BÖLÜM 2 ARAŞTIRMANIN KÜNYESİ

Transkript

1 BÖLÜM 2 ARAŞTIRMANIN KÜNYESİ 27

2 28

3 BÖLÜM 2 - ARAŞTIRMANIN KÜNYESİ 2. ARAŞTIRMA HAKKINDA GENEL BİLGİLER Yerel idare düzeyinde gerçekleşen pek çok yolsuzluk türü bulunmaktadır. Yerel yönetimlerde çeşitli konumlarda bulunan bazı idareciler, kendi güçlerini bazen kötüye kullanabilmektedirler. Bu şekilde gücün kurallara uygun kullanılmaması veya özel çıkar amacıyla kullanılması yolsuzluk olarak nitelendirilmektedir. Elbette ki çeşitli kişisel ilişkilerin ve idareciye duyulan güvenin bir sonucu olarak yolsuzluklarla ilgilenmenin ilgili kişiye sağladığı çok sayıda avantaj mevcuttur. Çalışmanın bu kısmında, proje kapsamında yürütülmüş olan alan araştırmasına ait genel bilgiler verilecektir. Araştırmanın amaç ve kapsamının anlatılmasından sonra, yöntem, bağımlı değişkenler ve öngörülen çıktılara değinilecektir. Bu bölümde araştırmanın örnekleminin hesaplanmasında kullanılan veriler ve kotalar belirtilecektir AMAÇ VE KAPSAM Bilindiği üzere gerek yerel yönetimler gerekse merkezi idare halktan almış olduğu kaynaklarla halka kamu mal ve hizmetlerini sunmakla yükümlüdür. Bu durumda sunulan hizmetlerin ilgili merkezi ya da yerel idarenin hizmet alanında yaşayan bireyleri tatmin etmesi gerekmektedir. Kamu yönetimleri, son kertede, belli bir miktar kaynak yaratıp bunu değişik alanlarda kamu malları yaratmakta kullanmaktadır. Elbetteki bu işlem, beraberinde, yaratılan kaynağın toplam büyüklüğünün ne olması gerektiği, kimlerden hangi oranlarda toplandığı ve kaynağın değişik kullanımlara hangi oranlarda tahsis edildiği ile ilgili aslında birbirleriyle iç içe geçmiş sorular taşımaktadır. Kişilerin bu konudaki tercihlerinin toplumsal düzeyde ifadelendirilmesinde yani bütüncülleştirilmesinde aşılması mümkün olmayan teknik zorluklar bulunmaktadır. Bu teknik zorluklara rağmen, kamu yönetimlerinin halkın tercihlerini yansıtmada ne denli çaba içinde olduğu şüphesiz ki çok önemlidir. Ancak patronaj, kamu mal ve hizmetlerinin arzı sırasında halkın tercihlerinin saptırılmasına ya da sadece bir kısmına ait tercihlerin ilgili kamu idaresine yansıtılmasına neden olmaktadır. Bu şekilde bir anlayış sergileyen yerel idareden ilgili halkın memnun olması sözkonusu değildir. Öte yandan, patronaj ilişkilerin varlığı aynı miktar kaynakla daha az hizmet sunulmasına da neden olmaktadır. Doğal olarak, bu durum da halkta memnuniyetsizliğe sebebiyet verecektir. Yolsuzluk ve patronaj ilişkiler birçok ülkede olduğu gibi Türkiye de de çözümlenmesi gereken sorunların en üst sıralarında yer almaktadır. Nitekim çeşitli yıllarda Türkiye de yapılan 29

4 YEREL YÖNETİMLERDE HİZMETLERDEN MEMNUNİYET VE YOLSUZLUKLAR İSTANBUL ARAŞTIRMASI bu tür araştırmaların sonuçları dikkate alındığında, yolsuzluğun çözülmesi gereken sorunlar arasında her zaman ilk beş sıra içinde yer aldığı görülecektir. Bu nedenle bu tür ilişkilerin özellikle kamu mal ve hizmetlerinin arzında halk tercihlerinin kamu otoritesine iletilmesini engellediği, kaynak israfına yol açtığı ve verimliliği azalttığı gerekçeleriyle Türk halkının yolsuzluk ve patronaj ilişkilerine kayıtsız kalmadığını söylemek mümkündür. Bu sebeplerle Türk halkının bütününü temsil ettiği varsayılan İstanbul iline ait ilçelerde yaşayan bireylerin; - Yerel yönetimlerin sunduğu hizmetlerden genel tatmin düzeyinin güven ve memnuniyet ölçümlerine dayanılarak belirlenmesi, - Gerek merkezi yönetimin gerek yerel yönetimlerin ne denli yolsuzluk ilişkileri içerisinde oldukları yönündeki algılarının ortaya konulması, - Bu tür çıkar ilişkilerine ne denli yatkın olduğunun anlaşılmaya çalışılması, araştırmamızın varmaya çalıştığı hedefleri oluşturmaktadır. Araştırmanın kapsamını İstanbul ili oluşturmaktadır. İstanbul un gerek Türkiye ekonomisi içindeki ağırlığı gerekse aldığı göç nedeniyle Türkiye nin tüm sosyolojik ve kültürel çeşitliliğini yansıtabilen, sosyal ve ekonomik sorunların yoğun şekilde yaşandığı bir metropol olması araştırmanın yürütüleceği alan olarak seçilmesinde başlıca rol oynayan etkenlerdir YÖNTEM Araştırmada İstanbul da evreni temsil eden örneklem üzerinde genişlemesine bir saha araştırması yürütülmüştür. Saha araştırması, profesyonel bir araştırma firması tarafından uygulanmıştır. Araştırmanın evrenini İstanbul da yaşayan nüfus oluşturmaktadır. Tablo 1. Araştırmanın Yürütüldüğü İlçeler 30

5 BÖLÜM 2 - ARAŞTIRMANIN KÜNYESİ Harita 1. İstanbul İli İlçe Sınırları Haritası Kaynak: 31

6 YEREL YÖNETİMLERDE HİZMETLERDEN MEMNUNİYET VE YOLSUZLUKLAR İSTANBUL ARAŞTIRMASI Harita 2. Örneklem Haritası Kaynak: den faydalanılmıştır. 32

7 BÖLÜM 2 - ARAŞTIRMANIN KÜNYESİ Literatür incelendiğinde evrenin den fazla olduğu araştırmalarda örneklem büyüklüğünü tespit etmek için kullanılan formüllerden formülünün sıkça kullanıldığı görülmektedir. (Özdamar, 2003: ) Buna göre İstanbul daki evrenin araştırmanın yürütüldüğü 18 ilçeye ait toplam kent nüfusunu temsil eden kişi olması ve %3 hata payı ile çalışılmak istenmesi koşulları altında, denekle görüşülmesi gerekmektedir. Ancak, yapılacak bazı anketlerin istenilen kalitede olmaması nedeniyle elenmesi gibi durumlar da göz önüne alınarak araştırmamız toplam denekten oluşan örneklemle yürütülmüştür. Dolayısıyla denekten oluşan araştırmamızın örneklemi %95 güven aralığında ± %2,8 hata payı içermekle birlikte, İstanbul daki 18 ilçenin toplam kent nüfusunu temsil edebilecek düzeydedir. 2 Örneklem seçiminde iki aşamalı bir yöntem uygulanmıştır. İlk aşamada tabakalı örnekleme yöntemi uygulanarak, İstanbul ilçeleri içinden İstanbul un kent nüfusunu temsil kabiliyeti olan 18 ilçe seçilmiştir. İlçelerdeki denek sayısı, ilçelerin sahip oldukları nüfusa göre oransal olarak hesaplanmıştır. İkinci aşamada ise seçilen ilçelerde meslek ve cinsiyet kotası uygulanmıştır. Meslek kotası ve cinsiyet kotası için Türkiye İstatistik Kurumu nun verilerine başvurulmuştur. TÜİK in 2007 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi veri tabanına göre İstanbul un toplam nüfusu , toplam kent nüfusu ve toplam kır nüfusu dur. Araştırmamızda tespit ettiğimiz 18 ilçenin toplam kent nüfusu ile İstanbul ili kent nüfusunun %74,1 ine denk düşmektedir. Örneklem tespitinde bu ilçeler kendi aralarında nüfuslarına göre ağırlıklandırılmıştır. Bu şekilde tespit edilen birey nihai örneklem sayısını oluşturmuştur. Saha çalışması 21 Temmuz 18 Ağustos 2008 tarihleri arasında yapılan araştırmanın örneklem dağılımı ilçe, cinsiyet ve meslek kotaları ile aşağıdaki tablolarda gösterilmiştir. Bu araştırmanın yürütüldüğü ilçelerde 2007 yılındaki TÜİK in nüfus sayımında gösterdiği ilçe sınırları gözetilmiş, anket sorularının hazırlanmasında önceki bölümde gösterilen konuyla ilgili literatürdeki kaynaklardan faydalanılmıştır. 2 %3 hata payı için örneklem standart hatası formülü şu şekilde gösterilebilir: Bu eşitlikte; n: Örneklem sayısını gösterir, є: (0,03), %3 hata payını ifade etmektedir, N: , İstanbul da araştırmanın yürütüldüğü 18 ilçeye ait toplam kent nüfusunu, dolayısıyla araştırmanın evrenini göstermektedir, Z:1,96, p:0,5 ve q:0,5 değerlerini alır. Değerler eşitlikte yerlerine konulduğunda; eşitliğinden n=1067 rakamına ulaşılır. n= 1153 rakamı için, denkemde yerine konduğunda hata payı; eşitliğinden, Є = 0,028 çıkmaktadır. 33

8 YEREL YÖNETİMLERDE HİZMETLERDEN MEMNUNİYET VE YOLSUZLUKLAR İSTANBUL ARAŞTIRMASI Tablo 2. Örneklem Dağılımı Kaynak: TÜİK 34

9 BÖLÜM 2 - ARAŞTIRMANIN KÜNYESİ Tablo 3. Meslek Kotalarına Göre Örneklem E: Erkek K: Kadın 35

10 YEREL YÖNETİMLERDE HİZMETLERDEN MEMNUNİYET VE YOLSUZLUKLAR İSTANBUL ARAŞTIRMASI Meslek kotalarına göre örneklem tablosundaki meslek kodları şu şekildedir: A. Uzmanlık gerektiren meslekler (Kendi / başkasının hesabına çalışan) (Doktor, Mühendis, Avukat, Mimar, Öğretim Üyesi, Uzman (Finans- Borsa-Banka), Eğitimci, Diş Hekimi, Eczacı, Mali Müşavir) B. Özel ya da kamu sektöründe şirket yöneticisi, orta/üst düzey yönetici (Firma Yöneticileri, Firma Müdürleri, Kamu Dairesinde Müdür/Yönetici) C. İdari Memurlar, Banka Gişe Memurları, Belediye Memurları, Kamu Dairesi Memurları D. İşveren E. Esnaf F. Satış/Müşteri Temsilcileri vb. G. İşçiler; özel ya da kamu sektöründe (imalat, bakım ile onarımda ve tarımda çalışan) H. Hizmetçi, Odacı, Temizlik İşçileri, Sekreter vb. I. Emekli J. Ev Kadını K. Öğrenci L. İşsiz M. Diğer (sporcu, sanatçı ile tarım ve hayvancılıkla uğraşanlar) 2.3. BAĞIMLI VE BAĞIMSIZ DEĞİŞKENLER Bu çalışmadaki bağımlı değişkenler; - Türkiye nin sorunları, - Kurumlara güven, - Yerel yönetim hizmetlerinden memnuniyet, - Yerel yönetimlerin hizmetlerindeki eşitlik düzeyi, - Yerel yöneticilerin tanınma düzeyi, - Yerel yöneticilerin performans düzeyi, - Yerel yönetimlerde yolsuzluk algısı, - Rüşvet türlerine tepkiler, - Rüşvet verme eğilimi, - Yerel yönetimlerde özelleştirme, - İstanbul ve ilçelerinin sorunları, - Yerel yönetimlerde yolsuzluk-hizmet ikilemidir. 36

11 BÖLÜM 2 - ARAŞTIRMANIN KÜNYESİ Çalışmadaki bağımsız değişkenler ise; - Cinsiyet - Yaş - Meslek - Eğitim - Gelir - Yaşanılan ilçe olarak belirlenmiştir ÖNGÖRÜLEN ÇIKTILAR Çalışmamız neticesinde erişilecek bulgular vasıtasıyla şu çıktıların elde edilmesi planlanmaktadır: - Bireylerin gözünde yolsuzluğun Türkiye nin diğer sorunlarına göre ne derece önem taşıdığı belirlenecek; - Bireylerin çeşitli kurumlara ne derece güven duyduğu ortaya konulmuş olacak; - Bireylerin çeşitli yerel yönetimlerin hizmetlerinden duyduğu memnuniyet ifade edilecek, - Bireylerin gözüyle çeşitli kurumlarda yaşandığı düşünülen yolsuzlukların yaygınlık derecesi belirlenmeye çalışılacak, - Bireylerin yolsuzluklar karşısındaki kişisel tavrının ne olduğu tespit edilmeye çalışılacak; - İstanbul un en önemli sorunu il ve ilçe dağılımında tespit edilecek; - Bireylerin yerel yönetimlerde yolsuzluk ve rüşvet çerçevesinde yaşadıkları gerçek deneyimler incelenecek; - Hipotetik senaryolar ile bireylerin farklı durumlarda olası davranış türleri ortaya konulacak, - Sonuçlar İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve ilgili ilçe belediyeleri ile paylaşılmak suretiyle, sözkonusu kuruluşların konuyla ilgili çalışmalarına önemli bir kaynak oluşturulması sağlanacaktır. 37

12 38