BİLİM TARİHİ I 1.Ders. Dr. İsmail BAYTAK. Bilim ve Bilgi

Transkript

1 BİLİM TARİHİ I 1.Ders Dr. İsmail BAYTAK Bilim ve Bilgi

2 BİLİM NEDİR? Bilimsel düşüncelerin doğuşunu ve yayılışını, Bilim adamlarının düşünce biçimlerini, Bilimsel bilginin felsefe, din, sanat gibi düşünsel etkinliklerle ilişkisini, Teknik bilginin oluşumundaki etkisini, Bireylerin gündelik hayatındaki değerini ve önemini, Bilimsel bilginin üretilmesine etki eden süreçleri, tanımak ve tanıtmaktır.

3 BİLGİ ÇEVİRİMİ Bilgi doğar, bulunur ya da keşfedilir. Bilgi kaydedilir. Bilgi kullanılır,değerlendirilir. Bilgi geliştirilir. Bilgi aktarılır. Bilgi arşive kaldırılır. Bilgiler yukarıdaki çevrime göre ömürlerini tamamlar. Bilginin türü ve özellikleri değişse de bu çevrim değişmez.

4 BİLGİ NEDİR? İnsan, öğrenme içgüdüsünü gidermek, yaşamını sürdürebilmek, sayısız ihtiyaçlarını karşılayabilmek ve geleceğini güvence altına alabilmek için öğrenmek, herşey hakkında bilgi edinmek ihtiyacındadır. Bir iş veya bir konu üstüne bilinen şeylere BİLGİ denir.

5 Bilimin Tarih İçindeki Gelişimi Taşların, âlet olarak kullanıldığı çağa nasıl Yontma Taş Devri denilmişse, Çağımıza da Bilgi Çağı denilmiştir. Bilim, bir süreçtir ve tarihsel bir boyutu vardır.

6 1. Öğrenme, araştırma yada gözlem yoluyla elde edilen gerçek, malumat, vukuf (anlama, bilme) (bilişimde) kurallardan yararlanarak kişinin veriye yönelttiği anlam 2. Genel olarak ve ilk sezi durumunda zihnin kavradığı temel düşünceler, malumat; insan aklının kapsayabileceği olgu, gerçek ve ilkelerin tümüne verilen ad, 3. Bilim; insan belleğinin çalışması sonucu ortaya çıkan düşünsel ürün dür.

7 Neden Bilgi? Bilgi, antik çağlardan günümüze kadar felsefe ile birlikte düşünülmüştür. Her filozof bilgiyi kendi açısından yorumlamaya ve açıklamaya çalışmıştır. 1-Kendi içimizde bir inceleme yani insanın kendini tanıması, ne olduğunu bilmesi 2-Çevre ve varlıklara egemen olmak için bilmek Egemen olmak için bilmek Francis Bacon, Augusto Comte

8 Bilgi Çeşitleri Gündelik Bilgi: İnsanların sıradan deneyimleri sonucu elde ettikler bilgilerdir. Neden-sonuç ve yönteme dayanmaz. Kişinin algı ve sezgilerine dayanır. Bilimsel ve geçerli değildir. Sistemsizdir. Teknik Bilgi: Öznenin nesneyi pratik amaçları için değiştirme ve ve ondan alet yapma bilgisidir. Pratik bir bilgi olup insana yarar ve kolaylık sağlar. Sanatsal Bilgi: Sanatçı, nesneye yönelerek onda gördüğü bir şeyi elindeki malzemeyle ifade etmeye çalışmasıdır. Doğadaki nesneleri kullanmasına rağmen, doğada olmayan bir güzelliği eserine katar Dinsel Bilgi: Özne ve nesne arasındaki bağ,yüce bir varlık tarafından belirlene bir inanç sistemine dayanıyorsa buna dinsel bilgi denir. Felsefî Bilgi: Felsefi bilgi,evreni,varlığı,insanı,doğayı parçalara ve konulara bölmeden bir bütün olarak anlamaya çalışır. Felsefi bilgi insanın aklıyla ortaya koyduğu tümel düşüncelerdir. Felsefi Bilgi; araştırma ve eleştiriye dayalıdır, akla dayanır. Mantık ilkelerine dayalı akıl yürütmelerdir, Soyut ve kavramsal olduğu için evrenseldir, birleştirici ve bütünleyicidir, Özneldir, bir bitmişlik yoktur.

9 Bilimsel Bilgi İnsanın aklıyla belli bir konuya yönelerek elde ettiği yöntemli, sistemli, düzenli, geçerli, kanıtlana bilinir ve denetlene bilinir nesnel bilgiye denir.

10 1) Formel Bilimler: Konusunu doğadan almayan yani duyu ve deneyime dayanmayan fakat duyular üstü bir ideal varlık alanını ele alan bilim dallarıdır(matematik, mantık) Formel bilimler, sembolleri kullanarak kendilerini ifade ettikleri için aynı zamanda bir ideal; yani yapay anlatım biçimidir. Bundan dolayı diğer bilimlerle oranla daha nesneldir. Doğa insan bilimleri sembolleri kullanarak daha nesnel olmayı amaçlar. Formal bilimlerin fen bilimleri ve sosyal bilimler dışında üçüncü bir bilim alanı olarak mı sayılması gerektiği hâlâ tartışma konusudur ve zaman zaman farklı kaynaklarca çeşitli formal bilim dalları, örneğin matematik ve istatistik, fen bilimleri dahilinde de ele alınır.

11 2) Doğa Bilimleri: Nedensellik ilkesine göre, yani aynı koşullar altında hep aynı sonuçların çıkacağı ilkesine dayanan doğa bilimleri deneysel yöntemi temele alır. Konu alanı içinde doğa bilimleri(fizik), yaşam bilimleri yer alır. Temel özelliği olgusal ve deneysel olmalarıdır. Olgusaldır. Çünkü olgular ile neden-sonuç ilkesini araştırır. Nedenseldir. Çünkü; Doğa bilimleri genel, kesin, tümel, doğru yasalara ulaşmayı amaçlar.

12 3) İnsan Bilimleri: İnsanı değişik boyutlarıyla inceleyen bilgi türüdür.insan bilimleri; antropoloji, sosyoloji, psikoloji, siyaset bilimi, dil bilimi ve tarihtir. Bu bilimler insanın yapıp ettikleriyle ve ne yapacaklarıyla ilgilenir. Fakat kesin bir yasaya varamazlar

13 BİLİM Bilim, Akademisyenler tarafından yapılan BÜYÜ dür. Denenmiş ve deneme ile ispatlanabilen bilgi Doğa, toplum, insan ve düşünce üstüne kesin yada yaklaşık olan teorik bilgilerin tümü Gözlem ve deneylerle evrende olup bitenleri öğrenme ve olayların önceden bilinmesini sağlamaya yarayan bilgilerin tamamı Deney ve gözlemler ışığında gelişen, bizleri ileri deney ve gözlemlere götüren ve bunları birbirine bağlayan kavramlar dizisi Evrenin ya da olayların bir bölümünü konu olarak seçen, deneysel yöntemlere ve gerçekliğe dayanarak yasalar çıkarmaya çalışan düzenli bilgi sağlamaya yarayan bilgilerin tamamı Bilinmeyen şeyleri bilmek

14 Bilim Bilim olmadan içinde yaşadığımız uygarlık olmazdı. Bilim uygarlığın; -Düşünsel (enteklektüel) - Ahlaki (moral) yönleriyle yakından ilgilidir. Bilimsel düşüncelerin yayılması, tüm bir insanlığın düşünüş tarzının yeniden yoğrulup biçimlenmesinde belirleyici rol oynar. Bilim, uygarlığımızı her yönüyle ve hızla değişime uğratan bir araçtır. Bilim kapsamında bilmek, merakı, en dürüst şekilde gerçeğin farklı özelliklerini belirlemek, birbirinden ayırt etmek ve tanımlamak için gözlem yapmayı ve yeterli bilgi ve istihbarat toplamayı deneyimlemek demektir

15 Sistematik Bilgi Sistematik bilgi, entelektüellere, sanatçılara, zanaatkârlara, beynin çalışmalarının eser sahiplerine ve bilim insanlarına aittir. Albert Einstein,(bilim insanı) - Wolfgang Amadeus Mozart (sanatçı) - William Shakespeare (yazar) Üçününde ortak özelliği nedir? Her üçü de gözlem yaptılar, araştırıp incelediler ve çalışmalarıyla dünyayı derinlemesine tarif ettiler. Her üçü de, gördükleri ya da yaptıkları şeyleri, görmenin ve yapmanın olağan yollarıyla yapmayı reddettiler. Üçü de kendi alanlarında bilginin yeni seviyelerine ulaşmaya çalıştılar.

16 Bir Kurum Olarak Bilim Bir bilim dalıyla uğraşmayan pekçok kimsenin gözünde bilim, belli türden insanların, bilim insanlarının sürdürdüğü bir etkinliktir. Bilim insanı kavramı il kez 1840 yılında Wheweel tarafından yazılmış Bilimlerin Felsefesi kitabında kullanılmıştır. Modern bilim, sistematik şüphe, ya da Amerikalı sosyolog Robert K. Merton ın dediği gibi, organize şüphecilik ile başlar.

17 Bilimsel Çalışmanın Yöntemleri Bütün Bilimler, bugünkü durumlarına gelene kadar geçirmiş oldukları aşamaların başlangıcı doğadaki olaylar izlenerek bunları sınıflandırmak ve bir düzene koymak için ya hiçbir genel teori kurmamış yada kurulanların bir kısmı gerçeğe uygun olmadığından AMPİRİK olmuştur. Bir teori, var olan olguları önceden kestirebildiği takdirde bilimsel bir değer kazanır. Pozitif bilimlerde doğadaki olayların bilimsel incelenmesinde; 1. Aşama; incelenecek konuda neyin araştırılacağını tespit etmek, konu ile ilgili bilgileri toplamak 2.Aşama; Elde edilen bilgileri bir kanun altında toplamak. Bir kanun, doğa olaylarının bağlı göründükleri ve dışarı çıkamadıkları düzeni ifade eder. Buna göre; bir kanun, olayların bir düzen içinde davranışlarının ifadesi veya matematik bir formülle gösterilmesidir. 3.Aşama; Gözlem, deney ve bulunan kanunlardan daha başka kanunlar bulmak ve daha da ileriye giderek hipotez ve teoriler kurmaktır.

18 BİLİMSEL ARAŞTIRMALARIN AŞAMALARI 1-Problemi Görme Gözlem ve Araştırma Konusunun Belirlenmesi 2. Araştırma Problemini Tanımlama 3. Konuyla İlişkili Kaynakların Taranması 4. Hipotezlerin Yazılması 5. Araştırma Yöntem ve Modelini Belirleme 6. Verilerin Toplanması ve Analizi 7. Araştırmanın Sonuçlandırılması ve Araştırma Raporunun Yazılması

19 Hipotez Hipotez (varsayım) bir olayı veya birtakım olayları açıklayabilmek için gerçek gibi kabul edilen, deneyle henüz yeter derecede kuvvet kazanmamış temel bir esas gibi düşünülen kuramsal fikirdir. Bir Hipotez belli bir alanda bazı kanunları açıklar ve buna dayanan düşüncelerin doğruluğu tespit edilirse bu bir Teori (Kuram) denir. Bir teori, gözlenen olayları ve kanunların vardığı sonuçları genel olarak olarak açıklamaya yarayan bir mekanizmadır. Varsayım veya hipotez, bilimsel yöntemde olaylar arasında ilişkiler kurmak ve olayları bir nedene bağlamak üzere tasarlanan ve geçerli sayılan bir önermedir. Terim eski Latince "önermek" anlamına gelen "hipotithenai" kelimesinden köken almaktadır. Bilimsel bir hipotez farklı kişilerce ve bilimsel yöntemlerle sınanabilmelidir

20 Bilim Metodları TÜMEVARIM : Olayları incelemede izlenen bilimsel yöntem, gözlemlerde bulunmak ve deneyler yapmak suretiyle kanun, hipotez ve teoriler bulmaktır. TÜMDEN GELİM: Mevcut kanun ve teorilerden yararlanmak suretiyle matematik yöntemlerle yeni kanunlar öngörmektir. Matematik Bilimi Tümden Gelen metodu kullanır. Matematik dışında kalan tüm bilimler iki yöntemi birden kullanırlar.

21 Bilimsel Metod TÜMDENVARIM Kanunlar ve Teoriler TÜMDENGELİM Açıklama ve genelleme Deneyler aracılığıyla kontrol etme Tahminler Hipotezler Doğadan gelen olguların gözlemlenmesi Oturtulmuş bilimsel olgular BİLİMSEL METOD Bu diyagram, Alan Chalmers tarafından yazılan What is this thing called Science? adlı eserden alınmıştır (University of Queensland Press, Open University Press, Hackett, 1999).