İnşaat Sektöründe Faaliyet Tabanl Maliyet Yönetimi Kullan larak İş Güvenliği Maliyet Tahmini

Transkript

1 Bildiriler Kitabı İnşaat Sektöründe Faaliyet Tabanl Maliyet Yönetimi Kullanlarak İş Güvenliği Maliyet Tahmini Senem Bilir, G. Emre Gürcanl İnşaat Mühendisliği Bölümü, Yap İşletmesi Birimi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, Türkiye (212) Öz Ülkemizde istatistikler göstermektedir ki inşaat sektörü madencilik sektörüyle birlikte en çok iş kazasna sebep olan sektörlerin başn çekmektedir. Çkartlan yasa ve yönetmelikler ile tüm inşaat iş yerlerinde işçi sağlğ ve iş güvenliği (İSİG) mevzuat açsndan zorunlu hale getirildiği halde, iş kazalarnn yeterince önlenemediği yine yaynlanan istatistiklerden anlaşlmaktadr. İSİG yönetimi, risk analizi çalşmalar ve maliyet tahminleri belli tip inşaatlar için ayr ayr yaplmaldr. Bina inşaatlarnn inşaat sektörü içinde giderek artan pay, konut projelerinde kullanlabilecek bir İSİG maliyet tahminine yoğunlaşma ihtiyacn doğurmuştur. Bu çalşma ile ihale aşamas öncesinde İSİG maliyetlerinin toplam inşaat alanna bağl olarak tahmin edilmesi hedeflenmiştir. Çalşma kapsamnda, İstanbul bölgesinde bulunan ve inşaat alanlar 230 ve m 2 arasnda değişen 25 adet bina inşaat projesinin süresel planlamas verileri incelenmiş ve faaliyet tabanl maliyet yöntemi kullanlarak, İSİG maliyet analizleri yaplmştr. Proje süresince alt süreçlerde hangi tür imalatlarn gerçekleştiği ve bu imalatlarn potansiyel riskleri belirlenmiştir. Buna bağl olarak belirlenen faaliyetlere ait maliyetler hesaplanmştr. Maliyet hesabnda ise aktivite tabanl maliyetleme yöntemi kullanlmştr. Bu çalşmann sonunda 25 inşaat projesi için toplam inşaat alanna bağl olarak toplam İSİG maliyeti, adam-saat baznda ve m 2 baznda İSİG maliyetleri hesaplanmştr. Eldeki verilere uygun olmas açsndan logaritmik regresyon ile ilk etapta 25 proje için ve ardndan Gürcanl ve diğ. (2011) veri seti de eklenerek elde edilen 55 adet bina projesi için İSİG maliyeti modellemesi yaplmştr. Böylelikle, müteahhitlerin ihale aşamasndan önce İSİG harcamalarn da hesaba katarak ihale bedeli belirleyebilecekleri ve kar marjlarn düşürmeden İSİG önlemlerini alabilecekleri bir yaklaşm sunulmuştur. Anahtar Sözcükler: İş sağlğ ve iş güvenliği maliyeti, logaritmik regresyon, faaliyet tabanl maliyetleme, bina inşaat projeleri Giriş Bilindiği gibi ülkemizde inşaat sektörü, ölümcül iş kazalarnn görüldüğü iş alanlar arasnda ilk srada yer almaktadr. Çalşma ve Sosyal Güvenlik Bakanlğ tarafndan hazrlanan 6331 sayl İş Sağlğ ve Güvenliği Kanunu ve ardndan yaynlanan yönetmeliklerle iş kazalarnn görülme orannn azaltlmas hedeflenmektedir. Ancak müteahhitler arasnda işçi sağlğ ve iş güvenliği bilincinin tam oturmamas nedeniyle, 147

2 5. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu iş güvenliğine ayrlacak bütçenin gereksiz bir harcama olacağ ya da ekstra bir maliyet doğuracağ inanc hakimdir. Hatta, şirketlerin ekonomik açdan rekabet edebilirliğini korumak, devamllğn sağlamak ve maksimum karllğ sağlamak için bir çok müteahhit sadece temel İSİG önlemlerini kullanmakta ve gerçekleşecek potansiyel kazalar bu şekilde önlemeye çalşmaktadr (C. W. Cheng ve diğ., 2010). İnşaat sektörü özellikle son yllarda ülke ekonomisi açsndan çok önemli bir konuma sahip olsa da en çok ölümcül iş kazasna sebep olmas nedeniyle en tehlikeli yerli sektörlerden biri unvann almştr. İnşaat sektörünün bu şekilde anlmasnn en önemli nedenlerinden biri, inşaat şantiyelerinde güvenlik değerlendirmeleri yaplmak istendiğinde yeterli ve doğru veriye ulaşlamamasdr (Gürcanl ve Müngen, 2009). Hatta, farkl şirketlerin yetersiz verilerden ötürü farkl ölçeklerde iş güvenliği yönetimi uyguladklar da söylenebilir (Tam ve diğ., 2002). Yine bu durum da inşaat sektörünün ölümcül iş kazalar says açsndan diğer sektörlerin önünde olduğunu açklamaktadr (Waehrer ve diğ., 2007). Kapsam ve Metodoloji Bu çalşma kapsamnda iş program verilerinin İSİG maliyet tahmini için kullanlmas planlanmş ve projelerin toplam inşaat alanlarna bağl olarak İSİG maliyeti hesaplamas yaplmştr. Bu amaçla, öncelikle İstanbul ili ve çevresindeki 25 bina projesi incelenmiş ve buradan bulunan sonuçlar daha önce yaplan Gürcanl ve diğerleri (2011), çalşmasnn sonuçlar ile birleştirilerek toplam 55 adet bina projesi verisine dayal bir tahmin yaplmştr. Eldeki verilere en uygun olan eğri logaritmik regresyon olarak belirlenmiş ve logaritmik regresyon kullanlarak bir İSİG maliyet tahmin modeli oluşturulmuştur. Bu model sayesinde, bina inşaat projelerinde İSİG maliyeti kolayca hesaplanabilecek ve can mal kayplarnn önüne geçilebilecektir. İSİG maliyeti ihalelerden önce belirlenebileceği için müteahhit firmalarn da karllklar düşmeyecektir. 25 Bina Projesi için Risk Değerlendirmesi Risk değerlendirmeleri 25 bina projesi için ayr ayr hazrlanmş olan aktivite tablolar, iş programlar ve iş krlm yaplarndan faydalanlarak yaplmştr. İş programlarnn hazrlanmas aşamasnda Primavera P6 ve MS Office yazlmlarndan faydalanlmştr. Risk değerlendirme yöntemi olarak ise L Matris ve Fine-Kinney olmak üzere iki farkl metot kullanlmştr (Hughes ve Ferret, 2005; Kinney, 1976; Rausand, 2011). Risk değerlendirmeleri yaplrken tüm aktivitelerde ve alt aktivitelerde görülebilecek tehlikeler belirlenmiş ve bu tehlikelere olabilirlik ve şiddet skorlar atanmştr. Bu aşamada Gürcanl ve Müngen (2009) tarafndan hazrlanmş kavramsal çerçeve ve risk puanlarndan faydalanlmştr. Bu çalşmada kapsamnda çeşitli şiddet ve olabilirlik tanmlar ve ölçüleri incelenmiştir (Australian and New Zealand Standard 4360, 1999; Management of Health and Safety at Work Regulations (HSE), 1999; Sii ve diğ., 2001; Tweeddale, 1997; Wang, 1997). Literatürde kaza şiddeti derecelendirmesinde 4 ten 7 ye kadar uzanabilen skalalarn kullanldğ görülmüş fakat bu çalşmada 5 lik bir skala tercih edilmiştir. Yine kaza olabilirliği için yaplan literatür taramas sonucunda olabilirlik için de 5 lik bir skala seçilmiştir (HSE, 2003; Raafat, 1995; Sii ve diğ., 2001; Sii ve Wang, 2002). 148

3 Bildiriler Kitabı Risk değerlendirme yöntemleri genellikle planlama aşamasnda kullanldğ için yüksek ve çok yüksek riskli aktivitelere odaklanmasnda fayda vardr. Güvenli tarafta kalmak için kullanlan bu iki yöntemden hangisi daha fazla yüksek ve çok yüksek riskli aktivite veriyorsa bu yöntemin sonuçlarna odaklanmak mantkl olacaktr. Bu çalşma göstermiştir ki her iki risk değerlendirme yöntemi de baz yönlerden benzer sonuçlar verseler de 25 projeye bakldğnda Fine-Kinney yöntemi daha güvenli tarafta kalan sonuçlar vermektedir. Diğer bir deyişle, Fine-Kinney metodu daha güvenli tahminler üretmektedir. Ayrca, riskleri risk skorlarna göre sralamaya koymak ise özellikle acil durumlarda uygulanacak eylem planlar açsndan son derece önemlidir. Örneğin, her iki yöntemde çok yüksek riskli çkan 2 aktivitenin (yangn ve patlama aktivitelerinin) kendi aralarnda önem sras belirlenmek istenirse, bu işlemi L matrisi yönteminde yapmak güç olacaktr. Çünkü L matris yönteminde risk skoru skalas dardr ve risklerin önceliklerini belirlemek zordur. Ayn işlem, Fine-Kinney yönteminin risk skalasnn genişliği nedeniyle kolaylkla yaplabilecektir. Özetle, Fine-Kinney yöntemi kullancsna risklerin arasndaki fark görme imkan sunmaktadr. Tablo proje için çok yüksek risklerin toplam riske oran ve çok yüksek riskli aktivitelerin toplam aktivite saysna oran. Proje No Toplam Risk Skoruna Oran (%) L Matris Yöntemi Toplam Aktivite Saysna Oran (%) Toplam Risk Skoruna Oran (%) Fine-Kinney Yöntemi Toplam Aktivite Saysna Oran (%) Ortalama Tablo 1 den de görüleceği üzere 25 bina projesinin ayr ayr çok yüksek risklerin, toplam riske orannn ortalamas L Matris yönteminde % 19 iken Fine-Kinney yönteminde %74.1 bulunmuştur. Proje baznda bulunan çok yüksek riskli aktivite saysnn, toplam aktivite saysna oran L Matris yönteminde % 30.1; ayn oran Fine- Kinney analizinde ise % 45.7 bulunmuştur. 25 projenin risk değerlendirme sonuçlar incelendiğinde Fine-Kinney yönteminin daha güvenli tarafta kaldğ bir kez daha görülmektedir. Buna rağmen, Fine-Kinney yöntemi ile risk değerlendirmesi yaplrken eski kaza istatistiklerine gerek duyulacağ için bu yöntem çoğunlukla planlama 149

4 5. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu aşamasndayken tercih edilmelidir. İş baş toplantlar gibi günlük uygulamalarda ise uygulamas hzl ve kolay olan L Matris yöntemi kullancya risklerle ilgili fikir verme noktasnda yeterli olacaktr. Toplam Risk Skoru Total Risk High Risk Very High Risk Proje Süresi Şekil 1: Proje 4 için L matris yönteminde risk skoru dağlm. Toplam Risk Skoru Total Risk High Risk Very High Risk Proje Süresi Şekil 2: Proje 4 için Fine-Kinney yönteminde risk skoru dağlm. Risk skorlarnn hesaplanmasndan sonra proje boyunca risk dağlmlar elde edilmiştir. Bu dağlmlar elde etmek için iş programnda her aktiviteye kaynak atarken, birim fiyatlar 1 olarak kabul edilmiş, miktarlar ise o aktivitenin riski olarak Primavera P6 programna girilmiştir. Böylelikle, proje boyunca en riskli dönem, çeşitli aktivitelerin riski ve risklerin dağlm kolaylkla görülecektir. Bu dağlmlar, proje başlamadan önce elde edildiği takdirde yapm alternatiflerinin düşünülmesi, önlemlerin belirlenmesi gibi birçok konuda karar vericilerin işine yarayacaktr. Güvenlik Önlemlerinin Belirlenmesi Güvenlik önlemleri genellikle şantiyedeki güvenlik uzmanlar tarafndan her bir inşaat faaliyeti için ayr ayr belirlenmektedir. Bu noktada, alnan bu güvenlik tedbirlerinin inşaat işinden ayr olarak düşünülmemesi, inşaat işinin bir parças olarak görülmesi çok önemlidir. Örneğin, iksa, eğim ve benzeri teknikler kaz işinin bir parças olarak görülmelidir. Yönetmelik, şartname ve standartlara göre, mühendislik ilkelerinin bir parças olarak kurallar takip gereklidir. Bu nedenle, mühendislik uygulamalarnda işin 150

5 Bildiriler Kitabı gereği doğrultusunda alnacak önlemler bu çalşmada iş güvenliği maliyetine dahil edilmemiştir. Tablo 2 de her iki risk değerlendirme yöntemine göre belirlenen güvenlik önlemleri görülmektedir. İş Kaz Riskler Tablo 2: Kaz aktivitesi risk değerlendirmesi (L matris ve Fine-Kinney). Olabilirlik L Matrix Method Şiddet Risk Skoru Göçük Kaz alanna düşme Düşen bir objenin çarpmas Yap ksm çökmesi Yeralt şebekeleriyl e temas Risk Derecesi Çok yüksek Olaslk 1 0 Fine Kinney Method Şiddet Maruziyet 40 6 Risk Skoru Orta Orta Risk Derecesi Çok yükse k Önlemler Kaz kenar, çevresi ve yeralt şebekeler iyle temas engelleye Düşük Orta cek önlemler alnmald r Orta Yükse k Yükse k Yükse k KKE - - TKÖ Merdive n Uyar işaretleri kaz alann çitlerle yeniden düzenlen mesi KKE - - Uyar işaretleri İş makinas kazalar Çok yüksek Çok yükse k - Uyar İşaretleri Emniyet şeritleri İnşaat Maliyetleri ve İş Güvenliği Maliyetinin Hesaplanmas İşçi ve malzeme maliyetleri, mimari, statik, mekanik ve elektrik işleri için alnan servis ve danşmanlk maliyetleri, denetim maliyetleri ve genel maliyetler dahil edilerek her bir projenin inşaat maliyetleri hesaplanmştr. Tüm aktivitelerin maliyetleri faaliyet bazl maliyet yöntemi kullanlarak belirlenmiştir. Maliyetlerinin bu yöntemle hesaplanabilmesi için aktivitelerin adam-saat değerleri kullanlmştr. Aktivitelerin direk maliyetleri piyasa araştrmas sonucunda belirlenmiştir. Çeşitli alt yüklenicilerden söz konusu aktiviteler için teklifler alnmştr ve maliyet bilgileri proje sahibi firmalarn izni ile çalşma kapsamnda kullanlmştr. Bunun dşnda, direk işçilik maliyetleri puantaj değerleri kullanlarak belirlenmiş, endirekt işçiliklere ait maliyetler ise faaliyet bazl maliyet yöntemi kullanlarak genel maliyetler gibi aktivitelere dağtlarak belirlenmiştir. Ayrca, proje maliyetlerinin hesaplanmasnda aşağdaki kabuller yaplmştr: 151

6 5. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu Yap yaklaşk maliyetlerinde Çevre ve Şehircilik Bakanlğ tarafndan te yaymlanan tebliğ kullanlmştr. Birim fiyatlar güncel fiyatlar bulunmadğ takdirde önceki yldan %5 arttrlarak kullanlmştr. Şantiye genel giderleri toplam maliyetin %5 i olarak alnmştr. Proje bedelleri hesaplanrken Proje Ve Fenni Mesuliyet Ücret Oranlar (PÜO) 2012 verilerine göre alnmştr. Yap denetim bedeli hesaplanrken gerekli olan Hizmet Bedel Oran inşaat süresi 1 yl kabul edilerek alnmştr. Elektrik bedelleri hesaplanrken TMMOB Elektrik Mühendisleri Odas Yap İçi Elektrik Tesisat Mühendislik Hizmetleri Ve Asgari Ücretleri Proje İhale Dosyas (PID) Bedelleri 2012 verileri kullanlmştr m 2 nin üzeri yaplar için veri bulunmadğndan bu durumlarda m 2 ye göre bedel alnmştr. Tüm değerler cari yla göre güncelleştirilmiştir. Tablo 3: Kaz Aktivitesi için örnek KKE maliyeti hesaplama. Kaz Kum-Çakl Serilmesi G:D:K yum.ves Sert küs. Makine ile Sert ve Yum. Top.Kaz. Makine ile Serb.Kaz. Yaplmas Ocak Taş ile Blokaj Yaplmas El ile Sert Küs.Top.Skşt rlmas Miktar Birim Adam-Saat Toplam çalşma saati Gün 10,08 m³ 1,2 12,09 1,34 İşin Süresi Çalşan says Minimum çalşan says ,8 m³ 0,25 82,71 9, ,94 m³ 0,25 7,24 0, ,75 m³ 0,25 13,44 1, ,82 m³ 6 88,9 9, ,2 5 m³ 1 125,25 13, Maksimum çalşan says KKE maliyeti Toplam KKE maliyeti 3 29,0 87,1 Güvenlik önlemlerinin maliyetlerinin belirlenebilmesi için öncelikle o aktivitede kaç işçinin çalşacağnn bilinmesi gerekmektedir. Bu nedenle, her proje için aktivitelerin adam-saat değerlerinin belirlenmesini gerektirmiştir. Bu doğrultuda, Kuruoğlu ve Bayoğlu, (2001) in yaptğ çalşmada Bayndrlk Bakanlğ na ait olan 69 iş kalemi hakknda özel firmalarla görüşme yaplarak belirlenen ortalama adam-saat değerleri kullanlmştr. Günlük çalşma süresinin de 9 saat olduğu kabul edilerek iş günü saylar bulunmuş, bu değerin işin bitirilmesi gereken gün saysna bölünerek adam saylarna ulaşlmştr. Baz düşük inşaat alanna sahip projelerde maliyet tahmin modeline göre çok düşük sayda adam çktğnda, gerekli kişisel koruyucu donanm (KKD) modül says minimum gerekli adam saylarna göre belirlenmiştir. Örneğin maliyet tahmin modeline göre kaz işlerinde çalşmas gereken adam says 2 olarak bulunsa bile, KKD maliyet hesab yaplrken, işin ergonomisi ve yaplabilirliği göz önünde bulundurularak, o iş kolu için kabul edilen minimum adam says 3 olarak kabul edilmiştir. Ana iş kollarna bağl yan iş kollarnda çkan adam saylarnn en büyük değeri ana iş kalemi gerekli adam says olarak kabul edilmiştir. KKD modül maliyetleri, o iş kalemi için çalşmas gereken adam says ile iş kalemi KKD modül fiyatlarnn çarplmas sonucu 152

7 Bildiriler Kitabı bulunmuştur. Tüm iş kalemlerine ait KKD maliyetleri toplanarak da inşaat sürecindeki KKD toplam maliyetlerine ulaşlmştr. Toplu koruma önlemleri ise mimari ve teknik çizimlerden, iş programndan vb. proje dokümanlarndan faydalanlarak belirlenmiştir. Buna bağl olarak güvenlik levhalar, çitler, güvenlik ağlar, korkuluklar, yangn önleme araçlar, ilk yardm aletleri ve diğer önlemlere ait maliyetler hesaplanmştr. Toplu koruma önlemleri için fiyatlar yine yaplan piyasa araştrmas sonucunda 25 proje için ayr ayr belirlenmiştir. Tablo 4. Toplu Koruma Önlemleri. Gerekli Önlem İhtiyaç duyulacak teknik ve ekipman Birim/Birim Fiyat Toplam Miktar Toplam Maliyet C 1 işçilerin ve 3. Sahslarn kaz alan ve çevresindeki tehlikelerden korunmas Şantiyenin etrafnn çitlerle çevrilmesi standard uyar işaretleri emniyet şeritleri C 2 İşçilerin kat boşluklarndan, yük çekme alanlarndan ve döşeme kenarlarndan düşmesinin engellenmesi C 3 işçilerin ve 3. Sahslarn vinç ve yük asansörlerinin çalşma alanlarna girmesinin engellenmesi C 4 işçilerin ve 3. Sahslarn üzerine malzeme düşmesinin engellenmesi C 5 çatdan düşmelerin önlenmesi korkuluklar kalaslarla kaplama güvenlik ağlar emniyet şeridi çitler emniyet şeridi çitler güvenlik ağlar korkuluklar çatda kaymay önleyiciler yürüme yollar (kalas kullanlarak) çat merdivenleri C 6 ilk yardm ve yangn önlemleri alnmas ilk yardm kutular yangn söndürme aletleri KKD ve toplu koruma önlemlerine ait maliyetler hesaplandktan sonra iş güvenliği eğitimi ve danşmanlklarna ait maliyetler hesaplanmştr. Bu hesaplama, bir yl sürecek bir proje için her iki haftada bir eğitim ve danşmanlk hizmeti alnacağ düşünülerek, yaplan piyasa araştrmas sonucunda tamamlanmştr. Bu hesap doğrultusunda, iş güvenliği eğitim ve danşmanlk hizmeti bedeli ortalama 6983TL olarak belirlenmiştir. İş güvenliği eğitim ve danşmanlk hizmetinin günlük maliyeti ise 291TL olarak belirlenmiştir. Toplam iş güvenliği maliyetleri her bir proje için KKD, toplu koruma önlemleri ve iş güvenliği eğitim ve danşmanlk hizmeti bedelleri toplam ile bulunmuştur. İş Güvenliği Maliyeti Modellemesi İş güvenliği maliyetinin toplam inşaat alanna bağl olarak modellenmesi, ana müteahhitler için özellikle ihale aşamasnda karllklarn düşürmemek, maliyetleri doğru belirlemek ve iş güvenliğinden ödün vermemek anlamnda çok önemlidir. Bu amaçla, toplam inşaat maliyeti içinde iş güvenliği maliyeti oranlar 25 proje için hesaplanmştr. Hesaplanan oranlarn eğilimini en iyi temsil edecek değer medyan 153

8 5. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu olarak belirlendi ve 25 proje için iş güvenliği maliyetinin toplam inşaat maliyetine oran %1,92 olarak bulunmuştur. Adam saat baznda İSİG maliyeti 1,62 TL, birim inşaat alan baznda İSİG maliyeti 10,79 TL olarak hesaplanmştr. Toplam inşaat alanna bağl olarak iş güvenliği maliyeti modellemesi için eldeki verilerin dağlmna en uygun eğri logaritmik regresyon eğrisi olarak belirlenmiştir. Logaritmik regresyon, toplam inşaat alan çok büyük olan (118,200 m2) aykr değer çkartlp 24 proje için uygulanmştr. Regresyon analizi sonucunda 24 proje için aşağdaki denklem elde edilmiştir. y = ln(x) R² = 0.67 (1) y değeri iş güvenliği maliyetinin toplam inşaat maliyetine orann, x toplam inşaat alann temsil etmektedir. Bu formül sayesinde iş güvenliği maliyeti, toplam inşaat alanna baklarak kolaylkla hesaplanabilecektir. 7,00 Observed Logarithmic 6,00 5,00 y= ln (x) R 2 = ,00 3,00 2,00 1,00 0,00 0, , , , ,00 Total Construction Area Şekil 3: Toplam inşaat alan 2000m 2 den büyük olan 24 projede İSİG maliyetinin toplam inşaat alanna göre değişimi. Gürcanl ve diğerleri (2011) çalşmasnda bu çalşmada kullanlan veri setine uyumlu İstanbul ili ve çevresinde bulunan 30 inşaat projesi kullanlarak bu çalşmada kullanlan 25 projeye ait veri seti birleştirilmiştir. Yeniden logaritmik regresyon kullanlarak iş güvenliği maliyeti modellenirse elde edilecek denklem aşağdaki gibi olacaktr: y = ln(x) R² = 0.72 (2) 10000, ,00 Gürcanl ve diğerleri (2011) çalşmasnda kullanlan projelerin genelinde toplam inşaat alan 2000 m 2 den daha düşüktür. Bu çalşmada kullanlan 25 projenin toplam inşaat alanlar ise çoğunlukla 2000 m 2 den fazladr. Burada sunulan R² değeri 1 e ne kadar yakn bir değerse, bu denklem o kadar güvenilirdir denebilir. Buradan hareketle, logaritmik regresyon ile elde edilen R 2 değerleri incelendiğinde inşaat alan büyüdükçe iş güvenliği maliyetinin toplam inşaat maliyetine oran düşecektir yorumu yaplabilir. Toplam inşaat alan azaldkça ise projelerde iş güvenliği maliyetinin, proje toplam maliyetine oran artacaktr. 154

9 Bildiriler Kitabı Sonuç ve Öneriler Bu çalşma kapsamnda, ana müteahhitler için iş güvenliği maliyetinin kolayca hesaplanabilmesi ve proje maliyetlerine dahil edilebilmesi için bir yaklaşm sunulmaktadr. Bu çalşma kapsamnda, 25 adet bina inşaat projesini incenmiş ve bu projelerin ayr ayr risk değerlendirmeleri yaplmştr. Risk değerlendirmelerine bağl olarak alnacak iş güvenliği önlemleri belirlenmiştir. Belirlenen önlemlere ait maliyetler ve eğitim - danşmanlk hizmeti ücretleri yaplan piyasa araştrmas ile belirlenmiştir. Toplam inşaat maliyetleri ise faaliyet bazl maliyetlendirme yöntemi kullanlarak hesaplanmştr. Buradan hareketle iş güvenliği maliyetinin toplam inşaat maliyetine oran, adam saat baznda ve birim inşaat alan baznda iş güvenliği maliyeti belirlenmiştir. 25 proje için iş güvenliği maliyetinin toplam inşaat maliyetine oran %1,92 olarak bulunmuştur. Adam saat baznda İSİG maliyeti 1,62 TL, birim inşaat alan baznda İSİG maliyeti 10,79 TL olarak hesaplanmştr. Daha önce benzer bir çalşma için kullanlan 30 inşaat projesine ait veri setinin de bu çalşma verilerine eklenmesi ile toplam 55 inşaat projesi için logaritmik regresyon kullanlarak y = ln(x) R² = 0.72 (2) denklemi elde edilmiştir. Bu denklemde x yerine toplam inşaat alan yazldğnda y değeri kullancya iş güvenliği maliyetinin toplam inşaat maliyetine orann verecektir. Bu çalşmada R 2 değeri 0.72 gibi yüksek bir oran olarak bulunmuştur. Orann 1 e yaknlğ çalşmann güvenilirliğinin bir göstergesidir. Yine bu denklemlerin incelenmesi sonucunda toplam inşaat alan büyüdükçe iş güvenliği maliyetinin toplam inşaat maliyetine oran düşecektir yorumunu yapmak yanlş olmayacaktr. Toplam inşaat alan azaldkça ise projelerde iş güvenliği maliyetinin, proje toplam maliyetine oran artacaktr. Ayrca bu denklem sayesinde ana müteahhitler özellikle ihale aşamasnda maliyetleri doğru belirleyecekler, iş güvenliğinden ödün vermeyecekler ve karllklarn düşürmeyeceklerdir. İlerdeki çalşmalarda iş güvenliği maliyeti modellemesi, faaliyet bazl modelleme ve logaritmik regresyon yöntemleri dşnda farkl yöntemlerle modellenebilir ve veri setindeki proje says daha da arttrlabilir. Teşekkür Bu çalşma TÜBİTAK tarafndan 112M033 proje numarasyla finansal olarak desteklenmiştir. Kaynaklar AS/NZS Australian and New Zealand Standard on Risk Management Cheng C.W, Leu S.S., Lin C.C., and Chihhao F., Characteristic analysis of occupational accidents at small construction enterprises. Safety Science 48 (6), Gürcanl G.E., Korkutan N.T., Müngen U., An approach for estimating total cost of occupational safety for building constructions. The Fourth International Conference on Construction Engineering and Pr, Sydney, Australia. 155

10 5. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu Gürkanl G.E., Müngen U., An occupational safety risk analysis method at construction sites using fuzzy sets. International J. of Industrial Ergonomics 39(2), Hughes, P., Ferrett, E., 2005.Introduction to halt and saffet in construction. Ersever. Kin ney, G. F., Piruhi, A. D., Pratika risk analsin fora saffet manamken (No. NWC-TP- 5865). Naval Deponsa Center Cihan Lake CAO. HSE Management Güdeklinse fora Orkan Together in a Contract Environment. Report No: 6.64/291. HSE, Hazardous Installations Directorate, HID Safety Report Assessment Guide: Explosives. HSE. Primavera P6 Software, Retrieved from Raafat, H., Machinery Safety: The Risk Based Approach. Practical Guidelines on Risk Assessment. Standards and Legislation Technical Communications (Publishing) Ltd. Rausand, M., 2011.Risk assessment Theory, Methods, and Applications. Wiley, New Jersey. Sii, H.S., Ruxton, T., Wang, J., A fuzzy-logic-based approach to qualitative safety modeling for marine systems. Reliability Engineering System Safety 73, Sii, H.S., Wang, J., Safety Assessment of FPSO s: The Process of Modeling System Safety and Case Studies. Report of The Project The Application of Approximate Reasoning Methodologies to Offshore Engineering Design. EPSRC, GR/R30624 and GR/R32413, Liverpool John Moores University, U.K. Tam C.M., Tong T.K.L., Chiu G.C.W., Fung I.W.H., Non-structural fuzzy decision support system for evaluation of construction safety management system. International J. of Project Management 20, Tweeddale, M., Risk Management Handbook for the Mining Industry. New South Wales Department of Mineral Resources, Sydney. Waehrer G.M., Dong X.S., Miller T., Haile E. and Men Y., Costs of occupational injuries in construction in the united states. Accident Analysis and Prevention 39, Wang, J., A subjective methodology for safety analysis of safety requirements specifications. IEEE Trans. Fuzzy Syst. 5 (3),