirmediği hakkında bilgi sağlar. Kontrol listelerinin not vermek amaçlı kullanılması önerilmemektedir. Kontrol listeleri görevin gerçekleştirilmesi sırasında öğrenci performansına ilişkin gözlemlerin kaydedilmesinde etkilidir. 22

24 Aşağıda öğrencilerin araştırma yaparken göstermiş oldukları performansı değerlendirmede kullanılabilecek bir kontrol listesi örnek olarak verilmiştir. Buradaki ölçütlerin sayısı ve içeriği, formun tasarımı öğretmen tarafından yeniden yapılandırılabilir. Ölçütleri okuduktan sonra, bunların öğrenci tarafından gerçekleştirildiğini düşünüyorsanız Evet sütununa, düşünmüyorsanız Hayır sütununa (X) işareti koyunuz. Öğrenci performansına ilişkin görüşlerinizi Yorum sütununa yazabilirsiniz. Ölçütler Evet Hayır Yorum Araştırma Süreci 1.Araştırmaya başlamadan önce kapsamlı bir plan yaptı. 2.Gerektiğinde arkadaşlarından, öğretmeninden yardım aldı. 3.Araştırma raporunu zamanında teslim etti Araştırma Raporu 1. Yazım ve dil bilgisi kurallarını doğru şekilde kullandı. 2. Konuya ilişkin kavram, olgu ve prensipleri doğru ve yerinde kullandı Derecelendirme ölçeği Öğrencinin belirlenen ölçütlere göre ne oranda performans gösterdiğini belirlemek için kullanılmaktadır. Derecelendirme ölçekleri, öğrencinin performansına not vermek için kullanılabilmektedir. 23

25 Aşağıda öğrencilerin araştırma yaparken göstermiş oldukları performansı değerlendirmede kullanılabilecek bir derecelendirme ölçeği örnek olarak verilmiştir. Buradaki ölçütlerin sayısı ve içeriği, formun tasarımı öğretmen tarafından yeniden yapılandırılabilir. Ölçütleri okuduktan sonra, bunların öğrenci tarafından ne oranda gerçekleştirildiğini, ilgili sütuna (X) işareti koyarak belirtiniz. 5 Mükemmel 4 Yeterli 3 Geliştirilmesi gerekli 2 Yetersiz 1 Oldukça yetersiz Ölçütler Araştırma Süreci Araştırmaya başlamadan önce kapsamlı bir plan yaptı. 2. Gerektiğinde arkadaşlarından, öğretmeninden yardım aldı. 3. Araştırma raporunu zamanında teslim etti Araştırma Raporu Yazım ve dil bilgisi kurallarını doğru şekilde kullandı. 2. Konuya ilişkin kavram, olgu ve prensipleri doğru ve yerinde kullandı Puanlama: Ölçüt sayısının 5 olduğu varsayılarak öğrencinin bu formdan alabileceği en yüksek puan 5 X 5 = 25 tir. Örneğin, öğrenci 25 üzerinden 10 puan almış olsun. Öğrencinin bu değerlendirmeden almış olduğu puan 100 lük not sistemine dönüştürülür: 100 X 10 = 1000, 1000 / 25 = 40 tır. 40, öğrencinin 100 üzerinden almış olduğu puandır. 4. Dereceli puanlama anahtarı (Rubric) Öğrencinin bir kavrama ilişkin bilgisinin ya da bir görevi yerine getirmedeki kazanımlarının ne oranda olduğunu tespit etmek için kullanılan derecelendirme sistemidir. Dereceli puanlama anahtarı ile her bir ölçüt için kazanımın farklı bir seviyesini tanımlamak mümkündür. Dereceli puanlama anahtarını öğretmen kendisi oluşturabileceği gibi başka kaynaklardan da yararlanabilir. Önemli olan bu anahtarın mümkün olduğunca basit, anlaşılır ve güvenilir olmasıdır. Performans görevi, karne notu vermek amaçlı değerlendirilecek ise dereceli puanlama anahtarının kullanılması en güvenilir tercih olacaktır. 24

26 Aşağıdaki dereceli puanlama anahtarı örneği öğrencinin tarihsel bir konuda araştırma yaparken göstermiş olduğu performansa ilişkin gözlemlerin kaydedilmesi için hazırlanmıştır. Mevcut ölçütleri okuduktan sonra, bu ölçütlere ilişkin açıklamalardan hangisinin öğrencinin performansını tam olarak yansıttığını düşünüyorsanız, o açıklamaya ilişkin rakamı puan sütununa yazınız. Ölçütler Araştırma Süreci 1. Plan yapma ve uygulama 2. İş birliği yapma Puanlama: Ölçüt sayısının 4 olduğu varsayılarak öğrencinin bu formdan alabileceği en yüksek puan 4 x 4 = 16 dır. Öğrencinin almış olduğu puanın not olarak kullanılabilmesi için 100 lük sisteme çevrilmesi gerekmektedir. Örneğin, öğrenci bu formdan 16 üzerinden 12 almış olsun: 100 x 12 = 1200, 1200 / 16 = 75 tir. 75, öğrencinin 100 üzerinden almış olduğu puandır Puan Araştırma öncesinde araştırma sürecini etkili şekilde planladı ve planını öğretmeniyle paylaştı. Yapmış olduğu plana tam anlamıyla uydu. Araştırma raporunu zamanında teslim etti. Araştırma sürecinde takıldığı yerlerde öğretmeninden, arkadaşlarından ve etrafındaki diğer kişilerden yardım istedi. Gerekli olduğunda arkadaşlarıyla iş birliği yaptı. Arkadaşlarını kendi araştırmaları konusunda teşvik etti. 3 Araştırma Raporu 1. Kavrama Konuya ilişkin kavram, olgu ve prensipleri doğru ve yerinde kullandı. Konuya kendi yorumlarını da kattı. 2. Dili kullanma 3. Dil bilgisi ve yazım kurallarını doğru olarak kullandı. Araştırma öncesinde araştırma sürecine ilişkin plan yaptı. Yapmış olduğu plana çoğunlukla uydu. Araştırma raporunu zamanında teslim etti. Araştırma sürecinde takıldığı yerlerde öğretmeninden yardım istedi. Gerekli durumlarda arkadaşlarıyla iş birliği yaptı. Konuya ilişkin kavram, olgu ve prensipleri doğru şekilde kullandı. Bazı yerlerde kendi yorumlarını kattı. Dil bilgisi ve yazım kurallarını kullanırken az sayıda hata yaptı. Araştırma sürecine ilişkin planlama yaptı, ancak plana tam anlamıyla uymadı. Araştırma raporunu teslim tarihinden bir, iki gün sonra teslim etti. Araştırma sürecinde sadece bir, iki kez öğretmeninden yardım istedi. Arkadaşlarıyla pek fazla iş birliği yapmadı. Konuya ilişkin kavram, olgu ve prensipleri kullanırken bazı hatalar yaptı. Dil bilgisi ve yazım kurallarını kullanırken bazı önemli hatalar yaptı. Araştırma süreci öncesinde bir plan yapmadı. Araştırma raporunu oldukça geç teslim etti. Araştırma sürecinde takıldığı konularda hiç kimseden yardım istemedi ve arkadaşlarıyla gerekli durumlarda iş birliğinde bulunmadı. Konuya ilişkin kavram, olgu ve prensipleri kullanırken ciddi hatalar yaptı. Tamamen kitaptan aldıklarını aktardı. Çok sayıda önemli dil bilgisi ve yazım kuralı hatası yaptı. 25

27 Ölçme ve Değerlendirmede Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar 1. Performansa dayalı değerlendirme yaklaşımının kullanılması, geleneksel ölçme değerlendirme araçlarının kullanılmayacağı anlamına gelmemektedir. Öğrencinin öğrenme ve kazanımlarına ilişkin tam ve doğru bilgi edinmek her iki değerlendirme yaklaşımının birlikte ve dengeli bir şekilde kullanılmalarıyla mümkündür. 2. Öğretim Programı nda sunulan ölçme ve değerlendirme araçlarına ilişkin formlar örnek olarak sunulmuştur. Bu formların aynı şekilde kullanılması zorunlu değildir. Formlar ve formlarda yer alan ölçütler; sınıf mevcudu, çevre ve sınıf imkânları, dersin işleniş yöntemi, dersin süresi vb. faktörler göz önünde bulundurularak yeniden yapılandırılabilir. Formların kullanımı daha pratik bir hâle getirilebilir. Örneğin, formun başlangıç kısmı aşağıda sunulduğu şekilde düzenlendiğinde aynı form, öğretmen tarafından değerlendirme amaçlı kullanılabileceği gibi öz değerlendirme ve akran değerlendirme için de kullanılabilir. Değerlendiren: Öğretmen Akran Öğrencinin kendisi Değerlendirilen öğrencinin adı, soyadı:... Değerlendirme tarihi:.../.../... Sınıf mevcudunun çok olduğu durumlarda sınıf listesi, değerlendirme formu şeklinde yeniden düzenlenebilir: Sınıf Listesi 1.Araştırma öncesinde kapsamlı bir plan yaptı. 2. Araştırma raporunu zamanında teslim etti Özgür Özdemir 2. Zeynep Bulut Sadece performans görevlerinin verilmesi ve öğrencilere yaptırılması ile performansa dayalı değerlendirme yapılmış olmamaktadır. Performansa dayalı değerlendirme yapmak için verilen performans görevlerinde öğrenci- 26

28 lerin göstermiş olduğu performansın, daha önceden hazırlanmış ölçütlerden oluşan değerlendirme araçlarından (dereceli puanlama anahtarı, derecelendirme ölçeği vb.) biri ile değerlendirilmesi ve puanlanması gerekmektedir. 4. Sınıfta yapılan her türlü etkinliğin değerlendirilmesi zorunlu değildir. Öğrencilerin üst düzey bilişsel becerilerini en etkili şekilde ölçtüğü düşünülen etkinlikler bir değerlendirme aracı kullanılarak değerlendirilmeli ve nota dönüştürülmelidir. 5. Değerlendirme amaçlı kullanılan formlar, etkinliğin ya da performans görevinin öğrenci tarafından sınıf içinde gerçekleştirilmesi sırasında doldurulmalıdır. 6. Sınıf mevcudunun kalabalık olduğu durumlarda, öğrencilerin her performans görevi için tek tek değerlendirilmesi çoğu zaman mümkün olmamaktadır. Grup çalışması şeklinde verilen performans görevlerinde, her grup ayrı ayrı değerlendirilir ve grubun aldığı not ya da puan tüm grup üyelerine verilir. Başka bir deyişle, bir grubun tüm üyeleri aynı notu ya da puanı almalıdır. 7. Performans görevleri ve bunların değerlendirilmesinde kullanılan ölçütler mutlaka Öğretim Programı nda yer alan kazanımlarla uyumlu olmalıdır. 1 1 Program ın Ölçme ve Değerlendirme bölümü hazırlanırken aşağıda belirtilen kaynaklardan yararlanılmıştır: Airasian, P.W., Classroom assessment, McGraw-Hill, New York, Hibbard, K. M. et al, A teacher's guide to performance-based learning and assessment. Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development, Popham, W. J, Classroom assessment: What teachers need to know. Needham Heights, MA: Allyn and Bacon, Stiggins, R. J., Student-centered classroom assessment. Macmillan Publishing Company, New York,

29 HALK KÜLTÜRÜ DERSİNDE KULLANILABİLECEK PERFORMANS GÖREVİ ÖRNEKLERİ Kazandırılması Hedeflenen Bilgi Beceriler Eleştirel düşünme Yaratıcı düşünme İletişim Araştırma Problem çözme Bilgi teknolojilerini kullanma Girişimcilik Türkçe yi doğru, güzel ve etkili kullanma Gözlem yapma Değişim ve sürekliliği algılama Sosyal ve kültürel katılım Derleme Yaratıcı performanslar (sergi, poster, broşür vb.) Yazılı görevler (araştırma raporu, kompozisyon vb.) Sunular Sınıf dışı çalışmalar Öz değerlendirme ve akran değerlendirme Öğrenci ürün dosyası Proje AÇIKLAMALAR Öğrencilerin halk kültürüne ilişkin kavram, olay, olgu ve prensiplere ilişkin kavramalarını göstermelerinin yanı sıra, iletişim kurma, kendini ifade etme, yaratıcılık, katılımcılık, kendini değerlendirme, sorumluluk alma, problem çözme, eleştirel düşünme, iş birliği yapma vb. becerilerini göstermelerine imkân sağlamak için yaratıcı performans görevleri kullanılabilir. Halk kültürü dersinde sergi, sınıf ya da okul panosu oluşturma, broşür hazırlama, canlandırma, dergi ya da gazete hazırlama vb. yaratıcı performans görevleri verilebilir. Öğrencilere yaratıcı performans görevlerini yerine getirirken var olan bilgi ve becerilerini de gösterebilmesi için farklı öğrenme ve iletişim becerilerini kullanma fırsatı sağlanmalıdır. Öğretmen tarafından öğrencinin ilerlemesi, öğrencilerin; plan yapma, organize etme ve üretme becerileri hakkında bilgi veren yazılı ürünlerin toplanmasıdır. Bunlar bireysel ya da grup çalışması olarak düzenlenebilir. Yazılı raporlar sunularla birleştirilebilir ya da ayrı olarak değerlendirilebilir. Yazılı görevler; yazılı materyalin oluşturulması sırasındaki öğrenme süreçlerinin yanı sıra göreve karşı öğrencilerin tutumlarının değerlendirilmesinde de kullanılabilir. Sunular, öğrencilerin bildiklerini ve kavradıklarını sözlü olarak diğer insanlara aktarma yeterliliklerinin değerlendirilmesinde kullanılabilir. Ayrıca, öğrencilerin topluluk önünde konuşma, düşüncelerini, görüşlerini paylaşma ve savunma, sözlü ve sözsüz iletişim ögelerini kullanma gibi beceri ve yeterliliklerinin değerlendirilmesinde etkilidir. Sunular bireysel ya da grup çalışması şeklinde yapılabilir. Bu çalışmalar öğrencinin sınıf dışında tamamlaması gereken çalışmalardır. Sınıfta işlenecek konu hakkında önceden bilgi toplama, hazırlık yapma, bir metni okuma, araştırma yapma ya da materyal toplama vb. etkinlikleri içerir. Öz değerlendirme ve akran değerlendirme öğrencilere kendi öğrenmelerinin sorumluluğunu almaları için fırsat sağlamaktadır. Ayrıca öğrencilerin kendi çalışmalarını ve arkadaşlarının çalışmalarını eleştirel bir gözle değerlendirmelerine, yapmış olduğu değerlendirmeleri uygun bir dille ifade etme gibi konularda da fırsat sağlamaktadır. Öz değerlendirmede öğrenciler kendi çalışmaları hakkında düşünerek öğrenmeyi öğrenirken, akran değerlendirmede ise diğer öğrencilerin çalışmalarına ilişkin düşünceleri ile öğrenmeyi öğrenir. Öğrenci ürün dosyası öğrencinin ders yılı içinde yapmış olduğu tüm çalışmaların yer aldığı dosyadır. Öğrenci ürün dosyası öğrencinin yıl içinde göstermiş olduğu ilerlemenin değerlendirilmesi açısından önemlidir. Öğrencinin hazırlamış olduğu ödevler, araştırma raporları, sunular, öz ya da akran değerlendirme formları vb. çalışmalar ürün dosyasında yer alır. Çalışmaların değerlendirilmesi ve ürün dosyasında hangi çalışmalara yer verileceği konusunda öğrenci ve öğretmenin birlikte çalışması önemlidir. Projeler, farklı bilgi ve becerilerin ölçülmesinde kullanılabilecek yazılı performans görevlerindendir. Öğrenciler bir yıl içinde istedikleri ders ya da derslerden proje hazırlayabilirler. Projeler mümkün olduğunca çok sayıda bilgi ve beceriyi kullanmayı gerektirecek şekilde tasarlanmalıdır. Projenin sadece ürün olarak değil, bazı bölümlerinin sınıfta yaptırılarak süreç olarak da değerlendirilmesi yararlı olacaktır. Performans Görevi Örnekleri Değerlendirme Araçları Dereceli puanlama anahtarı Derecelendirme ölçeği Kontrol listesi Anekdotsal kayıtlar 28

30 PROJE ÖRNEĞİ Ders Sınıf düzeyi Ünite adı Kazandırılması hedeflenen beceriler Süre Halk Kültürü 7. sınıf Kültür Turizmi Araştırma, yaratıcı düşünme, kaynak ve materyallerden yararlanma Proje Konusu Sizden, kültür turizminde yararlanılan halk kültürü ürünlerini araştırmanız ve bu ürünlerin yer aldığı bir poster ya da broşür hazırlamanız beklenmektedir. Proje Hazırlanırken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Proje çalışmasına başlamadan önce; 1. Projenizi zamanında teslim edecek şekilde bir çalışma planı hazırlamalı ve bunu öğretmeniniz ile paylaşmalısınız. 2. Konuya ilişkin olarak yararlanabileceğiniz kaynak ve materyalleri belirlemelisiniz (Araştırmanızda aile büyükleri ve çevrenizdeki bireylerle kitap, dergi, internet vb. kaynaklardan yararlanabilirsiniz.). 3. Kültür turizminde yararlanılan halk kültürü ürünlerini araştırmalısınız. 4. Araştırdığınız ürünlerden hangilerine poster ya da broşürünüzde yer vereceğinizi belirlemelisiniz. 5. Bu ürünleri neden seçtiğinize ilişkin notlar almalısınız. Posterinizi ya da broşürünüzü; 6. Resim, fotoğraf vb. görselleri kullanarak zenginleştirmelisiniz. 7. Sınıf/okul panolarında arkadaşlarınıza tanıtmalısınız. Not: Hazırladığınız poster ya da broşürünüzü en geç / /20 tarihine kadar tamamlamalı ve öğretmeninize teslim etmelisiniz. Yukarıda halk kültürü dersinde öğrencilerin performansını değerlendirmek amacıyla bir proje örneği verilmiştir. Araştırma sonunda öğrencilerden bir rapor ve bir sunu hazırlamaları istenmektedir. Üniteyle ilişkili olarak verilen bu performans görevi örneği öğretmene öneri niteliğindedir. Bu araştırma görevi aynı şekilde kullanılabileceği gibi öğretmen tarafından çevre, sınıf koşulları, öğrenci seviyesi vb. faktörler göz önünde bulundurularak yeniden yapılandırılabilir. 29

31 DEĞERLENDİRME FORMU ÖRNEĞİ 2 (Proje Çalışması, Grup Çalışması, Sözlü/Yazılı Sunum İçin) Yönerge Aşağıdaki form öğrencinin bireysel olarak proje çalışması sırasındaki çalışmaları, ortaya koyduğu ürünleri ve yapmış olduğu sunumlardaki performansını değerlendirmek için hazırlanmıştır. Ölçütleri dikkatlice okuduktan sonra öğrencinin projede yaptığı çalışmaların düzeyine uygun puanın bulunduğu kutuya (X) işareti koyunuz. 5- Mükemmel 4- Yeterli 3 - Geliştirilmeli 2- Yeterli değil 1- Oldukça yetersiz Projenin adı:... Değerlendirilen öğrencinin adı, soyadı:... Değerlendirme tarihi:.../.../... Değerlendiren: Öğretmen Akran Öğrencinin kendisi ÖLÇÜTLER PROJE HAZIRLIK AŞAMASI Proje çalışmasına başlamadan önce çalışmaya uygun plan yaptı. 2. Çalışmaları sırasında hazırlamış olduğu plana uydu. 3. Proje konusuna yönelik araştırma yaptı. 4. Proje konusuna uygun kaynak ve materyalleri belirledi. 5. Kullanılan kaynak ve materyal sayısı yeterliydi. 6. Projeyi zamanında teslim etti. ÜRÜN Hazırlanan rapor belirtilen ölçütlere (sayfa sınırlaması vb.) uygundu. 8. Malzemeler doğru ve yerinde kullanılmıştı. 9. Seçilen görseller ve kullanılan bilgiler proje konusuna uygundu. 10. Konuya ilişkin kavramlar doğru ve yerinde kullanılmıştı. 11. Dil bilgisi ve yazım kuralları uygun ve doğru şekilde kullanılmıştı. 12. Bilgiyi sunarken kendi görüş ve yorumlarını da kattı. SUNUM Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullandı. 14. Konuyu açık, net ve anlaşılır şekilde ifade etti. 15. Konuya ilişkin soruları doğru şekilde yanıtladı. 16. Konuyu giriş, gelişme, sonuç bölümlerine dikkat ederek mantıklı bir sıralamayla sundu. 17. Sesini doğru, etkili ve herkes tarafından duyulacak şekilde kullandı. 18. Sözlü ve sözsüz iletişim ögelerini etkili şekilde kullandı. 19. Görsel ve işitsel materyalleri etkili şekilde ve yerinde kullandı GRUP ÇALIŞMASI Grubun tüm üyeleri çalışmaya aktif olarak katıldı. 21. Grup üyeleri birbirlerini dinlediler. 22. Grup üyeleri birbirlerine yardım ettiler ve birbirlerini cesaretlendirdiler. 23. Grup üyeleri verilen görevi zamanında tamamladılar. 24. Grup üyeleri birlikte uyum içinde çalıştılar. 25. Grup üyeleri arasında güven kuruldu. 2 Değerlendirme Formu Örneği, Derecelendirme Ölçeği şeklinde hazırlanmıştır. 30

32 Açıklama Yukarıda örnek olarak sunulan değerlendirme formu örneği bireysel olarak öğrencilerin proje çalışması sürecinde gösterdikleri performansın yanı sıra ortaya koydukları ürünleri, sunularını -proje grup çalışması şeklinde verildiysegrup çalışması becerilerini genel olarak değerlendirmek amacıyla hazırlanmıştır. Ölçütler, ölçüt sayısı ve form; sınıf mevcuduna, projenin yapısına, öğrenci seviyesine ve teknik olanaklara (fotokopi vb.) bağlı olarak öğretmen tarafından yeniden yapılandırılabilir. Form, öğretmen tarafından doldurularak not vermek amaçlı olarak kullanılabileceği gibi, akranlar tarafından doldurularak akran değerlendirme formu ya da öğrencinin kendisi tarafından doldurularak öz değerlendirme formu olarak da kullanılabilir. Puanlama Verilen performans görevinin türüne bağlı olarak formda yer alan tüm bölümler bir bütün olarak puanlanabileceği gibi her bölüm ayrı ayrı da puanlanabilir. Eğer verilen performans görevi formda yer alan bölümlerden birini gerektirmiyorsa, bu bölüme ilişkin ölçütler değerlendirmeye alınmaz. Örneğin çalışma bireysel bir çalışma ise, grup çalışması bölümü doldurulmaz ya da çalışma sunum gerektirmiyorsa sunum bölümü doldurulmaz. Form bir bütün olarak puanlanırken; formda toplam 25 ölçüt bulunmaktadır. Öğrencinin bu form ile yapılan değerlendirmeden alabileceği en yüksek puan 125 tir. Çarpı işaretinin konduğu kutulardaki puan değerleri toplanılarak öğrencinin almış olduğu toplam puan belirlenir ve 100 lük (yüzlük) not sistemindeki değeri hesaplanır. Örneğin; öğrencinin bu formda almış olduğu toplam puan 70 olsun. Öğrencinin alabileceği en yüksek puan 125 tir. Öğrenci 125 puan üzerinden 70 puan aldıysa, 100 puan üzerinden kaç puan alır? şeklinde bir orantı kurulur. Bu durumda öğrencinin aldığı puanın 100 lük sistemdeki değeri; 100 X 70 = 7000, 7000 / 125 = 56 puan olur. Formda yer alan her bir bölüm ayrı ayrı da puanlanabilir. Örneğin, sadece sunu becerisinin değerlendirilmesine ilişkin bir çalışma yapıldıysa, öğrencinin performansı değerlendirilirken sadece sunu bölümünde yer alan ölçütler değerlendirmeye alınarak sunum görevinden aldığı puan aynı yolla hesaplanabilir. Sunum bölümünde toplam 7 ölçüt bulunmaktadır. Öğrencinin bu bölümden alabileceği en yüksek puan 7 X 5 = 35 tir. Öğrencinin bu bölümden 25 puan aldığı varsayılırsa öğrencinin 100 üzerinden almış olduğu puan; 100 X 25 = 2500, 2500 / 35 = 71 puan olur. 31

33 6. SINIF ÜNİTE VE KAZANIMLAR 32

34 İLKÖĞRETİM HALK KÜLTÜRÜ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI 6. SINIF ÖĞRENME ALANLARI, ÜNİTELERİ VE SÜRELERİ ÖĞRENME ALANI ÜNİTELER KAZANIM SAYILARI ORANI (%) SÜRE DERS SAATİ Halk Bilimi Halk ve Kültür Toplumsal Uygulamalar Geçiş Dönemleri Halk Sanatları Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlü Anlatımlar Bilmece, Tekerleme, Masal Halk Bilgisi Halk Mutfağı Müzik, Oyun, Eğlence Küreselleşme ve Halk Kültürü Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kültürel Mirası Koruma Bilinci Toplam

35 İlköğretim Halk Kültürü ( 6. Sınıf ) Dersi Öğretim Programı ÖĞRENME ALANI: HALK BİLİMİ 6.SINIF ÜNİTE I KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR Bu ünitenin sonunda öğrenciler; [!] Bu ünitede verilecek beceriler Kültürüm Gözlem, araştırma, değişim ve sürekliliği algılama HALK VE KÜLTÜR 1.Kültür içinde halk kültürünün yerini fark eder. 2. Bilimsel bir disiplin olan halk biliminin inceleme, araştırma alanlarını tanır. 3.Halk bilimi ürünlerinin derlenmesinin önemini kavrar. Halk kültürü ürünlerinin sözel ifadeleri öğrencilere gösterilerek üzerinde konuşulur (1.kazanım). Kültür Dağarcığımız Öğrencilere halk kültürünün inceleme alanları ile ilgili örnekler çeşitli etkinliklerle verilir. Öğrencilerin bu etkinliklerde geçen halk kültürü ürünlerinin/uygulamalarının halk kültürünün hangi alanı ile ilgili olduğunu bulmaları sağlanır (2 ve 3. kazanım). [!] Bu ünitede verilecek değerler Kültürel mirası yaşatmaya duyarlılık [!] Öğrencinin günlük yaşamında gözlediği yakın çevresindeki halk kültürü ürünlerinden hareket edilir. [!] 2 ve 3. kazanımın etkinliği sırasında öğretmen tarafından öğrencilerin ilgisini çekecek ve eğitsel değeri olan başka örnekler de kullanılabilir. Bu ünitede sözlü sunum, gözlem ve öz değerlendirme formları kullanılarak değerlendirme yapılabilir. Sınıf-Okul İçi Etkinlik Okul Dışı Etkinlik Gezi [!] Uyarı Ders İçi İlişkilendirme Diğer Derslerle İlişkilendirme Ölçme ve Değerlendirme 34

36 İlköğretim Halk Kültürü ( 6. Sınıf ) Dersi Öğretim Programı ÖĞRENME ALANI: TOPLUMSAL UYGULAMALAR 6. SINIF ÜNİTE II KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR GEÇİŞ DÖNEMLERİ Bu ünitenin sonunda öğrenciler; 1. Kendi doğumundan hareketle doğumla birlikte gerçekleştirilen uygulamaları ailesinden araştırarak anlamlandırır. 2. Adının veriliş öyküsünü büyüklerinden öğrenerek ad verilirken belirleyici olan etmenleri analiz eder. 3. Sünnet ve sünnet geleneği ile ilgili uygulamaları fark ederek bunlara çevresinden örnek verir. 4. Asker uğurlama uygulamalarını araştırarak askerliğin kültür içindeki yerini fark eder. Göbek Bağım Nerede? Öğrencilerden kendi göbek bağlarına hangi amaçla, ne gibi uygulamalar yapıldığını araştırmaları istenir (1. kazanım). Kırklama Doğumu takip eden günlerde yapılan kırklama uygulamasıyla ilgili araştırma yaptırılır (1. kazanım). Herkesin Bir Adı Var Adlarla adların veriliş nedenleri arasında eşleştirme çalışması yaptırılır (2. kazanım). Darısı Damatlığına Öğrencilerin kendi yaşamları ve yakın çevrelerindeki gözlemlerinden hareketle sünnet uygulamaları ile ilgili eşleştirme çalışmasını yapmaları sağlanır (3. kazanım). + En Büyük Asker Bizim Asker Öğrencilerden çevrelerindeki asker uğurlama uygulamalarını araştırmaları ve bunlara örnek vermeleri istenir (4. kazanım). [!] Bu ünitede verilecek beceriler Gözlem, araştırma, eleştirel düşünme, iletişim, derleme, değişim ve sürekliliği algılama [!] Bu ünitede verilecek değerler Farklılıklara saygı duyma, dayanışma, kültürel mirası yaşatmaya duyarlılık [!] Kırklama nın doğumu takip eden ilk kırk gün içinde yeni doğan çocuğun ve annenin sağlığını korumak amacıyla alınmış bir önlem olduğu; ancak bu önlemden çocuğun ve annesinin bu süre içinde hiçbir şekilde dışarı çıkmaması gerektiğinin anlaşılmayacağı belirtilmelidir. [!]Adların verilme nedenlerinin çalışma kâğıdında verilenlerle sınırlı olmadığı, ad vermede başka etkenlerin de bulunduğu, örneğin toplumumuzda yaygın olarak aile büyüklerinin adlarının verildiği de vurgulanmalıdır. Sınıf-Okul İçi Etkinlik Okul Dışı Etkinlik Gezi [!] Uyarı Ders İçi İlişkilendirme Diğer Derslerle İlişkilendirme Ölçme ve Değerlendirme 35

37 İlköğretim Halk Kültürü ( 6. Sınıf ) Dersi Öğretim Programı 5. Evlenme biçimlerini, aşamalarını ve ilgili uygulamaları çevresinden derleyerek tanır. 6. Ölümle ilgili uygulamaları ve bu uygulamalar sırasında ortaya çıkan toplumsal dayanışmayı fark eder. + Onlar Ermiş Muradına Evlenme biçimleri ve uygulamalarıyla ilgili derleme çalışması yaptırılır (5. kazanım). Ölüm Allah ın Emri Orhan Veli nin Kitabe-i Seng-i Mezar adlı şiirinde söz edilen ölümle ilgili uygulamalar üzerinde durulur (6. kazanım). [!]Adların verilme nedenlerinin anlaşılmasından sonra öğretmen tarafından hiç kimsenin adı ve soyadı ile alay edilmemesi gerektiği vurgulanmalıdır. [!] Günümüzde asker uğurlamaları sırasında rastlanan taşkınlıkların yol açtığı olumsuzluklara önemle değinilmelidir. [!] 6. kazanım sırasında ölenin gömülmesi, ölü evine yemek getirilmesi ve başsağlığı uygulamalarında ayrıntıya girilmemeli, öğrenci pedagojisi göz ardı edilmemelidir. Sosyal bilgiler, din kültürü ve ahlâk bilgisi Bu ünitede gözlem ve öz değerlendirme formları kullanılarak değerlendirme yapılabilir. Sınıf-Okul İçi Etkinlik Okul Dışı Etkinlik Gezi [!] Uyarı Ders İçi İlişkilendirme Diğer Derslerle İlişkilendirme Ölçme ve Değerlendirme 36

38 İlköğretim Halk Kültürü ( 6. Sınıf ) Dersi Öğretim Programı ÖĞRENME ALANI: HALK SANATLARI 6. SINIF ÜNİTE III KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR Bu ünitenin sonunda öğrenciler; + Giysilerin Değişimi Öğrencilerin geçmişte ve günümüzdeki giysi, süs ve takıları karşılaştırmaları, bunlardaki değişimi sorgulamaları sağlanır (1. kazanım). GİYİM KUŞAM VE SÜSLENME 1. Halkın giyim kuşamını belirleyen etmenleri araştırarak geçmişten günümüze giyim kuşam ve süslenmedeki değişimi sorgular. 2.Halkın giyim kuşamında kullanılan süs ögelerinin, motiflerin ve renklerin anlamlarını araştırır. 3. Çevresinin günlük giyim kuşamı ile törensel giyim kuşamını karşılaştırır. + Renklerin Dili Öğrencilere giyim kuşam ve süslenmede kullanılan renklerin anlamı ile ilgili araştırma yaptırılır, araştırma sonuçları sınıfla paylaşılarak pano oluşturulur (2. kazanım). Farklı Olanı Bul Öğrencilerin çevresinin günlük ve törensel giyim kuşam örneklerini sınıfa getirmeleri, bunları geleneksel giyim kuşam örnekleri ile karşılaştırmaları sağlanır (3. kazanım). [!] Bu ünitede verilecek beceriler Araştırma, gözlem, Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma, değişim ve sürekliliği algılama [!] Bu ünitede verilecek değerler Estetik, farklılıklara saygı duyma, kültürel mirası yaşatmaya duyarlılık Bu ünitede gözlem, öz değerlendirme ve grup değerlendirme formları kullanılabilir. Sınıf-Okul İçi Etkinlik Okul Dışı Etkinlik Gezi [!] Uyarı Ders İçi İlişkilendirme Diğer Derslerle İlişkilendirme Ölçme ve Değerlendirme 37

39 İlköğretim Halk Kültürü ( 6. Sınıf ) Dersi Öğretim Programı ÖĞRENME ALANI: SÖZLÜ ANLATIMLAR 6. SINIF ÜNİTE IV KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR Bu ünitenin sonunda öğrenciler; Bir Bilmecem Var [!] Bu ünitede verilecek beceriler Öğrenciler tarafından bilmece ve Araştırma, derleme, eleştirel düşünme, iletişim, 1. Çevresindeki bilmece ve tekerlemeleri derleyerek tekerlemeler derlenerek sınıfta bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanma, Türkçeyi bunlarla ilgili yarışma düzenlenir doğru, güzel ve etkili kullanma, sosyal ve kültürel bunların kültür içindeki yerini fark eder. (1. kazanım). katılım BİLMECE, TEKERLEME, MASAL 2.Derlediği/dinlediği/öğrendiği bir masalı anlatarak masal anlatma geleneğini tanır. 3. İletişim araçlarının masal anlatma geleneği üzerindeki etkisini tartışır. Bana Bir Masal Anlat Öğrencilerden masal anlatma geleneğini araştırmaları, dinledikleri masallar ve bu masalların anlatıcıları ile ilgili değerlendirme yapmaları sağlanır (2. kazanım). Haydi Tartışalım İletişim araçlarının masal anlatma geleneği üzerindeki etkileri düzenlenen bir münazarada tartışılır (3. kazanım). [!] Bu ünitede verilecek değerler Hoşgörü, sorumluluk, kültürel mirası yaşatmaya duyarlılık 6. ünitenin 1 ve 2. kazanımları [!] Bilmece, tekerleme ve masal örneklerinin eğitsel değer taşımasına; kişileri, kurumları yıpratıcı nitelikte olmamasına dikkat edilmelidir. Türkçe [!] Öğretmen münazara kurallarını hatırlatmalıdır. Bu ünitede gözlem, öz değerlendirme, grup değerlendirme formları kullanılarak değerlendirme yapılabilir. Sınıf-Okul İçi Etkinlik Okul Dışı Etkinlik Gezi [!] Uyarı Ders İçi İlişkilendirme Diğer Derslerle İlişkilendirme Ölçme ve Değerlendirme 38

40 İlköğretim Halk Kültürü ( 6. Sınıf ) Dersi Öğretim Programı ÖĞRENME ALANI: HALK BİLGİSİ 6. SINIF ÜNİTE V KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR Bu ünitenin sonunda öğrenciler; Zengin Mutfağım Türk mutfağının yaygın örnekleri resimlerle verilir. Öğrencilerden verilen yiyecekleri tanımaları ve yiyeceklerle ilgili bilmeceleri yanıtlamaları istenir (1. kazanım). HALK MUTFAĞI 1.Dünyanın sayılı mutfaklarından biri olarak değerlendirilen Türk mutfağından yaygın örnekleri tanır. 2.Yaşadığı çevrenin mutfağından seçkin örnekleri tanıtır. 3. Ailesinde ve çevresinde yiyeceklerin elde edilmesi, hazırlanması ve saklanması ile ilgili uygulamaları fark eder. 4.Sofra adabı ve yemek yeme alışkanlıklarının dünü ve bugününü tartışır. 5.Özel gün yemeklerini ve ikram geleneğini tanır. Bir Kaşıkta Kırk Tane Yöresel bir yiyecek tanıtılır. Öğrenciler gruplara ayrılır. Grupların, yaşadıkları çevrenin mutfağının seçkin örnekleriyle ilgili derleme yapmaları, yemek kitapçığı/afiş/broşür ve pano hazırlamaları sağlanır (2. kazanım). Annemin Hazırlıkları Öğrencilerden çevrelerindeki yiyeceklerin elde edilmesi, hazırlanması ve saklanması ile ilgili yaptıkları araştırma sonuçlarını sınıfa aktarmaları istenir (3. kazanım). Sofradaki Değişim Sofra adabı ve yeme alışkanlıklarının dünü ve bugününü anlatan metinlerle ilgili sorular yanıtlanır ve sofradaki değişim tartışılır (4. kazanım). Tatlı Yiyelim, Tatlı Konuşalım Öğrencilerin özel gün yemekleri ve ikram geleneği ile ilgili araştırmaları sınıfa sunulur (5.kazanım). [!]Bu ünitede verilecek beceriler Gözlem, araştırma, bilgi teknolojilerini kullanma, girişimcilik, Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma, değişim ve sürekliliği algılama [!]Yaşanılan çevrenin, yemek kültürünü belirleyen etmenlerden biri olduğu ve yiyeceklerin aynı bölgede bile varyantlarının (farklı türlerinin) olduğu öğretmen tarafından vurgulanmalıdır. [!] Bu ünitede verilecek değerler Farklılıklara saygı duyma, kültürel mirası yaşatmaya duyarlılık 7.ünitenin 2. kazanımı [!]Öğretmen diş kirası hakkında öğrencilere bilgi verir. Bu ünitede gözlem, öz değerlendirme, grup değerlendirme formları kullanılarak değerlendirme yapılabilir. Sınıf-Okul İçi Etkinlik Okul Dışı Etkinlik Gezi [!] Uyarı Ders İçi İlişkilendirme Diğer Derslerle İlişkilendirme Ölçme ve Değerlendirme 39

41 İlköğretim Halk Kültürü ( 6. Sınıf ) Dersi Öğretim Programı ÖĞRENME ALANI: MÜZİK, OYUN, EĞLENCE 6. SINIF ÜNİTE VI KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR ÇOCUK OYUN VE OYUNCAKLARI Bu ünitenin sonunda öğrenciler; 1. Oyunun işlevlerini ve kendi yaşamındaki yerini fark eder. 2. Geleneksel çocuk oyun ve oyuncaklarını kendi oyun ve oyuncakları ile karşılaştırır. Haydi Oynayalım Bilinen dakikalık bir çocuk oyunu oynanarak oyunun işlevleri fark ettirilir (1. kazanım). Onlar Neler Oynamış, Ben Ne Oynuyorum? Öğrencilerden büyüklerinin oyun ve oyuncaklarını araştırmaları, bunları kendi oyun ve oyuncaklarıyla karşılaştırmaları istenir (2. kazanım). 3. Oyun alanları ile çağdaş kent ilişkisini sorgular. Oyun Bahçem Öğrencilerin çevrelerindeki oyun alanlarını ve özelliklerini araştırmaları, sınıfla paylaşmaları sağlanır (3. kazanım.). [!]Bu ünitede verilecek beceriler Araştırma, eleştirel düşünme, iletişim, bilgi teknolojilerini kullanma, Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma, sosyal ve kültürel katılım [!] Bu ünitede verilecek değerler Sorumluluk, kültürel mirası yaşatmaya duyarlılık Öğrenciler, oyuncak müzelerinin olduğu yerlerde bu müzelere götürülebilir. Bu ünitede gözlem, öz değerlendirme, grup değerlendirme formları kullanılarak değerlendirme yapılabilir. Sınıf-Okul İçi Etkinlik Okul Dışı Etkinlik Gezi [!] Uyarı Ders İçi İlişkilendirme Diğer Derslerle İlişkilendirme Ölçme ve Değerlendirme 40

42 İlköğretim Halk Kültürü ( 6. Sınıf ) Dersi Öğretim Programı ÖĞRENME ALANI: KÜRESELLEŞME VE HALK KÜLTÜRÜ 6.SINIF ÜNİTE VII KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR KÜLTÜREL MİRASI KORUMA BİLİNCİ Bu ünitenin sonunda öğrenciler; 1.Somut Olmayan Kültürel Miras Sözleşmesi ni tanır. 2.Yerel, kültürel zenginliklerin küreselleşme sürecindeki yerini fark eder. 3.Kültürel mirası benimseme ve koruma konusunda duyarlı olur. Somut Olmayan Kültürel Miras Öğrencilerin, Somut Olmayan Kültürel Miras Sözleşmesi ile halk biliminin inceleme alanına giren ürünlerini tanımaları sağlanır (1. kazanım). Etkiliyoruz, Etkileniyoruz Gazete haberlerinden hareketle öğrencilerden de bu konuda araştırma yapmaları ve araştırma sonuçlarıyla ilgili bir pano hazırlamaları istenir (2. kazanım). Sorumluyum Sözleşmesi Kültürel miras örnekleri gösterilerek öğrencilerin kültürel miras ürünlerini korumalarına yönelik sözleşme imzalamaları sağlanır (3. kazanım). [!]Bu ünitede verilecek beceriler Araştırma, gözlem, iletişim, bilgi teknolojilerini kullanma, girişimcilik, değişim ve sürekliliği algılama, Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma [!] Bu ünitede verilecek değerler Sorumluluk, kültürel mirası yaşatmaya duyarlılık 5. ünitenin 1, 2 ve 5. kazanımları [!] Koruma sözcüğünden olumlu ya da olumsuz her kültür ögesinin kaçınılmaz bir biçimde muhafazası anlaşılmamalıdır. Söz konusu koruma ile toplumun ve çağdaş yaşamın onay ve kabulüne uygun olan kültür ögelerinin sürdürülmesine izin verilmesi kastedilmektedir. Bu ünitede gözlem, öz değerlendirme, grup değerlendirme formları kullanılarak değerlendirme yapılabilir. Sınıf-Okul İçi Etkinlik Okul Dışı Etkinlik Gezi [!] Uyarı Ders İçi İlişkilendirme Diğer Derslerle İlişkilendirme Ölçme ve Değerlendirme 41

43 7. SINIF ÜNİTE VE KAZANIMLAR 42

44 İLKÖĞRETİM HALK KÜLTÜRÜ (7. SINIF) DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ÖĞRENME ALANLARI, ÜNİTELERİ VE SÜRELERİ ÖĞRENME ALANI Halk Bilimi ÜNİTELER Halk Kültürünün Kaynakları KAZANIM SAYILARI ORANI (%) SÜRE DERS SAATİ Toplumsal Uygulamalar Bayramlar, Kutlamalar Halk Sanatları Geleneksel El Sanatları Sözlü Anlatımlar Halk Şiiri (Türkü, Mâni, Ninni) Fıkra Halk Bilgisi Halk Hekimliği Müzik, Oyun, Eğlence Küreselleşme ve Halk Kültürü Halk Müziği Halk Oyunları Kültür Turizmi Toplam

45 İlköğretim Halk Kültürü (7. Sınıf) Dersi Öğretim Programı ÖĞRENME ALANI: HALK BİLİMİ 7. SINIF ÜNİTE ÖĞRENCİ KAZANIMLARI ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR HALK KÜLTÜRÜNÜN KAYNAKLARI Bu ünitenin sonunda öğrenciler; 1.Halk biliminin kaynaklarının sözlü, yazılı ve görsel alanlarda olduğunu fark eder. 2.Halk kültürünün geçmişteki durumunun öğrenilmesinde ve geleceğe aktarılmasında yazılı kaynakların yerini ve önemini fark eder. 3.Halk kültürünü aktarmada sözlü kaynakların rolünü fark eder. 4.Görsel kaynakların halk kültürü açısından önemini kavrar. Öğrencilerin verilen metinden hareketle halk biliminin kaynaklarını fark etmeleri sağlanarak halk kültürü ürünlerinden (bilmece, tekerleme, masal, çocuk oyunları vb.) örnekler anlatmaları/göstermeleri istenir (1. kazanım). Kaşgarlı Mahmut un Divanü Lügat it Türk adlı eserinden hareketle yazılı kaynakların halk kültürünün aktarılmasındaki yeri ile ilgili çalışma yapılır (2. kazanım). + Öğrencilerin doğum, evlenme, ölüm, bilmece, tekerleme, masal, halk mutfağı, giyim kuşam, çocuk oyunları, bayram ve kutlamalar vb. konularla ilgili uygulamaları, aile ve çevresindeki kaynak kişilerden araştırarak sözlü kaynakların rolü üzerinde durulur (3. kazanım). + Halk kültürü ögelerini içeren bir belgesel film, sinema filmi, çizgi film, CD, fotoğraf vb. sınıfa getirilerek görsel kaynakların halk kültürü açısından önemi incelenir (4. kazanım). [!] Bu ünitede verilecek beceriler Araştırma, derleme, bilgi teknolojilerini kullanma, değişim ve sürekliliği algılama, iletişim, Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma [!] Bu ünitede verilecek değerler Kültürel mirası yaşatmaya duyarlılık, farklılıklara saygı duyma, hoşgörü 6. sınıf 1. ünite Bu ünitede sözlü sunum ile gözlem ve öz değerlendirme formları kullanılarak değerlendirme yapılabilir. 44

46 İlköğretim Halk Kültürü (7. Sınıf) Dersi Öğretim Programı ÖĞRENME ALANI: TOPLUMSAL UYGULAMALAR 7. SINIF ÜNİTE ÖĞRENCİ KAZANIMLARI ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR BAYRAMLAR, KUTLAMALAR Bu ünitenin sonunda öğrenciler; 1.Bayramların, kutlamaların sosyal ve kültürel işlevlerini tartışır ve yorumlar. 2.Bayram çeşitlerini tanır. 3. Bayram ve kutlamalardaki uygulamalara çevresinden örnekler vererek bunları karşılaştırır. 4. Bayram ve kutlamaların halk kültürünün aktarılmasındaki önemini fark eder. Bayram ve kutlamalardaki uygulamalara örnekler verilerek öğrencilerin bayram ve kutlamaların sosyal ve kültürel işlevleri ile halk kültürünün aktarılmasındaki önemi üzerinde çalışma yapılır (1. kazanım). Bayramlara yönelik verilen resimlerle öğrencilere bayram çeşitleri tanıtılır (2. kazanım). Bayram ve kutlamalarla ilgili verilen metin sınıfta canlandırılır (3 ve 4. kazanım). [!] Bu ünitede verilecek beceriler Araştırma, gözlem, iletişim, sosyal ve kültürel katılım, değişim ve sürekliliği algılama, bilgi teknolojilerini kullanma [!] Bu ünitede verilecek değerler Hoşgörü, farklılıklara saygı duyma, misafirperverlik, kültürel mirası yaşatmaya duyarlılık, dayanışma, yardımseverlik Sosyal bilgiler Bu ünitede gözlem ve öz değerlendirme formları kullanılarak değerlendirme yapılabilir. 45

47 İlköğretim Halk Kültürü (7. Sınıf) Dersi Öğretim Programı ÖĞRENME ALANI: HALK SANATLARI 7.SINIF ÜNİTE ÖĞRENCİ KAZANIMLARI ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR GELENEKSEL EL SANATLARI Bu ünitenin sonunda öğrenciler; 1.El sanatlarının halkın ihtiyaçlarından doğduğunu, halkın zevk ve yaratıcılığını yansıttığını fark eder. 2. El sanatları ile ilgili geleneksel meslekleri tanır. 3.El sanatlarının usta-çırak ilişkisi içinde üretildiğini fark eder. Şiir, efsane ve motif örnekleri aracılığıyla el sanatlarının halkın ihtiyaçlarından doğduğu, halkın zevk ve yaratıcılığını yansıttığı fark ettirilir (1. kazanım). El sanatlarına ilişkin verilen resimlerle geleneksel meslekler tanıtılır (2. kazanım). El sanatı ustalarının yaşam öykülerinden hareketle öğrencilerin el sanatlarının usta-çırak ilişkisi içinde üretildiğini fark etmeleri sağlanır (3. kazanım). [!] Bu ünitede verilecek beceriler Araştırma, derleme, eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme, iletişim, bilgi teknolojilerini kullanma [!] Bu ünitede verilecek değerler Estetik, kültürel mirası yaşatmaya duyarlılık, sorumluluk Teknoloji ve tasarım, Türkçe Varsa çevredeki bir geleneksel meslek atölyesine gezi düzenlenebilir. 4. Çevresinde yaşayan el sanatlarını araştırır. Öğrencilerden verilen derleme kâğıdı aracılığıyla çevresinin yaşayan el sanatlarını araştırmaları istenir (4. kazanım). 46

48 İlköğretim Halk Kültürü (7. Sınıf) Dersi Öğretim Programı 5.El sanatı ürünleri ile fabrikasyon ürünler arasındaki farkı tartışır. 6. Günümüzde el sanatlarına yeniden duyulan ilginin nedenlerini sorgular. Öğrenciler gruplara ayrılır, el sanatı ürünleri ile fabrikasyon ürünler arasındaki fark gruplarca tartışılır (5 ve 6. kazanım). [!] Günümüzde el sanatlarına duyulan ilginin nedenleri öğretmen tarafından vurgulanır. El sanatı ürünleri ile fabrikasyon ürünlerin sergilendiği fuar/alışveriş merkezine bir gezi düzenlenebilir. Bu ünitede gözlem, öz değerlendirme ve grup değerlendirme formları kullanılarak değerlendirme yapılabilir. 47

49 İlköğretim Halk Kültürü (7. Sınıf) Dersi Öğretim Programı ÖĞRENME ALANI: SÖZLÜ ANLATIMLAR 7. SINIF ÜNİTE ÖĞRENCİ KAZANIMLARI ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR HALK ŞİİRİ (TÜRKÜ, MÂNİ, NİNNİ) Bu ünitenin sonunda öğrenciler; 1. Halk şiirinin halk kültürü ve halk yaşamının bir yansıması olduğunu fark eder. 2. Halk şiirinin kültürel etkileşim ve iletişimdeki rolünü fark eder. + Mâni, türkü örneklerinden hareketle halk şiirinin halk kültürü ve halk yaşamının bir yansıması olduğu konusunda çalışma yapılır (1 ve 2. kazanım). Mâni, türkü vb. örneklerin anlattıklarına yönelik çalışma kâğıdı doldurtulur (2. kazanım). 3. Halk şiiri ürünlerinin yaratıcılarını tanır. + Öğrenciler gruplara ayrılır, yapılan araştırmalar sonucunda halk şiirinin yaratıcıları sınıfa tanıtılır (3. kazanım). 4. Halk şiirinin günümüzdeki üretim biçimlerini araştırarak bunlara örnekler verir. Halk şiirinin günümüzde üretilen örnekleri ile ilgili çalışma yapılır (4. kazanım). [!] Bu ünitede verilecek beceriler Araştırma, yaratıcı düşünme, problem çözme, girişimcilik, iletişim, gözlem, değişim ve sürekliliği algılama, derleme, Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma [!] Bu ünitede verilecek değerler Estetik, hoşgörü, farklılıklara saygı duyma Türkçe Bu ünitede gözlem, öz değerlendirme ve grup değerlendirme formları kullanılarak değerlendirme yapılabilir. 48

50 İlköğretim Halk Kültürü (7. Sınıf) Dersi Öğretim Programı ÖĞRENME ALANI: SÖZLÜ ANLATIMLAR 7. SINIF ÜNİTE ÖĞRENCİ KAZANIMLARI ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR Bu ünitenin sonunda öğrenciler; 1. Genel ve bölgesel nitelikli fıkraları yorumlar. 2. Kültürel iletişim ögesi olan fıkranın eğitici, öğretici ve eğlendirici özelliklerini fark eder. Fıkra örneklerinden hareketle kültürel bir iletişim aracı olan fıkranın eğitici ve öğretici yönleri ile ilgili sınıf içi çalışma yapılır (1, 2 ve 3. kazanım). [!] Bu ünitede verilecek beceriler Araştırma, gözlem, iletişim, girişimcilik, değişim ve sürekliliği algılama, Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma FIKRA 3. Fıkra tiplerinin sadece geçmişte değil günümüzde de oluştuğunu fark eder. [!] Bu ünitede verilecek değerler Estetik, farklılıklara saygı duyma, hoşgörü Türkçe Bu ünitede sözlü sunum ile gözlem ve öz değerlendirme formları kullanılarak değerlendirme yapılabilir. 49

51 İlköğretim Halk Kültürü (7. Sınıf) Dersi Öğretim Programı ÖĞRENME ALANI: HALK BİLGİSİ 7. SINIF ÜNİTE ÖĞRENCİ KAZANIMLARI ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR HALK HEKİMLİĞİ Bu ünitenin sonunda öğrenciler; 1.Halk hekimliğinin oluşum nedenlerini araştırır. 2. Günümüzdeki halk hekimliği uygulamalarını araştırarak bu uygulamaları sorgular. Halk hekimliği uygulamaları ile ilgili örneklerden hareketle öğrencilerin halk hekimliğinin oluşma nedenlerini önce tahmin etmeleri sonra da araştırmalarına göre bu nedenleri sınıfla paylaşmaları sağlanır (1. kazanım). + Halk hekimliği uygulamalarına ilişkin örneklerden hareketle öğrencilerin halk hekimliğinin günümüzdeki bazı uygulamaları sorgulatılır (2. kazanım). [!] Bu ünitede verilecek beceriler Araştırma, gözlem, eleştirel düşünme, iletişim, problem çözme, sosyal ve kültürel katılım [!] Bu ünitede verilecek değerler Sorumluluk, yardımseverlik, dayanışma Bu ünitede gözlem ve öz değerlendirme formları kullanılarak değerlendirme yapılabilir. 50

52 İlköğretim Halk Kültürü (7. Sınıf) Dersi Öğretim Programı ÖĞRENME ALANI: MÜZİK-OYUN-EĞLENCE 7.SINIF ÜNİTE ÖĞRENCİ KAZANIMLARI ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR Bu ünitenin sonunda öğrenciler; 1. Halk müziğinin kültürel etkileşim ve iletişimdeki yerini kavrar. Yörelere göre çeşitlilik gösteren halk müziği örneklerinden hareketle halk müziğinin kültürel etkileşim ve iletişimdeki yeri üzerinde durulur (1 ve 2. kazanım). [!] Bu ünitede verilecek beceriler Araştırma, gözlem, iletişim, yaratıcı düşünme, değişim ve sürekliliği algılama HALK MÜZİĞİ 2. Halk müziğinin yörelere göre çeşitlilik gösterdiğini fark eder. 3. Türk halk müziği alanındaki ürünleri, bunların icracı ve yaratıcılarını tanır. 4. Halk çalgılarını tanır. Halk müziği ürünleri ve fotoğraflar aracılığıyla bu alandaki ürünlerin icracı ve yaratıcıları tanıtılır (3. kazanım). Sesleri dinletilen, fotoğrafları gösterilen halk çalgılarını tanıma ile ilgili çalışma yapılır (4. kazanım). [!] Bu ünitede verilecek değerler Estetik, farklılıklara saygı duyma, kültürel mirası yaşatmaya duyarlılık, hoşgörü Müzik [!] Öğretmen folklor teriminin, halk müziği veya halk oyunları biçiminde yanlış kullanımına vurgu yapar. Bu ünitede öz değerlendirme formu kullanılarak değerlendirme yapılabilir. 51

53 İlköğretim Halk Kültürü (7. Sınıf) Dersi Öğretim Programı ÖĞRENME ALANI: MÜZİK-OYUN-EĞLENCE 7. SINIF ÜNİTE ÖĞRENCİ KAZANIMLARI ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR HALK OYUNLARI Bu ünitenin sonunda öğrenciler; 1. Halk oyunlarının halk yaşamındaki yerini ve rolünü fark eder. 2. Halk oyunlarının içinde oluştuğu coğrafya, iklim, sosyo kültürel ve ekonomik yaşam ile ilişkisini algılar. 3. Çevresinde oynanan halk oyunlarını araştırır. 4. Yöresel halk oyunlarındaki çalgıları tanır. İzletilen halk oyunlarından hareketle öğrencilerin halk oyunlarının oluştuğu coğrafya, iklim vb. ile ilişkisini fark etmeleri sağlanır (1, 2 ve 3. kazanım). Öğrencilerin yaptıkları araştırmaya dayanarak halk oyunlarında kullanılan çalgıların genellikle hangi yörelerde kullanılabileceğini tahmin etmeleri ve bununla ilgili bir eşleştirme çalışması yapmaları istenir (4. kazanım). [!] Bu ünitede verilecek beceriler Araştırma, gözlem, bilgi teknolojilerini kullanma, eleştirel düşünme, değişim ve sürekliliği algılama [!] Bu ünitede verilecek değerler Estetik, dayanışma, hoşgörü, farklılıklara saygı duyma, kültürel mirası yaşatmaya duyarlılık Müzik 5. Halk oyunlarının sahnelenmesiyle ortaya çıkan yeni yaratma ve uygulamaları fark eder. Yöresel halk oyunlarına ve halk oyunlarının sahnelenmesiyle ortaya çıkan yeni yaratmalara ait fotoğraflar, video çekimleri vb. karşılaştırılır (5. kazanım). Bu ünitede gözlem ve öz değerlendirme formları kullanılarak değerlendirme yapılabilir. 52

54 İlköğretim Halk Kültürü (7. Sınıf) Dersi Öğretim Programı ÖĞRENME ALANI: KÜRESELLEŞME VE HALK KÜLTÜRÜ 7. SINIF ÜNİTE ÖĞRENCİ KAZANIMLARI ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR Bu ünitenin sonunda öğrenciler; KÜLTÜR TURİZMİ 1. Kültür turizminde yararlanılan halk kültürü ürünlerini araştırır. Öğrencilerin araştırdıkları kültür turizminde yararlanılabilecek halk kültürü ürünlerini sınıfla paylaşmaları sağlanır (1. kazanım). [!] Bu ünitede verilecek beceriler Araştırma, gözlem, iletişim, bilgi teknolojilerini kullanma, değişim ve sürekliliği algılama [!] Bu ünitede verilecek değerler Sorumluluk, kültürel mirası yaşatmaya duyarlılık Sosyal bilgiler Bu ünitede gözlem ve öz değerlendirme formları kullanılarak değerlendirme yapılabilir. 53

55 İLKÖĞRETİM HALK KÜLTÜRÜ (7. SINIF) DERSİ ÖĞRETMEN KILAVUZU 7. SINIF ETKİNLİKLERİ 54

56 İlköğretim Halk Kültürü (7. Sınıf) Dersi Öğretim Programı Kılavuzu nun hazırlanmasında; Prof. Dr. Gürbüz ERGİNER, Prof. Dr. M. Öcal OĞUZ, Doç. Dr. M. Muhtar KUTLU, Yard. Doç. Dr. Ali YAKICI, Halk Bilimi Uzmanı Selma UYSAL, Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni Rahime DEMİR, Felsefe Grubu Öğretmeni Şükriye DOMBAYCI, Program Geliştirme Uzmanı Mehmet Akif SÜTCÜ, Ölçme ve Değerlendirme Uzmanı Banu ÖZDEMİR görev almışlardır. UYARI: Bu bölümde yer alan etkinlik örnekleri öğretmenlere öneri niteliğindedir. Dersin öğretmeni verilen etkinlik örneklerini aynen kullanabileceği gibi okunun donanımı, fiziki durumu, öğrencilerin ve çevrenin özelliklerine göre ilgili kazanımı gerçekleştirmek koşuluyla farklı etkinlikler düzenleyip uygulayabilir. 55

57 KÜLTÜRÜMÜN KAYNAKLARI DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : 40 ÖĞRENME ALANI : Halk Bilimi ÜNİTE : Halk Kültürünün Kaynakları TEMEL BECERİLER : Bilgi teknolojilerini kullanma, değişim ve sürekliliği algılama, iletişim, Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma KAZANIM : Halk biliminin kaynaklarının sözlü, yazılı ve görsel alanlarda olduğunu fark eder (1. kazanım). MATERYALLER : Projeksiyon, gazete ve dergiler KAYNAKLAR : Sedat Veyis Örnek, Türk Halk Bilimi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, SÜREÇ ÖĞRETMENE NOT Yazarı, yaratıcısı ve yazılış tarihi bilinmeyen, anonim dediğimiz, yani ortaya çıkışını, yaşamasını, halkın ortaklaşa oluşturduğu bir tür kaynak vardır ki bunlara da sözlü kaynaklar denmektedir. Daha çok halk edebiyatının inceleme ve uğraşı alanına giren efsane, masal, halk hikâyesi, destan, mâni, türkü, ağıt, ninni, bilmece, atasözü, seyirlik oyunları, karagöz, ortaoyunları, meddah eserleri vb. sözlü kaynakları oluştururlar. Bunlar ağızdan ağza, kuşaktan kuşağa sözle aktarıldığı gibi örneğin masal anaları ndan, kaynak kişi lerden, asıllarına uygun olarak anlatan ya da canlandıranlardan, söyleyenlerden, çığıranlardan dinlenerek, derlenerek, saklanarak yazıya, fotoğrafa, filme ve ses bandına geçirilirler. Halk edebiyatı genel adı altında toplanan bu türden halk yaratıları ve ürünleri halk bilimi araştırıcıları için büyük önem taşırlar. Öyle ki, bazen masallardaki ortak bir motiften, bir davranış biçiminden, bir halk türküsündeki yakınma dizesinden, bir tekerleme yumağından ya da bir ağıttan söz konusu ulusa, halka ya da yöre insanına özgü tipik ve asal yaşam biçimleri, ortak değerler, dünyayı ve evreni algılamaya, yorumlamaya ilişkin ipuçları yakalamak mümkün olur. 1 Sözlü ürünlerin yaratıcı ve aktarıcılarının sözlü kaynak olduğu unutulmamalıdır. 1. Öğretmen yukarıdaki metni yansıtarak öğrencilere aşağıdaki soruları yöneltir: a. Halk biliminin kaynakları nelerdir? b. Halk bilimi neden bu kaynaklara başvurmaktadır? 2. Öğretmen ek 1 de verilen kaynakların çeşidini, yanlarındaki boş bırakılan yerlere yazmalarını ister. 3. Öğretmen, öğrencilerden halk kültürü ürünlerine (bilmece, tekerleme, masal, çocuk oyunları vb.) örnekler vermelerini ister. Kendisi de halk kültürü ürünlerinden (doğum, evlenme, bayram ve kutlamalardaki uygulamaların anlatımı vb.) örnekler verir. Öğrencilerin ve kendisinin yaptığı anlatımların halk biliminin sözlü kaynaklarına örnek olduğunu belirtir. 4. Son olarak öğretmen ek 2 deki boş sınıflamayı projeksiyon tepegöz ile yansıtır (Bu amaçla boş büyükçe bir karton da kullanılabilir). Öğrencilerin görüşlerini de alarak halk biliminin yazılı, sözlü ve görsel kaynakları tablo hâlinde verilir. 1 Sedat Veyis Örnek, Türk Halk Bilimi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2000, s.29,

58 Ek Ali Demir in Sofra adlı resmi, Sedat Veyis Örnek, Türk Halk Bilimi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2000, s Orhun Yazıtları 57

59 yapımı Susuz Yaz filminden bir sahne 58

60 Ek 2 HALK BİLİMİNİN KAYNAKLARI Sözlü kaynaklar Yazılı kaynaklar Görsel kaynaklar HALK BİLİMİNİN KAYNAKLARI Sözlü kaynaklar Yazılı kaynaklar Görsel kaynaklar Sözlükler (derleme sözlüğü, ağız derlemeleri) Atasözleri ve deyimler sözlüğü Kitabeler Seyahatnameler Edebiyat yapıtları Süreli yayınlar(dergi, gazete vb.) Masal Mâni Bilmece Tekerleme Ninni Atasözü Türkü Ek 3 Filmler (sinema filmi, belgesel film, çizgi film vb.) Fotoğraf Televizyon Resim/Halk resmi Videolar CD ler

61 SÖZDEN YAZIYA DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : 40 ÖĞRENME ALANI : Halk Bilimi ÜNİTE : Halk Kültürünün Kaynakları TEMEL BECERİLER : Bilgi teknolojilerini kullanma, değişim ve sürekliliği algılama, iletişim, Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma, araştırma KAZANIM : Halk kültürünün geçmişteki durumunun öğrenilmesinde ve geleceğe aktarılmasında yazılı kaynakların yerini ve önemini fark eder (2. kazanım). MATERYALLER : Projeksiyon KAYNAKLAR : Sedat Veyis Örnek, Türk Halk Bilimi, Kültür Bakanlığı Yayın ları, Ankara, Seyit Kemal Karaalioğlu, Resimli Motifli Türk Edebiyatı Tarihi 1 Başlangıçtan Tanzimata, İnkılap ve Aka Basımevi, İstanbul, Adnan Binyazar, Dedem Korkut, Milliyet Yayınları, SÜREÇ ÖĞRETMENE NOT Bir ulusun, bir halkın, bir yörenin ya da bir etnik grubun yaşamıyla ilgili çeşitli yanlarını, âdetlerini, geleneklerini, göreneklerini, inanmalarını, becerilerini vb. yazıya geçirmiş kimselerin yazma ya da basılı yapıtları, yazıya dökülmüş anıları, gezi notları, gözlemleri, izlenimleri yazılı kaynakları oluştururlar. 1 Söz konusu yazılı kaynaklar içinde bir ulusun, halkın kültürel geçmişini, ortak değerlerini, inançlarını aydınlatan; bugün bile işlerliğini, canlılığını, etkinliğini koruyan halk kültürü ve töresi için temel nitelik taşıyan Göktürk Yazıtları, Divanü Lügat it Türk, Kutadgu Bilig, Dede Korkut Hikâyeleri, Evliya Çelebi Seyahatnamesi vb. eserler yer alır. 1. XI. yy. da Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılan Divan-ı Lügat it Türk ile ilgili aşağıdaki metin öğretmen tarafından öğrencilere verilir. Divanü Lügat it Türk, ilk büyük Türk dilcisi sayılan Kaşgarlı Mahmut un yapıtı bir Türkçe sözlük olarak kaleme alınmakla beraber Türk dili ve lehçelerinin yanı sıra Türk kültürünü de içeren bir kaynak kitap niteliğini taşımaktadır. Mahmut, yapıtında dil, coğrafya, tarih, halk edebiyatı vb. konularından başka Türk takvimi, halk hekimliği, günlük yaşamda kullanılan araç gereç, giyim kuşam, ev eşyası, yemek, içmek, din, inanç, âdet, gelenek, halk inanmaları, çocuk oyunları, töreler gibi geniş bir tabloyu içine alan konularda da zengin ve değerli bilgiler vermiştir. Bu niteliği ile sözlüğün Türk halk bilimi bakımından önemi birinci derecededir. 2 1 Sedat Veyis Örnek, Türk Halk Bilimi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2000, s Sedat Veyis Örnek, Türk Halk Bilimi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2000, s

62 2. Divanü Lügat it Türk adlı eserin halk bilimi açısından önemi nedir? sorusu öğrencilere yöneltilerek öğrencilerin görüşleri alınır. 3. Aşağıda verilen Alp Er Tunga Sagusu 3 projeksiyon/tepegöz yardımı ile yansıtılarak okunur. ALP ER TUNGA SAGUSU Alp Er Tunga öldi mü Issız ajun kaldı mı Ödlek öçin aldı mu Emdi yürek yırtılur Begler atın argurup Kadgu anı turgunup Mengzi yüzi sargarup Körküm angar türtülür Yiğit Ertunga öldü mü? Fani dünya kaldı mı? Zaman öcünü aldı mı? Şimdi yürek yırtılır!.. Beyler atlarını sürüyor; Üzüntü onları durduruyor; Benizleri, yüzleri sararıp Onlara safran sürülüyor. Könglüm için örtedi Gönlümün içini yaktı; Yitmiş yaşıg kartardı Yetmiş yaşında ihtiyarlattı; Kiçmiş öd ig irtedi Gönül geçmiş günleri aradı; Tün tün kiçip irtelür O günler gün geçtikçe aranmakta Şiirle ilgili aşağıdaki sorular öğrencilere yöneltilir: a. Şiirde ne anlatılmaktadır? b. Bu eser ne zaman, kim tarafından yazılmıştır? 5. Dede Korkut Hikâyeleri nden alınan aşağıdaki bölüm okunur. Karanlık gözlerimin ışığı oğul Sabah aydınlığında yerimden kalktığım senin için Yağız al atımı yorultmuşum senin için Benim başım kurban olsun canım oğul senin için Sen gideli ağılmağım gökteyken yere indi Gümbür gümbür davullar dövülmedi Ağır, ulu divanım toplanmadı Seni bilen bey oğulları ak çıkardı, kara giydi Kaza benzer kızım, gelinim ak çıkardı, kara giydi Kocamış anan kan yaş döktü Ak sakallı baban dertli oldu 5 a. Dede Korkut Hikâyeleri nden alınan bu bölümde ne anlatılmaktadır? b. Burada anlatılanları halk kültürü açısından değerlendiriniz. 3 sagu: İslâmiyet öncesinde sevilen, sayılan bir kimsenin ölümünden sonra düzenlenen törenlerde okunan ağıtlar. 4 Seyit Kemal Karaalioğlu, Resimli Motifli Türk Edebiyatı Tarihi 1 Başlangıçtan Tanzimata, İnkılap ve Aka Basımevi, İstanbul, 1980, s Adnan Binyazar, Dedem Korkut, Milliyet Yayınları, 1973, s

63 6. Öğretmen, öğrencilere Yukarıda verilen ürünler daha önce halk arasında sözlü olarak yaşamaktaydı. Halk arasında sözlü olarak yaşayan bu ürünler, yazılı hâle getirilmeseydi günümüze ulaşabilir miydi? sorusunu yönelterek öğrencilerin görüşlerini alır. 7. Her türden yazılı kaynağın halk kültürü açısından önemi öğrenciler arasında tartışılır. 8. Öğretmen tarafından yazılı kaynakların halk kültürünün geçmişteki durumunun öğrenilmesinde ve geleceğe aktarılmasındaki yeri ve önemi vurgulanır. 62

64 DİLDEN DİLE DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : 40 ÖĞRENME ALANI : Halk Bilimi ÜNİTE : Halk Kültürünün Kaynakları TEMEL BECERİLER : Araştırma, derleme, iletişim, bilgi teknolojilerini kullanma, değişim ve sürekliliği algılama, girişimcilik KAZANIM : Halk kültürünü aktarmada sözlü kaynakların rolünü fark eder (3.kazanım). MATERYALLER : Derleme fişi KAYNAKLAR : Sözlü ürünler, bu ürünlerin anlatıcıları, aktarıcıları Ali Yakıcı, Halk Şiirinde Türkü, Akçağ Yayınları, Ankara, M.Öcal Oğuz ve diğerleri (yay. hzl.), Türkiye de 2004 Yılında Yaşayan Geleneksel Meslekler, Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, Ankara, M. Öcal Oğuz, P. Ersoy (yay. hzl.), Türkiye'de 2004 Yılında Yaşayan Geleneksel Çocuk Oyunları, Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, Ankara, SÜREÇ ÖN HAZIRLIK Öğretmen, bir hafta önceden doğum, evlenme, ölüm 1, tekerleme, masal, halk mutfağı, giyim kuşam, çocuk oyunları, bayram ve kutlamalar vb. konularla ilgili uygulama ve örnekleri çevresindeki kaynak kişilerden (anne, baba, dede, nine, komşular vb.) araştırarak derlemelerini ister. Bu amaçla hazırlanan derleme fişi öğrencilere dağıtılır. Bu çalışma, öğrenciler gruplara ayrılarak da yapılabilir. 1. Çalışma kâğıdı öğrencilere dağıtılır, öğrencilerin ilgili yerleri doldurmaları ve soruları yanıtlamaları istenir. 2. Gönüllü öğrencilerin/grupların araştırmalarını sınıfa sunmaları istenir. 3. Sözlü kaynakların anlattıklarını bildiklerini/duyduklarını/gördüklerini paylaşmalarının önemi ve aktarma biçimi üzerinde durulur. 4. Sözlü ürünlerin ve bu ürünlerin anlatıcılarının sözlü kaynakları oluşturduğu öğretmen tarafından vurgulanır. 1 Ölümle ilgili uygulamalar öğretmen tarafından öğrenci psikolojisini olumsuz etkilemeyecek şekilde sınırlandırılmalıdır. 63

65 ÇALIŞMA KÂĞIDI 1.Aşağıda verilen örnekler halk kültürünün hangi alanıyla ilgilidir? Yazınız. Gelin gelir evimize Şenlik olur köyümüze Hoş geldin hey allı gelin Safa geldin pullu gelin 2 YEDİ KULE (HATAY) grup liderleri kendi oyuncularını belirlemek için yazı tura atarlar ve kazanan kişi ilk oyuncuyu seçme hakkını elde eder. Ardından yedi adet yassı taş dikilir. Eleman seçmede birinci olan grup, taşların karşısına arka arkaya dizilerek geçer ve taşlara belli bir mesafe uzaklıkta durur. Diğer grup da taşların arkasında bekler. Atıcı olan grubun elemanları başta lider olmak üzere toplarıyla birer el atış yapmaya başlarlar. Yapılan atışlar sonucunda eğer taşlar yıkılırsa atıcı grup kaçmaya başlar. Ebe olan diğer grup ise topla, onların arkasından koşarak onları vurmaya çalışır. Ebe olan grup, birisinin arkasından koşarken kaçan grubun diğer elemanları, yıkılan taşları üst üste koyup eski hâline getirmeye çalışırlar. Eğer taşları dizebilirlerse galip olurlar ve atıcılık yeniden onlara geçer. Eğer vurulurlarsa diğer grup onların yerini alır ve onlar yeni ebe olur. 3 İlhami Zeyrek in anlatımıyla şu şekilde yapılır: Çorum Fabrikasından levha hâlinde gelen bakırlar, yapılacak ürünün ölçülerine göre kesilir. Kesilen bakırlar, örs denen demirde dövülerek işlenir. İşlenen bakırlar sertleştiği için bunların yumuşaması, yerine gelmesi, kıvamını bulması için ateş tavlanır. Tavlama işleminin yapıldığı makineye körük denir. Ateşten alındıktan sonra yumuşaması için bakır bir süre (5-10 saniye) suda bekletilir. Böylece zamandan tasarruf edilmiş olunur. Soğuyan bakır tekrar dövülüp körük adı verilen ocakta tavlanır. Bu işlem, ürün kıvama gelinceye kadar devam eder. Ürünün daha parlak görünmesi ve daha uzun ömürlü olması için ölçü oturunca ürüne nikelaj boya atılır. Tüm bu işlemler tamamlanınca vitrine konulan ürünler müşterilerin beğenisine sunulur. İlhami Usta, bakırcılık sanatının geçmiş zamanlardaki icrasıyla günümüzdeki icrası arasında pek fark olmadığını, gelişen teknolojinin el sanatından bir şey götürmediğini, kullanılan aletlerin de makineyle çalışan körük dışında hâlen elle işlendiğini, sanatın püf noktasının burada olduğunu söylemektedir El sanatı ustasının anlattıkları, türkü, çocuk oyunları vb. sözlü ürünler günümüze nasıl ulaşmıştır? 2 Ali Yakıcı, Halk Şiirinde Türkü, Akçağ Yayınları, Ankara, 2007, s M. Öcal Oğuz, P. Ersoy (yay. hzl.), Türkiye'de 2004 Yılında Yaşayan Geleneksel Çocuk Oyunları, Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, Ankara, 2005, s M. Öcal Oğuz ve diğerleri (yay. hzl.), Türkiye de 2004 Yılında Yaşayan Geleneksel Meslekler, Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, Ankara, 2005, s

66 DERLEME FİŞİ Araştırılan konu : Derleyen : Derleme tarihi : Derleme yeri : Kaynak kişinin : a. Adı, soyadı : b. Yaşı : c. Cinsiyeti : ç. Medeni durumu : d. Mesleği : Anlatım mekânı : Kaynak kişinin anlattıklarını kimden duyduğu, kimden gördüğü, nasıl öğrendiği Derlenen ürün / uygulama... 65

67 GÖRDÜM, ÖĞRENDİM DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : 40 ÖĞRENME ALANI : Halk Bilimi ÜNİTE : Halk Kültürünün Kaynakları TEMEL BECERİLER : Araştırma, bilgi teknolojilerini kullanma, değişim ve sürekliliği algılama, iletişim, Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma KAZANIM : Görsel kaynakların halk kültürü açısından önemini kavrar (4. kazanım). MATERYALLER : Videobant, CD, DVD, gazete, dergi, fotoğraf KAYNAKLAR : Sedat Veyis Örnek, Türk Halk Bilimi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, SÜREÇ ÖĞRETMENE NOT Görsek kaynaklar; kültürün görünebilir ürün ve sembollerini, maddi kültür ürünleri dâhil her türden görsel sistemlerin tümünü kapsar. Film, fotoğraf gibi üretilmiş kaynaklar, objeler, nesneler bu alana girer. Fotoğraf, resim, çizim, film, videobant, CD, DVD, gazete, dergi, harita, plan, şekil görsel materyallerdir. ÖN HAZIRLIK Öğretmen bir hafta önceden öğrencilerin görsel kaynaklara örnekler (fotoğraf, CD vb.) getirmelerini ister. Öğrencilerden halk kültürü ögelerini içeren bir belgesel filmi, sinema filmini, çizgi filmi, programı vb. izleyerek gelmelerini de isteyebilir. 1. Ekteki fotoğraflar yansıtılır. 2. Getirilen görsel kaynaklardan 1 öğretmenin belirlediği ve halk kültürü ögelerini (düğün, kına gecesi, sünnet, festivaller, giyim kuşam, çocuk oyunları vb.) yansıtan birkaç sahne sınıfla izlenir. 3. Bu örnekler halk kültürü açısından değerlendirilir. 4. Görsel kaynakların halk kültürü açısından önemi sınıfça tartışılır. 1 Öğrencilerin getirdikleri görsel kaynaklar, öğretmen tarafından eğitsel değer taşıması, konuya uygunluğu ve öğrenci pedagojisi/psikolojisi açısından önceden kontrol edilmelidir. 66

68 Ek 1 Fotoğraf 1: Tokat Yazmacılar Hanı 2 Fotoğraf 2: Kastamonu-Kadın Başlığı 3 T. Zaim in beşik önündeki Avşar kadını 4 2 M. Muhtar Kutlu arşivinden alınmıştır. 3 M. Muhtar Kutlu arşivinden alınmıştır. 4 Sedat Veyis Örnek, Türk Halk Bilimi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2000, s. 54,

69 N.Günal ın Toprak İnsanları işten dönerken 5 F. Başaran ın Sünnet adlı tablosu 6 İstanbul gravürü, Tophane 5 Sedat Veyis Örnek, Türk Halk Bilimi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2000, s. 54, Sedat Veyis Örnek, Türk Halk Bilimi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2000, s. 54,

70 BAYRAMIN KUTLU OLSUN DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : 40 ÖĞRENME ALANI : Toplumsal Uygulamalar ÜNİTE : Bayramlar, Kutlamalar TEMEL BECERİLER : Araştırma, gözlem, iletişim, sosyal ve kültürel katılım, değişim ve sürekliliği algılama. KAZANIMLAR : Bayramların, kutlamaların sosyal ve kültürel işlevlerini tartışır ve yorumlar (1.kazanım). MATERYALLER : Projeksiyon/tepegöz KAYNAKLAR : M. Öcal Oğuz, S. Kasımoğlu (yay. hzl.), Türkiye de 2005 Yılında Yaşayan Geleneksel Kutlamalar, Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, Ankara, SÜREÇ ÖĞRETMENE NOT 1. Bu ünite işlenirken Pertev Naili Boratav ın, 100 Soruda Türk Folkloru adlı kitabının Bayramlar bölümünün gözden geçirilmesi yararlı olacaktır. 2. Bayram ve kutlamaların sosyal ve kültürel işlevleri aşağıda verilmiştir. Bayram ve Kutlamaların Sosyal-Kültürel İşlevleri Toplumun bir üyesi olduğu bilincini oluşturur. Kültürün kuşaktan kuşağa aktarılmasını sağlar. Ekonomiyi hareketlendirir. Anıları tazeler. Birliktelik duygusunu pekiştirir. Toplumu geçmişi ile ilişkilendirir. Toplumun kurallarını öğretir. Yardımlaşma ve dayanışmayı sağlar. ÖN HAZIRLIK Öğretmen, bir hafta önceden, öğrencilerin çevrelerinden bayram ve kutlamalarla (ulusal, dinsel, mevsimlik, yerel bayramlar, festivaller, şenlikler vb.) ilgili uygulamaları araştırarak sınıfa gelmelerini ister. 1. Öğrencilerden yaşadıkları bir bayramı ya da kutlamayı anlatmaları istenir. 2. Anlatılanlardan hareketle bayram ve kutlamaların sosyal ve kültürel işlevleri sınıfça tartışılır. 3. Öğretmen tarafından, yukarıda belirtilen, bayramların, kutlamaların sosyal ve kültürel işlevleri öğrencilere verilir. 4. Bayramların, kutlamaların sosyal ve kültürel işlevlerinin belirtilenlerle sınırlı olmadığı, bunların çoğaltılabileceği vurgulanır. 69

71 BAYRAM VE KUTLAMALARIMIZI TANIYALIM DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : ÖĞRENME ALANI : Toplumsal Uygulamalar ÜNİTE : Bayramlar, Kutlamalar TEMEL BECERİLER : Araştırma, gözlem, iletişim, sosyal ve kültürel katılım, değişim ve sürekliliği algılama, bilgi teknolojilerini kullanma KAZANIM : Bayram çeşitlerini tanır (2. kazanım). MATERYALLER : Projeksiyon/tepegöz KAYNAKLAR : M. Öcal Oğuz, S. Kasımoğlu (yay. hzl.), Türkiye de 2005 Yılında Yaşayan Geleneksel Kutlamalar, Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, Ankara, SÜREÇ ÖN HAZIRLIK Öğretmen, öğrencilerden bayram ve kutlamalarla (ulusal, dinsel, mevsimlik, yerel bayramlar, festivaller, şenlikler vb.) ilgili araştırma yapmalarını ister. Bunlarla ilgili resim, fotoğraf, videobant vb. materyalleri getirebileceklerini belirtir. Bu çalışma öğrenciler gruplara ayrılarak da yapılabilir. 1. Yapılan araştırmalar sınıfa sunulur. 2. Çalışma kâğıdı tahtaya yansıtılır. 3. Öğrencilerden çalışma kâğıdındaki resimler ve verilenlerden hareketle boş bırakılan yerleri doldurmaları, soruları yanıtlamaları istenir. 4. Öğretmen tarafından, ulusal ve dinsel bayramların dışında, verilen yerel bayram ve kutlamaların buradaki örneklerle sınırlı olmadığı, yörelere göre değişen farklı yerel bayram ve kutlamaların da olduğunu vurgulanır. 70

72 ÇALIŞMA KÂĞIDI ) a. Yukarıdaki resimler hangi bayramlara ait olabilir? Yanlarındaki boşluklara yazınız. b. Bunların dışındaki diğer ulusal bayramlarımızı aşağıdaki boş satırlara yazınız. 2) Aşağıdaki paragraflarda hangi bayramlardan söz edilmektedir? İlgili boşluklara yazınız... Bayramı nda günler, coşkulu, huzurlu ve bereketli geçer. payları dağıtılır, büyüklerin elleri öpülür, bayram harçlıkları verilir, tatlı ve kolonya ikram edilir. Yukarıdaki paragrafta sözü edilen bayramın dışında kutlanan diğer dinsel bayram ise. Bayramı dır. 71

73 ) Yukarıdaki fotoğrafların hangi özel gün/şenlik/festival/kutlamaya ait olduğunu sınıfça tartışarak bulunuz. 5) Çevrenizde hangi özel gün/şenlik/festival/kutlamalar yapılmaktadır? Yazınız. a).. b). c). d). 7 1 Çiğdem Gezme (Çiğdem Pilavı Kutlamaları/Yozgat) 2 Şenlikten Bir kesit (Yayla Ortası Şenlikleri/Trabzon) 3 Şenliğe Katılan Genç Kızlar (Yayla Ortası Şenliği/Trabzon) 4 Horondan Bir Kesit (Yayla Ortası Şenlikleri/Trabzon) 5 Cirit (Yörük Şöleni/Eskişehir) 6 Süslenmiş Koyunlar (Koç Katımı/Sivas) 7 Aşure Günü/Afyon * 1-7 numaralı fotoğraflar, M. Öcal Oğuz, S. Kasımoğlu (yay. hzl.), Türkiye de 2005 Yılında Yaşayan Geleneksel Kutlamalar, Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, Ankara, 2005, s.175, 201, 202, 203,

74 BUGÜN BAYRAM DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : ÖĞRENME ALANI : Toplumsal Uygulamalar ÜNİTE : Bayramlar, Kutlamalar TEMEL BECERİLER : KAZANIMLAR : Bayram ve kutlamalardaki uygulamalara çevresinden örnekler vererek bunları karşılaştırır (3.kazanım). Bayramların ve kutlamaların halk kültürünün aktarılmasındaki önemini fark eder (4.kazanım). MATERYALLER : KAYNAKLAR : SÜREÇ ÖN HAZIRLIK Öğretmen bir ders önceden gönüllü iki öğrenci belirleyerek ekteki metni verir. Öğrencilerin metne hazırlanmalarını ve bir sonraki derste metni sınıfta canlandırmalarını ister. 1. Metin öğrenciler tarafından canlandırılır. 2. Çalışma kâğıdı öğrencilere dağıtılır ve öğrencilerin soruları yanıtlamaları istenir. 73

75 (Karagöz gelir, içeri girerler.) HACİVAT - Karagöz'üm hoş geldin! KARAGÖZ - Hoş bulduk Hacı Cavcav, hoş bulduk! Ver elini öpeyim! HACİVAT - Efendim, bu ne el öpmesi? KARAGÖZ - Pataklarım ha, öğrenemedin mi? Bayramlaşma el öpmesi tabi... HACİVAT - Tamam, biliyorum da, bayramın daha ilk gününde bu kaçıncı bayramlaşma? KARAGÖZ - Köftehor, kaçıncı olursa olsun, bayramlaşma kötü mü? HACİVAT - Canım kötü olur mu? Bayram güzel, bayramlaşma çok güzel ama... KARAGÖZ - İyi ya, benim bayramın ilk günü fırsat buldukça senin elini öpmem de hepsinden güzel... HACİVAT - Artık yeter efendim! Bayram namazından sonra sabah camide bayramlaştık. KARAGÖZ - Yalan söyleme! Bayram bahşişi almak herkesin içinde ayıp olur diye dışarıda bayramlaştım. HACİVAT - Her ne ise... Beraber yürüdük, evlerimize ayrılırken tekrar bayramlaştın! Yine ses çıkarmadım. KARAGÖZ - Hele ses çıkar da göreyim. "Hacivat benimle bayramlaşmıyor, elini öptürmüyor." diye bağırırım. HACİVAT - Zaten ben de sana inanan çıkar da eşe dosta bayram günü rezil olurum diye çekiniyorum. KARAGÖZ - İyi yapıyorsun Hacı Cavcav! HACİVAT - İyi yapıyorum ya, durmadan elimi öpen sadece sen olsan ona da razıyım. Çocukların, torunların daha camide iken senin arkanda kuyruk olmaya başladı. KARAGÖZ - Ağzını bozma, bayram demem pataklarım. Köftehor ben kedi miyim de arkamda kuyruk uzasın? HACİVAT - Yani, sen elimi öperken bir bakıyorum ki onlar da arkanda sıraya girmişler. KARAGÖZ - Ne olacak ya?... Senin arkanda sıraya girecekler de, senden sonra ben çocuklarımın, torunlarımın mı elini öpeceğim? HACİVAT - Allah iyiliğini versin! Öyle değil... Yani onların da senden sonra el öpmelerine de bir şey dediğim yok ama. KARAGÖZ - Eeee, aması ne demek oluyor? HACİVAT - Bahşişini almadan önümden çekilmiyorsunuz. KARAGÖZ - Senin iyiliğin için öyle yapıyoruz. HACİVAT - O nasıl oluyor bakalım? KARAGÖZ - Köftehor, el öpüp de bayram bahşişimizi almazsak görenler ne der? HACİVAT - Hiçbir şey demezler... KARAGÖZ - Ben öğretirim. "Hacivat, bayramda elini öpen Karagöz ile çocuklarına ve torunlarına bahşiş vermedi, çok ayıp etti." derler. HACİVAT - İşin aslını astarını bilmezlerse tabii ayıplarlar. Fakat ben de senin çocuklarını, torunlarını peşine takıp benden bahşiş almak için kaç defa elimi öptüğünü söylersem ya sana ne derler? KARAGÖZ - Bir şey demezler, beni ayıplamazlar. HACİVAT - Allah Allah, neden? KARAGÖZ - Köftehor, sen Hacivat'sın, Ben Karagöz'üm! Hem gülüp geçerler hem de "Aferin, Karagöz ne akıllı, işini bilen adammış..." derler. HACİVAT - Hiç güleceğim yoktu. Hah hah hah! KARAGÖZ - Hah hah ya, ben seni şimdi iyi güldürürüm. Unuttum zannetme de hele şu el öpme bayram bahşişimi ver bakalım Hacı Cavcav! Ek 74

76 HACİVAT - Pekâlâ, az olacak ya kusura bakma (Verir.)! KARAGÖZ - Zararı yok, üstünü sonra tamamlarsın (Alır.)! HACİVAT - Nasıl oldu da bu sefer yalnız geldin? KARAGÖZ - Kim dedi yalnız geldiğimi? Çoluk çocuk da yola çıkmışlardır. Sen paraları hazırla. HACİVAT - Aman Allah'ım, sen bana sabır ver! KARAGÖZ - Tamam Hacı Cavcav, anlaştık! Allah sana sabır versin, sen de bize her bayramda el öptükçe bahşiş ver (Karagöz ve sonra Hacivat giderler.). 75

77 ÇALIŞMA KÂĞIDI Metinde yer alan bayramlara ilişkin uygulamaları yazınız Bayramlarda gerçekleştirilen bildiğiniz başka uygulamalar varsa yazınız Bu uygulamalardan sizin gerçekleştirdikleriniz hangileridir? Bu uygulamalardan en çok hangisi hoşunuza gidiyor? Neden?. Çünkü.... Öğrencilerin yazdığı uygulamalar okunur ve tahtaya yazılır. 76

78 KİLİM DİLE GELİRSE DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : 40 ÖĞRENME ALANI : Halk Sanatları ÜNİTE : Geleneksel El Sanatları TEMEL BECERİLER : Yaratıcı düşünme, iletişim KAZANIM : El sanatlarının halkın ihtiyaçlarından doğduğunu, halkın zevk ve yaratıcılığını yansıttığını fark eder (1.kazanım). MATERYALLER : Projeksiyon/tepegöz KAYNAK : Serap Özaltun, Celâl Özaltun, Ortaokullar İçin Güzel Konuşma ve Yazma, Etemoğlu Matbaası, Ankara, SÜREÇ 1. Ekteki Kilim Dile Gelirse adlı hikâye öğrenciler tarafından okunur. 2. Öğrencilere Yörük beyi, adamlarından kilimi dokuyanı bulup getirmelerini niçin istiyor? Bu nu nerden anlıyor? sorusu yöneltilerek soruyu yanıtlamaları istenir. 3. Daha sonra öğrencilere Evinizde kilim, halı, çorap, dantel vb. el sanatı ürünleri var mı? Varsa nerede, hangi amaçla kullanılmaktadır?, Bu el sanatı ürünlerinin üzerindeki motiflere, renklere dikkat ettiniz mi?, Hikâyede de söz edildiği gibi bunların dili olabilir mi? soruları yöneltilerek alınan yanıtlar üzerinde konuşulur. 4. Ekte verilen Mazı Diye Bir Köy adlı efsane örneği okunur. 5. Verilen öykü ve efsane örneklerine dayanarak Bazı el sanatı ürünlerinin halkın ihtiyaçlarından doğduğunu, halkın zevk ve yaratıcılığını yansıttığını söyleyebilir miyiz? sorusu yöneltilerek öğrencilerin görüşleri alınır. 77

79 KİLİM DİLE GELİRSE Ek Bir gün bir Yörük beyi, çadırının önüne serilmiş bir kilimle karşılaşır. Adamlarına Bunu kim dokumuşsa bulup getirin. der. Adamlar, arayıp sorarak kızı bulup getirirler. Bu, komşu obalardan birinde yaşayan bir kızdır. Bey, kızın babasını da çağırtır. Adam getirilir getirilmez de Sen, kızını istemediği birisi ile evlendirmek istiyormuşsun. Ama gönlü başkasında, öyle değil mi? deyince kızın babası şaşırır, önce inkâra yeltenirse de sonradan çözülür dili. Doğrudur beyim. der, Ben fakir bir adamım. Kızımı, malı mülkü olan zengin biri ister. O ise, yoksul bir delikanlıya gönül vermiş. İyi ama bütün bunları siz nereden biliyorsunuz? Bey, yerdeki kilimi gösterip İşte bunun dilinden diyerek ekler. Sana at, toprak ve altın vereceğim. Git, kızını o delikanlıyla evlendirip mutlu et. Haa!, kızına söyle, kilimi iyi dokumuş dokumasına da yeşili kırmızıya çok vurmasın bundan böyle. Az kalsın yanılacaktım... MAZI DİYE BİR KÖY Bodrum un yakınında Mazı diye bir yöre vardır. Bu yörede, yemyeşil çamların içinde; birbirine yakın köycükler bulunur; Çocuk Mezarlığı, Yukarı Mazı, Aşağı Mazı, Mazı Yalısı. Bölge inişli çıkışlı tepelerle çevrilidir. Kırmızı toprağı taşlıdır. Pek ürün vermez insanlarına. Yalnız Mazı Yalısı nda biraz verimli toprak görülür. İşte bu köylerde, dünyaca tanınan Milas halıları dokunmaktadır. Mazı daki evlerin hepsinde halı tezgâhları çalışır. Kadınlar yediden yetmişe, hayatları boyu halı dokurlar. Dokudukları halılara yedi dağın kır çiçeklerini dane dane, dal dal, renk renk işlerler. Ve çiçeklerle donatılmış halıların üzerinde zaman zaman yılan desenlerine rastlanır. Mazı da yılanlı halının öyküsü vardır. Yılanlı halının öyküsü, Mazı nın öyküsüdür. Yüzyıllar öncesi, Horan dan bu bölgeye büyük bir göç olur. Sarıkeçililerle Kelyağcıoğulları ndan iki kol Mazı ya gelir. Göçü yöneten önder, Sarıkeçililer in genç ve güçlü beyidir. Mazı bölgesini kendilerine yer olarak seçer. Oba yorgun argın, yeni vatanına çadır kurup konaklar. Göçü buraya kadar getiren önderin yedi yıl çocuğu olmamıştır. Tanrı ona ve eşine, evliliklerinden yedi yıl sonra, nur topu gibi bir erkek evlat vermiştir. Gel gör ki, daha Mazı ya geldikleri ilk gece o biricik yavrusunu yılan sokar. Genç ana baba ve tüm oba halkı, büyük kedere bürünürler. Konakladıkları yerde, önder, bebesini toprağa verir. Ve o günden bugüne, o yerin adı Çocuk Mezarlığı olarak kalır. Oba yerleşir. Halı tezgâhları kurulur. Oba beyinin kederli kadını da başlar halısını dokumaya. Ama gözünün önüne hep yılan şekilleri gelir takılır. İşte, bebemi büyük bir yılandır sokan Kim bilir, belki de küçük bir karayılandı diyerek kederli ana, hayatı boyu yılanlı halıları işler durur. Efsaneyi böyle anlatırlar. Ve Mazı da yılanlı halı, hâlâ dokunur. 1 Sabiha TANSUĞ (Milliyet Sanat dergisi, 1980 ) 1 Serap Özaltun, Celâl Özaltun, Ortaokullar İçin Güzel Konuşma ve Yazma, Etemoğlu Matbaası, Ankara, 1990, s.106,

80 DEMİR KUŞAKLI HALKIMIZ DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : ÖĞRENME ALANI : Halk Sanatları ÜNİTE : Geleneksel El Sanatları TEMEL BECERİLER : Araştırma, değişim ve sürekliliği algılama, iletişim, bilgi teknolojilerini kullanma KAZANIM : El sanatları ile ilgili geleneksel meslekleri tanır (2. kazanım). MATERYALLER : Projeksiyon/tepegöz KAYNAKLAR : M.Öcal Oğuz, E.Aydoğan, N. Aytuzlar, T. S. Özkan (yay. hzl.), Türkiye de 2004 Yılında Yaşayan Geleneksel Meslekler, Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, Ankara, SÜREÇ 1. Ekteki şiir yansıtılarak okunur ve şiirle ilgili aşağıdaki sorular öğrencilere yöneltilir: a. Şiirde el sanatı ile ilgili hangi geleneksel mesleklerden bahsedilmektedir? b.şiirde geçen el sanatları hangi illerimize özgüdür? Bu el sanatlarının belirli yörelere özgü olmasının nedenleri neler olabilir? c. El sanatı ürünlerini üretenlerin karşılaştıkları zorlukları şiirden de yararlanarak belirtiniz. 2. Ek 2 de verilen liste ve resimler yansıtılır. 3.Öğrencilerin resimlerle listede verilen meslekleri eşleştirerek geleneksel meslekleri resimlerin yanındaki boşluklara yazmaları istenir. Ayrıca bu mesleklerin öğrencilerin yaşadıkları çevrede var olup olmadığını da ilgili kutucuğa işaretlemeleri sağlanır. 4.Geleneksel mesleklerin ek 2 de verilenlerle sınırlı olmadığı, bunların dışında bildikleri diğer geleneksel meslekleri öğrencilerin ek 3 te boş bırakılan yerlere yazmaları istenir. 79

81 DEMİR KUŞAKLI HALKIMIZ Ek 1 Bıçak dövüyor bıçak Bursa da bıçakçılar Bir dilim güneş gibi Bursa bıçakları Götürüp belki İzmir de fuarda satacaklar Belki Balıkesir de bıçakçılar içinde Halı dokuyor halı Uşak ta halı esnafı Bir ilkbahar sahifesi kimisi silme çiçek Dövülmüş bir bakır aydınlığı kimisinde Kimisi tertemiz sofalara serilecek Encamı 1 bilinmeyecek kimisinin de Halı dokuyor halı Uşak ta halı esnafı Hünerli elleriyle bir dünya cenneti dokuyor İçinde çırılçıplak kendisi işin tuhafı Akşehir de semerciler semer dikiyor Ufacık yere yakın bozkır atları için Çuvaldızın ucunda ağaç, saman ve meşin Toz bıyıklarını yakıyor semercilerin Bir iğne sokuyorlar bin ah çekiyorlar Demir dövüyor demir demirciler Sivas ta Örsün 2 üstünde kibrit gibi parlatıyorlar Yumuşatıyorlar çifte su veriyorlar Altı yüz çırak, yüz elli usta Sivas ta Çekiç burunlarından çıngı 3 sektiriyorlar Küçük Asya düzünde ay ve yıldız Omuz omuza vermiş ekmek yoğuruyor Yıldız Kadınhan da buğday savuruyor Ay Ramandağı ndan petrol çıkarıyor Küçük Asya düzünde ay ve yıldız Her köşebaşında her gün rastladığımız Gözleri bozkır gibi kuru ve aydınlık Avuçları sıcacık demir kuşaklı halkımız Attila İLHAN 1 encam: İşin sonu (mec. Gelecek.). 2 örs: Biçimleri yapılacak işe göre değişen, üzerinde maden dövülen, çelik yüzeyli demir araç. 3 çıngı: Kıvılcım. 80

82 Ek 2 1. Aşağıdaki fotoğrafların, verilen el sanatlarından hangilerine ait olduğunu yanlarındaki boşluklara yazınız. 1. dokumacılık (halı, kilim, kumaş vb.) 2. keçecilik 3. bakırcılık 4. sepetçilik 5. yazmacılık 6. çömlekçilik 7. oymacılık 8. süpürgecilik 9. kaşıkçılık 10. demircilik 11. bastonculuk 12. yorgancılık 13. yemenicilik Geleneksel meslekler Geleneksel mesleğin adı Bu meslek benim çevremde.. Var Yok.. Var Yok.. Var Yok 81

83 .. Var Yok.. Var Yok.. Var Yok... Var Yok... Var Yok 82

84 ... Var Yok... Var Yok... Var Yok... Var Yok... Var Yok 83

85 Ek 3 Geleneksel meslekler ek 2 de verilenlerle sınırlı değildir. Bunların dışında bildiğiniz diğer geleneksel meslekleri aşağıya yazınız

86 EL SANATLARI HARİTASI HAZIRLAYALIM DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : 40 ÖĞRENME ALANI : Halk Sanatları ÜNİTE : Geleneksel El Sanatları TEMEL BECERİLER : Araştırma, değişim ve sürekliliği algılama, iletişim, bilgi teknolojilerini kullanma KAZANIM : El sanatları ile ilgili geleneksel meslekleri tanır (2. kazanım). MATERYALLER : Harita, fotoğraf, resim KAYNAKLAR : SÜREÇ ÖN HAZIRLIK Öğretmen bir hafta önceden öğrencilere geleneksel el sanatları ile ilgili meslekleri vererek öğrencilerden bu mesleklerle ilgili araştırma yapmalarını ister. Her öğrencinin araştırmalarına dayanarak bir/iki mesleği tanıtmasını, küçük kartlara o mesleği/meslekleri resimlemelerini, buldukları resimleri getirmelerini ister. Sınıftaki bir öğrenciden de sadece illeri gösteren mesleklerle ilgili Türkiye haritası çizmesini/getirmesini ister. 1.Türkiye haritası tahtaya asılır. Öğrencilerin hazırladıkları resimli kartlar bir sepete konur. 2.Kartlar sırasıyla sepetten çekilir. Çekilen karttaki geleneksel el sanatı, o el sanatını araştıran öğrenci tarafından, harita üzerinde el sanatının üretildiği ile/bölgeye yerleştirilir ve tanıtılır. 3.Dersin sonunda öğrencilerin oluşturduğu el sanatı haritası öğretmen tarafından tamamlanır. 85

87 DÜNDEN BUGÜNE DERS :HALK KÜLTÜRÜ SINIF :7 YAKLAŞIK SÜRE :40 ÖĞRENME ALANI : Halk Sanatları ÜNİTE : Geleneksel El Sanatları TEMEL BECERİLER : Değişim ve sürekliliği algılama, iletişim KAZANIM : El sanatlarının usta-çırak ilişkisi içinde üretildiğini fark eder (3. kazanım). MATERYALLER : Projeksiyon KAYNAKLAR : El sanatı ustaları SÜREÇ 1. Ekteki metinler yansıtılarak okunur. 2. Metinler okunduktan sonra aşağıdaki sorular öğrencilere yöneltilerek üzerinde konuşulur. Metinlerde hangi geleneksel mesleklerin ustalarıyla görüşülmüştür? Ustalar, bu mesleği kimden, nasıl öğrenmişler? Ustalar mesleklerini kimlere öğretmişler? Onların yanında yetişen bu kimselere ne ad verilmektedir? 3. Öğretmen tarafından el sanatlarının/geleneksel mesleklerin usta-çırak ilişkisi içinde üretildiği vurgulanır. 86

88 Ek İÇİMİZDEN BİRİ BAKIRCI YÜCEL USTA İlk gittiğim adres Bakırcılar Çarşısı. Burada bakırdan eşyalar üretip bunların işlemesini yapan Yücel Usta yla tanışıyorum. 25 senedir bakır işlediğini söyleyen Yücel Usta, mesleği babasından devraldığını dile getiriyor. Bu zamana kadar birçok çırak ve kalfa yetiştirdiğini söylerken artık çırak ve kalfa bulmanın imkânsız gibi bir şey olduğunu da eklemeden geçmiyor. Mesleğe ilk başladığım zaman ile şimdiki zaman arasında bir değerlendirme yapınca dikkatimi çeken en önemli şey bu zanaatı icra edenlerin giderek yoksullaştığıdır. diyor. Turizm kenti olan Antalya da bu zanaat ve zanaatçılar biraz daha şanslı, çünkü bu bakır eşyalar her ne kadar tüketimde doğrudan kullanılmasa da süs eşyası olarak kullanılıyor. Yücel Usta eskiden mutfaklarda kullanılsın diye üretilen ürünlerin, şimdi turistlerin evlerini süslediğini dile getiriyor. Kendi evinde bakır eşya kullanıp kullanmadığını sorduğumuzda ise dükkânındaki bakır eşyalara bakarak sessizce maalesef diyor. SICAK DEMİR USTASI ERTUĞRUL EGE Bakırcılar Çarşısı ndaki diğer durağım, kendisini Sıcak Demir Ustası olarak tanımlayan Ertuğrul Ege nin dükkânı oluyor. Ertuğrul Amca bağ bahçe işlerinde kullanılan aletleri yapıyor. Kaybolan zanaatları araştırdığımı öğrenince hemen söz alıyor: Ben diğer zanaatçılara göre daha şanslıyım. Çünkü 55 sene önce bu işe ilk başladığımda ürünlerimi kim için üretiyorsam, bugün yine aynı kişiler için üretim yapıyorum diyor. Baba mesleğini tam anlamıyla 4 ya da 5 kişiye aktarabildiğini iletiyor sonra. Şu anda ise ortada ne çırak var ne de kalfa diyor. Benim işim toprakla uğraşanlarla, onlar var oldukça bu meslek de var olacaktır. diye belirtiyor umutla. Fabrikasyon üretimin artık elde üretilen bu araç gereçlerin yerini aldığını söyledim kendisine. O, buruk bir şekilde Ben zaten bu işi bırakmak üzereyim, artık yaşım epey oldu, benden sonra devam ettirecek kimse de yok. deyip, çekeceğim fotoğraf için poz veriyor. BAKIRCI ALİ Bakırcılar Çarşısı nda gezmeye devam ediyorum. Genç yaşında tezgâha oturmuş, bir şeyler yapmaya çalışan, sonradan adının Ali olduğunu öğrendiğim biri çekiyor dikkatimi. Ali 18 yaşında, baba mesleğini öğrenmek için burada. Ancak bunu söylerken endüstri meslek lisesi öğrencisi olduğunu ve haftada iki kez gelip bu işi öğrenmeye çalıştığını dile getiriyor. Ali diğerlerine göre daha umut dolu gözlerle bakıyor ve bu mesleği öğrenip daha da ileriye götüreceğini söylüyor. 87

89 ELEK VE KAŞIK USTASI HALİL ÖZGÜVEN Bir diğer zanaatçımız ise; 46 yaşındaki elek ve kaşık ustası Halil Özgüven. O 1973 yılından bu yana dayısından öğrendiği bu işi yapıyor. Elek ve kaşığın teknolojik gelişmelerle kullanımı azalsa da hâlâ belli bir kullanıcı kitlesinin olduğunu dile getiren Özgüven aynı zamanda turistlerin de ilgisini çektiğini belirtiyor. İçinde bulunduğumuz dükkânın bir köşesinde, önünde yaptığı işten kafasını kaldırmayan gencin, 24 yaşındaki oğlu Naci olduğunu öğreniyorum. O da tıpkı Bakırcılar Çarşısı ndaki Ali gibi bu mesleği devam ettireceğini söylüyor. Ülkemizdeki birçok zanaatın âdeta bir yaşam savaşı verdiğini başta dile getirmiştim. Antalya da bulabildiğim zanaatçıların kendi ağızlarından yaşam mücadelelerini öğrenmeye çalıştım. Artık zanaatkârlarımız, içinde bulundukları meslek dallarının son temsilcileri; kendi dallarında çırak ve kalfalar da artık yetişmiyor. Yaş ortalamaları ise 40 ın üzerinde. Zanaatkârlarımızın ürünleri az da olsa kırsal kesimin, hatta metropollerimizde yaşayan bazı kesimlerin gereksinimlerini karşılamaya şimdilik devam ediyor. Gelişen teknoloji, zanaatçıların içinde bulundukları meslek dallarının son temsilcileri olmaları, bu zanaatçıların yaş ortalamalarının 40 ın üzerinde olması gibi sebepleri kaybolma işaretleri olarak görsek de; Bakırcı Ali ile Kaşıkçı Naci yi hatırladıkça bu zanaatların uzun yıllar sonra yine bir iletişim fakültesi öğrencisi tarafından kaleme alınacağı umudundayım. 88

90 YAŞAYAN EL SANATLARIMIZ DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : 40 ÖĞRENME ALANI : Halk Sanatları ÜNİTE : Geleneksel El Sanatları TEMEL BECERİLER : Araştırma, derleme, değişim ve sürekliliği algılama, iletişim, bilgi teknolojilerini kullanma KAZANIM : Çevresinde yaşayan el sanatlarını araştırır (4. kazanım). MATERYALLER : Derleme fişi KAYNAKLAR : El sanatı üretimi yapan/uğraşan kişiler SÜREÇ 1. Öğretmen, öğrencilerin el sanatı ürünü ve uygulamalarına tanık olmalarını sağlamak amacıyla öğrencilerle, el sanatı üretimi yapan/uğraşan kişilerle görüşmek üzere çevreye bir gezi düzenler. 2. Gezi sırasında kullanmaları amacıyla öğretmen ekteki derleme fişini öğrencilere dağıtır. 3. Gezi sonunda derlenenler doğrultusunda çevrelerinin yaşayan el sanatları belirlenir. 89

91 . DA...CILIK DERLEME FİŞİ Derleyen :... Derleme yeri ve tarihi :. Kaynak kişi : Mesleği kaç yıldır yaptığı :.. Mesleği kimden, nasıl öğrendiği :. Mesleği kimlere öğrettiği :. Kullanılan ham madde/malzeme/araç Ürünlerin pazarlanması, kazanç durumu / Mesleğin günümüzdeki durumu vb

92 BİRAZ DA TARTIŞALIM DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : 40 ÖĞRENME ALANI : Halk Sanatları ÜNİTE : Geleneksel El Sanatları TEMEL BECERİLER : Araştırma, değişim ve sürekliliği algılama, iletişim KAZANIMLAR : El sanatı ürünleri ile fabrikasyon ürünler arasındaki farkı tartışır (5. kazanım). Günümüzde el sanatlarına yeniden duyulan ilginin nedenlerini sorgular (6. kazanım). MATERYALLER : KAYNAKLAR : SÜREÇ ÖN HAZIRLIK Öğretmen bir hafta önceden sınıfı iki gruba ayırır. Birinci gruba El Sanatı Ürünleri Grubu, ikinci gruba da Fabrikasyon Ürünler Grubu adını verir. Birinci gruptaki öğrencilerden, aralarında görev dağılımı yaparak bir sonraki derse el sanatı ürünlerinden örnekler (çorap, oyalı yemeni, seccade, heybe, ev ve süs eşyası ürünleri vb.) getirmelerini, ikinci gruptaki öğrencilerden de yine aralarında görev dağılımı yaparak, fabrikasyon ürünlerden örnekler (birinci grubun getirdiği örneklerin fabrikasyon olanlarını) getirmelerini ister. 1. Getirilen el sanatı örnekleri ile fabrikasyon örnekler karşılaştırılarak aralarındaki farklar belirlenir. 2. Dersin sonunda el sanatlarına yeniden duyulan ilginin nedenleri sorgulanır. 91

93 GELENEKSEL MESLEKLERİMİZİ NASIL YAŞATABİLİRİZ? Ders Halk Kültürü Sınıf düzeyi 7. sınıf Ünite adı Geleneksel El Sanatları Kazandırılmak istenen beceriler Araştırma yapma, yaratıcı düşünme, yorum yapma, iletişim kurma Araştırma Konusu Sizden, geleneksel mesleklerin yaşatılabilmesi için neler yapılabileceği konusundaki önerilerinizi belirten bir rapor ve bu meslekleri tanıtan bir poster hazırlamanız beklenmektedir. Araştırma Sırasında Dikkat Edilmesi Gerekenler Noktalar Araştırmanızın başlangıç aşamasında; 1. Araştırmanızı zamanında tamamlayacak şekilde bir plan oluşturmalısınız. 2. Araştırmanızda çevrenizdeki el sanatı ustaları ile yaptığınız görüşmelerden, kitap, dergi, internet vb. kaynaklardan yararlanmalısınız. Araştırma raporunuzu hazırlarken; 3. Hazırlayacağınız raporun 10 (on) sayfadan fazla olmamasına, 4. Raporda açık ve anlaşılır bir dil kullanmaya dikkat etmelisiniz. El sanatları ile ilgili geleneksel meslekleri tanıtan bir poster oluştururken; 5. Posterinizi resim, fotoğraf vb. ile zenginleştirmelisiniz. Araştırma raporunuzu sınıf önünde sunarken; 6. Sunu süresinin 15 dakika olmasına, 7. Sununuzu çeşitli görsellerle (hazırladığınız poster, konu ile ilgili resimler vb.) zenginleştirmeye dikkat etmelisiniz. Not: Raporunuzu posterinizle birlikte en geç / /20 tarihinde öğretmeninize teslim etmelisiniz. Yukarıda halk kültürü dersinde öğrencilerin performansını değerlendirmek amacıyla bir araştırma görevi örneği verilmiştir. Araştırma sonunda öğrencilerden bir rapor ve sunu hazırlamaları istenmektedir. Üniteyle ilişkili olarak verilen bu performans görevi örneği öğretmene öneri niteliğindedir. Bu araştırma görevi aynen kullanılabileceği gibi öğretmen tarafından çevre, sınıf koşulları, öğrenci seviyesi vb. faktörler göz önünde bulundurularak yeniden yapılandırılabilir. 92

94 DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : 40 ÖĞRENME ALANI : Sözlü Anlatımlar ÜNİTE : Halk Şiiri (Türkü, Mâni, Ninni) TEMEL BECERİLER : Araştırma, problem çözme, girişimcilik, iletişim, gözlem, değişim ve sürekliliği algılama, Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma KAZANIMLAR :Halk şiirinin halk kültürü ve halk yaşamının bir yansıması olduğunu fark eder (1. kazanım). Halk şiirinin kültürel etkileşim ve iletişimdeki rolünü fark eder (2. kazanım). MATERYALLER : KAYNAKLAR : ŞİİRLER SEVDAMIZ SÜREÇ ÖN HAZIRLIK Öğretmen öğrencilerden halk şiiri (türkü, mâni, ninni) örneklerini araştırmalarını ve buldukları örnekleri bir kart üzerine yazarak sınıfa gelmelerini ister. 1. Getirilen halk şiiri örnekleri (türkü, mâni, ninni) sepete/kutuya atılır. Herkes sırayla bir kart çeker. Çekilen karttaki şiir okunur. Okunan şiirde anlatılanlar sınıfla paylaşılır. Verilen örneklerden hareketle halk şiirinin halk yaşamının hangi yönlerini (doğum, evlenme, ölüm, bayram, sevda, gurbet vb.) yansıttığı tahtaya yazılır. 2. Ek 1 deki halk şiiri örneği sınıfta okunarak bu türküyü yakanın yaşadıklarının neler olduğu bulunur (Türkünün sınıfta dinletilmesi uygun olur.). 3. Ek 2 deki mâniler, gönüllü öğrenciler tarafından sınıfta canlandırılır. Canlandırmanın ardından örnekteki mânilerin yaşamın hangi dönemini yansıttığı; bu mâniler aracılığıyla ne anlatılmak istendiği sorulur. 4. Yaşananlar üzerine, yaşayanlarca söylenmiş halk şiirinin halk kültürü ve yaşamının bir yansıması olduğu öğretmen tarafından vurgulanır. 5. Getirilen halk şiiri örneklerine sınıf panosunda yer verilir. 93

95 Ek 1 BURÇAK TARLASI Sabahınan kalktım sütü pişirdim Sütün köpüğünü yere taşırdım Kaynanamdan korktum aklım şaşırdım Ah ne yaman da zorumuş burçak tarlası Burçak tarlasında yâr yâr gelin olması Sabahınan kalktım ezan sesi var Ezan sesi değil burçak yası var Sorun şu adamın kaç tarlası var Ah ne yaman da zorumuş burçak tarlası Burçak tarlasında yâr yâr gelin olması Ah ne yaman da zorumuş burçak tarlası Burçak tarlasında yâr yâr gelin olması Elimin kınasını ezdirmediler Gözümün sürmesini sürdürmediler Burçak tarlasında gezdirmediler Ah ne yaman da zorumuş burçak tarlası Burçak tarlasında yâr yâr gelin olması 94

96 Ek 2 MÂNİ ÖRNEKLERİ Kız tarafı Görücü Kız tarafı Kız tarafı : Hoş geldiniz, hoş geldiniz Bereket getirdiniz Varsa bir niyetiniz Çekinmeden deyiniz : Tellidir süpürgeniz Gülle dolu bahçeniz Niyetimiz bellidir Kızınızı isteriz Kızın ailesi kızı vermeye niyetli ise şöyle söyler: : Hoş geldiniz, hoş geldiniz Aziz misafirlerimiz Bize güzel saadetli Bir haberle geldiniz Eğer kızın ailesi kızı vermeye niyetli değilse şöyle söyler: : Hoş geldiniz, hoş geldiniz Aziz misafirlerimiz Başları hep bağlıdır 1 Yok verecek kızımız 1 başı bağlı olmak: Nişanlı ya da evli olmak. 95

97 ALLI TURNAM BİZİM ELE VARIRSAN DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : ÖĞRENME ALANI : Sözlü Anlatımlar ÜNİTE : Halk Şiiri (Türkü, Mâni, Ninni) TEMEL BECERİLER : Yaratıcı düşünme, problem çözme, iletişim, gözlem, değişim ve sürekliliği algılama, Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma KAZANIM : Halk şiirinin kültürel etkileşim ve iletişimdeki rolünü fark eder (2.kazanım). MATERYALLER : Projeksiyon KAYNAKLAR : SÜREÇ 1. Çalışma kâğıdı öğrencilere dağıtılır. 2. Öğrencilerden çalışma kâğıdındaki şiirleri okumaları ve şiirlerde anlatılanları altlarındaki boş satırlara kısaca yazmaları istenir. 3. Ekteki paragraf yansıtılır. 4. Çalışma kâğıdındaki şiirlerde anlatılanlarla, paragrafta anlatılanlar ilişkilendirilir. 5. Öğretmen tarafından halk şiirinin kültürel etkileşim ve iletişimdeki rolü vurgulanır. 96

98 ÇALIŞMA KÂĞIDI Aşağıdaki şiirlerin anlattıklarını, altlarındaki boş satırlara yazınız. Allı turnam bizim ele varırsan Şeker söyle kaymak söyle bal söyle Gülüm gülüm, kırıldı kolum Tutmuyor elim, turnalar ey Ah gülüm gülüm turnalar ey Eğer bizi sual eden olursa Boynu bükük benzi soluk yâr söyle Kınayı getir anam Parmağın batır anam Bu gece misafirem Yanında yatır anam Yüksek yüksek tepelere ev kurmasınlar Aşrı aşrı memlekete kız vermesinler Annesinin bir tanesini hor görmesinler Uçan da kuşlara malum olsun Ben annemi özledim Hem annemi hem babamı Ben köyümü özledim Halay başı kim çeker Bir incecik kız çeker Kız yolunu şaşırmış İnşallah bize gider Halaylım yâr halaylım Maşrabası kalaylım... Şu mübarek günde küsmek olur mu Uzat ellerini bayramlaşalım Tanrı selamını kesmek olur mu Uzat ellerini bayramlaşalım 97

99 Karadır kaşların ferman yazdırır Bu aşk beni diyar diyar gezdirir Lokman Hekim gelse yaram azdırır Yaramı sarmaya yâr kendi gelsin Coşkun çaylar gibi çağlamayan yâr Gönlünü gönlüme bağlamayan yâr Benim bu hâlime ağlamayan yâr Daha ağlamasın öldükten sonra... Kara tren gelmez m'ola Düdüğünü çalmaz m'ola Gurbet ele yâr yolladım Mektubunu salmaz m'ola... Gökten uçan teyyare Selam söylen o yâre Benden ona fayda yok Başına bulsun çare... Burası Muş tur, yolu yokuştur Giden gelmiyor acep ne iştir? Kışlanın önünde çalınır sazlar Ayağım yalnayak yüreğim sızlar Yemene gidene ağlasın kızlar Ano Yemen dir gülü çemendir Giden gelmiyor acep nedendir? Burası Muş tur, yolu yokuştur 98

100 Ek Gelenek içinde müzikle birlikte dans, birtakım anlamların yüklendiği sembollerle yoğrulmuş nakışlar, işlemeler, dokumalar, yöreye göre değişen belli başlı jestler (hareketler) ve toplu olarak yapılan bazı eylemlerle birlikte türkü, mâni gibi halk şiiri ürünleri de farklı iletişim biçimleri olarak karşımıza çıkar. Kolayca ifade edilemeyen ya da doğrudan söylendiğinde toplumun değer yargılarına ters olarak algılanabilecek bazı şeyler, çeşitli davranış kalıplarıyla veya halk şiiri ürünleriyle ortaya konulmakta; dolayısıyla kültürel iletişimde halk şiirinden yararlanılmaktadır. 99

101 DİLE GETİRENLER DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : 40 ÖĞRENME ALANI : Sözlü Anlatımlar ÜNİTE : Halk Şiiri (Türkü, Mâni, Ninni) TEMEL BECERİLER : Araştırma, yaratıcı düşünme, problem çözme, girişimcilik, iletişim, gözlem, değişim ve sürekliliği algılama, Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma KAZANIM : Halk şiiri ürünlerinin yaratıcılarını tanır (3. kazanım). MATERYALLER : Fotoğraf, kaset, CD, videobant KAYNAKLAR : SÜREÇ ÖN HAZIRLIK Öğretmen sınıfı iki gruba ayırır. Gruplardan birine A grubu, diğerine B grubu adını verir. A grubundan söyleyeni belli olmayan halk şiiri (mâni, türkü, ağıt vb.) örneklerini ve yaratıcılarını araştırmalarını ister. B grubundan ise söyleyeni belli olan ( Karac oğlan, Âşık Veysel, Köroğlu vb.) halk şiiri örneklerini ve yaratıcılarını araştırmalarını; buldukları örneklerden hareketle halk şiiri türleri ve yaratıcıları hakkında bilgi vermelerini ister. Tanıtım için fotoğraf, kaset, CD, videobant, gazete, dergi haberleri vb. getirilebilecekleri söylenir. Öğrenciler varsa çevrelerinde tanınmış bir ozanla da görüşme yapabilirler. 1. Öğrenciler hazırlıklarını yaparak gelirler. A grubu, araştırmalarını sınıfa sunar. 2. Öğretmen, verilen örneklerin ilk söyleyeninin zamanla unutulduğunu ve söyleyeni bilinmeyen bu ürünlerin halkın ortak malı (anonim) olduğunu vurgular. 3. B grubu, araştırmalarını sınıfa sunar. 4. Öğretmen, söyleyeni belli olan bu halk şiiri ürünlerinin yaratıcılarına âşık/ozan adı verildiğini vurgular. 5. Gruplar çalışmalarını sınıf panosunda sergiler. 6. Öğretmen aşağıdaki çalışma kâğıdını öğrencilere dağıtır, öğrencilerin çalışma kâğıdındaki soruları yanıtlamalarını ister. 100

102 ÇALIŞMA KÂĞIDI Mâni Gün kavuştu ırakta, Gözüm karada akta, Herkesin yâri geldi, Benim yârim uzakta. Yukarıdaki mâniyi kim, niçin, ne zaman/ne durumda söylemiş olabilir? Aşağıdaki boşluğa yazınız. Türkü Ala gözlüm ben bu ilden gidersem Zülfü perişanım kal melil melil Kerem et aklından çıkarma beni Ağla gözyaşını sil melil melil Karac oğlan der ki olup ölünce Ben de güzel sevdim kendi hâlimce Varıp gurbet ele vasıl olunca Dostlardan haberim al melil melil Yukarıdaki türküyü kim, niçin, ne zaman/ne durumda söylemiş olabilir? Aşağıdaki boşluğa yazınız. Türkü Ağlama yâr ağlama Mavi yazma bağlama Mavi yazma tez solar Ciğerimi dağlama Elmada al olaydın Selvide dal olaydın Bana göre yar mı yok İstedim sen olaydın Elma al olanda gel Ayva nar olanda gel Hasta düştüm gelmedin Bari can verende gel Yukarıdaki türküyü kim, niçin, ne zaman/ne durumda söylemiş olabilir? Aşağıdaki boşluğa yazınız. 101

103 Ninni Ninni diyem uykun gelsin Uzak yoldan baban gelsin Allah uzun ömür versin Ninni nazlı yavrum ninni Yukarıdaki ninniyi kim, niçin, ne zaman/ne durumda söylemiş olabilir? Aşağıdaki boşluğa yazınız.. KIZILIRMAK TÜRKÜSÜ Köprüye varınca köprü yıkıldı Üç yüz atlı birden suya döküldü Nice yiğitlerin beli büküldü Kızılırmak n ettin allı gelini Nasıl yedin benim suna boylumu Kızılırmak parça parça olasın Her parçanı bir diyara salasın Sen de benim gibi yârsız kalasın Kızılırmak n ettin allı gelini Nasıl yedin benim suna boylumu Yukarıdaki ağıdı kim, niçin, ne zaman/ne durumda söylemiş olabilir? Aşağıdaki boşluğa yazınız. 102

104 HERKESİN BİR DERDİ VAR DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : 40 ÖĞRENME ALANI : Sözlü Anlatımlar ÜNİTE : Halk Şiiri (Türkü, Mâni, Ninni) TEMEL BECERİLER : Araştırma, girişimcilik, iletişim, gözlem, değişim ve sürekliliği algılama, Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma KAZANIM : Halk şiirinin günümüzdeki üretim biçimlerini araştırarak bunlara örnekler verir (4. kazanım). MATERYALLER : Projeksiyon, kaset, CD KAYNAKLAR : SÜREÇ ÖN HAZIRLIK Öğretmen öğrencilerden halk şiirinin (mâni, türkü, ninni) günümüzdeki üretim biçimlerini araştırmalarını ve bunlara örnekler getirmelerini ister. 1. Ek 1 deki türkü öğrencilere dinletilerek türküde anlatılanlar üzerinde konuşulur. 2. Ek 2 deki mâniler yansıtılır. 3. Öğrencilerin araştırma sonuçlarını sınıfa sunmaları sağlanır. 4. Öğrencilerin sunumlarından sonra halk şiirinin günümüzdeki üretim biçimleri tahtaya yazılır. 103

105 Ek 1 HERKESİN BİR DERDİ VAR Ah gurbet zalım gurbet Ağlatırsın adami Gözümde yaş kalmadi Bıraksana yakami Bıraksana yakami Vay seni Cerrahpaşa İçmem suyundan içmem İçmem suyundan içmem oyyy Bir dahaki seneye Yolcu da gelur geçmem Yolcu da gelur geçmem oyyy Yaş akar gözüm sızlar Ne kalur gerisine Herkesun bir derdi var Durur içerisinde Durur içerisinde İnandık doktorlara Öyle böyle dediler Ayrılık defterini elimuze verdiler Doktorlar da ne bilur Ciyerun acisini ciyerun acisini Doktarlar da bilur mi Ciyerun acisini ciyerun acisini Cerrahpaşa ya koydum Canumin yarisini Yaş akar gözüm sızlar Ne kalir gerisine Herkesun bir derdi var Durur içerisinde Durur içerisinde Volkan KONAK 104

106 Ek 2 Bir sünnet düğünü davetiyesi örneği Çocukluğa elveda Delikanlılığa merhaba Renk katın günüme Gelin dostlar sünnetime Bir sünnet düğününe çekilen telgraf örneği Salona neşe dolsun, Pek çabuk şifa bulsun, Sünnet olan yavrunun; Ömrü de uzun olsun. Bir düğün davetiyesi örneği Düşün gençler önüne, Neşe katın gününe, Mehtap ile Tamer in Buyurun düğününe. Bir hatıra defterine yazılan mâni örneği Hayatta her zaman yüzün ak olsun, Ömür boyu kalbin umutla dolsun, Seni candan seven naçiz dedenden; Bu tek kıta sana hatıra olsun. 105

107 NASRETTİN HOCA DAN TEMEL E DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : ÖĞRENME ALANI : Sözlü Anlatımlar ÜNİTE : Fıkra TEMEL BECERİLER : Araştırma, gözlem, iletişim, girişimcilik, değişim ve sürekliliği algılama, Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma KAZANIMLAR : Genel ve bölgesel nitelikli fıkraları yorumlar (1.kazanım). Kültürel iletişim ögesi olan fıkranın eğitici, öğretici ve eğlendirici özelliklerini fark eder (2. kazanım). Fıkra tiplerinin sadece geçmişte değil, günümüzde de oluştuğunu fark eder (3. kazanım). MATERYALLER : Projeksiyon/tepegöz KAYNAKLAR : Alpay Kabacalı, Fıkralar Seçkisi, Özgür Yayınları, İstanbul, Seyit Kemal Karaalioğlu, Resimli Motifli Türk Edebiyatı Tarihi 1, Başlangıçtan Tanzimata, İnkılap ve Aka Basımevi, İstanbul, SÜREÇ ÖĞRETMENE NOT Genel ve bölgesel fıkra tipleri (Nasrettin Hoca, Temel, Bektaşi, Kayserili, İncili Çavuş, Bekri Mustafa vb.) ile ilgili araştırma yapılarak gelinmesi uygun olur. ÖN HAZIRLIK Öğretmen, bir hafta önceden öğrencilerden genel ve bölgesel fıkra tiplerine (Nasrettin Hoca, Temel, Bektaşi, Kayserili, İncili Çavuş, Bekri Mustafa vb.) örnekler araştırarak gelmelerini ister (Getirilen örneklerin eğlendirici, eğitici ve öğretici özelliklerinin olması vurgulanmalıdır.). 1. Ekteki fıkra örnekleri yansıtılır/verilir. Genel ve bölgesel fıkra tiplerine ait 1, 2 numaralı fıkraların her biri farklı bir öğrenciye okutulur. 2. Öğrencilerin getirdikleri genel ve bölgesel fıkra tiplerine ait örnekler de anlattırılır (Öğrenciler fıkra örneklerini isterlerse sınıfta canlandırabilirler.). 3. Verilen/anlatılan örneklerden hareketle öğretmen tarafından öğrencilere Genel ve bölgesel fıkralar, insanımızın hangi yönlerini yansıtıyor olabilir? sorusu yöneltilir. Fıkralarla ilgili öğrencilerin yorumları alınır. 4. Ekteki 3-8 numaralı fıkralar yansıtılır/verilir. 5. Öğrencilerin örnek fıkraların eğitici, öğretici ve eğlendirici özelliklerini belirtmeleri istenir. 6. Verilen örneklerden hareketle fıkra tiplerinin sadece geçmişte değil, günümüzde de oluştuğu öğretmen tarafından vurgulanır. 106

108 Ek 1. BİLMECE Kayserili, trende yolculuk etmekte Karşısında oturan zatla tanışır. Dereden tepeden konuşurlarken: Gel seninle birbirimize bilmece soralım, der. Önce ben sorayım; bilirsen ben sana bin lira veririm. Bilemezsen 10 bin liranı alırım. Sonra sen sorarsın; bilirsem 10 bin liranı alırım, bilemezsem bin lira veririm. Karşısındaki: Tamam, der. Sor bakalım. Söyle öyleyse, üç ayaklı hayvan nerede yaşar? Öteki yolcu düşünür, bilemez: Al 10 bin lirayı. Şimdi ben de sana aynı soruyu soruyorum, üç ayaklı hayvan nerede yaşar? Kayserili, hiç düşünmeden aldığı 10 bin liranın bin lirasını geri verir: Al şu bin lirayı. Ben de bilmiyorum PEŞİN PARA Nasrettin Hoca, bilmem kaçıncı kez kapısını çalan alacaklıya: Yakında, demiş, senin paranı vereceğim. Ne zaman? Dinle bak. Kapının önüne çalı ektim. Çalılar ilkbaharda yeşerecek Eee? Kapının önünden gelip geçen koyunların yünleri çalılara takılacak Sonra? Bu yünleri toplayacağız. Bizim hanım bunları eğirecek, ben de pazara götürüp satacağım. Senin paranı da ödeyeceğim. Alacaklı kahkahalarla gülmeye başlamış. Seni köftehor seni demiş Hoca. Parayı avucunda bilince nasıl da gülersin! 1 Alpay Kabacalı, Fıkralar Seçkisi, Özgür Yayınları, İstanbul,1998, s

109 3. Köylünün biri arkadaşına sormuş: Ülen Memet, di bakayım paşa olsan ni iderdin? Ni idecem, sovanın sade cucuğunu yirdim. Öteki sormuş: E sen di bakalım, sen olsan ni iderdin? O da aynı samimiyetle cevap vermiş: Bana idecek bir şey komadın ki! MATEMATİK FİNALİ Dört üniversite öğrencisi, uyanamadıkları için matematik finaline geç kalırlar ve okula gidince hocaya arabalarının lastiğinin patladığını söylerler. Hoca ilk basta inanmaz ama öğrencilerinin yalvarmalarına dayanamayarak onlara üç gün sonra sınava alacağını söyler. Sınav günü gelince hoca, dört öğrencinin her birini boş bir salonun ayrı ayrı köşelerine oturtur. Sınav geçme sistemi şöyledir: 100 üzerinden 50 puan alan herkes sınavı geçebilir. Hocanın hazırladığı sınavda ise ön sayfada onar puanlık 4 tane basit matematik sorusu vardır. Bunları kolayca çözerler. Arka sayfada ise 60 puanlık bir soru vardır: "Hangi lastik patladı? 5. ÇEK, AÇILSIN Psikiyatriste giderek derdini anlattı: Hep aynı rüyayı görüyorum: Bir kapı var, üzerinde bir yazı Kapıyı itiyorum, itiyorum bir türlü açılmıyor. Ter içinde uyanıyorum. Kapının üzerinde ne yazılı? Çekiniz, yazılı. Anlaşıldı Siz kapıyı çekmiyor, itiyorsunuz. Çekin de açılsın! 3 6.TATLANMAMIŞ Akıl hastanesinin bahçesinde geziyorlardı. Durdu, havuza eğilip ağzına biraz su aldı, doğrulup püskürttü. Yanındaki arkadaşı sordu: Ne oldu? Sabah iki şeker attım, su hâlâ tatlanmamış. Elbet tatsız olacak. Karıştırdın mı ki? 4 2 Seyit Kemal Karaalioğlu, Resimli Motifli Türk Edebiyatı Tarihi 1 Başlangıçtan Tanzimata, İnkılap ve Aka Basımevi, İstanbul, 1980,s Alpay Kabacalı, Fıkralar Seçkisi, Özgür Yayınları, İstanbul,1998, s Alpay Kabacalı, Fıkralar Seçkisi, Özgür Yayınları, İstanbul,1998, s

110 7. OKURSA Aktörün bir papağanı var ve Hamlet piyesini baştan sona ezbere biliyor. Bizimki buna güvenerek bahse girmiş. Gelgelelim, papağanda çıt yok, okumuyor Hamlet i. Tabii, bahsi kaybetmiş aktör. Eve varınca veryansın etmiş papağana: Utanmıyor musun sen, ne biçim hayvansın, neden okumadın Hamlet i, bak beş lira kaybettim senin yüzünden. Akıllı hayvan cevap vermiş: Bir de haftaya kaldıracağımız parayı düşün, herkes beni Okumuyor. diye biliyor TEMEL Temel bir gün uçaktan aşağı bir muz atmış. Muzu bir maymun kapmış ve yemiş, ceviz atmış bir sincap kapmış yemiş. En sonunda bir şişe su atmış. Ormandaki tüm hayvanlar birbirine girmiş. 5 Alpay Kabacalı, Fıkralar Seçkisi, Özgür Yayınları, İstanbul,1998, s

111 DERGİ HAZIRLAYALIM Ders Sınıf düzeyi Ünite adı Kazandırılması hedeflenen beceriler Halk Kültürü 7. sınıf 1. Halk Şiiri 2. Fıkra Araştırma, yaratıcı düşünme, grupla iş birliği yapabilme, plan yapma, iletişim Derginin Konusu Sizden, halk şiiri ürünleri (türkü, mâni, ninni) ile fıkra örnekleri ve çeşitlerinin yer aldığı bir dergi hazırlamanız beklenmektedir. Dergi Hazırlanırken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Dergiyi hazırlamadan önce grubunuzla birlikte; 1. Dergiyi zamanında teslim edecek şekilde bir plan oluşturmalısınız. 2. Dergiyi hazırlarken kullanacağınız kaynak ve materyalleri belirlemelisiniz (Dergide yer vereceğiniz konular için aile büyükleri ve çevrenizdeki diğer bireylerden, kitap, dergi, internet vb. kaynaklardan yararlanabilirsiniz.). 3. Grup içinde iş bölümü yapmalısınız. Dergiyi hazırlarken; 4. Hazırlayacağınız derginin 15 (on beş) sayfadan az olmamasına, 5. Dergide açık ve anlaşılır bir dil kullanmaya, 6. Dergiyi resim vb. görseller kullanarak zenginleştirmeye özen göstermelisiniz. Derginizi sınıf arkadaşlarınızla paylaşırken; 7. Sunu sırasında grup üyelerinden her birinin bir bölüm tanıtmasına, 8. Grup sununuzun 15 dakikayı geçmemesine, 9. Sununuzu çeşitli görsellerden yararlanarak sununuzu zenginleştirmeye dikkat etmelisiniz. Not: Dergi ve sunu hazırlıklarınızı en geç / /200 tarihine kadar bitirmelisiniz. Yukarıda halk kültürü dersinde öğrencilerin performansını değerlendirmek amacıyla bir araştırma görevi örneği verilmiştir. Araştırma sonunda öğrencilerden bir rapor ve sunu hazırlamaları istenmektedir. Üniteyle ilişkili olarak verilen bu performans görevi örneği öğretmene öneri niteliğindedir. Bu araştırma görevi aynen kullanılabileceği gibi öğretmen tarafından çevre, sınıf koşulları, öğrenci seviyesi vb. faktörler göz önünde bulundurularak yeniden yapılandırılabilir. 110

112 HALK HEKİMLİĞİ DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : 40 ÖĞRENME ALANI : Halk Bilgisi ÜNİTE : Halk Hekimliği TEMEL BECERİLER : Araştırma, gözlem, eleştirel düşünme, iletişim, problem çözme KAZANIM : Halk hekimliğinin oluşum nedenlerini araştırır (1. kazanım). MATERYALLER : KAYNAKLAR : SÜREÇ ÖĞRETMENE NOT Halk hekimliğinin, modern hekimliğin bir alternatifi olmadığı; modern tıp yöntemlerine başvurulmadan doğrudan halk hekimliği uygulamalarından yararlanmanın sakıncalı olduğu üzerinde önemle durulmalıdır. Hekimlik konusunda geleneksel bilgi önemli; ama yeterli mi? Modern tıp, buradan doğdu; değişti, gelişti ve gelişiyor. ÖN HAZIRLIK Öğretmen, öğrencilerden halk hekimliğinin oluşum nedenlerini araştırmalarını ister (Kim, hangi durumda, ne gibi uygulamalara, niçin başvurmaktadır?). 1. Sınıfta, öğretmen ve öğrenciler yarım daire biçiminde otururlar. 2. Öğretmen halk hekimliğinin oluşum nedenleriyle ilgili bir öykü, masal, efsane, şiir vb. anlatır. 3. Bu anlatım sırasında öğrencilerden halk hekimliğinin oluşum nedenleri ni tahmin etmelerini ve bunları tahtaya yazmalarını ister. Bu nedenlerle ilgili düşüncelerini sınıfla paylaşmalarını sağlar. 4. Öğretmen öğrencilerden araştırmalarını sınıfla paylaşmalarını ister. 5. Öğrencilerin araştırmaları ve sınıfta verilen örneklerden hareketle öğretmen, halk hekimliğinin oluşma nedenlerini vurgular. 111

113 NANE LİMON KABUĞU DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : ÖĞRENME ALANI : Halk Bilgisi ÜNİTE : Halk Hekimliği TEMEL BECERİLER : Araştırma, gözlem, eleştirel düşünme, iletişim, problem çözme KAZANIM : Günümüzdeki halk hekimliği uygulamalarını araştırarak bu uygulamaları sorgular (2.kazanım). MATERYALLER : Kaset, CD KAYNAKLAR : Kültür Bakanlığı, Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, SÜREÇ ÖĞRETMENE NOT Halk hekimliğinin, modern hekimliğin bir alternatifi olmadığı; modern tıp yöntemlerine başvurulmadan doğrudan halk hekimliği uygulamalarından yararlanmanın sakıncalı olduğu üzerinde önemle durulmalıdır. Hekimlik konusunda geleneksel bilgi önemli; ama yeterli mi? Modern tıp, buradan doğdu; değişti, gelişti ve gelişiyor. ÖN HAZIRLIK Öğretmen bir hafta önceden öğrencilerden günümüzdeki halk hekimliği uygulamalarını araştırmalarını ister. 1. Ek 1 de yer alan parça öğrencilere dinletilir/söyletilir. 2. Öğretmen öğrencilere aşağıdaki soruları sorar: a. Parçada halk hekimliği ile ilgili hangi uygulamadan söz edilmektedir? Bu uygu lama hangi durumda gerçekleştirilmektedir? b. Bu ve benzer durumlarda bildiğiniz başka halk hekimliği uygulamaları var mı? Belirtiniz. 3. Ek 2 deki gazete haberleri ve haber başlıklarını öğrencilerin yorumlamaları istenir. 4. Öğrencilerin halk hekimliği uygulamaları ile ilgili araştırmaları sınıfa sunulur. 5. Öğrencilerin araştırmaları ile verilen örnekler karşılaştırılarak günümüzdeki halk hekimliği uygulamaları sorgulanır. 112

114 Ek 1 NANE LİMON KABUĞU Eski adamlar doğruyu söylemiş, Bir çiçekle bahar olmaz. Kişi kendini bilip sağa sola sormalı Can pazarı bu oyun olmaz. Zürefanın 1 düşkünü Beyaz giyer kış günü Sonunda şifayı kapıp da şaşırınca Bana gel, beni dinle, iyi yaz. Defteri, kalemi al, iyi yaz Nane limon kabuğu Bir güzel kaynasın aman Ha ha ha ha ha İçine hatmi çiçeği, biraz tere otu katasın aman Ha ha ha ha ha Hatta biraz tarçın, bir tutam zencefil aman Ha ha ha ha ha bin derde deva geliyor Biraz daha sabret güzelim. Ha ha ha ha ha hapşu Çok yaşa Sen de gör Rahat ve iyi yaşa Barış MANÇO 1 zürefa: Kibarlar, nazikler. 113

115 Ek 2 Ihlamur tam bir şifa kaynağı Özellikle soğuk kış günlerinde sıcak içecek olarak tüketilen ıhlamurun insan sağlığına birçok faydası bulunuyor. Türkiye'de bol miktarda yetişen ıhlamurun çiçek, yaprak, kabuk ve ağacından faydalanılıyor. Hoş kokulu bir bitki olan ıhlamur, aynı zamanda iyi bir ev ilacı olma özelliği taşıyor. Kurutulmuş ıhlamur yaprakları ve çiçekleri kaynatılarak elde edilen içecek sinirleri yatıştırıyor, bağırsak kurdunu düşürüyor, gaz sancısını gideriyor, öksürüğü kesiyor, damar tıkanıklığının açılmasında etkili oluyor, gribi iyileştiriyor, mide üşütmesi ve uykusuzluk sorunlarını ortadan kaldırıyor. Ihlamur ayrıca idrar söktürücü, terletici, yatıştırıcı, göğüs yumuşatıcı özelliklere de sahip bulunuyor. Yanıkların üzerine buz koymayın! Yanık bölgeye, diş macunu, yoğurt, salça gibi maddelerin sürülmesi, deriyi kurutarak dokusunu bozuyor. Çeşit çeşit derde, çeşit çeşit çiçek 2 Kaplıca tedavisi yanlış uygulanıyor 3 Doktor kontrolünde kaplıca tedavisi 4 Küçük Erdal ın kaderi, cahil kırık çıkıkçıya inanmanın acı sonu Kültür Bakanlığı, Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1989, s.119, 122, Kültür Bakanlığı, Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1989, s.119, 122, Kültür Bakanlığı, Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1989, s.119, 122, Kültür Bakanlığı, Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1989, s.119, 122,

116 AH BU TÜRKÜLER, TÜRKÜLERİMİZ DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : 40 ÖĞRENME ALANI : Müzik, Oyun, Eğlence ÜNİTE : Halk Müziği TEMEL BECERİLER : Araştırma, gözlem, iletişim, değişim ve sürekliliği algılama KAZANIMLAR : Halk müziğinin kültürel etkileşim ve iletişimdeki yerini kavrar (1. kazanım). Halk müziğinin yörelere göre çeşitlilik gösterdiğini fark eder (2.kazanım). MATERYALLER : Projeksiyon, CD, kaset KAYNAKLAR : Sedat Veyis Örnek, Türk Halk Bilimi, Kültür Bakanlığı Yayın ları, Ankara, Türk Dili, Türk Dili Özel Sayısı III (Halk Şiiri), C. LVII; Sayı: / Ocak-Haziran SÜREÇ ÖĞRETMENE NOT Halk bilimi (folklor) kültürün; mitler, efsaneler, masallar, halk hikâyeleri, tekerlemeler, atasözleri, bilmeceler, deyimler, argo sözler, alkışlar, kargışlar, şakalar, incitmeler, atışmalar, alaylar, selamlar, vedalaşma sözleri, kişi, hayvan ve yer adları ile mâni, ninni, ağıt gibi halk şiiri ürünlerinden oluşan sözlü anlatımlarını; doğum, evlenme, ölüm, bayram, kutlama, şenlik ve anma günleri, yıl dönümleri gibi toplumsal uygulamalarını; halk müziği ve çalgıları, çocuk oyunları ve sportif etkinliklerle, seyirlik oyunlar, meddah, karagöz, orta oyunu, kukla gibi gösteri sanatlarını; halk hekimliği, halk mimarisi, halk hukuku, halk mutfağı, halk takvimi, halk botaniği, halk matematiği, halk veterinerliği gibi halk bilgisini; giyim kuşam, süslenme ile eğercilik, semercilik, keçecilik, çitçilik, urgancılık, bakırcılık, kalaycılık, yemenicilik, yazmacılık, dokumacılık, oyacılık gibi geleneksel el sanatlarını, bunların günümüze gelen değişim ve dönüşümlerini konu edinen, bunları kendine özgü yöntemlerle derleyen, sınıflayan, çözümleyen, yorumlayan ve son aşamada bir bireşime vardırmayı amaçlayan bilim dalıdır. Oysa halk bilimi, uzun bir süreden beri ülkemizde çoğu zaman sadece yerel halk oyunlarını, türkülerini, gösterilerini kapsayan dar ve yanlış bir alana sıkıştırılmış; giderek yoz ve zararlı bir folklorculuk modasının gelişip yayılmasına yol açılarak folklor terimi bilimsel anlamından saptırılmıştır. 1 ÖN HAZIRLIK Öğretmen bir hafta önceden öğrencilerden yörelerine göre halk müziği ürünlerini araştırarak gelmelerini ister (Bulunan ürünlere ait kaset, CD vb. getirilebilir.). 1 Sedat Veyis Örnek, Türk Halk Bilimi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2000, s

117 1. Ek 1 de yer alan şiir öğretmen tarafından tahtaya yansıtılır. a. Şairim Şiirin gerçeğini köy türkülerimizde bulmuşum Türkülerle yunmuş yıkanmış dilim Onlarla ağlamış, onlarla gülmüşüm. dizelerini öğrencilerin yorumlamaları istenir. b. Memleket ahvalini onlardan sor Kitaplarda değil, türkülerde ara Yemen'i Öleni, kalanı, gidip gelmeyeni... Ben türkülerden aldım haberi. dizelerinin, türkülerin hangi yönünü anlattığı sorusu sorulur. c. Şiirde, türkülerin başka hangi özelliklerine değinildiği sorulur. 2. Ek 2 deki türkü yansıtılır (Bulunabilirse öğrencilere dinletilir.). Öğrencilerin türküde geçen iletişim biçimlerini söylemeleri istenir. 3. Öğretmen yörelerine göre (Karadeniz, İç Anadolu vb.) halk müziğinden örnekler dinletir. 4. Öğrencilerin bulup getirdikleri örnekleri sınıfla paylaşmaları sağlanır. 5. Örneklerden hareketle halk müziğinin yörelere göre çeşitlilik gösterdiği üzerinde durulur. 6. Halk müziğinin kültürel etkileşim ve iletişimdeki yeri vurgulanır. Halk türkülerinin eski örneklerinin günümüz sanatçıları tarafından yeniden yorumlandığına dikkat çekilir. Örneğin Uzun İnce Bir Yoldayım, Burçak Tarlası, Kiziroğlu, Leblebi Koydum Tasa vb. gibi türkülerin günümüz sanatçılarına kaynaklık ettiği vurgulanır. 116

118 TÜRKÜLER DOLUSU Ek 1 Şairim şair olmasına Canım kurban şiirin gerçeğine hasına İçerisine insan kokusu sinmiş mısralara vurgunum Bıçak gibi kemiğe dayansın yeter Eğri büğrü, kör topal kabulüm Şairim Zifiri karanlıkta gelse şiirin hası Ayak seslerinden tanırım Ne zaman bir köy türküsü duysam Şairliğimden utanırım Şairim Şiirin gerçeğini köy türkülerimizde bulmuşum Türkülerle yunmuş yıkanmış dilim Onlarla ağlamış, onlarla gülmüşüm. Hey hey, yine de hey hey Salınsın türküler bir uçtan bir uca Evelallah hepsinde varım Onlar kadar sahici Onlar kadar gerçek Ah bu türküler Türkülerimiz Ana sütü gibi candan Ana sütü gibi temiz Türkülerde tüter dağ dağ, yayla yayla Köyümüz, köylümüz, memleketimiz. Ah bu türküler, Köy türküleri Dilimizin tuzu biberi Memleket ahvalini onlardan sor Kitaplarda değil, türkülerde ara Yemen'i Öleni, kalanı, gidip gelmeyeni... Ben türkülerden aldım haberi. Ah bu türküler, köy türküleri Mis gibi insan kokar, mis gibi toprak Hilesiz hurdasız, çırılçıplak Ah bu türküler, köy türküleri Karanlık kuyularda açılmış çiçekler gibi Kiminin reyhasından 2 geçilmez Kimi zehir, kimi zemberek gibi. Ah bu türküler, köy türküleri Ne düzeni belli, ne yazanı Altlarında imza yok ama İçlerinde yürek var 3 Bedri Rahmi EYUBOĞLU 2 reyha (rayiha): Koku, güzel koku. 3 Türk Dili, Türk Dili Özel Sayısı III (Halk Şiiri), C. LVII; Sayı: / Ocak-Haziran 1989, s

119 Ek 2 ACI BİBERİM ACI Acı biberim acı Ocağa koydum sacı Şimdiki kızlar kaçıyor (Bandırmalı güzelim) Nedir bunun ilacı El edersem eve gel Göz edersem cama gel Hiçbir şeyler bilmezsen (Bandırmalı güzelim) Al testiyi suya gel 118

120 TÜRKÜLERİN USTALARI DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : ÖĞRENME ALANI : Müzik, Oyun, Eğlence ÜNİTE : Halk Müziği TEMEL BECERİLER : Araştırma, gözlem, iletişim, girişimcilik değişim ve sürekliliği algılama KAZANIM : Türk halk müziği alanındaki ürünleri, bunların icracı ve yaratıcılarını tanır (3.kazanım). MATERYALLER : Fotoğraf, CD KAYNAKLAR : SÜREÇ ÖN HAZIRLIK Öğretmen bir ders öncesinden öğrencilerden Türk halk müziği alanındaki icracı ve yaratıcılarla bunların ürünleri hakkında araştırma yapmalarını ister. Araştırma sonuçlarını afiş, poster, resim vb. görsel malzemelerle destekleyerek sınıf/okul panosunda sergileyebileceklerini istenir. 1. Öğrencilerin araştırmalarını sınıfla paylaşmaları istenir (Getirilen örnekler sınıfta dinletilebilir/bunları bilen öğrenciler varsa bu öğrencilerden çalmaları/söylemeleri istenebilir.). 2. Öğrencilerin halk müziği alanındaki icracılara örnek vermeleri istenir. 3. Ekteki çalışma kâğıdı öğrencilere dağıtılır. Verilen halk müziği ürününün (numaralandırılmış) yaratıcısını/icracısını, harflendirilmiş resimler yoluyla, devamındaki numaralandırılmış türkülere bakarak tahmin etmeleri ve tablo üzerinde boş bırakılan yerlere yazmaları istenir. 4. Verilen örnek türküler (bir ya da birkaçı) dinletilerek öğrencilerin türkülere eşlik etmeleri istenebilir. 5. Öğretmen tarafından Türk halk müziği alanındaki ürünlerin, bunların icracı ve yaratıcılarının verilenlerle sınırlı olmadığı vurgulanır. 119

121 ÇALIŞMA KÂĞIDI Resim Nu. İcracı / Yorumcu / İcracı-Yorumcu Parça Nu. Resim Nu. İcracı / Yorumcu / İcracı-Yorumcu Parça Nu. a.... b... c... ç... d... e... f... g

122 ğ... h... ı i.. 1. DOSTLAR BENİ HATIRLASIN Ben giderim, adım kalır Dostlar beni hatırlasın Düğün olur, bayram gelir Dostlar beni hatırlasın Can kafeste durmaz uçar Dünya bir han konan göçer Ay dolanır, yıllar geçer Dostlar beni hatırlasın Can bedenden ayrılacak Tütmez baca, yanmaz ocak Selam olsun kucak kucak Dostlar beni hatırlasın Ne gelsemdi ne giderdim Günden güne arttı derdim Garip kalır yerim yurdum Dostlar beni hatırlasın 121

123 2. SEHER VAKTİ EVİNİZE Seher vakti evinize Girdim gelmez olaydım Geçiyordum bağınıza Vardım varmaz olayıdım Yalancısın inanamam Gayri sana güvenemem Yalancısın yalancısın inanmam Boz kayadan pınar akar Ondan içen çile çeker Azgın yarene kim bakar Sardım sarmaz olayıdım Yalancısın inanamam Gayri sana güvenemem Yalancısın yalancısın inanmam Mahzuni Şerif'in hâli Aramızda kara çalı Gittiğim erkânı yolu Sordum sormaz olayıdım Yalancısın inanamam Artık sana güvenemem Yalancısın yalancısın inanmam 3. DANE DANE BENLERİ VAR Dane dane benleri var yüzünde Can alıcı bakışları gözünde Bin bir dat var edasında, nazında Dünyada yârden datlı var mı ola Sallanı sallanı gelen yâr mı ola Küpeleri ağır düşer kulaktan Zülüfleri tel tel olmuş yanaktan Ağzı şeker bal akıyor dudaktan Dünyada yârden tatlı var mı ola Sallanı sallanı gelen yâr mı ola Ağır barhanası elinde Tatlı kelam gelir yârin dilinde Kemer olsam sevdiğimin belinde Dünyada yârden tatlı var mı ola Sallanı sallanı gelen yâr mı ola 122

124 4. BEN SENİ SEVDUĞUMİ Ben seni sevduğumi oy dünyalara bildurdum Ben seni sevduğumi oy dünyalara bildurdum Endurdun kaşlaruni bubani bubani mi öldürdum Endurdun kaşlaruni endurdun kaşlaruni bubani bubani mi öldürdum En dereye dereye oy al dereden taşlari En dereye dereye oy al dereden taşlari Geçti bizden sevdaluk al cebum al cebumden saçlari Geçti bizden sevdaluk al cebum al cebumden saçlari 5. DOSTUM DOSTUM Bin cefalar etsen almam üstüme oy Gayet şirin geldi dillerin dostum oy Varıp yad ellere meyil verirsen oy Gış ola bağlana yolların dostum dostum İlahi onmaya yârdan ayıran oy Bahçede bülbüller ötüyor uyan oy Kula gölge ise Allah'a ayan oy Senden ayrılalı gülmedim dostum dostum Pir Sultan Abdal'ım gülüm dermişler oy Bu şirin canıma nasıl kıymışlar oy İster isem dünya malın vermişler oy Sensiz dünya malı neylerim dostum dostum 6. GÖNLÜM ATAŞLARA YANDI Ben bu yıl yârimden ayrı düşeli Her günüm bir yıla döndü gidiyor Yine zindan oldu dünya başıma Gönlüm ataşlara yandı gidiyor Ömrüm boş hayale kandı gidiyor Uzaktır yolların dolandım geldim Tatlıdır dillerin bağlandım kaldım Günahı boynuna işte ben öldüm Gönlüm ataşlara yandı gidiyor Ömrüm boş hayale kandı gidiyor 123

125 7. KAĞIZMAN Ben giderim Batum'a da Batum'un batağına Pencereden içeri al beni otağına Nazlı yârim geldim sana fistanını toplasana Kemençeler çalınıyor bize horon oynasana Kağızman a ısmarladım nar gele nar gele Gümüş kemer ince bele dar gele dar gele Erzurum a ısmarladım kazanı kazanı Ben sevirem hem okuru yazanı yazanı 8. SARI GELİN Erzurum çarşı pazar leylim aman sarı gelin İçinde bir kız gezer oy Nenen ölsün sarı gelin aman Elinde divit kalem leylim aman sarı gelin Dertlere derman yazar oy Nenen ölsün sarı gelin aman suna yârim Erzurum da bir kuş var leylim aman sarı gelin Kanadında gümüş var oy Nenen ölsün sarı gelin aman Yârim gitti gelmedi leylim aman sarı gelin Elbet bunda bir iş var oy Nenen ölsün sarı gelin aman suna yârim 9. KİZİROĞLU Bir hışımla geldi geçti peh peh peh Kiziroğlu Mustafa Bey hey hey hey Şu dağları deldi geçti Ağan kim, paşan kim, hanım kim Nigar kim kim kim kim kim Kiziroğlu Mustafa Bey Bir beyin oğlu zor beyin oğlu Hay edenden haya tepe Huy edenden huya tepe Köroğlu nu suya tepe Ağan kim paşan kim hanım kim Nigar kim kim kim kim kim Kiziroğlu Mustafa Bey Bir beyin oğlu zor beyin oğlu 124

126 10. Türk dinleyicisi onu, şık takım elbisesi ve yeleği, kolunda tespihi, sazının altında bacağına serili mendili, ayağında çizmesi ile Ege yöresinden derlediği türküleri ama illa ki de "Ninemin Mektupları" ile tanıdı. Teatral yeteneği, yöresel icra tekniği, vokal yorumu ve "yâren"i ile Türk halk müziğinde bir ekoldü yılında köy köy dolaşıp derlemeler yapmaya başladı. Özellikle Ege yöresinden pek çok türkü derledi. Kendi derlediği ve TRT repertuarına kazandırdığı yüzlerce türküden "Çöz de al Mustafa Ali", "Sobalarında kuru meşe", "Denizli'nin horozları", "Evlerinin önü bulgur kazanı", "Avşar Beyleri", "Cemilemin gezdiği dağlar meşeli", "Tepsi tepsi fındıklar", "Şu dağlar tepe tepe"yi bu dönemde plaklara okudu. Ama asıl satış rekorlarını "Ninemin Mektubu" plaklarıyla kırdı. Onlarca mektubu plaklara okudu. Denizli şivesi ile anlattığı bu hikâyeler ve fıkralar çok sevildi. Saz çalıp söylemenin yanına şovmenlik ve taklit yeteneğini de katmıştı. Ninemin Mektubu Amanın yavrım, Geçenlerde ekmek ediyodum. Açcık hamurum kaldıydı. Emine gelivedi. "Koley gelsin ninem" deye artanını da o edivedi sağolsun. Dilim dağı taşı gırkbin kere maşallah Amanın, artanını da o ediverdikten sonra iki süpürgü çalıvedi avluya, malların altlarını kürüyüvedi. Ben de ah benim ak topanım, gövercinim, kalem kaşlım, nazlı gülüm, mor zümbülüm, al bürgülüm, bol görgülüm, naha Alah seni allı başlı gelinler edivesin, muradına er, gonca güller der, naha evlerine sarı sarı buğdeyler yağıvesin deye dualar edivedim. Emi güzel yavrım, yokluğun köz oluyo yüreğimde. 11. Bağlama çalmaya başlamasını şöyle anlatırdı: 7, 8 yaşlarındaydım herhâlde. Sazla benim boyumu ölçtüklerinde saz 1,5 karış uzun gelirdi benden. Sazın sapına kolum yetişmezdi de teknesini bir duvara dayayıp öyle çalmaya çalışırdım... Muzaffer Sarısözen le tanışması belki de yaşamının dönüm noktası olur. O zamana kadar gerek radyo sanatçılarının gerekse Muzaffer Sarısözen in bilmediği bir tavır ve tezene ile (Sürmeli tavrı) saz çalıp türkü söyleyerek radyonun en parlak simaları arasında yer alır. Türk folklorunun müzik ve oyun dallarında yurt içinde ve dışında seçkin bir yer edinmiş, kültürümüze yapmış olduğu katkılarla halk müziği dünyasına damgasını vurmuştur. 125

127 12. Yurttan Sesler in fedakâr işçileri, bugün öyle bir kale yapmakla meşguldürler ki; tamamlanınca değme toprak onu yıkamaz yılında Yurttan Sesler korosunu çalıştırmaya başlayarak derlenen türküleri koro üyelerine öğretir ve yayınlara başlar. Program büyük ilgi gördü. İzmir ve İstanbul radyolarında "yurttan sesler" topluluklarını kurarak halk türküleri ve oyunlarının yurt çapında sevilmesi ve tanıtılmasında büyük rol oynar. Onun zamanına kadar radyolarda düzenli ve programlı halk müziği çalışmaları olmamıştır. Programlarına kaynak kişileri ve bölge sanatçılarını davet ederek radyo sanatçılarına örnek dersler vermiştir O, Yurttan Sesler topluluğunu yetiştirerek ilk koral halk müziği icrasını başlatmıştır; toplu bağlama çalma geleneğinin uygulayıcısı olmuştur; halk müziğinde koro seslerini numaralayarak otantik karakterin kaybolmasını önlemiştir Derlediği bazı türküler şunlardır: Allı Durnam, Gesi Bağları, İzmir'in Kavakları, Taşa Verdim Yanımı... Öğretmene not: Çalışma kâğıdındaki resimler sırasıyla a-âşık Veysel Şatıroğlu, b-özay Gönlüm, c-neşet Ertaş, ç-nida Tüfekçi, d-zara, e- Muzaffer Sarısözen, f. Âşık Mahsuni Şerif, g-gülşen Kutlu, ğ-haluk Levent, h-yavuz Bingöl, ı-ayna, i-volkan Konak tır. 10, 11 ve 12 numaralı bilgiler sırasıyla Özay Gönlüm, Nida Tüfekçi ve Muzaffer Sarısözen ile ilgilidir. 126

128 HALK ÇALGILARIMIZ DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : 40 ÖĞRENME ALANI : Müzik, Oyun, Eğlence ÜNİTE : Halk Müziği TEMEL BECERİLER : Araştırma, gözlem, değişim ve sürekliliği algılama KAZANIM : Halk çalgılarını tanır (4. kazanım). MATERYALLER : Projeksiyon, fotoğraf, CD KAYNAKLAR : SÜREÇ 1. Öğrencilere halk çalgılarına ait fotoğraflar gösterilir. Fotoğraflar gösterilirken sesleri dinletilir. Mümkünse bunlardan sınıfa örnekler getirilir. 2. Fotoğrafları gösterilen, sesleri dinletilen, metinleri verilen halk çalgılarını öğrencilerin tahmin etmeleri istenir. 3. Öğrencilerden verilenlerin dışında bildikleri diğer halk çalgılarının adlarını söylemeleri istenir. 4. Öğretmen tarafından halk çalgılarının verilenle sınırlı olmadığı vurgulanır. 127

129 Ek 1. Kullanımı en yaygın telli halk çalgısıyım. Kiraz kabuğundan yapılan araçla çalındığım gibi bazı yörelerimizde parmakla da çalınmaktayım. 1 Halk âşıkları beni çalarak ezgiler oluşturur, şiirler okur. Benimle oluşturulan kıvrak ezgilere eşlik edersiniz. 2. Üflemeli bir halk çalgısıyım. Halk arasında çoban çalgısı olarak da bilinirim. 3. Genellikle kuzu ve oğlak derisinden yapılan üflemeli bir halk çalgısıyım. Yurdumuzda Kuzey ve Doğu Anadolu Bölgesi ve Trakya da kullanılmaktayım. 4. Üflemeli bir halk çalgısı olarak kemik, ağaç veya kamıştan yapılmaktayım. Kamıştan yapılanım daha yaygındır. Yurdumuzda Ege ve Akdeniz Bölgesi'nde yaygın olarak kullanılmaktayım. 1 Kiraz kabuğundan yapılan çalma aracına tezene, parmakla çalma tekniğine şerpe adı verilir. 128

130 5. Karadeniz Bölgesi'nde yaygın olarak kullanılan yaylı bir halk çalgısıyım. 6. Tekne kısmım genellikle su kabağından yapılan yaylı bir halk çalgısıyım. Ayrıca ağaçtan yapılanım da yaygındır. 7. Bilinen en eski vurmalı çalgı olarak genellikle açık alanlarda, düğünlerde, halk oyunlarında ve değişik törenlerde tokmak ve ince bir çubuk vurularak çalınırım. Öğretmene not: Ekteki resimler sırasıyla 1-bağlama, 2-kaval, 3-tulum, 4-sipsi, 5-kemençe, 6- kabak kemane, 7-davuldur. 129

131 HALK MÜZİĞİ VE KÜLTÜR TURİZMİ Ders Sınıf düzeyi Ünite adı Kazandırılması hedeflenen beceriler Halk Kültürü 7. sınıf Halk Müziği Araştırma becerisi, yaratıcı düşünme, kaynak ve materyallerden yararlanma, iletişim Araştırma Konusu Sizden, Türk halk müziği alanındaki ürünleri araştırmanız ve araştırmanız sonucunda bu alandaki yaygın/bilinen örnekleri kültür turizminde tanıtmaya yönelik bir kaset, CD ya da broşür hazırlamanız beklenmektedir. Araştırma Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Araştırmanızın hazırlık aşamasında grubunuzla birlikte; 1. Çalışmayı zamanında teslim edecek şekilde bir plan hazırlamalı ve hazırladığınız planı öğretmeninizle paylaşmalısınız. 2. İş bölümü yapmalısınız. 3. Araştırmanızda kullanacağınız kaynak ya da materyalleri belirlemelisiniz (Araştırmanızda kitap, dergi, internet vb. kaynaklardan yararlanabilirsiniz.). Hazırladığınız kaset, CD ya da broşürü sınıf arkadaşlarınızla paylaşırken; 4. Her bir grup üyesinin söz alabileceği, 15 dakikalık bir sunu hazırlamalısınız. 5. Sununuzu çeşitli görsellerden yararlanarak zenginleştirebilirsiniz. Not: a) Hazırladığınız kaset/cd/broşürü en geç / /20 tarihine kadar bitirmelisiniz. b) Hazırladığınız broşür 15 (on beş) sayfadan fazla olmamalıdır. Yukarıda halk kültürü dersinde öğrencilerin performansını değerlendirmek amacıyla bir araştırma görevi örneği verilmiştir. Araştırma sonunda öğrencilerden bir rapor ve sunu hazırlamaları istenmektedir. Üniteyle ilişkili olarak verilen bu performans görevi örneği öğretmene öneri niteliğindedir. Bu araştırma görevi aynen kullanılabileceği gibi öğretmen tarafından çevre, sınıf koşulları, öğrenci seviyesi vb. faktörler göz önünde bulundurularak yeniden yapılandırılabilir. 130

132 ÇALALIM, OYNAYALIM, EĞLENELİM DERS :HALK KÜLTÜRÜ SINIF :7 YAKLAŞIK SÜRE : ÖĞRENME ALANI : Müzik, Oyun, Eğlence ÜNİTE : Halk Oyunları TEMEL BECERİLER : Araştırma, iletişim, sosyal ve kültürel katılım, değişim ve sürekliliği algılama KAZANIMLAR : Halk oyunlarının halk yaşamındaki yerini ve rolünü fark eder (1. kazanım). Halk oyunlarının içinde oluştuğu coğrafya, iklim, sosyo kültürel ve ekonomik yaşam ile ilişkisini algılar (2. kazanım). Çevresinde oynanan halk oyunlarını araştırır (3. kazanım). MATERYALLER : Projeksiyon, CD KAYNAKLAR : SÜREÇ ÖN HAZIRLIK Öğrencilerden yörelerine göre halk oyunlarını (bar, halay, horon vb.), bu halk oyunlarındaki çalgıları ve çevresinde oynanan halk oyunlarını araştırarak gelmeleri istenir. 1. Öğrencilerin halk oyunlarının ne zaman, hangi durumlar karşısında oynandığı vb. ile ilgili düşünceleri alınır. Halk oyunları düğünlerde, nişanlarda, askere uğurlamada, yaylaya çıkış ve inişte, doğumda, dinî ve millî bayramlarda, özel gün ve toplantılarda oynanmaktadır. Oyunlar, genellikle oyun oynamaya elverişli açık alanlarda oynandığı gibi kapalı alanlarda da oynanır. 2. Paragrafta halk oyunlarının hangi yönü üzerinde durulmaktadır? Halk oyunları halkın yaşamında nasıl bir rol oynamaktadır? 3. Bölgeleri gösteren Türkiye haritası öğrencilere verilir. 4. Ekte fotoğrafları ve adları verilen halk oyunları, harita üzerinde oynandığı bölgeye yerleştirilir. 5. Öğrencilere bir horon örneği izlettirilir. Halk oyunları, temelde insanların, doğadaki canlıları, olayları taklidine, sosyal dayanışmanın, birlikteliğin, acının, sevincin, mutluluğun, üzüntünün, kıtlığın, bolluğun özetle yaşamın her alanının; beden hareketleri, jest ve mimiklerle, ritmik bir biçimde çoğu kez de bir müzik eşliğinde sergilenmesi, sahnelenmesidir. Halk oyunlarında taklidin dayandığı öge ya da olaylar, sembolik anlatımlarla ortaya konmaktadır. 6.Yukarıdaki paragraf yansıtılarak halk oyunlarının oluşmasını sağlayan etmenler üzerinde konuşulur. 7. Öğrencilerden bildikleri bir halk oyununu paragrafla ilişkilendirmeleri istenir. 8. Öğrencilerden araştırdıkları çevrelerinde oynanan halk oyunlarını sınıfla paylaşmaları istenir. 9. Öğretmen tarafından Türkiye'de halk oyunlarının, ülkenin kültürel yapısı gereği, oynanış şekli vb. bakımından birbirinden farklılık gösterdiği belirtilir ve halk oyunlarının halkın yaşamındaki yeri ve rolü vurgulanır. 131

133 Ek Erzurum civarında bar Karadeniz'de horon Doğu ve Güneydoğu'da halay Trakya'da hora, karşılama Konya ve civarında kaşık oyunları Ege'de zeybek 132

134 BENİM ADIM NE? DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : ÖĞRENME ALANI : Müzik, Oyun, Eğlence ÜNİTE : Halk Oyunları TEMEL BECERİLER : Araştırma, gözlem, değişim ve sürekliliği algılama KAZANIM : Yöresel halk oyunlarındaki çalgıları tanır (4. kazanım). MATERYALLER : KAYNAKLAR : SÜREÇ ÖN HAZIRLIK Öğretmen öğrencilere halk oyunlarına eşlik eden çalgıları öncelikle çevresindeki örneklerden başlamak üzere araştırarak sınıfa gelmelerini ister. Eğer bulabilirse bu çalgıları getirmelerini sağlar (Bu çalgıları tanıtan resim, video vb. çekimlerden de yararlanabileceklerini belirtir.). 1. Öğrencilere ek 1 deki halk çalgılarının fotoğrafları gösterilirken aynı anda sesleri de dinletilir. 2. Fotoğrafları gösterilen sesleri dinletilen halk çalgılarını tahmin etmeleri istenir. 3. Bu çalgıların hangi yöre oyunlarında çalındığı üzerinde tartışılır. 4. Ek 2 (üzerinde oklar kaldırılarak) çoğaltılarak öğrencilere dağıtılır. 5. Ek 2 de adları ve yöreleri verilen çalgıların genellikle hangi yöre oyunlarında kullanılabileceğini yaptıkları araştırmaya dayanarak tahmin etmeleri ve eşleştirmeleri istenir. 6. Verilenlerin dışında öğrencilerin araştırdıkları halk oyunlarına eşlik eden çalgıları sınıfla paylaşmaları sağlanır. 133

135 Ek 1 Aşağıda fotoğrafları verilen halk oyunlarına eşlik eden çalgıları tahmin ederek adlarını, boş bırakılan yerlere yazınız

136 Aşağıda adları verilen çalgıların, hangi yöre oyunlarında kullanıldığını tahmin ederek eşleştiriniz. Ek 2 1. kemençe a. Kars yöresi oyunlarında 2. tulum b. Karadeniz yöresi oyunlarında 3. bağlama c. Doğu ve Kuzey Doğu Anadolu yöresi oyunlarında 4. tar ç. Genellikle İç Anadolu yöresi oyunlarında 5. sipsi d. Ege Bölgesi oyunlarında 135

137 YENİ YARATMALAR DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : 40 ÖĞRENME ALANI : Müzik, Oyun, Eğlence ÜNİTE : Halk Oyunları TEMEL BECERİLER : Değişim ve sürekliliği algılama, gözlem, sosyal ve kültürel katılım KAZANIM : Halk oyunlarının sahnelenmesiyle ortaya çıkan yeni yaratma ve uygulamaları fark eder (5. kazanım). MATERYALLER : Projeksiyon, CD, videobant KAYNAKLAR : SÜREÇ 1. Yöresel halk oyunlarına yönelik aşağıdaki fotoğraflar gösterilir. 136

138 2. Halk oyunlarının sahnelenmesiyle ortaya çıkan yeni yaratmalara ait fotoğraflar da gösterilir. 137

139 3.Öğrencilerin gösterilen fotoğrafları halk oyunlarının oynanma yeri, biçimi, zamanı, durumu vb. yönlerden değerlendirmeleri sağlanır. 4.Yöresel halk oyunlarıyla ilgili bir CD, video çekim vb. gösterilir ( 5. sitesinden tanıtım 1 ve uzun tanıtım gösterileri izletilir. 6. İzletilen halk oyunlarını karşılaştırmaları istenir. 7. Önce Dansın Sultanları (Sultans of the Dance) sonra Anadolu Ateşi adıyla bilinen grubun (ve benzer grupların) halk oyunlarının sahnelenmesiyle ortaya çıkan yeni yaratma ve uygulamaların örnekleri olduğu öğretmen tarafından vurgulanır. 138

140 KÜLTÜR TURİZMİ DERS : HALK KÜLTÜRÜ SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : 40 ÖĞRENME ALANI : Küreselleşme ve Halk Kültürü ÜNİTE : Kültür Turizmi TEMEL BECERİLER : Değişim ve sürekliliği algılama, yaratıcı düşünme KAZANIM : Kültür turizminde yararlanılan halk kültürü ürünlerini araştırır (1. kazanım). MATERYALLER : KAYNAK : SÜREÇ ÖĞRETMENE NOT Somut kültürel ürünlerle (arkeolojik kalıntılar, ören ya da sit alanları gibi tarihî ve doğal kültürel varlıklarla), somut olmayan kültürel miras ürünleri (gösteri sanatları, sözlü anlatımlar ve gelenekler, toplumsal uygulamalar, ritüeller ve festivaller, halk bilgisi, evren ve doğa ile ilgili uygulamalar, el sanatları geleneği) arasındaki farklar verilir. Böylelikle öğrencilerin kültür turizminde yararlanılabilecek halk kültürü ürünlerinin neler olabileceğini kavramaları sağlanır. ÖN HAZIRLIK Öğretmen bir hafta önceden öğrencilere kültür turizminde yararlanılabilecek halk kültürü ürünlerini (Bursa nın kestane şekeri, Aydın ın efesi, Isparta nın halısı, Safranbolu nun evleri, Tokat ın yazması, Kütahya nın çinisi, Devrek in bastonu vb.) araştırarak sınıfa gelmelerini ister. Bunlarla ilgili fotoğraf, CD, film vb. materyaller getirebilecekleri gibi kendilerinin de resim, afiş, poster vb. hazırlayabileceklerini belirtir. 1. Öğrencilerin ülkemizin tanıtımında hangi halk kültürü ürünlerinden yararlanılabileceğini tartışarak belirtmeleri sağlanır. 2. İllerin gösterildiği bir Türkiye haritası tahtaya yansıtılır. 3. Öğrencilerin araştırdıkları kültür turizminin hizmetine sunulabilecek halk kültürü ürünleri ile ilgili materyalleri, harita üzerindeki ilgili bölgeye/ile yerleştirmeleri istenir. 4. Öğretmen tarafından halk kültürü ürünlerinin kültür turizmindeki yeri vurgulanır. 139

141 YARARLANILAN KAYNAKLAR BİNYAZAR, Adnan, Dedem Korkut, Milliyet Yayınları, KABACALI, Alpay, Fıkralar Seçkisi, Özgür Yayınları, İstanbul, KARAALİOĞLU, Seyit Kemal, Resimli Motifli Türk Edebiyatı Tarihi 1 Başlangıçtan Tanzimata, İnkılap ve Aka Basımevi, İstanbul, KÜLTÜR BAKANLIĞI YAYINLARI, Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, OĞUZ, M. Öcal; S. KASIMOĞLU (yay. hzl.), Türkiye de 2005 Yılında Yaşayan Geleneksel Kutlamalar, Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, Ankara, OĞUZ, M. Öcal ve diğerleri (yay. hzl.), Türkiye de 2004 Yılında Yaşayan Geleneksel Meslekler, Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, Ankara, OĞUZ, M. Öcal; P. ERSOY (yay. hzl.), Türkiye'de 2004 Yılında Yaşayan Geleneksel Çocuk Oyunları, Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, Ankara, ÖRNEK, Sedat Veyis, Türk Halk Bilimi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, ÖZALTUN, Serap; Celâl Özaltun, Ortaokullar İçin Güzel Konuşma ve Yazma, Etemoğlu Matbaası, Ankara, TÜRK DİL KURUMU, Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı III (Halk Şiiri), Cilt LVII, Sayı , Ocak-Haziran, YAKICI, Ali, Halk Şiirinde Türkü, Akçağ Yayınları, Ankara,

142 HALK KÜLTÜRÜ DERSİNDE YARARLANILABİLECEK TEMEL KAYNAKLAR AKALIN, L. Sami, Türk Mânileri, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Kültür Yayınları, İstanbul, AKSAN, Doğan, Halk Şiirimizin Gücü, Bilgi Yayınevi, İstanbul, AKSEL, Malik, Sanat ve Folklor, Çağdaş Türk Yazarları Makale Serisi 2, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, ALANGU, Tahir, Türkiye Folkloru Elkitabı, Adam Yayıncılık, İstanbul, AND, Metin, Geleneksel Türk Tiyatrosu, Kukla, Karagöz, Orta Oyunu, Bilgi Yayınevi, Ankara, AND, Metin, Oyun ve Bügü, Türk Kültüründe Oyun Kavramı, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, BAŞGÖZ, İlhan, Folklor Yazıları, Adam Yayınları, İstanbul, BAŞGÖZ, İlhan, Vay Başıma Gelenler: Tekerlemeler: Küçüklere de, Büyüklere de, Pan Yayıncılık, İstanbul, BAŞGÖZ, İlhan; Andreas Tietze, Türk Halkının Bilmeceleri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, BAŞGÖZ, İlhan, Geçmişten Günümüze Nasrettin Hoca, Pan Yayıncılık, İstanbul, BAYKURT, Şerif, Anadolu Kültürleri ve Türk Halk Dansları, Yeni Doğuş Matbaacılık, Ankara, BEZİRCİ, Asım, Türk Halk Şiiri: Tarihçesi, Kaynakları, Şairleri ve Seçme Şiirleri, Say Yayınları, İstanbul, İstanbul,1973. BİNYAZAR, Adnan, Halk Anlatıları, Can Yayınları, İstanbul, BORATAV, Pertev Naili, 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, Gerçek Yayınevi, BORATAV, Pertev Naili, Folklor ve Edebiyat I, Adam Yayıncılık, İstanbul, BORATAV, Pertev Naili, Folklor ve Edebiyat II, Adam Yayıncılık, İstanbul, BORATAV, Pertev Naili, Tekerleme, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, BORATAV, Pertev Naili, Halk Edebiyatı Dersleri, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul,

143 BORATAV, Pertev Naili, Masallar, Uçar Leyli, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, BORATAV, Pertev Naili, 100 Soruda Türk Folkloru, K Yayınevi, İstanbul, CUMHUR, Müjgan, Karacaoğlan: Bütün Şiirleri, Çağrı Yayınları, İstanbul, ÇOBANOĞLU, Özkul, Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Akçağ Yayınları, Ankara, EKER, G.Ö.; M. EKİCİ, M. Ö. OĞUZ, N. ÖZDEMİR (yay. hzl.), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar, Millî Folklor Yayınları, Ankara, ELÇİN, Şükrü, Anadolu Köy Orta Oyunları, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay., Ankara, ELÇİN, Şükrü, Halk Edebiyatı Araştırmaları I-II, Akçağ Yayınları, Ankara, EMİROĞLU, Kudret; Suavi Aydın, Antropoloji Sözlüğü, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara, ERGİNER, Gürbüz, Uşak Halk Takvimi ve Halk Meteorolojisi, TTK Basımevi, Ankara, ERGİNER, Gürbüz, Kurban, Kurbanın Kökenleri ve Anadolu'da Kanlı Kurban Ritüelleri, Yapı Kredi Kültür ve Sanat Yayınları, İstanbul, ERK, Zümrüt; O. SINAYUÇ, Türk Folklor ve Etnografya Bibliyografyası II, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Millî Folklor Enstitüsü Yayınları:7, Ankara, ERK, Zümrüt; İ.ÖZTÜRK, G.SERNİKLİ, O.SINAYUÇ, O.NAHYA,Türk Folklor ve Etnografya Bibliyografyası III, Millî Folklor Araştırma Dairesi Yayınları:11, Ankara, EROĞLU, Türker, Halk Oyunları El Kitabı, Mars Basım Hizmetleri, İstanbul, EYUBOĞLU, Sabahattin, Yaşar Kemal, Gökyüzü Mavi Kaldı: Halk Edebiyatından Seçmeler, Toros Yayınları, İstanbul, EYUBOĞLU, İsmet Zeki, Anadolu İlaçları, Toplumsal Dönüşüm Yay., İstanbul, GÖKYAY, Orhan Şaik, Dedem Korkut un Kitabı, İstanbul, GÜVENÇ, Bozkurt, Türk Kimliği, Kültür Tarihimizin Kaynakları, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara,1993. HALİKARNAS BALIKÇISI (Cevat Şakir Kabaağaçlı), Anadolu Efsaneleri, Bilgi Yayınevi, Ankara, KALKAN, Emir, XX. Yüzyıl Türk Halk Şairleri Antolojisi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara,

144 KARABAŞ, Seyfi, Bütüncül Türk Budunbilimine Doğru, Yapı Kredi Yay., İstanbul, KARADAĞ, Nurhan, Köy Seyirlik Oyunları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, KUNOS, Ignacs (yay. hzl. ÖZTÜRK, Ali Osman), Türk Halk Türküleri, Folklor Dizisi 7, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara, KUNOS, Ignacs, Türk Halk Edebiyatı, Akçağ Yayınları, Ankara, KUTLU, M. Muhtar, Şavaklı Türkmenlerde Göçer Hayvancılık, Kültür ve Turizm Bakanlığı Millî Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, Ankara, KÜLTÜR BAKANLIĞI YAYINLARI, Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, KÜLTÜR BAKANLIĞI YAYINLARI, Türk Halk Kültürü Araştırmaları, Ankara. KÜLTÜR BAKANLIĞI YAYINLARI, Türk Folkloru Araştırmaları Yıllıkları, Ankara. KÜLTÜR BAKANLIĞI YAYINLARI, Türk Halk Kültüründen Derlemeler, Ankara. KÜLTÜR BAKANLIĞI/KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI YAYINLARI, (1-6) Milletlerarası/Uluslararası Türk Folklor Kongresi/Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, Ankara. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI YAYINLARI, Türk Mutfağı Sempozyumu Bildirileri, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, NUTKU, Özdemir, Meddahlık ve Meddah Hikâyeleri, Ankara, OĞUZ, M. Öcal, Türk Dünyası Halk Biliminde Yöntem Sorunları, Akçağ Yayınları, Ankara, OĞUZ, M. Öcal, Küreselleşme ve Uygulamalı Halk Bilimi, Akçağ Yayınları, Ankara, OĞUZ, M. Öcal, Halk Bilimi Çalışmalarının Yeni Dönemi: Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi, Millî Folklor, Sayı:60, OĞUZ, M. Öcal; T. S. ÖZKAN (yay. hzl.), Somut Olmayan Kültürel Mirasın Müzelenmesi Sempozyum Bildirileri, Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, Ankara, OĞUZ, M. Öcal; T. S. ÖZKAN (yay. hzl.), Türkiye de Halkbilimi Müzeciliği ve Sorunları Sempozyum Bildirileri, Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, Ankara, OĞUZ, M. Öcal ve diğerleri, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Grafiker Yayınları, Ankara, OĞUZ, M. Öcal; T.S. ÖZKAN (yay. hzl.), Kentler ve İmgeler, Gazi Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Gazi Türk Halkbilimi Topluluğu Yayını, Ankara,

145 OĞUZ, M. Öcal ve diğerleri (yay. hzl.), Türkiye de 2004 Yılında Yaşayan Geleneksel Meslekler, Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, Ankara, OĞUZ, M. Öcal; S. KASIMOĞLU (yay. hzl.), Türkiye de 2005 Yılında Yaşayan Geleneksel Kutlamalar, Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, Ankara, OĞUZ, M. Öcal; P. ERSOY (yay. hzl.), Türkiye'de 2004 Yılında Yaşayan Geleneksel Çocuk Oyunları, Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, Ankara, OĞUZ, M. Öcal; S. GÜRÇAYIR (yay. hzl.), Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2, Geleneksel Yayıncılık, Ankara, OĞUZ, M. Öcal; T. S. ÖZKAN, Mitten Meddaha Türk Halk Anlatıları Uluslararası Sempozyum Bildirileri, Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, Ankara, OĞUZ. M. Öcal; Petek Ersoy, Türkiye de 2006 Yılında Yaşayan Taş Kesilme Efsaneleri: Mekânlar ve Anlatılar, Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, Ankara, ÖGEL, Bahaettin, Türk Kültür Tarihine Giriş, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, ÖNDER, Mehmet, Bitmez Tükenmez Anadolu (Hikâyeleri, Efsaneleri ve Destanlarıyla), Ankara, ÖNDER, Mehmet, Aldı Sözü Anadolu, Ankara, ÖRNEK, Sedat Veyis, Anadolu Folklorunda Ölüm, DTCF Yayınları, Ankara, ÖRNEK, Sedat Veyis, 100 Soruda İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane, Gerçek Yayınevi, İstanbul, ÖRNEK, Sedat Veyis, Geleneksel Kültürümüzde Çocuk, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, ÖRNEK, Sedat Veyis, Türk Halk Bilimi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, ÖZDEMİR, Nebi, Türk Eğlence Kültürü, Akçağ Yay., Ankara, ÖZDEMİR, Nebi, Cumhuriyet Dönemi Türk Eğlence Kültürü, Akçağ Yay., Ankara, ÖZDEMİR, Nebi, Türk Çocuk Oyunları, 2 Cilt, Akçağ Yay., Ankara, ÖZDER; M. Adil, G.ERGİNER, İ. ÖZTÜRK, Z. ERK (yay.hzl.), Türk Folklor ve Etnografya Bibliyografyası I, Başbakanlık Basımevi, Ankara, ÖZMEN, Abdürrahim; M.M.KUTLU, G.ERGİNER (yay.hzl.), Türk Folklor ve Etnografya Bibliyografyası IV ( ), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, ÖZTELLİ, Cahit, Karacaoğlan, Özgür Yayınları, İstanbul, ÖZTÜRKMEN, Arzu, Türkiye de Folklor ve Milliyetçilik, İletişim Yayınları, Ankara, SAKAOĞLU, Saim, 101 Türk Efsanesi, Akçağ Yayınları, Ankara,

146 ŞAHHÜSEYİNOĞLU, H. Nedim, Anadolu Halk Kültüründe Fıkra, Nükte ve Mizah, Ayyıldız Yayınevi, Ankara, TAN, Nail, Folklor (Halk Bilimi) Genel Bilgiler, Kitap Matbaacılık, İstanbul, TEZCAN, Mahmut, Türk Kültüründe Başlık Parası Geleneği (Kültürel Antropolojik Yaklaşım), Kültür Bakanlığı Yay., Ankara,1998. TÜRK DİL KURUMU YAYINLARI, Derleme Sözlüğü, 9 Cilt, Ankara. TÜRK DİL KURUMU, Türk Dili, Türk Halk Edebiyatı Özel Sayısı, Sayı 207, TÜRK DİL KURUMU, Türk Dili, Türk Şiiri Özel Sayısı III (Halk Şiiri), Cilt LVII, Sayı , Ocak-Haziran, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi (TFA), , 19 Cilt, İstanbul. YAKICI, Ali, Halk Şiirinde Türkü, Akçağ Yayınları, Ankara, YILDIRIM, Dursun, Türk Edebiyatında Bektaşi Tipine Bağlı Fıkralar, Kültür Bakanlığı Millî Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, Ankara, YÜCEL, Ayşe; İ. ÇETİN, A.YAKICI, Geleneksel Türk Tiyatrosu, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara,

147 YARARLANILABİLECEK SÜRELİ YAYINLARIN BAZILARI Folklor/Edebiyat, Üç Aylık Kültür Dergisi, Ankara. Folklora Doğru, Dans,Müzik, Kültür, Boğaziçi Üniversitesi Folklor Kulübü. Halkbilimi, ODTÜ Türk Halkbilim Topluluğu, Ankara. Millî Folklor, Üç Aylık Uluslararası Halk Bilimi Dergisi, Ankara. Türk Etnografya Dergisi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara. 146

148