İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ULUSAL BİLDİRİMLERİNİN HAZIRLANMASI PROJESİ 6. ULUSAL BİLDİRİM ORMANCILIK BÖLÜMÜ

Transkript

1 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ULUSAL BİLDİRİMLERİNİN HAZIRLANMASI PROJESİ 6. ULUSAL BİLDİRİM ORMANCILIK BÖLÜMÜ Prof. Dr. Doğanay TOLUNAY İ.Ü. Orman Fakültesi 21 Kasım 2014 Ankara

2 Sunum Planı Ulusal Bildirim ve Sera Gazları Envanteri 1. Ulusal Bildirim de Ormancılık 5. Ulusal Bildirim de Ormancılık BMİDÇS Ulusal Bildirim Raporlama Kılavuzu 1. Ulusal Bildirim Değerlendirme Raporunda Ormancılık 6. Ulusal Bildirim Ormancılık Bölümü Bilgi istenen kurumlar Talep edilen veriler Verilerin Değerlendirilmesi Veri ihtiyaçları 2

3 Ulusal Bildirim ve Sera Gazları Envanteri Kyoto Protokolüne göre, Protokolün Ek-1 listesinde yer alan ülkeler ulusal sera gazları salımlarını ve atmosferden alınarak bağlanan sera gazı miktarlarını ulusal bildirimler halinde belli aralıklarla Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS) sekretaryasına göndermekle yükümlüdürler. Ayrıca her yıl düzenli olarak ulusal sera gazları envanterleri de sekretaryaya sunulmaktadır. 3

4 Ulusal Bildirim ve Sera Gazları Envanteri 1. Ulusal Bildirim 2007 yılı 5. ( ) Ulusal bildirim 2013 yılı Çoğu ülke 6. bildirimlerini Aralık 2013 te hazırladı 4

5 Ulusal Bildirim ve Sera Gazları Envanteri Ulusal sera gazları envanteri 2006 yılından itibaren her yıl Bu envanter Enerji, Ulaşım, Sanayi, Tarım, Ormancılık ve Atık Yönetimi sektörlerindeki sera gazı emisyon ve bağlanma miktarlarını içermektedir. 5

6 Ulusal Bildirim ve Sera Gazları Envanteri Ulusal sera gazları envanterinin hazırlanmasında LULUCF kılavuzu kullanılmakta 2013 yılı hesaplamalarından itibaren AFOLU kılavuzu kullanımına geçilecek 6

7 İklim Değişikliği 1. Ulusal Bildirim 1. Ulusal bildirimde ormancılıkla ilgili olarak; 2. Ulusal Şartlar bölümünde Yaklaşık 1 sayfada ülke ormanları, 2004 verilerine göre alan, ağaç serveti ve yıllık artım değerleri verilerek tanıtılmıştır (Bölüm 2.13) Kaynak: İklim Değişikliği Birinci Ulusal Bildirimi,

8 İklim Değişikliği 1. Ulusal Bildirim 3. Sera Gazı Emisyonları Ve Yutak Alanlar Envanteri bölümünde yılları arasında ormanlarda yıllık olarak biriktirilen karbon miktarları verilmiştir. Kaynak: İklim Değişikliği Birinci Ulusal Bildirimi,

9 İklim Değişikliği 1. Ulusal Bildirim 4.Sera Gazı Emisyonlarının Azaltımı İçin Politika ve Önlemler Bölümünde 8. Beş Yıllık Kalkınma Planındaki ormancılık politikaları Ulusal Ormancılık Programının içeriği Ulusal Ormancılık Programında Yer Alan Ulusal Ormancılık Hedefleri Küresel Sorumluluklar, Uluslararası Anlaşmalar ve Süreçler Ormancılık Mevzuatı Bilimsel Ormancılık Araştırmaları, Eğitim ve Bilinçlendirme Faaliyetleri tanıtılmıştır. Kaynak: İklim Değişikliği Birinci Ulusal Bildirimi,

10 İklim Değişikliği 1. Ulusal Bildirim 5. Tahminler ve Etki Azaltma Senaryoları bölümünde Ormancılıkla ilgili veri bulunmamakta Kaynak: İklim Değişikliği Birinci Ulusal Bildirimi,

11 İklim Değişikliği 1. Ulusal Bildirim 6. İklim Değişikliği, Duyarlılık Değerlendirmesi ve Uyum Tedbirleri bölümünde Çölleşme ile ilgili genel bilgiler bulunmakta Kaynak: İklim Değişikliği Birinci Ulusal Bildirimi,

12 İklim Değişikliği 1. Ulusal Bildirim 8.Araştırma ve Sistematik Gözlem bölümünde 4. bölüme gönderme ile Yetinilmiştir. Kaynak: İklim Değişikliği Birinci Ulusal Bildirimi,

13 İklim Değişikliği 1. Ulusal Bildirim 9.Eğitim, Öğretim ve Kamuoyunun Bilinçlendirilmesi bölümünde OGM tarafından yapılan eğitimler ve projeler açıklanmıştır Kaynak: İklim Değişikliği Birinci Ulusal Bildirimi,

14 İklim Değişikliği 5. Ulusal Bildirim 5. Ulusal bildirimde ormancılıkla ilgili olarak; 2. Ulusal Şartlar bölümünde Yaklaşık 2 sayfada ülke ormanları, 2009 verilerine göre alan, ağaç serveti ve yıllık artım değerleri verilerek tanıtılmıştır (Bölüm 2.13) Ek olarak rehabilitasyon çalışmaları verilmiştir Kaynak: İklim Değişikliği Beşinci Ulusal Bildirimi,

15 İklim Değişikliği 5. Ulusal Bildirim 3.Sera Gazi Emisyon ve Yutak Envanteri bölümünde yılları arasında ormanlarda yıllık olarak biriktirilen karbon miktarları verilmiştir. Kaynak: İklim Değişikliği Beşinci Ulusal Bildirimi,

16 İklim Değişikliği 5. Ulusal Bildirim 4.Politika ve Önlemler Bölümünde Kısaca ormanlar ve tuttuğu karbon miktarları tekrar verilmiştir. 9. Beş Yıllık Kalkınma Planındaki ormancılık politikaları Ulusal Ormancılık Programının içeriği İDEP ve İDES teki ormancılıkla ilgili hedef ve stratejiler Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Seferberliği Eylem Planı Orman Koruma Alanları Yönetiminin Güçlendirilmesi Projesi FSC uygulamaları OGM nin güneş enerjisi ile su ısıtma sistemleri tanıtılmıştır. Kaynak: İklim Değişikliği Beşinci Ulusal Bildirimi,

17 İklim Değişikliği 5. Ulusal Bildirim 4.Politika ve Önlemler Bölümünde Tablo verilmiş fakat 2010,2015, 2020 için azaltım hesaplaması yapılmamıştır Kaynak: İklim Değişikliği Beşinci Ulusal Bildirimi,

18 İklim Değişikliği 5. Ulusal Bildirim 5.Sera Gazı Emisyonu Projeksiyonları Bölümünde Projeksiyon verilmemiştir. Kaynak: İklim Değişikliği Beşinci Ulusal Bildirimi,

19 İklim Değişikliği 5. Ulusal Bildirim 6.İklim Değişikliği Etkileri, Etkilenebilirlik ve Uyum Tedbirleri bölümünde IDEP ve IDES e atıf yapılmış, Türkiye Ulusal Ormancılık Programı ( ) Çölleşme ile Mücadele Türkiye Ulusal Eylem Programı Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Stratejisi ve Eylem Planı Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Seferberliği Eylem Planı ( ) Kısaca açıklanmıştır. Kaynak: İklim Değişikliği Beşinci Ulusal Bildirimi,

20 İklim Değişikliği 5. Ulusal Bildirim 7.Finans ve Teknoloji bölümünde GEF ten sağlanan desteklere kısaca değinilmiştir Kaynak: İklim Değişikliği Beşinci Ulusal Bildirimi,

21 İklim Değişikliği 5. Ulusal Bildirim 8.Araştırma ve Sistematik Gözlem bölümünde ICP Forest ve MENA Bölgesinde Ormancılık Politikalarının İklim Değişikliğine Adaptasyonu Projesinden söz edilmiş Kaynak: İklim Değişikliği Beşinci Ulusal Bildirimi,

22 BMİDÇS Ulusal Bildirim Raporlama Kılavuzu BMİDÇS Ulusal Bildirimler Raporlama Rehberi ne göre (FCCC/CP/1999/7) içerik Kaynak: İklim Değişikliği Beşinci Ulusal Bildirimi,

23 1. Ulusal Bildirim Değerlendirme Raporu 1. Ulusal Bildirim Değerlendirme Raporunda (FCCC/IDR.1/TUR 3 December 2009) Politika ve önlemler ile ilgili özet tablolar verilmediği Politika ve önlemler uygulanması ile bunların etkinliğinin izlenmesinin düzenli olarak yapılmadığı Politika ve önlemlerin çevresel ve ekonomik etkinliğinin değerlendirmesinin yapılmasının iyi olacağı EK: Tablo1. Emisyon Azaltımına Yönelik İzlenen Politika Ve Önlemler Tahmini Sera Gazı Azaltım Etkisi Politika/Önlem Amaç ve/veya Etkilenen Faaliyet Etkilenen Sera Gazı 1 Politika/Önlem Türü 2 Durumu 3 Yürütücü Kurum/Kuruluş (bin ton CO 2 eşdeğeri) CO2/CH4/N2O/HFC/PFC/SF6 (Bunlar haricinde etkilenen diğer gazlardan da bahsedilebilir) 2 İdari/Bilgilendirme ve Bilinçlendirme/Destekleme/Finansman/Yasal Düzenleme/ Eğitim/Kapasite Arttırımı/İyileştirme/Politika/Mevzuat/Plan/Strateji/ Uygulama/Araştırma/Proje 3 Planlama Aşamasında/Kabul Edildi/Uygulama Aşamasında/Yürürlükte/Tamamlandı sağlanan fonlar, gelecek bütçesi, zaman planı 23

24 1. Ulusal Bildirim Değerlendirme Raporu 1. Ulusal Bildirim Değerlendirme Raporunda (FCCC/IDR.1/TUR 3 December 2009) ORMANCILIK Özetle ormanların durumu verilmiş, Köyden kente göç, kaçak kesimlerin azaltılması, böcek ve mantar zararları ile orman yangınlarının önlenmesi ve orman alanları ile verimliliğin arttırılmasına yönelik çalışmalar olduğu, Bu çalışmaların orman alanlarının yerleşime dönüşmesi ile oluşan SG emisyonlarındaki artıştan daha fazla karbon birikimine neden olduğu vurgulanmış 24

25 1. Ulusal Bildirim Değerlendirme Raporu 1. Ulusal Bildirim Değerlendirme Raporunda (FCCC/IDR.1/TUR 3 December 2009) ORMANCILIK Ormancılık Master Planı ve Ulusal Ormancılık Programı amaçları verilmiş, Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Seferberliği Eylem Planı hedefleri açıklanmış, ancak bu eylem planının su kaynakları üzerindeki potansiyel etkilerinin değerlendirilmesi gerektiği, bu amaçla DSİ ile ortak çalışılabileceği açıklanmış Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Seferberliği Eylem Planının SG larında ne kadarlık bir azaltım yapacağının hesaplanmadığı vurgulanmış 25

26 1. Ulusal Bildirim Değerlendirme Raporu 1. Ulusal Bildirim Değerlendirme Raporunda (FCCC/IDR.1/TUR 3 December 2009) ORMANCILIK Korunan alanların arttığı, kent ormanlarının oluşturulduğu böcek ve mantar zararları ile orman yangınlarından 500 ile 800 bin ha/yıl alanın zarar gördüğü, mücadele için yıllık 500 milyon ABD doları harcandığı açıklanmış. LULUCF sektöründe sera gazı emisyon projeksiyonlarının verilmediği açıklanmış 26

27 1. Ulusal Bildirim Değerlendirme Raporu 1. Ulusal Bildirim Değerlendirme Raporunda (FCCC/IDR.1/TUR 3 December 2009) ORMANCILIK Tüm sektörlerde politika ve önlemlerin toplam etkisinin hesaplanmadığı, Uyum için eylem planlarının eksik olduğu Güneydoğu ve İç Anadolu da çölleşme riski olduğu, Bazı çalışmalarda çeşitli ekosistemlerde biyoçeşitlilikte kayıplar olduğu belirtilmiş Ormanların iklim değişikliğinden etkilenebilirliklerinin 2.UB de değerlendirmesi gerektiği vurgulanmış STK ların UB hazırlanmasına katılımı önerilmiş 27

28 İklim Değişikliği 6. Ulusal Bildirim 6. Bildirimin içeriği 5. Bildirim gibi olacak Ormancılık ile ilgili olarak 2. ULUSAL ŞARTLAR Ormancılık 4. POLİTİKA VE ÖNLEMLER 4.7. Ormancılık Bölümleri olacak 28

29 Bilgi Talebi Bilgi talep edilen kuruluşlar Orman ve Su İşleri, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Çölleşme ve Erozyon ile Mücadele Genel Müdürlüğü 29

30 Bilgi Talebi Talep edilen bilgiler Ağaç türlerine göre ormanlarımızın alan, ağaç serveti ve artımının yıllara göre değişimi, Asli orman ağacı türlerinin ülke genelinde konumsal dağılımı, Ağaçlandırma ve doğal gençleştirme çalışmalarının ağaç türleri ve yıllara göre değişimi, Bozuk orman alanlarındaki rehabilitasyon çalışmalarının yıllara göre değişimi, Yıllara ve ağaç türlerine göre orman alanlarından üretilen yapacak ve yakacak odun miktarları, Orman yangınlarının sayısı, yanan orman alanlarının ağaç türü ve orman niteliğine göre dağılımı, Biyotik (böcek, mantar vb.) ve abiyotik (fırtına, rüzgar, kar vb) nedenler ile zarar gören orman alanı ve kesilen odun miktarının yıllara göre değişimi, 30

31 Bilgi Talebi Talep edilen bilgiler Ormanlardan kaçak olarak kesilen odun miktarının yıllara göre değişimi, Korunan alanların (milli park, tabiat parkı, tabiatı koruma alanı, tabiat anıtı ve diğer korunan alanların) ve işletilen orman alanlarının miktarı ve yıllara göre değişimi, Sertifikalı ormanların yerleri ve alanlarının yıllara göre değişimi, Orman ekosistemlerinin izlenmesi (ICP Forests) programının yılları arasında ağaç türlerine göre ibre/yaprak kayıp oranlarındaki değişimler ve taç durum değerlendirmesi haritaları, Ormanlarda depolanan karbon stoklarının belirlenmesine yönelik olarak yapılan çalışmalar, araştırma projeleri (ulusal ve uluslararası) vb., İklim değişikliğine uyum ve sera gazlarının azaltılması konusunda alınan tedbirler ve yapılan çalışmalar, araştırma projeleri (ulusal ve uluslararası) 31

32 Bilgi Talebi Talep edilen bilgiler Sera gazı azaltımı ve gideriminde etkili politika ve önlemler EK: Tablo1. Emisyon Azaltımına Yönelik İzlenen Politika Ve Önlemler Tahmini Sera Gazı Azaltım Etkisi Politika/Önlem Amaç ve/veya Etkilenen Faaliyet Etkilenen Sera Gazı 1 Politika/Önlem Türü 2 Durumu 3 Yürütücü Kurum/Kuruluş (bin ton CO 2 eşdeğeri) CO2/CH4/N2O/HFC/PFC/SF6 (Bunlar haricinde etkilenen diğer gazlardan da bahsedilebilir) 2 İdari/Bilgilendirme ve Bilinçlendirme/Destekleme/Finansman/Yasal Düzenleme/ Eğitim/Kapasite Arttırımı/İyileştirme/Politika/Mevzuat/Plan/Strateji/ Uygulama/Araştırma/Proje 3 Planlama Aşamasında/Kabul Edildi/Uygulama Aşamasında/Yürürlükte/Tamamlandı sağlanan fonlar, gelecek bütçesi, zaman planı 32

33 Verilerin Değerlendirilmesi Bugüne kadar resmi yollardan bir bilgi gelmedi. Ulaşılabilen verilerle ilk rapor taslağı hazırlanmaya başlandı. Taslak rapor 28 Kasım 2014 tarihinde teslim edilecek 33

34 Verilerin Değerlendirilmesi Ormancılık ile ilgili taslak raporda Biyoçeşitlilik ve korunan alanlar Tablo 2.1. Dünyada ve Türkiye de tanımlanmış ve tehlike altındaki tür sayıları (DKMP, 2008 ve IUCN, 2014 den derlenmiştir) Canlı Türleri Tanımlanmış tür sayısı Dünya Türkiye Oran (%) Tehlike altındaki tür sayısı Tanımlanmış tür sayısı Tehlike altındaki tür sayısı Tanımlanmış tür sayısı Tehlike altındaki tür sayısı Memeliler ,92 1,92 Kuşlar ,41 1,24 Sürüngenler ,42 1,11 Amfibiler ,00 0,00 Balıklar ,18 0,00 Omurgasızlar (kelebekler, böcekler, yumuşakçalar gibi) ,58 0,00 Karayosunları ,60 2,63 Eğreltiler ,84 0,52 Açık tohumlular ,33 0,25 Çiçekli bitkiler ,05 13,05 Algler Bilinmiyor 20,70 Diğer türler (likenler, kahverengi algler, mantarlar) Bilinmiyor 1,94 TOPLAM ,15 6,02 1 amfibiler ile birlikte; 2 sadece likenler 34

35 Verilerin Değerlendirilmesi Ormancılık ile ilgili taslak raporda Biyoçeşitlilik ve korunan alanlar Tablo 2.2. Türkiye de 2013 yılı itibarıyla korunan alanlar (DKMP, 2014) Korunan alanlar Sayı Alan (ha) Milli parklar Tabiat parkları Tabiatı koruma alanları Tabiat anıtları Yaban hayatı geliştirme alanları Muhafaza ormanları Bal ormanı Kent ormanı Gen koruma ormanları (in-situ) Tohum meşcereleri (in-situ) Tohum bahçesi (ex-situ) Sulak alanlar (uluslararası öneme sahip) Özel çevre koruma alanları Doğal Sit alanları Toplam Özel çevre koruma ve doğal sit alanları Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, diğer koruma alanları ise Orman ve Su İşleri Bakanlığı sorumluluğundadır. 2 Toplam brüt alan ha olup, tek yüzey olarak ha hesaplanmıştır. Bu korunan alanların ha ı karalar üzerindedir. 35

36 Verilerin Değerlendirilmesi Ormancılık ile ilgili taslak raporda Ormanların yapısı Alan, servet, artım bilgileri Orman tanımı 36

37 Orman Alanı (1.000 ha) Verilerin Değerlendirilmesi Ağaç Serveti (1.000 m3) Yıllık Artım (1.000 m3/yıl) Ormancılık ile ilgili taslak raporda Ormanların yapısı Orman Alanı Yıllık Artım Verimli Bozuk Ağaç Serveti Verimli Bozuk Verimli Bozuk 37

38 Verilerin Değerlendirilmesi Ormancılık ile ilgili taslak raporda Ormanların yapısı (2013 yılı itibarıyla) Koru Ormanı Baltalık Orman Genel Toplam Alan (1.000 ha) Normal 1 Bozuk 2 Toplam Normal Bozuk Toplam Normal Bozuk Toplam İğne Yapraklı Geniş Yapraklı Toplam Servet Koru Ormanı Baltalık Orman Genel Toplam (1.000 m 3 ) Normal 1 Bozuk 2 Toplam Normal Bozuk Toplam Normal Bozuk Toplam İğne Yapraklı Geniş Yapraklı Toplam Artım Koru Ormanı Baltalık Orman Genel Toplam (1.000 m 3 /yıl) Normal 1 Bozuk 2 Toplam Normal Bozuk Toplam Normal Bozuk Toplam İğne Yapraklı Geniş Yapraklı Toplam

39 Orman Alanı (1.000 ha) Verilerin Değerlendirilmesi Üretim miktarı (1.000 m3) Ormancılık ile ilgili taslak raporda Ormanların yapısı özel mülkiyetteki ve çoğu kavaklıklar olan arazilerden de 3,3 milyon m 3 /yıl endüstriyel odun ve 1,5 milyon m 3 /yıl kadar da yakacak odun 1990 lı yıllarda 7,7 milyon m 3 /yıl civarında olan kaçak kesimlerin, 2010 lu yıllarda 3,5 milyon m 3 /yıl a düştüğü tahmin edilmektedir Ormanlardan Üretim 0 Koru ve Baltalık Ormanların Alanı Yapacak Yakacak Yurtdışından büyük çoğunluğu endüstriyel odun olmak üzere 1,4 milyon m 3 /yıl kadar da odun ithalatı yapılmaktadır Koru Baltalık 39

40 Verilerin Değerlendirilmesi Ormancılık ile ilgili taslak raporda Ormanların yapısı Mayıs 2013 tarihi itibarıyla orman yönetim sertifikasına sahip orman alanı 1,43 milyon ha, odun üretimi 2,13 milyon m 3 kadar yılları arasında Orman Genel Müdürlüğü tarafından toplam 2,12 milyon ha alanda ağaçlandırma Son 20 yıllık dönemde ise 600 bin ha ağaçlandırma Özel kişi ve kuruluşlarca yılları arasında 126 bin ha ağaçlandırma Son 20 yılda rehabilite edilen orman alanı 2,6 milyon ha 40

41 Verilerin Değerlendirilmesi Ormancılık ile ilgili taslak raporda Ormanların yapısı Son 20 yılda rehabilite edilen orman alanı 2,6 milyon ha Türkiye ormanlarının % 60 ı yangına hassasiyetinin fazla olduğu bölgelerde yılları arasında toplam bin orman yangını oldu Aynı dönemde toplam ha orman alanı yandı yıllık ortalama yanan orman alanı 9 bin ha a ve yangın başına yanan alan miktarı 4 ha a düştü. 41

42 Verilerin Değerlendirilmesi Ormancılık ile ilgili taslak raporda Ormanların yapısı Çam Kese Böceği (Thaumetopoea pityocampa ve Thaumetopoea wilkinsoni) Meşe türlerinde Sünger Örücü (Lymantaria dispar) ile Yeşil Meşe Bükücüsü (Tortrix viridana), ibreli türlerde Büyük Orman Bahçıvanı (Tomicus piniperda) ve Oniki Dişli Çam Kabuk Böceği (Ips sexdentatus) yarı parazit bir bitki olan Ökse Otu (Viscum album). Fungal etmenlerden Lophodermium pini Armillaria mellea Cryphonectria parasitica 42

43 Verilerin Değerlendirilmesi Kayıplar (1.000 t C/yıl) Kazançlar (1.000 t C/yıl) Ormancılık ile ilgili taslak raporda Ormancılığın sera gazları emisyonlarına etkisi Ormanlarda karbon birikimi ve emisyonu ,00 Orman yangını Yakacak odun toplanması Ticari kesimler 5.000,00 0, , , , , ,00 Bitkisel kütlede depolanan Ölü odunda depolanan Ormanlarda net birikim 43

44 Verilerin Değerlendirilmesi Ormancılık ile ilgili taslak raporda Ormancılığın sera gazları emisyonlarına etkisi verimli iğne yapraklı ormanlarda kök dahil bitkisel kütlede 52,7 t/ha, verimli geniş yapraklı ormanlarda 79,7 t/ha verimli baltalık ormanlarda 22,5 t/ha karbon stoku karbon stoklarının yaklaşık % 77 si toprak üstü kütlede verimsiz orman alanlarında ortalama olarak 2,5 t/ha topraküstü kütlede, 1,1 t/ha da köklerde 44

45 Verilerin Değerlendirilmesi Ormancılık ile ilgili taslak raporda Ormancılığın sera gazları emisyonlarına etkisi topraklarda 78,0 t/ha, ölü örtülerde ise 5,8 t/ha olmak üzere toplam 83,8 t/ha organik karbon depolandığı hesaplanmış (Tolunay ve Çömez, 2008) Ormanlardaki diğer karbon havuzlarından diri örtü ve kaba odunsu artıklarda depolanmış karbon stokları ile çalışmalar da oldukça sınırlıdır. Genç ormanlardaki karbon stokları ile ilgili çalışmalar sınırlıdır 45

46 Verilerin Değerlendirilmesi Ormancılık ile ilgili taslak raporda Ormancılığın sera gazları emisyonlarına etkisi Türkiye de toprak üstü bitkisel kütlede biriken karbon miktarı Türkiye ye özgü geliştirilen Bitkisel Kütle Genişletme Katsayıları (BEF s) kullanılarak ve LULUCF rehberinin kazanç-kayıp yöntemine göre hesaplanmaktadır. Ancak hesaplamada kullanılan gövde odunu hacim ağırlığı değerlerinin yüksek olduğu ve BEF katsayılarının ise az sayıdaki bitkisel kütle çalışmasına dayanılarak üretildiği (24 ibreli ve 184 yapraklı ağaç) belirlenmiştir Yeni katsayılar üretilmiştir ve bu yeni katsayılar Orman Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanmakta olan Ekosistem Tabanlı Fonksiyonel Orman Amenajman Plânlarının Hazırlanması Tebliği nde de yer alacaktır 46

47 Verilerin Değerlendirilmesi Net Karbon Birikimi (milyon t C/yıl) Ormancılık ile ilgili taslak raporda Ormancılığın sera gazları emisyonlarına etkisi Ormanlarda Canlı Ağaç Kütlesinde Net Karbon Birikimi 13, ,68 9,26 9,02 11,33 8, Stok Farkı Kazanç-Kayıp Ulusal Sera Gazları Envanteri LULUCF'e göre (Tolunay (2013a) katsayıları ile) AFOLU'ya göre (Tolunay (2013a) katsayıları ile) Şekil yılları arasında farklı yöntemlerle hesaplanan Türkiye ormanlarındaki net karbon birikimlerinin karşılaştırılması (Karabıyık (2014) ten değiştirilerek) 47

48 Verilerin Değerlendirilmesi Ormancılık ile ilgili taslak raporda İklim değişikliği ve ormanlar arasındaki ilişkiler Orman yangınlarında artışlar, yangına hassas orman alanlarında genişleme ve yangın sezonunda değişim: Böcek ve diğer patojenlerin zararlarında artışlar Canlı toplumlarının göç etmek zorunda kalması: Büyüme döneminin uzaması: Yaz kuraklığının artması ile birlikte ağaçlarda kurumalar ya da erken yaprak dökümü ile birlikte artım kayıpları: 48

49 Verilerin Değerlendirilmesi Ormancılık ile ilgili taslak raporda İklim değişikliği ve ormanlar arasındaki ilişkiler Seller, taşkınlar ve toprak kaymalarındaki artışlar ile dere kenarı vejetasyonun zarar görmesi, Yağışlardaki ve derelerdeki su miktarının azalması ile birlikte subasar ormanların devamlılığının tehlikeye düşmesi, Derelerdeki akış miktarının azalması ve deniz seviyelerindeki yükselmeler ile subasar ormanlar ve dere kenarı vejetasyonda tuzlanmaya bağlı zararlar, İklim değişikliğine adapte olamayan türlerin yok olma tehdidiyle karşı karşıya kalması, Canlıların yaşadığı habitat ve nişlerde değişim, Ekosistem hizmetlerinde azalma, 49

50 Verilerin Değerlendirilmesi Ormancılık ile ilgili taslak raporda 4. POLİTİKA VE ÖNLEMLER 4.7 Ormancılık Genel Politikalar ve Yasalar Ormancılığın kısa tarihçesi Anayasa, Orman Kanunu, Milli Parklar Kanunu, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu Maden, Turizm, Yenilenebilir Enerji Kanunu gibi kanunlarla orman alanlarının ormancılık dışındaki kullanımlara tahsisleri de yapılabilmekte ormancılık ve doğa koruma ile ilgili ulusal mevzuatta iklim değişikliği ile mücadele ve uyum konusunda doğrudan hükümler bulunmamaktadır. 50

51 Verilerin Değerlendirilmesi Ormancılık ile ilgili taslak raporda Plan, Program ve Eylemler Onuncu Kalkınma Planında ( ) ormancılık ile ilgili amaçlar Ulusal Ormancılık Programı ( ) Orman Genel Müdürlüğü Stratejik Planı ( ) 51

52 Verilerin Değerlendirilmesi Ormancılık ile ilgili taslak raporda Plan, Program ve Eylemler OGM tarafından hazırlanan bazı eylem planları Bozuk Meşe Alanlarının Rehabilitasyonu Eylem Planı ( ) Sedir Ormanlarının Rehabilitasyonu Eylem Planı ( ) Baltalık Ormanların Koruya Dönüştürülmesi Eylem Planı ( ) Ardıç Ormanlarının Rehabilitasyonu Eylem Planı ( ) Meşe Ormanlarının Rehabilitasyonu Eylem Planı ( ) Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Seferberliği Eylem Planı ( ) Yangına Dirençli Orman Kurma (YARDOP) Projesi (2008- ) Her Köye Bir Orman Eylem Planı ( ) Genç Meşcereler Bakım Seferberliği Eylem Planı ( ) 52

53 Verilerin Değerlendirilmesi Ormancılık ile ilgili taslak raporda Plan, Program ve Eylemler ÇEM tarafından hazırlanan bazı eylem planları Çölleşme ile Mücadele Ulusal Eylem Programı (2005) Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Stratejisi ve Eylem Planı (2008) Erozyonla Mücadele Eylem Planı ( ) Yukarı Havza Sel Kontrol Eylem Planı ( ) Baraj Havzaları Yeşil Kuşak Ağaçlandırma Eylem Planı ( ) Sel ile Mücadele Eylem Planı ( ) Çölleşme İle Mücadele Ulusal Strateji Belgesi ( ) Ulusal Havza Yönetim Stratejisi ( ) Maden Sahaları Rehabilitasyon Eylem Planı ( ) 53

54 Verilerin Değerlendirilmesi Ormancılık ile ilgili taslak raporda Plan, Program ve Eylemler Yukarıda sıralanan eylem planlarında da iklim değişikliği ile ilgili doğrudan bir hedef bulunmamakta Eylem planlarının uygulanması ile ormanların korunması, verimliliğin arttırılması ve orman alanlarının genişletilmesi sağlanacağı için dolaylı olarak karbon yutak alanları da arttırılmış olacak Ancak bu eylem planların en önemli eksikliklerinden birisi plan sonuçlarının özellikle karbon birikimi açısından ölçülebilir ve doğrulanabilir olmamasıdır 54

55 Verilerin Değerlendirilmesi Ormancılık ile ilgili taslak raporda Plan, Program ve Eylemler Ulusal İklim Değişikliği Strateji Belgesi ( ), Ulusal İklim Değişikliği Eylem Planı ( ) İklim Değişikliği Uyum Stratejisi ve Eylem Planı ( ) daha somut amaç ve hedefler bulunmaktadır. 55

56 Verilerin Değerlendirilmesi Ormancılık ile ilgili taslak raporda Plan, Program ve Eylemler 2013 yılında OGM bünyesinde Yutak Alanlar ve İklim Değişikliği İhtisas Grubunu oluşturuldu orman ekosistemlerinin izlenmesi programı (ICP Forests) kapsamında ormanların sağlığı izleniyor Türkiye de yılları arasında ormanlardaki ortalama yaprak/ibre kayıp oranları (Tolunay ve diğ., 2014). 56

57 Veri İhtiyaçları Projeksiyon karbon hesaplama yönteminin değişeceğinden dolayı yapılamıyor Politika ve önlemlerin SG azaltımındaki etkileri hesaplanamıyor Arazi kullanımındaki yıllık değişimler belli değil Sera gazları ulusal envanterinde ölü odundaki yıllık birikimler hatalı 2013 yılı karbon birikimleri hesaplanmalı 57

58 Kaynaklar Kaynaklar ÇOB, Türkiye Ulusal Ormancılık Programı ( ). Çevre ve Orman Bakanlığı, Ankara. ÇOB Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım Değişikliği ve Ormancılık (LULUCF) Çalışma Grubu Raporu. Çevre ve Orman Bakanlığı AR-GE Daire Başkanlığı, Ankara. ÇŞB, İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı , Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Temmuz 2011, Ankara. Çömez, A., Sündiken Dağlarında Sarıçam (Pinus sylvestris L.) Meşcerelerinde Karbon Birikiminin Belirlenmesi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsünde hazırlanmış Doktora Tezi, İstanbul. DKMP, Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Stratejisi ve Eylem Planı Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. DKMP, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Doğa Koruma Durum Raporu ( ). (Erişim tarihi: ) DPT, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, , Ormancılık Özel İhtisas Raporu. Başbakanlık, Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) Yayın No: 2531, ÖİK No: 547, 539 s. FAO, Global Forest Resources Assessment 2010 Terms and Definitions. Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO) Forestry Department. Forest Resources Assessment Programme Working paper 144/E, Rome. IPCC, Good practice guidance for land use, land-use change and forestry. (Eds.: J. Penman, M. Gytarsky, T. Hiraishi, T. Krug, D. Kruger, R. Pipatti, L. Buendia, K. Miwa, T. Ngara, K. Tanabe and F. Wagner.). IPCC/OECD/IEA/IGES, Hayama, Japan. Available at: (Erişim tarihi: ). IPCC, IPCC Guidelines for national greenhouse gas inventories, prepared by the National Greenhouse Gas Inventories Programme. In: IGES, Japan (Eds.: H.S. Eggleston, L. Buendia, K. Miwa, T. Ngara and K. Tanabe). (Erişim tarihi: ). IUCN, The IUCN Red List of Threatened Species. Version (Erişim tarihi: ). Kalkınma Bakanlığı, Onuncu Kalkınma Planı Kalkınma Bakanlığı, Ankara. Karabıyık, B.S Türkiye Ormanlarında Bitkisel Kütledeki Karbon Stoku: Farklı Hesaplama Yöntemlerinin Karşılaştırılması. İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsünde hazırlanmış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. 58

59 Kaynaklar Kaynaklar Karatepe,Y., Lim A., Güneybatı Türkiye Kermes Meşesi (Quercus coccifera L.) biyomas denklemleri ve topraküstü biyomas karbon stokları. Yayınlanmamış araştırma. Kemal, A., Türkiye de Ormancılığın Temelleri, Şartları ve Kuruluşu, Yüksek Ziraat Enstitüsü Yayınları, Sayı:8, 124 s. Ankara. Köse, S., Mumcu Küçüker, D., Çelik, D.A., Amenajman planlarına göre orman alanı, ağaç serveti, artım ve etanın 50 yıllık gelişimi. Ormancılıkta Sektörel Planlamanın 50.Yılı Uluslararası Sempozyumu, Antalya, Kasım 2013, s NIR Turkey, National Greenhouse Gas Inventory Report of the Turkey, NIR, (Reported Inventory 2012). (Erişim tarihi: ). OGM, Orman Varlığımız. Çevre ve Orman Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, Ankara. OGM, Türkiye Orman Varlığı Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, Orman İdaresi ve Planlama Dairesi Başkanlığı, Ankara, 17 s. OGM, Orman Genel Müdürlüğü Stratejik Plan ( ). Orman Genel Müdürlüğü, Ankara. OGM, UNFF-10 Oturumunda Ele Alınacak Konularla İlgili Taslak Bilgi Notu. Orman Genel Müdürlüğü, Ankara, 102 s. OGM, Yıllar İtibariyle Yapılan Orman Tesis Çalışmaları. Orman Genel Müdürlüğü Web sayfası (Erişim tarihi: ). ÖİK, Onuncu Kalkınma Planı , Ormancılık Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Kalkınma Bakanlığı, Ankara. Soykan, B., Yılında Geçerli Olan Orman Amenajmanı Planlarına Göre Orman Varlığımız, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten Serisi, No:19, 310 s. Ankara. Tolunay, D., 2013a. Türkiye de ağaç servetinden bitkisel kütle ve karbon miktarlarının hesaplamasında kullanılabilecek katsayılar. Ormancılıkta Sektörel Planlamanın 50.Yılı Uluslararası Sempozyumu, Antalya, Kasım 2013, s Tolunay, D., 2013b. Ormanlar ve İklim Değişikliği. Portakal Baskı A.Ş., İstanbul. Tolunay, D., Çömez, A., Türkiye ormanlarında toprak ve ölü örtüde depolanmış organik karbon miktarları. Hava Kirliliği ve Kontrolü Ulusal Sempozyumu Bildiri Kitabı, Hatay s: Tolunay, D., Öztürk, S., Gürlevik, N., Karakaş, A., Akkaş, M. E., Adıgüzel, U., Taşdemir, C., Aytar, F Türkiye Ormanlarının Sağlık Durumu ( ). Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, Orman Zararlılarıyla Mücadele Dairesi Başkanlığı, ISBN No: , 71 s. Ülgen, H., Zeydanlı, U., (editörler) Orman ve Biyolojik Çeşitlilik. Doğa Koruma Merkezi, Ankara. 59

60 Teşekkür Ederim İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi