Dikkat Eksikliği Hiperaktivite. Prof. Dr. S. Salih ZOROĞLU Ġstanbul Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi A.B.D

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Dikkat Eksikliği Hiperaktivite. Prof. Dr. S. Salih ZOROĞLU Ġstanbul Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi A.B.D"

Berna Bilgili
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) Prof. Dr. S. Salih ZOROĞLU Ġstanbul Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi A.B.D

2 Tanım DEHB dikkat eksikliği,kaotik hareketlilik ve fevrilikle seyreden,belirtiler 7 yaş(12 yaş??) öncesi başlayan önemli, gelişimselruhsal bozukluktur. Tanı kriterleri:dsm-iv,icd-10 kriterleri. Tanı:Klinik öykü ile konulur.

3 DSM-IV deki Tanımlama DSM-IV:Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) terimi kullanılmakta ve üç alt grup söz konusu: 1)Dikkat eksikliği ön planda olduğu tip (DEHB-D) 2)Hiperaktivite-Fevriliğin ön planda olduğu tip (DEHB-HF) 3)Bileşik tip

4 Temel Belirti grupları A)Dikkat eksikliği ve dağınıklığı: Yaş,IQ ve gelişim düzeyine göre değerlendirilmeli. Yaşla birlikte (12 yaşa dek )dikkat süresi artar.en hızlı gelişme dönemi 4-5 yaş arasıdır. Dikkat in farklı boyutları(görsel,işitsel,iradi,spontan vs) değerlendirilmelidir. DEHB lilerde bütün boyutlarda sorun olması gerekmiyor. En sık işitsel dikkat problemi var. Muayene sırsında yaşa uygun etkinlikleri organize edebilme, onlara odaklanabilme,sürdürebileme, becerileri sorulur..

5 Okul öncesi çocuk: yeterince oyuna konsantre olamaz,sık etkinlik değiştiriler. Okul döneminde :ders dinlemek,tahtada yazılanları takip etme,ödevleri akılda tutmak,verilen komutları takip etmekte,günlük programlarını organize etmede güçlük yaşar,kendi başlarına ödev yapmakta,eşyalarını korumakta zorluk yaşarlar.dinleme de ve kaydetmede güçlükler sergiler ve sıklıkla gündüz düşleri kurarlar.genelde yazılı sınavlarda sık hatalar olur. Başka birinin süpervizyonu olduğu zaman yapabildiklerini yalnızken yapamazlar. Özellikle yapması istenilen etkinlikleri yerine getiremez. Sevdiği etkinlikler (bilgisayar,vs)uzun süre odaklanabilirler.

6 B)Hiperaktivite: Kaotik ve amaçsız hareketlilik halidir. Yaş ve gelişim düzeyine göre değerlendirmelidir. Hareketlilik, sıkıntı hali, gürültülü oynama, çok konuşma, diğer çocukların etkinliklerini bozma, sakin durması gereken yerde duramama, pasif kalması gerekirken disfori hali ile karakterizedir

7 C)Fevrilik: Düşünmeden eyleme geçme, riskli davranışlar, tehlikeye eğilim, macera arayışı, başkalarının sözünü kesme, sıra bekleyememe, dış uyaranlara ani beklenmedik yanıtlar söz konusudur.bu belirti sebebiyle bu çocuklar sık kazaya maruz kalır!!!!

8 Belirtilerin başlama yaşı Hareketlilik ve fevrilik: 3-4 yaş başlar, ilk okul sonlarına doğru azalma başlar. Dikkat eksikliği :5-7 yaş arası başlıyor,ergenlikte azalma görülebilir ANCAK SIKLIKLA erişkine dek devam eder. Olguların bir kısmında çok küçük yaştan belirtiler var, ancak çoğunlukta başlangıç yaş 3-4 arasıdır. Son veriler başlangıç yaşının daha geç(ergenliğe)dek olabilceğini vurgulamktadır.

9 Dikkat Eksikliğinin etkilediği alanlar Organizasyon Zaman kullanımı Hız ayarı Davranış denetimi Öncelikleri ayırtetme Uyku/Uyanıklık durumu

10 Tanı ile Ġlgili Sorunlar Her hareketliklik hiper aktivite mı? Hangi psikiyatrik bozukluklarda benzeri özellikler görülür? Niçin uzun süre oyun oynar,bilgisayar başında oturur ama ödev başında 5 dakika bile oturamaz? Neden yanlarında bir yetişkin varken hem impulsiviteleri,hem dikkatleri daha iyi?

11 DSM-IV Kriterleri 1. Detaylara dikkat etmekte zorluk çeker veya dikkatsizce hatalar yapar. 2. Oyun aktivitelerine veya kendisine verilen görevlere dikkatini vermekte güçlük çeker! 3. Onunla konuşurken dinlermiş gibi görünmez. 4. Talimatları sırası ile izlemekte güçlük çeker ve uğraştığı şeyi bitiremez. 5. Görev ve faaliyetlerini düzenlemekte güçlük çeker. 6. Fazla miktarda zihinsel çaba gerektiren görevlerden kaçınır (Okul ödevi, ev ödevi vs). 7. Katılacağı faaliyetler için gerekli şeyleri (Malzemelerini) kaybeder. 8. Etrafta olan diğer şeylerden dikkati kolayca dağılır. 9. Günlük faaliyetlerde unutkandır.

12 10. Elleri ayakları kıpır kıpırdır veya oturduğu yerde kımıldanıp durur. 11. Sakince oturması istenildiğinde, bunu sürdürmekte güçlük çeker. 12. Öyle yapmaması istendiğinde etrafta koşuşturmaya veya çevresindeki şeylere tırmanmaya devam eder. 13. Sessizce oynamakta güçlük çeker. 14. Sürekli hareket halinde veya motor takılmış gibidir. 15. Aşırı derecede konuşur. 16. Sorular daha tamamlanmadan yanıtını yapıştırır. 17. Grup faaliyetlerinde sırasını beklemekte güçlük çeker. 18. Kişilerin konuşmalarını böler veya diğer çocukların faaliyetlerine müdehale eder.

13 Dikkat ve hareketliliği etkileyen faktörler: Günün saatı Ġşlemin kompleksliği Stimulus düzeyi Görevle ilgili hızlı sonuçlar Erişkin süpervizyonu Serbest oyun Babanın varlığı Self-kontrol gerektiren olaylarda daha kötü.

14 Etyopatogenezis Multiple faktörler: Genetik faktörler: aile çalışmaları, ve moleküler genetik(dat1,dr4) çalışmalarla vurgulanmıştır. Nörokimyasal:Katekolaminerjik disfonksyon söz konusudur. Nöropsikolojik:Yürütücü fonksiyonlarda yetersizlik,prefrontostriatal bölge disfonksiyonudur. Nöroanatomik: Prefrontal,striatum,vermis,singulat girus normalden daha küçük hacimli.

15 Prevalans ve Gidiş Prevalansı : çocukluk çağında :%5-10, E>K Yetişkin:% Gidiş:Çoğunlukta ergenlik ve yetişkinliğe dek belirtilerin bir kısmı devam eder!

16 Eşlik eden bilişsel yetersizlikler: Motor koordinasyon Rakam sıralama Planlama ve beklenti Sözel akıcılık ve karşılıklı iletişim Çaba göstermesi gereken alanlardan kaçınma Organizasyonel startejiler Konuşmayı içselleştirme Emosyonel uyaranları regüle etme

17 Eşlik eden durumlar Karşıt gelme bozukluğu:%40-%70 oranında. Davranım Bozukluğu:%20-%56 oranında. Depresyon:Normallerden 4 kat fazla. Anksiyete bozuklukları:%10-40 Obsesive-Kompulsive bozukluk:okb lilerin 1/3 geçmişinde DEHB söz konusu. Tikler:Yüksek komorbidite. Madde kullanımı Erken yaşta sigara kullanımı Mental Retardasyon Öğrenme bozuklukları

Tedavi -Ġlaç tedavileri Psikostimulanlar Methylphenidate(MPH) Ġki form :Ritalin(kısa süreli),concerta(uzun salınımlı) Kısa süreli MPH de Doz: Başlangıç dozu :günde

18 Tedavi -Ġlaç tedavileri Psikostimulanlar Methylphenidate(MPH) Ġki form :Ritalin(kısa süreli),concerta(uzun salınımlı) Kısa süreli MPH de Doz: Başlangıç dozu :günde iki defa 5 mg MPH, Mx doz:60 mg, nadir olgularada(yetişkin kilosunda olan ergenlerde 100 mg kadar çıkilabilir. Okul çağı için optimal doz:1 mg Etki süresi:2-4 saat

19 Uzun süreli MPH(concerta): Başlangıç dozu :18 mg Mx doz :72 mg (nadiren 108 dek yakın monitorizasyonla büyuk yaş grubunda çıkılabilir). Genelde 1-3 haftada bir doz artışı uygundur. Etkili olduğu süre:8-12 saat

20 Stimulanların en sık bildirlen Y.E:iştah azalması,kilo kaybı,uykusuzluk,başağrısıdır. Yan etkiler için iyi monitoze etmek,doz ayarlamak,düzelmiyorsa başka stimulna geçmek,ve başka ilaç eklemek. Ġnsomnia için:düşük doz klonidin,trazodon,veya antihistamin,veya melatonin(3 mg/günlük)önerilmektedir.

21 Atomoxetine Nöradrenerjik geri alım inhibitörüdür. Plasebo kontrollü çalışmalarda çocuk,ergen,erişkin çalışmalrında üstünlüğü kanıtlanmıştır. Gunde 1-2 kez verilir.1 inci haftada etki başlar ancak en iyi yanıt 6 inci hafta. Anksiyet boz.+dehb de her iki boz. Semp. anlamlı düzelme. Başlangıçdozu :ilk 4 gün 0.5 mg/kg, sonraki 4 gün 1 mg/kg,en son 1.2 mg Max:1.4mg/kg,özel olgulrda 1.8, a ek.

22 Nonspesifik medikasyon(tca,bupropione,clonidine) Tedavi süresi:genelde uzun süreli!

23 Ġlaç dışı tedaviler Davranışçı tedaviler(eşlik eden durumlar için )

24 Tedavi olmayan olgular Yaşam kalitesi düşük( aile içi ilişkiler ve arkadaşlıklar problemli). Riskli davranışlar fazla,kazaya maruz kalma riski fazladır. Akademik başarı gerçek potansiyelin altındadır. Antisosyal eylemlerde bulunma,madde kullanım riski ergenlikte yüksektir.

25 Alkol ve madde kullanımı ve tedavi ilişkisi madde bağımlılığı alkol Ted(-) Ted(+) 15 12

Benzer belgeler

DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU. Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzman Dr. M. Yelda TAN

DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzman Dr. M. Yelda TAN DEHB başlıca 3 alanda bozulmayı içerir: 1) Dikkat eksikliği 2) Hiperaktivite 3) Dürtüsellik Dikkat eksikliği