SEXTUS EMPIRICUS Sextus Empiricus Antik Yunan Kuşkucusu ve bir hekimdir. Sextus, felsefi yazıları günümüze kadar hemen hemen eksiksiz olarak ulaşan

Transkript

1 SEXTUS EMPIRICUS Sextus Empiricus Antik Yunan Kuşkucusu ve bir hekimdir. Sextus, felsefi yazıları günümüze kadar hemen hemen eksiksiz olarak ulaşan tek Yunan kuşkucusudur. Bu bakımdan onun yazıları Yunan Kuşkuculuğu ve özellikle de Pyrrhoncu Kuşkuculuk hakkında birincil kaynak konumundadır. Sextus un felsefi yazıları üç ana başlık altında toplanmıştır. Birincisi, Pyrrhonculuğun Ana Hatları. İkincisi, Dogmatik Filozoflara Karşı. Üçüncüsü, Matematikçilere Karşı. Pyrrhonculuğun Ana Hatları üç kitaptan, Dogmatik Filozoflara Karşı ise beş kitaptan oluşmaktadır. Bunlardan ilk ikisi Mantıkçılara Karşı, sonraki ikisi Fizikçilere Karşı ve son bir kitap Etikçilere Karşı alt başlıklarını taşımaktadır. Matematikçilere Karşı altı kitaptan oluşmaktadır: Gramercilere Karşı, Retorikçilere Karşı, Aritmetikçilere Karşı, Geometricilere Karşı, Astrologlara Karşı, Müzikçilere Karşı. Bunlardan Pyrrhonculuğun Ana Hatları, Sextus un ilk Latinceye çevrilen (MS 1562) ve ilk en çok tanınan ve yaygınlaşan kitabı olmuştur. Diğerleri müteakip dönemlerde Latinceye çevrilmiş ve basılmıştır. Sextus, yazılarında ne doğduğu ne eğitim gördüğü ne de özel ya da mesleki (hekim olarak) hayatını idame ettirdiği yer ya da yerler hakkında açık bilgi vermektedir. Başka kaynaklarda da (ki bunlar da bir-ikiyi geçmez) Sextus hakkındaki açıklamalar çok kısa ve muğlaktır. Örneğin, D. Laertius, Sextus un hocasının Nikomedeialı Menodotos un öğrencisi Tarsuslu Herodotos olduğunu ve Sextus un kuşkucular hakkındaki on kitaplık bir eserin ve başka güzel eserlerin yazarı olduğunu, öğrencisinin de Satirninus Kythenas olduğunu söylemekle yetinmektedir (Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri, IX, 116). Bununla birlikte, felsefe tarihçileri arasında, Sextus un Roma İmparatorluğu nun orta döneminde (İS ) yaşadığına ve bir tıp okulunun başkanlığını yaptığına; hayatını bu zaman aralığının üç ünlü şehrinde, yani Roma, Atina ve İskenderiye de geçirmiş olduğuna ve yazılarının Yunanca edisyonlarının bu şehirlerin kitaplıklarına girdiğine ve bu bağlamda buralarda belli ölçülerde tanındığına dair görüş birliğinin olduğu söylenebilir.

2 Ayrıntı: 1106 Felsefe Dizisi: 13 Kuşkuculuk Phyrrhonculuğun Ana Hatları Mantıkçılara Karşı Fizikçilere Karşı Sextus Empiricus Kitabın Özgün Adı Outlines of Phyrrhonism Against The Logicians Against The Physicists Dizi Editörü Güçlü Ateşoğlu İngilizceden Çeviren Mustafa Kaya Sütçüoğlu Yayıma Hazırlayan Güçlü Ateşoğlu Son Okuma Selin Aktuyun & Iraz Yaşar Bu kitabın Türkçe yayım hakları Ayrıntı Yayınları na aittir. Kapak Fotoğrafı Print Collector / Hulton Fine Art Collection / Getty Images Turkey Kapak Tasarımı Gökçe Alper Dizgi Esin Tapan Yetiş Baskı ve Cilt Kayhan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti. Merkez Efendi Mah. Fazılpaşa Cad. No: 8/2 Topkapı/İstanbul Tel.: (0212) Sertifika No.: Birinci Basım: Eylül 2017 Baskı Adedi 2000 ISBN Sertifika No.: AYRINTI YAYINLARI Basım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş. Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No.: 3 Cağaloğlu İstanbul Tel.: (0212) Faks: (0212) & info@ayrintiyayinlari.com.tr twitter.com/ayrintiyayinevi facebook.com/ayrintiyayinevi instagram.com/ayrintiyayinlari

3 Kuşkuculuk Phyrrhonculuğun Ana Hatları Mantıkçılara Karşı Fizikçilere Karşı Sextus Empiricus

4 Felsefe Dizisi Felsefe Işığıyla Arayışlar Prof. Dr. Nejat Bozkurt Özgürlük Üzerine Bir Deneme Herbert Marcuse Felsefeye Davet 1 Veysel Atayman Kaygı Kavramı Yasemin Akış Mitostan Felsefeye H. Attilla Erdemli Frankfurt Okulu Eleştiri, Toplum ve Bilim Kurtul Gülenç Spinoza ile Karşılaşmalar Der.: Güçlü Ateşoğlu & Eylem Canaslan Hâlâ Hayalleri Olanlar İçin Felsefe Wolfram Eilenberger Akıllı Kişiler İçin Felsefe Rehberi Roger Scruton Spinoza nın Sevinci Nereden Geliyor? Reddedilemeyecek Bir Felsefi Teklif Çetin Balanuye İnsan Özgürlüğünün Özü Üzerine F.W.J. von Schelling Almanya'da Din ve Felsefenin Tarihi Üzerine Heinrich Heine

5 İçindekiler 1 Phyrrhonculuğun Ana Hatları Kısaltmalar...8 Sunuş Kitap Kitap Kitap Mantıkçıları Karşı Kısaltmalar I. Kitap Kitap Fizikçilere Karşı Kısaltmalar I. Kitap Kitap...606

6

7 1 Phyrrhonculuğun Ana Hatları

8 Kısaltmalar A.H.: Phyrrhonculuğun Ana Hatları (Outlines of Phyrrhonism) M.K.: Mantıkçılara Karşı (Against The Logicians: MVII - MVIII) F.K.: Fizikçilere Karşı (Against The Physicists: MIX - X) E.K.: Etikçilere Karşı (Against The Ethicists: MXI) G.K.: Gramercilere Karşı (Against The Grammarians: MI) R.K.: Retorikçilere Karşı (Against The Retoricians: MII) G.K.: Geometricilere Karşı (Against The Geometers: MIII) A.K.: Aritmetikçilere Karşı (Against The Arithmeticians: MIV) As.K.: Astrologlara Karşı (Against The Astrologers: MV) A.M.: Müzikçilere Karşı (Against The Musicians: MVI) 8

9 Sunuş 1. ERKEN DÖNEM DOGMATİK FELSEFELER Sextus un yazıları yalnızca Kuşkuculuk (Scepticism) ile ilgili açıklamaları değil, aynı zamanda Dogmatiklerin öğretilerinin eleştirisini de kapsar. Kuşkucunun temel görevi, aslında, her türlü kesinlikçi (pozitif) öğretinin akılsızlığını ortaya koymaktır. Sonuç itibariyle, Sextus un yazılarının ağırlıklı bir bölümü tartışmacı bir karaktere sahiptir. Sextus un yazılarının çeşitli yerlerinde antik Yunan düşünce tarihindeki bilinen hemen her isme atıflar bulunulur ve bu tarihin ana hatlarıyla bir parça tanışıklık olmaksızın Sextus un argümanlarının amacının anlaşılması ve bunlara değer biçilmesi oldukça zordur. Bu bakımdan, ben burada okura yardımcı olmak amacıyla Yunan felsefesi tarihinin kısa bir özetini sunuyorum. 1. İonyalı Fizikçiler: Milet Okulu nun kurucusu Thales tir (MÖ 600). Thales dünyanın oluşumundaki ana maddenin (fundamental substance) su olduğunu söylemiştir. Onun ardılı Anaksimandros (MÖ 570) ana maddeyi, ondan sayısız (apeiroi) dünyalar meydana gelmiş olduğu için, sınırsız olan (to apeiron) olarak betimlemiştir. O, bu ilk maddeyi (primitive stuff) kendinden belirsiz varlık ya da belirli hiçbir niteliğe sahip olmayan ve soğuktan sıcağa, yaştan kuruya geçiş süreciyle toprak, ateş vb biçimlere girebilen bir varlık olarak kabul ediyordu. Ona göre bu ilk madde aynı zamanda Tanrısal bir şeydi. Anaksimenes (MÖ 540), Thales gibi, belli bir elementi ilk madde olarak kabul etmiştir. Fakat o, ilk madde olarak su 9

10 Sextus Empiricus yerine hava yı ya da buhar ı kabul ediyordu. Anaksimenes yoğunlaşma ve seyrelme süreçlerine bağlı olarak başka madde biçimlerine geçişten bahsediyordu. 2. Herakleitosçular ve Elealılar: Zaman bakımından Elea Okulu nun ilk ismi olan Ksenofanes (MÖ 520) Herakleitos tan önce gelir. Ksenofanes bir filozof olmaktan çok geleneksel mitolojiye şiddetle karşı çıkan ve Tanrı kavramını Tek Evren kavramı ile özdeşleştiren türden bir panteizmi savunan bir dinsel reformcu idi. Çeşitliliği bir kenara bırakan tekçi Elea öğretisine karşı Efesli Herakleitos (MÖ 490) şeylerin asla tek ve aynı olmadıklarını, aksine sürekli olarak değişmekte olduklarını söylemiştir. Miletlilerin görüşlerine geri dönerek Herakleitos ilk maddeyi aramış ve onu ateş olarak saptamıştır. Herakleitos, aynı zamanda zihin-madde olan, bu ilk maddeyi Akıl (Logos) ve Tanrı olarak adlandırıyordu. Bir tür (aşağıya-yukarıya) döngüsel bir süreçle ilk [madde olarak]* ateş hava, su ve toprak biçimine girmekte ve sonra tekrar kendi doğal biçimine geri dönmektedir. Dünya karşıtların birliği dir: çünkü savaş her şeyin babası ve kralıdır ve çelişki şeylerin kabinde yatar. Her şey akar (panta rei) ve şeyler kalıcı bir özdeşliğe sahip olmadıklarından duyu kayıtlarımız aldatıcıdır ve bir şeye ilişkin karşıt açıklamalar eşit derecede doğru (true) ve eşit derecede yanlış (false) olabilirler. Aslında Tanrı nın gözünde hayat-ölüm, iyikötü vb tüm karşıtlıklar özdeştir hiçbir ilahi çizgi yoktur ve bu şeyler her zaman birbirlerinin içine geçerler. Bu bakımdan, Kuşkucular, tüm dogmaları darmadağın eden bir dogmatik olarak, Herakleitos u Kuşkucu geleneğin öncülerinden biri olarak kabul etmektedirler. (Bkz. A.H., I, 210). Elealı Parmenides (MÖ 470) Herakleitos un akış öğretisine karşı Ksenofanes in tekçi öğretisini savunmuştur. Onun görüşüne göre, yalnızca Varlık (Being) vardır, buna karşılık, değişme, hareket ve Oluş birer yanılsamadır. Dünya bir tek kendini kapsamakta olan bir küredir; o yaratılmamıştır, yok da edilemez. Parmenides ünlü şiiri Doğa Üstüne de bu görüşünü Doğruluğun Yolu olarak adlandırmaktadır; fakat o * Bu ve bundan sonraki köşeli parantezler çevirmene aittir. (ç.n.) 10

11 Kuşkuculuk bu görüşünü Kanaatin Yolu olarak adlandırdığı döneminin fizik biliminin yöntemlerine (özellikle de Pythagorasçıların yöntemlerine) dayalı olan Dünya ve onun bileşenleri hakkında bir açıklamayla güçlendirirken, bu iki yolun birbirleriyle nasıl bağlantılı olabildiği konusunda hiçbir açıklama ortaya koymamaktadır. Elealı Zenon (MÖ 450) çokluk ve hareket kavramlarına saldırarak Varlık ın Tekliği öğretisini desteklemiştir. Ona göre çokluk ve hareket kendinden çelişik kavramlardır. Hareketin mümkün olduğu görüşüne karşı olarak Zenon un Akhilles ve Kaplumbağa ve Uçan Ok olarak da bilinen argümanları ortaya attığı söylenmektedir. Onun akıl yürütme çizgisi şudur: Herhangi bir uzay ya da zaman quantumu (miktarı) ya bölünemez birimlerin çokluğu olarak ya da kendinde sonsuza kadar bölünebilir bir şey olarak kabul edilmek zorundadır. Fakat ikinci durumda, sonsuz sayıda parçaların toplamı nasıl olur da sonlu bir bütün meydana getirebilir? Ve birinci durumda, bu quantumun birimsel parçaları kendi başlarına birer quantum ya da büyüklük olmak durumundadır ve bu nedenle bunlar bölünemez şeylerdir. Samialı amiral Melissus (MÖ 440), benzer bir şekilde, Varlık ın tek, sonsuz, yaratılmamış, ezeli ve boşluk içermeyen bir şey olduğunu söylemiştir. Böylece, kendi metafiziksel dogmatikliklerine rağmen, Elealılar duyumların apaçıklığına karşı çıkmaları ve görünüş dünyasındaki sıradan inancı eleştirmeleri bakımından Kuşkuculara benziyorlardı. 3. Beşinci Yüzyıl Çokçuları: Bu yüzyıla kadar kozmolojistler Dünyayı ya onun ilk maddesinin Bir olduğunu ya da onun durgun bir Bütünlük olarak Bir olduğunu (Elealılar) varsayarak açıklamaya çalışmışlardı ve doğrudan bir karşıtlık Herakleitos un görüşü (Her şey hareket halindedir) ile Parmenides in görüşü (Her şey durgundur) arasında ortaya çıkmıştı. Biz şimdi diğer konularda farklı görüşlere sahip olsalar da Dünya yı ilk maddelerin ya da ilkelerin çokluğu görüşünden hareketle açıklamakta görüş birliği içinde olan bir dizi teorisyene geliyoruz. 11

12 Sextus Empiricus Herakleitos un ve Parmenides in karşıt görüşlerine oranla bu teorisyenler orta bir konumda yer alırlar. Agrigentumlu Empodokles (MÖ 450) tüm şeylerin, birincil bozunamaz maddeler olarak, dört kökünün olduğunu, yani dört temel elementi olduğunu varsaymıştır: toprak, hava, ateş ve su. Empodokles oluş (meydana gelme) ve değişmeyi bu elementlerin karışmasına ve ayrışmasına bağlı olarak açıklamıştır. Empodokles aşk ve nefreti ya da uyum ve uyumsuzluğu bu karşıt süreçleri harekete geçiren itici güçler olarak kabul ediyordu. Bunlar dünyanın kontrolü için zorla birbirlerinin yerini almaya çalışmaktadır. Aşk kontrolü ele geçirdiğinde tüm kökler (dört element) bir küre oluşturan sağlam bir kütle içinde kaynaşırlar. Empodokles buna Kutsal Tanrı demektedir. Nefret hâkim olduğu zaman bu kökler birbirlerinden tamamen ayrışır ve her biri bir kütle oluşturur. Fakat dünyada, bilindiği gibi, her iki güç oyun içindedir; öyle ki, dünyanın bileşenleri (dört element) ne tamamen birlik halindedir ne de tamamen birbirlerinden ayrık haldedir. Tekil şeylerin doğası dört elementin bir araya gelme oranına bağlıdır. Bilgi sorununa gelince, Empodokles şunu söylemektedir: Benzer olan benzer olanla bilinir. Örneğin, gözlerdeki ateş ve su dışarı akmalar sayesinde görme nesnelerindeki ateş ve suyu algılar. Empodokles kanı da zihnin yeri olarak kabul etmektedir: Kan tüm elementlerin en iyi karışımının gerçekleştiği yerdir. Ve Empodokles Pythagorasçı ruhların göçü inancını da kabul ediyor ve kendisinin de geçmiş zamanlarda bir kuş, bir balık vb olarak var olmuş olduğunu söylüyordu. Klazomenaeli Anaksagoras (MÖ 450) hayatının büyük bir kısmını, Tanrı tanımazlıkla suçlanıp Lampsakos a kaçana kadar, Perikles ve Euripides ile yakın arkadaşlık yaptığı Atina da geçirmiştir. Empodokles gibi Anaksagoras da oluş ve değişmenin, temel (birincil) bozunamaz maddelerin bir araya gelişi ve ayrışmasına bağlı olduğunu savunmuştur: Hiçbir şey varlığa gelmez ve hiçbir şey yok olmaz. Fakat birincil maddeler (her şeyin tohumu olan şeyler) yalnızca dört tane değil, sayısızdır. Maddenin tüm var olan biçimleri (kemik, saç, altın vb) eşit derecede temel (asli) olan şeylerdir. Aslında, tüm şeyler tüm 12

13 Kuşkuculuk madde türlerini içeren karmaşık (kaotik) bir kütlenin içinde bir aradaydılar. Sonra Akıl (Nous) gelmiş ve onları düzene sokmuştur. Bu Anaksagoras ın felsefeye en büyük katkısıdır yani, evrendeki uyum, düzenleyici ilke ve hareket ettirici neden olarak Zihin in ya da Akıl ın işin içine sokulmuş olması. Anaksagoras Nous u (Akıl ı) kendisi karışık olmayan ve evrenin karmaşık kütlesini girdap hareketleriyle ayrıştırıp benzer madde tohumlarını bir araya getirerek düzene sokan bir şey olarak betimlemiştir. Miletli Leukippos (?) ilk atomcudur ve muhtemelen Empodokles ve Anaksagoras ın çağdaşıdır. Fakat onun hakkında bilinen çok az şey vardır. Onun görüşleri Abderalı Demokritos (MÖ 420) tarafından geliştirilmiştir. Leukippos Dünyanın dolu olan ve boş olan dan oluştuğunu savunmuştur; örneğin, katı, bölünemez madde molekülleri, atomlar ve boş uzay ya da boşluk vb. Atomlar yalnızca şekil ve boyut bakımından farklıdır ve gözle görülebilen şeylerin nitelikleri ve biçimleri onların atomsal yapısına bağlıdır. Atomlar boşlukta aşağı doğru akarlar ve hız bakımından farklı olmalarına bağlı olarak birbirlerine çarparlar. Atomların hızları boyutlarına bağlı olarak farklılık göstermektedir. Anaksagoras ın Nous una karşıt olarak Atomcular dünyanın yönlendirici gücü olarak zorunluluk kavramını dile getirmişlerdir. Bu zorunluluk yalnızca mekanik nedenselliğe izin vermektedir. Duyumlama, algılanan şeyin (nesnenin) atomlarının neden olduğu imge (imaj) gözenekleri ile açıklanıyordu. Fakat nesnelerin görünür nitelikleri yalnızca basmakalıp (atomsal olmayan) bir gerçekliğe sahipti. Asıl gerçeklik atomlar ve boşluk idi. Duyu ve düşünce arasında açık bir ayrım yapılmıyordu. Biz duyu nesnelerinin gerçekliği hakkında hiçbir iddia ortaya atamazdık; çünkü bunlar algılayanın durumuna ve atomlarının düzenlenme tarzına bağlı idi. Tanrılar a olan inanç havada bulunan insan biçimli belli varlıkların yansıttığı imgelerden kaynaklanmaktadır. Bilgi iki türlüdür: Doğru ve Yanlış. Yanlış olan bilgi duyumdan türetilen bilgidir; doğru bilgi gerçek varlıkları ve boşluğu kavrayan anlama yetisinin ürünü olan şeydir. Demokritos da, göründüğü kadarıyla, etik amaç ya da iyi olarak refahı ve neşeyi anmaktadır. Demokritos un 13

14 Sextus Empiricus Kuşkucularla bağlantısı Sextus tarafından Phyrrhonculuğun Ana Hatları, I, 213 te ele alınmaktadır. Pythagorasçılar: Pythagoras (MÖ 530) Ksenofanes in çağdaşıydı. Somos ta doğmuştu. Fakat çoğunlukla Güney İtalya da Krotona da yaşamıştır. Orada dinsel bir düzen ve bir hayat tarzı keşfetmiştir. Bu çileciliği içermesi bakımından Orfiklerin hayat tarzına benzemekteydi. Bu hayat tarzı yeniden doğuş ve ruhun ölümlü bedenden kurtarılması görüşlerini içermekteydi. Fakat Pythtagoras ın bilimciliği ya da filozofluğu hakkında hiçbir şey bilinmemektedir ve bir felsefe olarak Pythagorasçılık beşinci yüzyılda kök salmış görünmektedir. Pythagorasçılığın ana iştirakçisi Philolaos tur (MÖ 440). Pythagorasçılık yukarıda sözü edilen diğer çokçu sistemlerle büyük oranda çağdaştı. Pythagorasçılar tarafından ele alınan ana konular matematik, müzik, tıp ve jimnastikti. Onların temel ilkesi şeyler sayıdır ya da şeylerin ilkeleri sayıların ilkeleridir idi ve tüm sayıların ya tek ya da çift olması gibi, Dünya da karşıtlardan meydana gelmiştir. Bu karşıtlar on sınıfta toplanabilir. Çift sayılar her zaman 2 ile bölünebilir ve sınırsızdır ve 1, birincil tek sayıdır ve sınır olarak adlandırılabilir. Geometrik olarak düşünürsek, 1, bir noktadır; 2, bir çizgidir; 3, bir düzlemdir; 4 ise katı olandır. Pythagorasçılar 10 u (decad) mükemmel sayı olarak kabul ediyorlardı. 10, ilk dört sayının (tetraktys) toplamı olan şeydir. Bu bakımdan, 10, tüm sayı elementlerini içermektedir. Uyum karşıtları bir araya getiren, müzikteki ve evrendeki uyumsuzlukları gideren ilkedir. Evren merkezi ateş ya da evrensel kalp etrafında dönen on cismi içermektedir (sabit yıldızlar dünyası, beş gezegen, ay, güneş, dünya ve öbür dünya); evrensel kalp havayla çevrilidir ve nefes alıp vermektedir. Onun hayatı on bin yıllıktır ve bu kadar yılın sonunda yeniden aynı yönde (baştan) başlayacak ve her dönüşte tarih kendini tekrarlayacaktır. Ruh bir uyum olarak tasarlanıyordu ve erdemler özel sayılarla özdeş şeyler olarak kabul ediliyordu. 4. Beşinci Yüzyıl Sofistleri: Şu ana kadar sözü edilen düşünürler ağırlıklı olarak doğa ile ilgilenmişlerken, Sofistler (MÖ 440) olarak tanınan bir grup düşünür insanlık ile ilgilenmekteydi. Yunanistan da eski inançların ve geleneklerin yeni bir kuşkucu 14

15 Kuşkuculuk ve araştırmacı bir ruhla sorgulandığı bu dönem Aydınlanma Çağı olarak adlandırılır. Demokrasinin kurulmasıyla birlikte her yurttaş bir potansiyel politikacı konumuna gelmişti ve günlük yaşantı için insanlara uygun eğitim genel bir ihtiyaç olmuştu. Bu talebi karşılamak üzere Sofistler kendilerini ortaya koymuşlardı. Sofistler profesyonel halk eğitimcileriydiler ve öğrettikleri şeyler, onların verdiği adla, erdem, sivil mükemmellik ve insanı hayatında başarılı kılacak olan sanatlardı. Politik kariyer ve mahkeme salonlarında başarı sağlamak için, tartışma gücü çok fazla bir öneme sahipti ve konuşma sanatı (retorik) erdeme yardımcı olacak en işe yarar şeydi. Biz Sofistleri özellikle konuşma sanatı ile ilgilenirken görüyoruz. En eski Sofist Abderalı Protagoras (MÖ 440) idi. Dinsizlikle suçlanıp kaçmak zorunda kalana kadar Atina da bir süre yaşamıştı. 1 Onun ana özdeyişi şuydu: İnsan her şeyin ölçüsüdür; bir şey ne ise, odur; bir şey ne değilse, o değildir (A.H., I, 216). Bu şu anlama geliyordu: Tekil insan doğruluğun ölçüsüdür ve herhangi bir evrensel ölçüt ya da herhangi bir mutlak doğruluk yoktur. Her insanın öznel izlenimleri onun için doğrudur, fakat bir başkası için zorunlu değildir. Bu açıdan, tüm kanaatler eşit derecede doğrudur ve yanlışlık anlamsızdır; çelişik argümanlar eşit derecede güvenilirdir. Fakat nesnel doğruluğu reddetmek aynı zamanda bilgi olanağını da reddetmek demekti. Protagorasçılığın bu sonucu Leontinili Gorgias (MÖ 440) tarafından geliştirilmiştir. Gorgias ın kitabı Yokluk ya da Doğa Üstüne, 1) hiçbir şeyin olmadığının; 2) eğer varsa bile kavranılamaz olduğunun; 3) hatta kavranılsa bile dile getirilemez olduğunun, kanıtlanması yönünde bir denemedir (A.H., I1, 59, 64). Bu denemede bilinemezci eğitimin en güçlü mümkün açıklamaları ve daha sonraki Kuşkucuların sahip olduğundan daha fazla bir dogmatik Kuşkuculuk görülür. Diğer önemli Sofist Elisli Hippias tır. Hippias herhangi bir konuda etkileyici söylev vermekteki yeteneğiyle övünen çok yönlü bir isimdir. O da, diğer Sofistler gibi, yasalara karşı veya doğaya uyumlu ya da içgüdüsel dürtülere uygun söylevler vermiştir. Keos un Prodikos unda bize Hippias ın özel ilgi alanlarının 1. F.K., I, 56. Fakat burada anlatılan hikâye tartışmalıdır. 15

16 Sextus Empiricus dilbilim, eşanlamlıların ustaca kullanımı ve etik tartışmalar olduğu söylenmektedir. Diğer tartışmacı tip Sofistler ki, bunlar dinsel inancı yıkmaya ve entellektüel anarşiyi yüceltmeye çalışmışlardır, Euthydemos ve Dionysodoros; Atinalı Kritias (Otuzlar ın bir üyesidir) ve Meloslu Diagoras tır. 5. Sokrates ve Küçük Sokratikler: Sokrates (MÖ ) Sofistlerle çağdaştır ve insana uygun çalışma konusunun insan olduğunu savunmuş olması ve bir fizikçi (physicist) olmaktan çok, bir insancı (humanist) olması ile Sofistlere benzemektedir. Fakat onun amacı Sofistlerin amacının tam tersiydi ahlak yasasının (moral law) yararsızlığını ilan etmek yerine ahlakı (morality) sağlam bir temele oturtmayı amaçlıyordu. Sokrates tümevarım yöntemi ve tanımlama (definition) yoluyla nesnel doğruluğu (objective truth) içeren bir kavramsal bilgi (conceptual knowledge) sistemi kurmaya çaba göstermiştir. Bu kavramsal bilgi duyu algısına (sense-perception) dayalı öznel kanaatlere (subjective opinions) karşıttır. Bir ahlak öğretmeni olarak Sokrates iyiliği ya da doğru yöntemi hayatın amacı olarak dile getirir ve kendini bilmeyi ve kendine hâkim olmayı herhangi bir dışsal iyiden daha değerli şeyler olarak önermiştir. Sokrates in en ayırıcı öğretisi bilgi-erdem ve bilgisizlik-kötülük özdeşliğidir. Sokrates, Hiç kimse demektedir isteyerek kötü olmaz. Fakat Sokrates in öğretisinin ayrıntıları hakkında tam bir bilgi yoksunluğu söz konusudur; çünkü Platonik diyalogların yansıttığı Sokrates, hiç kuşku yok ki, her bakımdan tarihe mal olmuş bir Sokrates tir ve Ksenofanes in (bizim için bir diğer temel otorite konumundadır) açıklamaları tam olarak güvenilir görünmemektedir. Dört Küçük Sokratik okul Sokrates in öğrencileri tarafından kurulmuştur. Megaralı Euklides, Megara Okulu nu kurmuştur. Bu okulda, göründüğü kadarıyla, Sokratesçi ilkeler Elea öğretileriyle birleştirilmiş ve dolaylı kanıtlama yöntemi geliştirilmiştir. Bu okulun yönelimi temel olarak mantık ve diyalektik idi ve Eubulides e (Euklides in tilmizi) birçok mantık probleminin keşfi atfedilmektedir (Kral Lear, Sokrates vb). Sextus sık sık Diodoros Kronos a (MÖ 300) atıfta bulunuyorsa da erken dönem Megaralıları nadiren anmaktadır; her ne kadar 16