Türkiye Ormanlarındaki Yıllık Karbon Stok Değişimi Trendinin İrdelenmesi ve 2023 Yılındaki Durumun Kestirilmesi

Transkript

1 Türkiye Ormanlarındaki Yıllık Karbon Stok Değişimi Trendinin İrdelenmesi ve 2023 Yılındaki Durumun Kestirilmesi Prof. Dr. Ünal ASAN Ġ.Ü.Orman Fakültesi Bahçeköy, Ġstanbul Özet BirleĢmiĢ Milletler Ġklim DeğiĢikliği Çerçeve SözleĢmesi (BMĠDÇS) ve Kyoto Protokolü (KP) nü imzalayan Türkiye, anılan sözleģme ve protokol gereğince sera gazları envanter sonuçlarını BM in Ġklim DeğiĢikliği Sekreteryası na Ģimdilik gönüllü olarak bildirmektedir. SözleĢme ve protokolü sonradan kabul ettiği için sera gazları azaltımı konusunda Ģu anda hiçbir taahhüdü bulunmasa da, 2012 yılı sonrasında Türkiye nin de azaltım taahhüdünde bulunması beklenecektir. Bu konuda süregelen uluslar arası pazarlıklar, bu taahhüdün 1990 yılındaki salımın %11 i kadar olacağını göstermektedir. Atmosfere salınan sera gazlarının en önemli yutağını oluģturan orman arazileri, içende yer aldığı Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım DeğiĢimi ve Ormancılık (AKAKDO) sektörü, Türkiye de atmosfere salınan toplam CO 2 nin ortalama %25 ini geri almaktadır. Henüz üç karbon havuzuna (1-topraküstü canlı, 2- toprak altı canlı ve 3- ölü odun) göre yapılan hesaplar, 2012 sonrasında diğer iki havuzu (1-ölü örtü ve 2- organik toprak) da kapsayacak biçimde yapılabildiğinde bu oran yaklaģık %50 oranında artacak gibi görünse de, geliģen sanayi ve çoğalan araç sayısının getireceği emisyon artıģları karģısında bu oranın yine aynı seviyede kalacağı anlaģılmaktadır. Bu bildiride, ormancılık sektöründe sera gazları yıllık stok değiģiminin geliģme eğilimi envanter raporlarından çıkartılarak ortaya konacaktır. Karbon stok değiģimi net ve brüt trendi irdelenerek, ormancılık sektöründeki emisyon azaltımının neden beklenen miktara ulaģamayacağı açıklanacaktır. Bu sektördeki azaltım ve uyum politikalarına Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı ndan alıntı yapılarak ayrıca dikkat çekilecektir. Anahtar Kelimeler: Ġklim değiģimi, Sera gazları envanteri, Azaltım politikaları Abstract Turkey presents his national inventory reports on greenhouse gasses by voluntary to the United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) secretariat due to his late ratification either the convention or the Kyoto Protocol. Although he has no obligatory commitment on the reduction of greenhouse gasses emissions yet, it will be expected reduction from Turkey to some amount according to the 1990 s value after the year The ongoing international negotiations on this subject show us 11% ratio for the emission reduction. Forest lands which is the most important sinks among the other land use forms belonging to the Land Use, Land Use Change and Forests (LULUCF) sector uptake back 25% of the total CO 2 emitted into the atmosphere in Turkey. Inventory calculations cover 3 carbon pools (aboveground biomass, underground biomass, and dead wood) yet. It seems even though 50% increase in this uptake by means of editions the other 2 pools (litter and, soil carbon) into account after 2012, this increment will be inadequate nevertheless in front of the huge increase arising from the industrial institutions and the traffic vehicles. Development trend of the annual carbon stock changes and their CO 2 equivalents in the forestry sector will be presented basing on the last national inventory report on green house gasses in this paper. Inquiring the trends on brut and net carbon stock changes in the Turkey s forestry sector, the reasons causing unreachable targets on expected CO 2 reduction will be clarified. It will be focused on the mitigation and adaptation policies in this sector mentioned in the Climate Change Action Plan however. Keywords: Climate change, greenhouse gases inventory, mitigation policies 1. Giriş Rio da 1992 yılında gerçekleģtirilen Çevre ve Kalkınma Konferansı nda (UNCED) BirleĢmiĢ Milletler Ġklim DeğiĢikliği Çerçeve SözleĢmesi (BMĠDÇS-UNFCCC) imzaya açılmıģ ve 21 Mart 1994 tarihinde yürürlüğe girmiģtir. BMĠDÇS nin amacı, atmosferde tehlikeli bir boyuta varan insan kaynaklı sera gazı emisyonlarının, iklim sistemi üzerindeki olumsuz etkisini önlemek ve baģta karbondioksit olmak üzere sera gazı emisyonlarını 1990 yılı seviyesinde tutmaktır. Türkiye 930

2 Ekonomik ĠĢbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) üyesi ülkeler ve ekonomisi geçiģ sürecindeki ülkelerle birlikte hem EK-I listesine, hem de OECD ülkeleriyle birlikte EK-II listesine dâhil edilmiģtir. Türkiye, BMĠDÇS nin EK-II ülkeleriyle birlikte hem sera gazı emisyonlarını 2000 yılına kadar 1990 düzeyine indirmek ve hem de geliģme yolundaki ülkelere mali ve teknolojik yardımda bulunmak gibi yükümlülükleri yerine getiremeyeceği gerekçesiyle, BMĠDÇS ni Rio görüģmeleri sırasında imzalamamıģtır. Ancak, 2001 yılında MarakeĢ te gerçekleģtirilen 7. Taraflar Konferansında yapılan giriģimler sonucunda Sözleşmenin Ek-I listesinde yer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olan Türkiye nin özel koşullarının tanınarak, isminin EK-I de kalarak EK-II den silinmesi yönünde alınan kararın ardından, sözleģmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle 189. ülke olarak taraf olmuģtur. Sera Gazı Emisyonlarının azaltılması veya sınırlanmasının hukuki açıdan bağlayıcı olmasını sağlayan Kyoto Protokolü (KP) ise 1997 yılında imzaya açılmıģ ve 16 ġubat 2005 tarihinde yürürlüğe girmiģtir. KP nün hedefi, Ek-B listesinde yer alan ülkelerin toplam sera gazı emisyonlarını ilk yükümlülük dönemi olan döneminde 1990 yılı (temel yıl) seviyesinin en az % 5 altına indirmesini taahhüt etmeleri ve bunların gerçekleģmesini sağlamaktır. Türkiye bu protokolü, 05 ġubat 2009 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda kabul etmiģtir. KP nün yürürlüğe girdiği tarih, 5836 sayılı Kanunun sayılı Resmi Gazetede yayımlandığı tarihidir. KP nü 2009 yılında imzalasa da, Türkiye, BMĠDÇS nin öngördüğü sera gazı envanterlerinin ilkini 2006 yılında hazırlamıģtır. Birinci Ulusal Bildirim de yer alan ve yılları arasındaki 15 yıllık dönemi kapsayan ilk ulusal sera gazı envanteri, IPCC kılavuzuna göre ikinci düzeyde (Tier 2) hazırlanmıģtır. Sonraki beģ ulusal envanter raporu (NIR), aynı içerik ile 2007, 2008, 2009, 2010 ve 2011 yıllarında hazırlanmıģtır yılına ait orman verileri kullanılarak hazırlanan en son envanter çalıģması 2011 yılı Nisan ayında tamamlanarak BMĠDÇS ye teslim edilmiģtir. Türkiye, BMĠDÇS ve KP gereğince sera gazları envanter sonuçlarını BM in Ġklim DeğiĢikliği Sekreteryası na Ģimdilik gönüllü olarak bildirmektedir. SözleĢme ve protokolü sonradan kabul ettiği için sera gazları azaltımı konusunda Ģu anda hiçbir taahhüdü bulunmayan Türkiye nin 2012 yılı sonrasında azaltım taahhüdünde bulunması beklenmektedir. BM sekreteryasına her yıl düzenli olarak sunulan Ulusal Sera Gazları Envanter Raporları (NIR) na göre orman arazileri, atmosfere salınan sera gazlarının en önemli yutağını oluģturmakta ve içende yer aldığı tarım, mera, sulak alan ve yerleģim alanları içindeki yeģil alanlar ile birlikte atmosfere salınan toplam CO 2 nin ortalama %25 ini geri almaktadır. Ormanlık alanlardaki üç karbon havuzuna (1- topraküstü canlı, 2- toprak altı canlı ve 3- ölü odun) göre yapılan hesaplar, 2012 sonrasında diğer iki havuzu (1-ölü örtü ve 2- organik toprak) da kapsayacak biçimde yapılabildiğinde bu oranın yaklaģık %50 oranında artacağı anlaģılmaktadır. Ancak, geliģen sanayi ve çoğalan araç sayısının getireceği emisyon artıģları karģısında bu oranın yine aynı seviyede kalacağı tahmin edilmektedir. Bu bildiride, ormancılık sektöründe sera gazları yıllık stok değiģiminin 2023 yılına kadar göstereceği geliģme eğilimi irdelenecektir. Karbon stok değiģiminin net ve brüt trendi envanter raporlarından çıkartılıp analiz edilmek suretiyle, ormancılık sektöründeki emisyon azaltımının neden gerçekleģemeyeceği açıklanacaktır. Bu sektördeki azaltım ve uyum politikalarına Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı ndan alıntı yapılarak ayrıca dikkat çekilecektir. 931

3 2. Orman Ekosistemlerinde Karbon Stok Değişimlerinin Belirlenmesi BMĠDÇS ve KP ne imza atan ülkelerin orman ekosistemlerindeki karbon stok değiģimlerini IPCC tarafından hazırlanan standart bir kılavuza göre hazırlamaları gerekmektedir. Bu kılavuz, IPCC dokümanları arasında Good Practice Guidance for Land Use, Land Use Change and Forestry (GPG - LULUCF); Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım DeğiĢimi ve Ormancılık (AKAKDO) adı ile anılmaktadır. Kılavuz da, hem sera gazlarının atmosfere salınan (Emisyon) ve hem de atmosferden emilen miktarlarının hesaplanmasında nasıl bir yöntem izleneceği, ilgili ülkelerin ormancılık düzeyi, orman kaynaklarına iliģkin envanter kayıtları, özgün araģtırma verileri ve çağdaģ bilgi teknolojisini kullanabilme kapasitelerine göre seçenekli olarak açıklanmaktadır. Bu kılavuza göre bir ülkenin karbon stokundaki yıllık değiģimin aģağıdaki formül yardımıyla hesaplanması öngörülmektedir (ASAN 1998; ASAN ve Ark. 2009): Denklemde: ΔC = ijk [Aijk* (CI-CL) ijk ] ΔC = Havuzlardaki karbon stokunun yıllık değiģimini ( ton), A = Havuz alanını ( ha), ijk = i; iklim tipindeki, j; orman türünün, k; yönetim ve iģletme biçimi. CI = Karbon kazanç ya da girdi miktarını (Brüt biyokütle üretimi içindeki) (ton / ha*yıl), CL = Karbon kayıp ya da çıktı miktarını (Kesim ve diğer nedenlerle azalan biyokütle içindeki ( ton / ha*yıl), olarak göstermektedir. Kılavuz, karbonun biriktiği havuzları; 1-canlı biyokütledeki, 2-ölü organik maddedeki, 3-organik toprak içindeki olmak üzere üç ayrı gruba ayırmaktadır. Canlı biyokütle grubunu toprak altı ve üstü olmak üzere iki alt kategoride ele alan kılavuz, orman arazileri için ölü organik madde içindeki karbonu ayrıca ölü odun ve ölü örtü olmak üzere iki alt kategoride değerlendirmektedir (ġekil 1). Böylece bu arazilerde havuz sayısı beģ adede yükselmektedir. Hesaplamada orman alanlarının, 1-iklim tipine; 2- Orman Türüne ve 3- Yönetim ve iģletme biçimine göre belirlenmesi öngörülmektedir. ġekil 1: Orman Ekosistemlerindeki Karbon Havuzları Türkiye, sera gazı envanterlerinin ilkini yılları arasındaki 15 yıllık dönemi kapsayacak biçimde 2006 yılında hazırlamıģtır. Sonraki beģ ulusal envanter raporu (NIR), aynı içerik ile hazırlanmıģtır. Hesaplamalarda üç karbon havuzu (1-topraküstü canlı, 2- toprak altı canlı ve 3- ölü odun) esas alınmıģtır. Türkiye ormanlarında yıllık net karbon stok değiģimi ile buna karģı gelen CO 2 alımının yılları arasındaki değiģimi 2011 yılına ait NIR dan alınarak Tablo 1 de sayısal, ġekil 1 de grafiksel olarak gösterilmiģtir. 932

4 Tablo 1: Türkiye Ormanlarında Yıllık Net Karbon Stok DeğiĢimi Ġle Buna KarĢı Gelen CO 2 Alımının Yılları Arasındaki DeğiĢimi (OGM 2011) Yıllar Brüt Karbon Artımı Gg (1000 ton)/yıl Karbon Kayıpları Gg(1000 ton)/yıl Net Karbon Birikimi Gg(1000 ton)/yıl Net Birikimin CO2 EĢdeğeri Gg(1000 ton)/yıl , , , , ,6 5674, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,3 5283, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,76 ġekil 1: Türkiye Ormanlarında Yıllık Net Karbon Stok DeğiĢimi Ġle Buna KarĢı Gelen CO 2 Alımının Yılları Arasındaki DeğiĢimi (ASAN 2011) Tablo ve Ģeklin incelenmesi ile de görülebildiği üzere, Türkiye ormanlarının yıllık karbon tutumu düzenli bir artıģ göstermektedir yılında Mt/yıl olan net stok artıģının 2009 yılında Mt /yıl a çıktığı, bu miktarlara eģdeğer olan CO 2 alımlarının da Mt/yıl dan Mt/yıl a yükselmiģtir (TÜĠK, 2011). 933

5 3- Türkiye Ormanlarında Karbon Stok Değişim Trentleri SözleĢme ve protokolü sonradan kabul ettiği için sera gazları azaltımı konusunda Ģu anda hiçbir zorunluluğu bulunmasa da, Türkiye den 2012 yılı sonrasında azaltım taahhüdünde bulunması istenecektir. Uluslar arası pazarlıklarda elinin güçlü olabilmesi için, Türkiye nin her sektörde olduğu gibi ormancılık sektöründe de önünü görebilmesi ve ileriki yıllarda bu sektörde doğrudan bir azatlım yapıp yapamayacağını bilmesi gerekecektir. Karbon stok değiģiminde yılları arasındaki 20 yıllık dönemde gerçekleģen kazanç ve kayıplara dayanarak ilerideki 13 yıl içinde gerçekleģmesi muhtemel net ve brüt karbon miktarları için bir tahminde bulunmak elbette mümkündür. Bu amaçla gerekli olan veriler sera gazları envanter raporlarındaki tablolarda mevcuttur. Karbon stoklarındaki yıllık kazanç ve kayıpların zaman içindeki değiģimlerinde ortaya çıkması muhtemel durum aģağıdaki alt baģlıklarda açıklanmıģtır. 3.1 Yıllık Karbon Girdisinin Zaman İçindeki Değişim Trendi Türkiye ormanlarında yıllık cari hacim artımına karģı gelen brüt karbon stok girdisinin genel trendi, Tablo 1 in ilk iki sütunu yardımıyla belirlenmiģtir. X ekseninde yıllar, Y ekseninde karbon stok miktarları gösterilerek oluģturulan serpme diyagramında önce genel trendin doğrusal olup olmadığına bakılmıģ, sonra da iliģkinin denklem katsayıları ve istatistikleri hesaplanmıģtır. Yapılan değerlendirmeler sonunda iliģkilerin doğrusal olduğu görülmüģ ve denklem katsayıları ile istatistikleri hesaplanarak ġekil 2 deki grafik üzerinde gösterilmiģtir. ġekil 2: Türkiye Ormanlarında Cari Hacim Artımına KarĢı Gelen Yıllık Karbon Stok ArtıĢının Yılları Arasındaki DeğiĢim Trendi ġekil 2 de verilen grafik, Türkiye ormanlarında yıllık cari hacim artımına karģı gelen yıllık karbon stok değiģiminin, hacim artımındaki yükseliģe bağlı olarak doğrusal bir artıģ eğilimi sergilediğini göstermektedir. Trende iliģkin denklem katsayıları yardımıyla yapılan hesaplamalara göre 2010, 2015, 2020 ve 2023 yıllarındaki tahmini karbon stok artıģları sırasıyla 20 milyon 950 bin; 21 milyon 766 bin; 22 milyon 582 bin ve 23 milyon 071 bin ton olacaktır. 3.2 Yıllık Karbon Çıktısının Zaman İçindeki Değişim Trendi 2. bölümde verilen denklemde karbon stok kayıplarına neden olan etmenlerin baģında ağaç kesimleri gelir. Bu kayıpları yakacak odun toplama, yangınlar, böcek ve mantar zararları ile kaçak kesim ve açmalardan oluģan diğer kayıplar izler. Sera gazları envanterinde biyomas kaybına neden olan bu etmenlerden sadece zati yakacak odun dağıtımına karģı gelen yakacak odun toplama ile yangınlardan kaynaklanan kayıplar esas alınmıģtır. Karbon kayıplarının genel trendi, 2011 yılında verilen NIR nda ağaç kesimleri, yakacak odun ve orman yangınları için verilen sayısal verilerden yararlanılarak belirlenmiģtir. Bu kayıpların 1990 ve 2009 yılları arasında değiģimi Tablo 2 de gösterilmiģtir. Yapılan değerlendirmeler sonunda iliģkilerin 934

6 doğrusal olduğu görülmüģ ve denklem katsayıları ile istatistikleri ayrı ayrı hesaplanarak ilgili grafiklerin üzerinde gösterilmiģtir. Tablo 2: Ağaç Kesimleri, Yakacak Odun Toplama ve Orman Yangınları ile Ortaya Çıkan Karbon Stok Kayıplarının Yılları Arasındaki DeğiĢimi (OGM 2011) Ağaç Kesimi Yk.Od+Yan. Toplam Kayıp Yıllar *Ton/yıl *Ton/yıl *Ton/yıl ,292 1,579 5, ,141 1,534 5, ,120 1,567 5, ,144 1,593 5, ,556 1,776 5, ,191 1,530 5, ,195 1,589 5, ,829 1,519 5, ,679 1,523 5, ,611 1,515 5, ,618 1,681 5, ,409 1,528 4, ,747 1,537 5, ,639 1,522 5, ,921 1,508 5, ,898 1,531 5, ,109 1,392 5, ,263 1,510 5, ,686 1,283 5, ,769 1,176 5, Ağaç Kesimlerine Karşı Gelen Karbon Stok Kaybının Zaman İçindeki Değişim Trendi Amenajman planlarında verilen etalar ve piyasa koģulları dikkate alınarak yılları arasında yapılan ağaç kesimleri ile orman ekosistemlerinden çıkartılan biyomasa karģı gelen karbon kayıpları Tablo 2 nin ikinci sütunu yardımıyla belirlenmiģtir. GerçekleĢen kesimler ġekil 3 de kırık çizgiler ile doğrusal trend ise düz çizgi ile gösterilmiģtir. ġekil 3: Türkiye Ormanlarında Ağaç Kesimlerinden Kaynaklanan Yıllık Karbon Stok Azalmasının Yılları Arasındaki DeğiĢim Trendi 935

7 ġekil 3 deki durum, ağaç kesimleri ile eksilen karbon kayıplarının giderek artacağını göstermektedir. Trende iliģkin denklem katsayıları yardımıyla yapılan hesaplamalara göre 2010, 2015, 2020 ve 2023 yıllarındaki tahmini karbon stok artıģları sırasıyla 4 milyon 119 bin; 4 milyon 180 bin; 4 milyon 241 bin ve 4 milyon 278 bin ton olacaktır. Her ne kadar genel trendin yükseliģi çok keskin değil ise de bu anlamdaki karbon kayıpları zaman içinde yükselecektir. Ancak, Türkiye ormanları seyrek ve çok yaģlı oldukları için birim alan baģına karbon bağlama performansları çok düģüktür. Ormanlarda yapılacak gençleģtirme ve rehabilitasyon çalıģmalarının birim alan baģına performansı yükselteceği dikkate alınırsa, kesim miktarlarındaki artıģın getireceği kayıpların, yeni meģçerelerin devreye girmesi ile karģılanacağı beklenmelidir. Kesim miktarlarında gerçek anlamda bir azalma, ancak daha fazla orman alanını muhafaza ve koruma amaçlarıyla üretim dıģına çıkarmakla mümkündür. Bu seçenek bir anlamda yaģlı ve gevģek kapalı ormanları kendi haline bırakmak olacağı için genel karbon bilançosu yönünden fazla avantajlı değildir Yangın ve Yakacak Odun Toplanmasından Kaynaklanan Karbon Stok Kaybının Zaman İçindeki Değişim Trendi yılları arasında yakacak odun toplama ve orman yangınları nedeniyle orman ekosistemlerinden kaybolan biyomasa karģı gelen karbon kayıpları Tablo 2 nin üçüncü sütunu yardımıyla belirlenmiģtir. GerçekleĢen kayıplar ġekil 4 de kırık çizgiler ile, doğrusal trend ise düz çizgi ile gösterilmiģtir. ġekil 4: Türkiye Ormanlarında Yangın ve Yakacak Odun Toplamalarından Kaynaklanan Yıllık Karbon Stok Azalmasının Yılları Arasındaki DeğiĢim Trendi ġekil 4 deki durum, yakacak odun toplama ve yangınlardan ötürü ormanlardan eksilen biyomas kaybının hiç de küçümsenmeyecek biçimde azaldığını ortaya koymaktadır. 1994, 2000 ve 2007 yıllarında meydana gelen anormal yangınlar ile biyomas kayıpları biraz yükselse de, hem giderek etkinleģen yangın tedbirleri, hem de kente göç nedeniyle boģalan orman köylerinden ötürü, yakacak odun tüketimi her geçen yıl azalmaktadır. Trende iliģkin denklem katsayıları yardımıyla yapılan hesaplamalara göre 2010, 2015, 2020 ve 2023 yıllarındaki tahmini karbon stok artıģları sırasıyla 1 milyon 374 bin; 1 milyon 304 bin; 1 milyon 235 bin ve 1 milyon 119 bin ton olacaktır. Diğer taraftan, hem orman köylülerinin ormanlara olan ekonomik bağımlılıklarının her geçen yıl azalması, hem de ısınma ve piģirmede doğal gaz, kömür ve güneģ enerjisi gibi alternatif enerji kaynaklarına yönelme gibi olgular yakacak odun taleplerini azaltmaktadır. Hiç kuģkusuz bu durum, ormancılık sektöründe sera gazları azatlımı için tek seçenek olan yakacak odun tasarrufu yönünden iyi bir olgudur. Ancak, güneģ enerjisine yönelim dıģındaki fosil yakıt tüketimlerinin, ülke genel karbon bilançosunu olumlu yönde etkilemesinin beklenemeyeceği açıktır. 936

8 3.2.3 Karbon Stokundaki Toplam Kayıpların Zaman İçindeki Değişim Trendi yılları arasında ağaç kesimleri, yakacak odun toplama ve orman yangınları nedeniyle orman ekosistemlerinden kaybolan biyomasa karģı gelen karbon kayıpları Tablo 2 nin dördüncü sütunu yardımıyla belirlenmiģtir. GerçekleĢen toplam kayıplar ġekil 5 de kırık çizgiler ile, doğrusal trend ise düz çizgi ile gösterilmiģtir. ġekil 5: Türkiye Ormanlarında Yıllık Karbon Stok Azalmasının Yılları Arasındaki DeğiĢim Trendi ġekil 5 deki durum, Türkiye ormanlardan eksilen ortalama biyomas kaybının yaklaģık 5,5 milyon ton/yıl olduğunu ve zaman içinde hemen hemen değiģmediğini göstermektedir. Bir baģka anlatımla, normal kesimlerdeki artıģın, yangın ve yakacak odun toplamadan kaynaklanan kayıplardaki azalma ile dengelendiği anlaģılmaktadır. Trende iliģkin denklem katsayıları yardımıyla yapılan hesaplamalara göre 2010, 2015, 2020 ve 2023 yıllarındaki tahmini karbon stok artıģları sırasıyla 5 milyon 493 bin; 5 milyon 484 bin; 5 milyon 476 bin ve 5 milyon 471 bin ton olacaktır. Bu durum, zaman içindeki kayıp artıģının ortalama 2 bin ton olduğunu ve her yıl bir önceki yıla göre 2 bin ton daha fazla kayıp olacağını ortaya koymaktadır. 3.3 Brüt ve Net Karbon Stokunun Zaman İçindeki Değişim Trendi Türkiye ormanlarında yılları arasında gerçekleģen brüt ve net karbon stok değiģimleri Tablo 1 in iki ve dördüncü sütunu yardımıyla belirlenmiģtir. Hacim artımlarına karģı gelen brüt karbon kazanımı ile kayıplar çıkartıldıktan sonra ormanda biriken net kazanımların yıllar içindeki değiģimi ġekil 6 da gösterilmiģtir. ġekil 6: Türkiye Ormanlarında Yıllık Net Karbon Stok DeğiĢiminin Yılları Arasındaki DeğiĢimi (Brüt Kazanım Üstte, Net Kazanım Altta) 937

9 ġekil 6 durum, yıllık cari hacim artımına bağlı olarak brüt karbon kazanımlarının sürekli bir yükselme gösterdiğini, ağaç kesimlerinden kaynaklanan stok azalmalarının, özellikle yakacak odun tüketimlerindeki azalma ile dengelendiğini ve sonuçta, net karbon stok artıģının brüt karbon stok artıģına paralel olarak sürekli bir artıģ trendi gösterdiğini ortaya koymaktadır. Bu artıģın gerekçeleri: Kırsal alandan kente göçler; Otlatma zararlarının azalması; Sarp ve eğimli alanlarda ağaç kesimlerine son verilmesi; Orman iģletmeciliğinde sürdürülebilir Orman ĠĢletmeciliği (SOĠ) kriter ve göstergelerinin uygulanmaya baģlanması; Baltalıkların koruya çevrilmesi; Çok bozuk ve açık alanlarda yapılan ağaçlandırma çalıģmaları; YaĢlı ve seyrek ormanların gençleģtirilerek artım ve büyüme performansı yüksek genç meģcerelerin elde edilmesidir (ASAN 2008; ASAN 2011). Brüt ve net değiģim trendlerine iliģkin denklem katsayıları yardımıyla yapılan hesaplamalara göre 2010, 2015, 2020 ve 2023 yıllarındaki tahmini karbon stok artıģları ile bunlara eģdeğer CO 2 alımları (atmosferden emilen), salımları (atmosfere salınan) ve net birikimler Tablo 3 de gösterilmiģtir. Tablo 3: Türkiye Ormanlarında Brüt ve Net Yıllık Karbon Stok Miktarları ve CO 2 EĢdeğerlerinin Zaman Ġçindeki Tahmini DeğiĢim Trendleri Brüt Alım ( x1000 Ton Salım (Kayıplar x1000 Net Birikim ( x1000 Ton/ Yıl) Yıllar /Yıl) Ton/ Yıl) Karbon CO 2 Karbon CO 2 Karbon CO 2 EĢdeğeri EĢdeğeri EĢdeğeri Tablo 3 deki son iki sütuna göre durum, Türkiye ormanlarındaki yıllık net karbon stok artıģı tahmini değerleri ile bunlara karģı gelen CO 2 eģdeğerinin 2010, 2015, 2020 ve 2023 yıllarında sırasıyla; 15milyon 481bin ve 56 milyon 662 bin; 16 milyon 339 bin ve 59 milyon 799 bin; 17 milyon 196 bin ve 62 milyon 937 bin; 17 milyon 710 bin ve 64 milyon 819 bin ton/yıl olacağını göstermektedir. Köylerde yaģayan nüfusun azalma trendi ile Türkiye ormanlarının alan ve ağaç serveti itibariyle çoğalma trendinin daha uzun yıllar devam edeceği dikkate alınırsa, ormanlarda bağlanan net karbon stoku ve buna eģdeğer olarak atmosferden alınan CO 2 miktarlarının her yıl giderek artan biçimde yükseleceği ortaya çıkmaktadır ve 2023 yıllarında atmosferden emilen ve ancak çok uzun yıllar sonra atmosfere tekrar verilecek olan CO 2 miktarındaki artıģ oranı: ( ) / = 0,1439 olmasına karģın, sanayi ve enerji sektörlerinden atmosfere salınacak CO 2 miktarındaki artıģ oranı en az % 50 civarında olacaktır ve 2007 yılları arasındaki veriler yardımıyla Asan tarafından daha önce yapılan bir analizde 2010, 2015 ve 2020 yıllarına ait tahmini salımlar sırasıyla 55 milyon 787 bin, 58 milyon 591 bin ve 61 milyon 395 bin ton olarak verilmiģtir (ASAN 2010). Ġki grup tahmin arasında giderek artan bir fark bulunmaktadır. Bu fark, ilk analizde 18, ikinci analizde 20 yıla ait veri grubunun kullanılmasıyla hesaplanan denklem katsayılarının farklı oluģundan kaynaklanmıģtır. 938

10 3.2.1 baģlığı altında da açıklandığı üzere, Türkiye ormanlarında ağaç kesimlerine karģı gelen karbon stok kaybının azaltılması ormanlarımızın özelliğinden ötürü mümkün değildir. Bu durumda, Türkiye nin sera gazları emisyonlarını azaltabilmesi için ormancılık sektöründe azatlım politikasından çok, yutak alanları geniģletmek ve mevcut ormanlarda birim alan baģına karbon bağlama performansını yükseltmeye dönük politikalara ağırlık vermesi gerekecektir. Ormancılık sektörünün bu bağlamdaki mevcut durumu ile azatlım ve uyum noktasında izlemesi gereken politikalar bir sonraki ana baģlıkta açıklanmıģtır. 4. Ormancılık Sektöründe Azaltım ve Uyum Politikaları Ormanların iklim değiģikliği üzerinde dört temel rolü vardır. Ormanlar; orman toprağı ve orman ürünleri ile birlikte karbon depolarıdır. Sürdürülebilir bir Ģekilde yönetilen ormanlar daha fazla karbon absorbe eder. Ormanlar fosil yakıtlara alternatif, temiz enerji kaynağıdır. Ormanların tahribi emisyon artıģına neden olur. Bu durumda; ormanlar iyi korunmadıkça, rehabilite edilip geliģtirilmedikçe iklim değiģikliği ile mücadele imkansızdır. Ancak, ülkemiz yüzeyinin %27 sini kaplayan ormanların neredeyse yarısı verimsizdir. Bu alanlarda rehabilitasyon ve koruma faaliyetleri gereklidir. Ayrıca, ülkemizdeki orman alanları eģit oranda dağılmıģ durumda değildir. Türkiye nüfusunun yaklaģık %15 i (yaklaģık 9.5 milyon) ormanlık alanlarda ya da ormanlara komģu köylerde yaģamaktadır. Bu yerel toplulukların yaģam standartları ülkemiz ortalamasının bir hayli altındadır ve orman kaynakları bu topluluklar için hayati öneme sahip bir geçim kaynağı teģkil etmektedir (OGM, 2006). Sera gazları salımını azaltmak amacıyla ormancılık sektöründe doğrudan ya da dolaylı olarak uygulanacak politikalar konusunda mevcut dokümanlardan en önemlileri aģağıda sıralanmıģtır. 4.1 Ulusal İklim Değişikliği Stratejik Belgesinde Sera Gazları Azaltım Politikaları Ulusal Ġklim DeğiĢikliği Stratejik Belgesinde (UĠDSB) sera gazları emisyonlarını azaltmak amacıyla ormancılık sektöründe uygulanması düģünülen politikalar aģağıda özetlenmiģtir. Karbon emisyonlarını azaltmak amacıyla kömür kullanımı yerine sıkıģtırılmıģ odun (pelet) kullanımının yaygınlaģtırılması; yılları arasında 2,3 milyon hektar alan ağaçlandırılıp rehabilite edilerek orman alanlarında tutulan karbonun arttırılması; enerji kaynağı olarak tarımsal ormancılık faaliyetlerinin yaygınlaģtırılması; ulusal bildirim raporu nun daha doğru ve güvenilir bir Ģekilde hazırlanması amacıyla ülkemizdeki tüm arazi kullanım sınıflarını kapsayan bir izleme modeli geliģtirilmesi; su kaynaklarının korunması ve sürdürülebilirlik esasları çerçevesinde yönetilmesi için ormancılık faaliyetlerinin Üst Havza Yönetimi ilkeleri doğrultusunda planlanması; kentsel alanlarda açık ve yeģil alan sistemlerinin artırılması ve kent ormancılığının geliģtirilmesi (ÇOB 2010). UĠDSB nde Ormancılık Sektörü için iklim değiģikliğine uyum bağlamında öngörülen politikalar ise; orman yangınlarına ve böcek mantar arazlarına karģı önlemler alınarak yutak alanların korunması, çölleģme ve erozyonla mücadele çalıģmalarının geliģtirilmesi ve yaygınlaģtırılması, karbon piyasasında teknoloji transferinin sağlanmasına yönelik çeģitli özendirici mekanizmaların oluģturulması biçimine özetlenmiģtir (ÇOB, 2010). Strateji belgesinde ormancılık sektörü için öngörülen politikalar irdelendiğinde, bu sektörde sera gazlarının azaltılması amacıyla uygulanması gereken politikaların çok disiplinli ve bütüncül bir yaklaģım ile ele alındığı görülmektedir. Söz konusu bu belgenin; hem Rio Üçlüsü olarak da anılan Ġklim DeğiĢikliği, 939

11 ÇölleĢme ile Mücadele ve Biyolojik ÇeĢitliliğin Korunması sözleģmelerini kapsayan ve hem de, yine Rio Konferansı çıktılarından olan Gündem-21 in ormancılıkla doğrudan iliģkili maddelerini ve Ormancılık Ġlkeleri dokümanında sözü edilen genel yaklaģımları içeren bir belge olduğu anlaģılmaktadır. 4.2 Türkiye Ulusal Ormancılık Programı ( ) Başlıklı Dokümanda Azaltım Politikaları Ülkemizin sahip olduğu orman kaynaklarının sürdürülebilir biçimde koruma-kullanma ilkesi ve uluslararası sözleģmeler çerçevesinde çağdaģ bir anlayıģla halkımızın istifadesine sunulması amacıyla hazırlanan Türkiye Ulusal Ormancılık Programı (TUOP), ülke ormancılığının 2023 yılında ulaģacağı durumu belirleme amacıyla FAO nun desteği ile ÇOB tarafından üniversiteler ve sivil toplum örgütleri (STÖ) nin de katılımıyla 2004 yılında hazırlanmıģtır. Ülkemiz ormancılığının yılları arasındaki dönemde uygulayacağı genel politika, strateji ve eylem önerilerinin yer aldığı bu program ile ülke ormanlarının mevcut durumunun geliģtirilmesi amaçlanmıģtır (ÇOB 2004). Hazırlıkları 2001 yılında baģlayıp 2004 yılında tamamlanan TUOP nın amaçları aģağıdaki gibi belirlenmiģtir: Ormancılık konularının sürdürülebilir kalkınma çerçevesinde geniģ bakıģ açısıyla ele alınması; Ormancılık çalıģmalarının, toplumda ve ormanlardan çok yönlü beklentilerde meydana gelmekte olan değiģimlere ve geliģimlere yeterli dikkatin sağlanması suretiyle planlanması ve yürütülmesi; Ormancılık sektörü için kalkınma politikaları ve stratejilerinin katılımcı olarak hazırlanması, uygulanması, izlenmesi, değerlendirilmesi ve geliģtirilmesi için uygun kurumsal kapasitelerin ve mekanizmaların oluģturulması; Orman-halk iliģkilerinin olumlu yönde geliģtirilmesi ve yaygınlaģtırılması; Ormancılık ile diğer sektörler arasında uyum ve bağlantıların geliģtirilmesi; Ormanların yönetimi, korunması ve sürdürülebilir geliģiminin ülkenin dengeli ve sürdürülebilir kalkınması açısından, toplumda ve ilgi gruplarında bilinçlenmenin, ilginin, katılım, katkı ve desteklerin güçlendirilmesi; Çok iģlevli ve katılımcı orman kaynakları yönetiminin geliģtirilmesi suretiyle ormanlardan çok yönlü faydalanmanın orman içi ve bitiģiğinde yaģayan gerçekten yoksul ve ormana bağımlı orman köyleri halkının yaģam koģullarının iyileģtirilmesi ve güçlendirilmesi; Ormancılık çalıģmalarına, ulusal ve uluslararası finans kaynaklarından azami katkının sağlanması. TUOP içinde iklim değiģikliği ve ormancılık bağlamında bir politika ve stratejiye doğrudan yer verilmemiģtir. Ancak, bu raporda orman alanlarının geniģletilmesine, biyolojik çeģitliliğin korunmasına ve özellikle orman köylülerinin kalkındırılmasına yönelik olarak belirlenen eylem ve stratejilerin aynı zamanda ormancılık sektöründe yutak alanları arttıracağı ve orman içi ve civarındaki halkın neden olduğu sera gazları emisyonlarını azaltacağı dikkate alınarak, bunların iklim değiģimine dönük politika ve eylemler için de uygun olduğunu kabul etmek gerekmektedir. 4.3 Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Stratejisi ve Eylem Planı (UBSEP) Biyolojik çeģitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı amacına dönük ulusal stratejiler, planlar ve programların hazırlanması, ülkemizin taraf olduğu BM Biyolojik ÇeĢitlilik SözleĢmesi nin 6. Maddesi gereğince ülkemiz açısından bir yükümlülüktür. Ulusal Biyolojik ÇeĢitlilik Stratejisi ve Eylem Planı (UBSEP), Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü (DKMP) tarafından hazırlanmıģtır. Bu eylem planı ile hem BM Biyolojik ÇeĢitlilik SözleĢmesine iliģkin yükümlülüklerimizi yerine getirmek, hem de AB nin doğa koruma kapsamındaki 940

12 düzenlemeleri ile uyumlu uygulamaları hayata geçirmek ve ülkemizin sahip olduğu biyolojik çeģitliliği kapsamlı ve bütüncül bir yaklaģımla ele alarak, koruma ve sürdürülebilir kullanım hedeflerine ulaģmak amaçlanmıģtır (DKMP 2007). Eylem planında iklim değiģikliğine tek bir madde olarak yer verilmekte ve iklim değiģikliğinin sadece biyolojik çeģitlilik üzerine olan etkilerinin belirlenmesi, izlenmesi kapsamında ele alınması öngörülmektedir. (DKMP 2007, s.116). Bu durum, söz konusu eylem planının ormancılık sektöründe sera gazları salımının azaltılmasından çok, iklim değiģikliği etkilerinin izlenmesine dönük politikaları kapsadığını ortaya koymaktadır. 4.4 Çölleşme İle Mücadele Türkiye Ulusal Eylem Programı ÇölleĢme ile Mücadele Türkiye Ulusal Eylem Programı, çölleģme ve kuraklıkla dolaylı veya doğrudan karģılıklı etkileģim halinde olan temel konular, sektörler ve bunların çalıģmalarına iliģkin temel politika ve stratejiler ile ilgilidir. Programda çölleģme ve kuraklıktan etkilenen doğal kaynaklarla (toprak, su, bitki örtüsü vb.), bunların yönetimlerinden kaynaklanan olumlu ve olumsuz geliģmelerin mevcut durumu, olumsuz sonuçların giderilmesi için alınması gereken önlemler açıklanmıģtır (ÇOB 2005). Programın, bir kez zarar gördüğünde düzeltilmesi çok zor olan veya geriye kazanılamayacak düzeyde sürece girdiğinde de düzeltilemeyecek konuma kolaylıkla gelebilen toprak kaynaklarının nitelikleri yok edilmeden, sürdürülebilirliğini sağlayacak bir araç olduğu ve ormancılık sektöründe sera gazlarını azatlım politikasını yutak alanların korunması ve geniģletilmesine yaptığı katkı ile dolaylı yoldan desteklediği anlaģılmaktadır. 4.5 İklim Değişikliği Eylem Planı (İDEP) ında Ormancılık Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planının Ormancılık Sektörü Mevcut Durum Değerlendirme Raporu nda belirlenen politikalar aģağıdaki biçimde ĢekillendirilmiĢtir (ASAN 2011): ÇölleĢme ve erozyonla mücadele; orman alanlarının, su kaynaklarını korunması ve sürdürülebilirliğin sağlanması; orman köylülerinin ekonomik ve sosyal yönden desteklenerek kalkındırılması; iklim değiģikliği konusunda kalkın bilinçlendirilmesi; fosil yakıt yerine yenilenebilir enerji kullanımı; özel ağaçlandırmanın teģviki konularında politikalar mevcuttur. Karbon temelli enerji politikaları, turizm ve madencilik politikaları, mevcut ormancılık politikaları ile çeliģmektedir. Anadolu Su Havzası Projesi; Ağaçlandırma- Erozyon Kontrolü Ulusal Eylem Planı Projesi; Özel ağaçlandırmaya yönelik çalıģmalar; Politika oluģturmaya yönelik ulusal ve uluslararası projeler; Ġklim değiģikliği, çölleģme ve biyoçeģitlilik eylem planları; ORKÖY Kredilendirme çalıģmaları ve Hibeler konusundaki çalıģmalara halen devam edilmektedir. Mevcut politikalarda gözlenen eksiklik ve aksaklıklar aģağıda özetlenmiģtir: 1. Odunun iklim değiģikliği bağlamında verimli kullanılmasına dönük stratejilerin eksikliği; 2. Ulusal Bildirim'de genel ormancılık politikası ayrıntılı biçimde yer almamaktadır; 3. Sera gazlarının azaltımı konusunda 2012 sonrası için ormancılığa özgü politikaların eksik olduğu ve keza bunları uygulayacak yönetsel iradenin ortada bulunmayıģı; 4. Orman dıģı yutak alanları kent ormanı, tarımsal ormancılık (agroforestry), silvopastoral ve agrosilvopastoral gibi karma sistem uygulamaları ile geniģletme çalıģmaların eksikliği; 5. Ġklim değiģikliğine uyum konusunda bölgesel uyum politikalarının belirsizliği; 6. Türkiye deki ormancılık çalıģmaları ve politikaları iklim değiģikliği ile iliģkilendirilmemektedir; 941

13 Ormancılık sektöründe iklim değiģikliğine uyum konusunda alınabilecek önlemler, ĠDEP nın 5.3 baģlığı altındaki Ekosistem Hizmetleri, Biyolojik Çeşitlilik ve Ormancılık bölümde verilmiģtir. Bu baģlık arlında 2 adet amaç, bu amaçları gerçekleģtirmeye dönük toplam 9 adet hedef, bu hedeflere ulaģmak için de, toplam 39 adet eylem öngörülmüģtür (ÇġB 2011, s ): Eylem planında öngörülen amaç ve hedefler ile önemli eylemler Tablo 3 de özetlenmiģtir. Tablo 3: ĠDEP de Karasal Ekosistemlerin Ġklim DeğiĢikliğine Uyumu Ġçin Stratejik Amaçlar, Hedefler ve Eylem Önerileri (ÇġB 2011, s ) AMAÇLAR HEDEFLER EYLEMLER 1- Ġklim değiģikliğine uyum yaklaģımının Ekosistem hizmetleri, biyolojik çeģitlilik ve ormancılık politikalarına entegre edilmesi 1- Mevcut stratejilerin iklim değiģikliği etkilerine uyum bağlamında gözden geçirilmesi 1- Koruma alanlarında iklim değiģikliğine uyum konusundabölgesel stratejilerin hazırlanması 2- SeçilmiĢ / öncelikli korunan alanlarda mevcut planlama içerisine iklim değiģikliğine uyumun entegre edilmesi ve yaygınlaģtırılması 3- Sulak alanları besleyen su kaynaklarının tespiti ve planlama 2- Ġklim değiģikliğinin biyolojik çeģitlilik ve ekosistem hizmetleri üzerindeki etkilerinin belirlenmesi ve izlenmesi 1- Ġklim değiģikliğinin orman alanlarındaki türler üzerine etkilerinin tespiti ve izlenmesi 2- Orman alanlarında iklim değiģikliğinin etkilerinden kaynaklanan arazi kullanım değiģiminin tespit edilmesi 3- Orman ekosistemlerinin sağlılının izlenmesi 2- Korunan alanlarda iklim değiģikliğinin etkilerini belirleme ve izlemeye yönelik AR- GE çalıģmalarının yapılması çalıģmalarının oluģturulması 1- Ġklim değiģikliğinden kaynaklanan sıcaklık artısı ve yağıģ rejimi değiģiminin orman ekosistemi ve türler üzerine etkilerinin tespit edilmesi 2- TaĢkın, su baskını, çığ, heyelan gibi doğal afetlerle ilgili verilerin orman envanter ve izleme sistemi verileri ile entegrasyonunun sağlanması 1- Orman alanlarından çayır, mera ve otlak, iskan alanları, sulak alan tarım alanlarına dönüģen sahaların tespit edilmesi 2- Orman alanlarından diğer alanlara dönüģen sahaların tespit edilmesi 1- Orman ekosistemlerinin izlenmesi Seviye 1 ve Seviye 2 programının, Avrupa bazındaki uygulamaların Ulusal Orman Envanteri ile entegre bir Ģekilde tatbikinin sağlanması 1- Korunan alanlarda iklim değiģikliğinden etkilenecek tür, ekosistem ve süreçlerin tespit edilmesi 2- Korunan alanlarda yöre halkının geçimini desteklemek açısından, iklim uyum strateji ve eylemlerinin tespiti ve bu konularda maliyet-fayda analizi, maliyet etkinlik çalıģmalarının yapılması, geçim kaynaklarının çeģitlendirilmesi 3- Korunan alanlarda iklim değiģikliğinin etkilerine iliģkin izleme sisteminin geliģtirilmesi 942

14 4- Orman köylülerinin sosyo-ekonomik kalkınmasında iklim uyum faaliyetlerinin dikkate alınması ve bu yolla kırsal kalkınmaya destek olunması 5- Dağ, step, iç su, deniz kıyı ekosistemlerinde ve sağladıkları ekosistem hizmetlerinde iklim değiģikliği etkilerinin belirlenmesiizlenmesi, iklim değiģikliğine uyuma yönelik önlemlerin geliģtirlmesi 6- Deniz ve kıyı alanları yönetimi çerçevesine iklim değiģikliğine uyumun entegre edilmesi 7- Ormanların yangına karģı korunması 1- Ġklim değiģikliğinin orman köylüleri üzerine sosyo-ekonomik etkilerinin tespiti 2- Ġklim değiģikliğinin geçim kaynakları üzerindeki risklerinin minimize edilmesini sağlamak amacıyla, orman köylülerinin geçim faaliyetlerinin çeģitlendirilmesi, gerekirse farklı faaliyetlere geçilmesi 1- Dağ ekosistemlerinde, Step ekosistemlerinde, 2- Ġç su ekosistemlerinde, Deniz-kıyı ekosistemlerinde iklim değiģikliği etkilerinin belirlenmesi ve izlenmesine yönelik (gösterge türler, hassas ekosistemler) AR-GE çalıģmalarının yapılması 3- Sürdürülebilir entegre turbalık yönetimi ve rehabilitasyon pilot uygulamalarının yapılması 4- Ulusal ölçekteki iklim değiģikliği model çalıģmaları sonuçlarının biyolojik çeģitlilik açısından önemli alanlarla örtüģtürülerek koruma öncelikli alanların belirlenmesi 1- Balast suları yönetiminde iklim değiģikliğinin etkilerinin göz önüne alınması 2- BütünleĢik kıyı ve deniz alanları çalıģmalarına iklim değiģikliğine uyumun entegre edilmesi 1- Ġklim değiģikliğinin orman yangınları üzerindeki etkilerini tespit edilerek izlenmesi ve yangın risk haritalarına iģlenmesi 2- Orman yangınları ile mücadelede önleyici tedbirlerin arttırılması, mevcut olan erken uyarı sistemlerinin geliģtirlmesi 5. Sonuç ve Öneriler Türkiye ormanlarındaki yıllık net karbon stok artıģı tahmini değerleri ile bunlara karģı gelen CO 2 eģ değerinin 2010 yılında sırasıyla 15milyon 481bin ve 56 milyon 662 bin iken 2023 yılında 17 milyon 710 bin ve 64 milyon 819 bin ton/yıl olacağını göstermektedir. Köylerden kentlere olan göç trendi ile Türkiye orman varlığında alan ve ağaç serveti itibariyle gözlenen çoğalma trendinin uzun yıllar devam edeceği beklenmektedir. Bu durum, ormanlarda bağlanan net karbon stoku ve buna eģdeğer CO 2 miktarlarının her yıl giderek artan biçimde yükseleceğini ortaya koymaktadır ve 2023 yıllarında atmosferden emilen CO 2 miktarındaki artıģ oranı %14,39 olmasına karģın, sanayi ve enerji sektörlerinden atmosfere salınacak CO 2 miktarındaki artıģ oranı en az % 50 civarında tahmin edilmektedir. Türkiye ormanları çok yaģlı ve seyrek kapalı olduğu için ağaç kesimlerine karģı gelen karbon stok kaybının azaltılması mümkün değildir. Nitekim bu gerçek yukarıda sıralanan beģ ayrı belgede olduğu gibi OGM nin iklim değiģikliği ile mücadelede alınabilecek önlemleri kapsayan İklim Değişikliği ve Yapılan Çalışmalar baģlıklı raporunda da kabul edilmiģ ve anılan belgede bu politikalar: Orman kaynakları ve alanlarının sürdürülebilir yönetiminin sağlanması, Var olan yutak alanların korunması, 943

15 Yeni yutak alanların oluģturulması, Fosil yakıtların yerine biyokütle kullanılması, Orman köylülerinin sosyo-ekonomik Ģartların iyileģtirilerek ormanların tahribinin engellenmesi, Kırsal kalkınmaya daha fazla önem verilmesi, biçimde sıralanmıģtır (ÇOB 2008). Bu durumda, sera gazları emisyonlarını azaltabilmek için ormancılık sektöründe azatlım politikasından çok, yutak alanları geniģletmek ve mevcut ormanlarda birim alan baģına karbon bağlama performansını yükseltmeye dönük politikalara ağırlık vermek gerekecektir. Kaynaklar Anon. 2007: BirleĢmiĢ Milletler Ġklim DeğiĢikliği Çerçeve SözleĢmesi Kapsamında Hazırlanan Türkiye Ġklim DeğiĢikliği Birinci Ulusal Bildirimi Proje Raporu. Editör: Günay APAK, Bahar UBAY. Çevre ve Orman Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Yayını 272 sayfa. Asan, Ü. 2006: Karbon Havuzu Olarak Bitki Ekosistemleri ve Ormanlar. Bilim ve Ütopya Dergisi, Sayı 139, s Asan, Ü. ; Özkan, U.Y.; Sağlam, S. 2008: Küresel Ġklim DeğiĢiminin Tanımı ve Karasal Ekosistemler Üzerindeki Olası Etkileri. Küresel İklim Değişimi ve Su Surunlarının Çözümünde Ormanlar Sempozyum Bildirileri, s Asan, Ü. 2010: Reduction of CO 2 emission possibilities in the forestry sector, and estimation of carbon stock changes between the years 2010 and 2020 in the forests of Turkey. IUFRO 7.01 Conference on Adaptation of Forest Ecosystems to Air Pollution and Climate Change March 2010, Antalya, 8 pages. Asan, Ü. 2011: Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı Mevcut Durum Değerlendirme Raporu. ÇġB yayınları OGM 2004: Türkiye Ulusal Ormancılık Programı ( ) ÇOB 2005: ÇölleĢme Ġle Mücadele Türkiye Ulusal Eylem Programı ÇOB 2008: Ġklim DeğiĢikliği ve Yapılan ÇalıĢmalar 2008 ÇOB 2009: Çevre ve Orman Bakanlığı Stratejik Planı ÇOB 2010: Ulusal Ġklim DeğiĢikliği Strateji Belgesi ÇOB 2011: National Inventory Report 2009 ÇġB 2011: Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı DKMPGM 2007: Ulusal Biyolojik ÇeĢitlilik Stratejisi ve Eylem Planı. r-2011-nir-13apr.zipzengin, H.; Asan, Ü.; Destan, S. 2010: Importance of Energy Forests as an Alternative for Energy Production and the Situation of Standard Coppices in Turkey. IUFRO 7.01 Conference on Adaptation of Forest Ecosystems to Air Pollution and Climate Change March 2010, Antalya, 7 pages. 944