Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 52, Eylül 2017, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 52, Eylül 2017, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Mehtap KARALAR Öğretmen, Milli Eğitim Bakanlığı mehtap_kucukpdr@hotmail.com Doç. Dr. Yücel ÖKSÜZ Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü yoksuz@omu.edu.tr Arş. Gör. Melek BABA ÖZTÜRK Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Temel Eğitim Bölümü melekbaba87@gmail.com ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNİN OKUL YAŞAM KALİTESİ ALGILARI: DEMOGRAFİK BİR İNCELEME 1 Öz Bu çalışmada ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesi algılarını cinsiyet, sınıf düzeyi, anne- baba eğitim düzeyi ve kendini akademik olarak algılama gibi çeşitli değişkenler açısından incelemek amaçlanmıştır. Çalışmaya eğitimöğretim yılı güz döneminde Samsun ili Atakum ilçesinde öğrenim gören 459 ortaokul öğrencisi katılmıştır. Çalışmada veri toplama aracı olarak Sarı (2007) tarafından geliştirilen Okul Yaşam Kalitesi Ölçeği () ile araştırmacı tarafından hazırlanan Kişisel Bilgiler Formu kullanılmıştır. Veriler SPSS istatistik paket programı ile analiz edilmiştir. Verilerin analizinde aritmetik ortalama, standart sapma, yüzde, frekans gibi betimleyici istatistiklerin yanı sıra ilişkisiz örneklemler t testi ile tek yönlü varyans analizinden faydalanılmıştır. Verilerin istatistiksel değerlendirilmesinde.05 hata düzeyi göz önünde bulundurulmuştur. Çalışma sonucunda öğrencilerin puan ortalaması ( 3.27) olarak bulunmuştur. Ayrıca okul yaşam kalitesi algılarının cinsiyet ve algılanan akademik başarı değişkenlerine göre anlamlı farklılık gösterirken sınıf ve anne baba eğitim düzeyine göre 1 Bu çalışma, ilk yazarın Ortaokul Öğrencilerinin Okul Yaşam Kalitesi Algısı ile Meslek Kararı Verme Yetkinliği Arasındaki İlişki başlıklı yüksek lisans tezinden üretilmiştir.

2 farklılaşmadığı tespit edilmiştir. Elde edilen veriler literatür ışığında yorumlanmış ve çeşitli öneriler getirilmiştir. Anahtar kelimeler: Yaşam Kalitesi, Okul Yaşam Kalitesi, Demografik Değişkenler MIDDLE SCHOOL STUDENTS PERCEPTIONS OF SCHOOL LIFE QUALITY: A DEMOGRAPHIC ANALYSIS Abstract The objective of this study is to examine the association between secondary school students perceptions levels of the quality of school life in terms of gender, grade, parent educational status and academic self-perception. This study was conducted with a total of 459 seventh and eighth graders in Samsun, Atakum during the academic year. Quality of school life scale (QSLS) developed by Sarı (2007) and the personal information form prepared by the researcher were used in the study. The data were analyzed by using SPSS package program. After the data were analyzed in terms of normality, unrelated independent samples t Test, one way variance analysis (ANOVA) and Pearson Correlation Coefficient was used to analyze the association between two variables were used for the values that showed normal distribution, while Tukey test analysis technique was used to find out between which groups the differences were..05 error level was considered in the statistical assessment of the data. At the end of the study, QSLS average score was found to be ( 3.27). It has been found meaningful divergence in the variable gender and perceived academic success. On the contrary, it has not been found any level divergence in the class level and educational attainment of parents in the perceptions of the quality of the school life. The results obtained were interpreted in the light of literature and suggestions were made GİRİŞ Keywords: Quality of Life, Quality of School Life, Demographic Variables Kavramsal olarak ana kaynağını yaşam kalitesi teriminden alan okul yaşam kalitesi, öğrencilerin okuldan memnuniyet derecesini ifade eden ve okula yönelik olumlu ve olumsuz duygularından oluşan önemli bir kavramdır (Gedik, 2014). Bu kavram, öğrencileri sadece akademik açıdan değil, sosyal ve duygusal açılardan da ciddi biçimde etkilemektedir. Karatzias, Power ve Swanson a (2001) göre okul yaşam kalitesi, çocukların okul yaşamına karışmaları ve bu ortamla bütünleşmelerinden kaynaklanan genel bir iyi olma halidir. Thien ve Razak (2013) ise okul yaşam kalitesini, okul yaşamının etkileri ve çıktılarına ilişkin duygular ile olumlu ve olumsuz deneyimlerin sentezi olarak ele almaktadırlar. Okul yaşam kalitesinin öğrencilerin kendilerine ve öğrenim gördükleri okullara ne derece değer verdikleri ve kişisel kimlik duygusuna ne düzeyde sahip olduklarıyla ilgili olduğunu savunan Sarı (2007), okul yaşam kalitesinin okula yönelik duygular, statü, öğretmen-öğrenci iletişimi, öğrenci-öğrenci iletişimi ve okul yönetimi olmak üzere beş alt boyuttan oluştuğunu ifade etmektedir. Bu boyutlardan ilkini ve en önemlisini oluşturan okula yönelik duygular, öğrencilerin okul hakkındaki olumlu-olumsuz bütün duygu, düşünce ve tutumlarını içermektedir. Okula yönelik duygular, okul yaşam kalitesinin ana değişkeni olup diğer tüm boyutları da etkilemektedir. Yapılan araştırmalar okula yönelik duyguların bireyin eğitimden edindiği kaza-

3 nımlar üzerinde önemli etkilerinin olduğunu ortaya koymuştur (Fish ve Dane,2000; Mok ve Flynn,1997). Nitekim Ainley ve Sheret (1992), yaptıkları bir araştırma sonucunda okula karşı olumlu duygulara sahip olan öğrencilerin okula devam etme oranlarının daha yüksek olduğunu ortaya koymuşlardır. Ayrıca, okul yaşam kalitesinin zorbalık ile negatif yönde, akademik başarı, arkadaşlara bağlılık, kendini okula ait hissetme duygusu ve empatik sınıf atmosferi ile pozitif yönde ilişki bulunduğu görülmüştür (Bilgiç, 2009; İlmen, 2010; Pelendecioğlu, 2011; Alaca, 2011). Okul yaşam kalitesi içerisinde ele alınan ikinci boyut ise statüdür. Statü, öğrencinin okul içerisinde kendisini ne kadar değerli ve önemli hissettiği ile ilgilidir(mok ve Flynn, 2002). Nasıl ki birey bulunduğu çevrede kendini bir gruba ait hissetmek, değer görmek ve kendince özel olduğunu hissetmek istiyorsa öğrenciler de okul yaşamında bireysel özelliklerinin fark edilmesini ve değer görmesini isteyebilir. Bu durum, kendilerine olan güvenlerini olumlu yönde etkileyebileceği gibi sosyal çevreleri ile olan ilişkilerini düzenlemelerine de yardımcı olur (Sarı,2006). Okul yaşam kalitesinin üçüncü boyutunu okul yönetimi oluşturur. Okulun en temel amacı çocukları eğitmek, temel etkinliği ise öğretimdir (Aydın, 2010). Bu noktada en önemli görev de okul yöneticilerine düşmektedir. Okul yöneticileri öğretmenler kadar öğrenciler ile yoğun etkileşim kurmasalar da öğrencilerin okul deneyimlerini ciddi biçimde etkileyebilirler. Sınıfları ziyaret ederek öğrencilerin ihtiyaçlarını belirleyen, öğrencilerin yaşadığı sorunlara çözümler üreten, öğrencilere zaman ayırarak onları dinleyen okul yöneticilerinin öğrencilerin okul başarılarını ve okula bağlılık düzeylerini olumlu yönde etkileyebilecekleri düşünülmektedir. 432 Öğretmen-öğrenci iletişimi, okul yaşam kalitesinin bir diğer önemli boyutunu oluşturur. Eğitim-öğretim ortamlarında öğrencilerin en çok zaman geçirip etkileşime girdiği bireyler öğretmenlerdir. Öğretmenlerin öğrencilere karşı olan tutum ve davranışları, öğrencilerin kişilik gelişimlerini olumlu yönde etkilediği gibi öğrenme çıktıları üzerinde de olumlu değişiklikler yaratmaktadır (Hoşgörür, 2002). Nitekim Sarı (2007), yaptığı bir araştırma sonucunda okul yaşam kalitesi yüksek olan okullardaki öğretmen davranışlarının daha adaletli ve insana saygı duyan davranışlar içerdiğini ortaya koymuştur. Okul yaşam kalitesi içerisinde ele alınan son bileşen ise akran iletişimi ve etkileşimidir. Akran etkileşimi, bireyin sosyalleşme sürecinde önemli bir yere sahiptir (Sarı, 2007). Akran grupları içerisinde kabul gören bir öğrenci okulunu ve sınıfını daha çok sevebilir (Verkuyten ve Tijs, 2002). Ancak olumlu ilişkiler kuramadığında grup etkinliklerine katılma konusunda isteksizlik yaşar, bu da sosyal becerilerinin zayıflamasına, iletişim kurmaktan kaçınmasına, okul ortamına, öğretmenlerine ve akranlarına karşı olumsuz duygular geliştirmesine sebep olabilir (Bilgiç, 2009). Okul yaşam kalitesi üzerine yapılan çalışmalar okulun bir bütün olarak ele alınmasını sağladığından, mevcut ya da ortaya çıkabilecek problemlere ilişkin farkındalık kazanılmasını, bu problemlerin giderilmesini ve olumlu bir okul iklimi oluşmasını sağlayabilir. Bu anlamda da okulun var olma sebebi olan öğrenciler ve toplum fayda görecektir. Öğrencilerin okul hakkındaki görüşleri, okuldan tatmin olma dereceleri ve okulda olumlu yaşantılar elde etmelerinin eğitimcilerin önem verdiği konulardan olduğu söylenebilir (Şişman ve Turan, 2001). Okul yaşantısının toplumun her üyesi için daha olumlu hale nasıl getirilebileceği sorusu, okul yaşantısına daha çok önem verilmesini ve daha çok araştırılmasını gerektirmektedir. Bu açıdan mevcut durumun ortaya koyulmasının önem taşıdığı düşünülmektedir. Araştırmada bu düşünceden ha-

4 reketle ortaokul 7.ve 8. Sınıf öğrencilerinin okul yaşam kalitesi algılarını belirlemek amaçlanmıştır. Bu doğrultuda incelenen alt problemler ise şunlardır: 1. Araştırmaya katılan ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesi algıları ne düzeydedir? 2. Araştırmaya katılan ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesi algıları cinsiyete göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir? 3. Araştırmaya katılan ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesi algıları sınıf düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir? 4. Araştırmaya katılan ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesi algıları anne eğitim düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir? 5. Araştırmaya katılan ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesi algıları baba eğitim düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir? 6. Araştırmaya katılan ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesi algıları akademik olarak kendini algılama düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir? 2. YÖNTEM Ortaokul 7.ve 8. Sınıf öğrencilerinin okul yaşam kalitesi algılarını ortaya koymayı amaçlayan bu araştırma tarama modelinde betimsel bir çalışmadır. Literatürde betimsel araştırma, bir konu ya da olguya ilişkin mevcut durumu ortaya koyma amacı taşıyan araştırma modeli olarak ifade edilmektedir (Karasar, 2011). Nitekim mevcut araştırmada ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesine ilişkin algıları belirlenmeye çalışıldığından betimsel araştırma tercih edilmiştir Örneklem/Çalışma Grubu Bu araştırmanın hedef evreni Samsun ili Atakum ilçesindeki ortaokul öğrencileridir. Çalışma evreni ise, bu evren içerisinden seçkisiz örnekleme yoluyla seçilen 459 ortaokul öğrencisinden oluşmaktadır. Öğrencilerin % 45,1 i (207) kız, % 54,9 u ise (252) erkek öğrencilerden oluşmaktadır. Ayrıca % 49,2 si (226) 7.sınıfta, % 50,8 i de (233) 8.sınıfta öğrenim görmektedir Veri Toplama Araçları Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen Kişisel Bilgi Formu ile Sarı (2007) tarafından geliştirilen Okul Yaşam Kalitesi Ölçeği (OKYÖ) kullanılmıştır. Aşağıda bu veri toplama araçlarını tanıtıcı bilgilere yer verilmiştir. Kişisel Bilgi Formu: Araştırmacılar tarafından geliştirilen kişisel bilgi formunda, katılımcılardan cinsiyet, sınıf düzeyi, anne-baba eğitim düzeyi gibi demografik bililerin istendiği birtakım sorular yer almaktadır. Okul Yaşam Kalitesi Ölçeği (: Sarı tarafından (2007) geliştirilen, Öğretmen-Öğrenci İletişimi (9 madde), Öğrenci-Öğrenci İletişimi (9 madde), Okula Yönelik Duygular (8 madde), Okul yönetimi (6 madde) ve Statü (3 madde) alt boyutlarından oluşan toplam 35 maddelik beşli likert tipi ölçme aracıdır. Ölçek, beşli derecelendirme ölçeği üzerinden (1. Kesinlikle Katılmıyorum, 2. Katılmıyorum,3. Biraz Katılıyorum, 4. Katılıyorum, 5. Kesinlikle Katılıyorum) değerlendirilmektedir. Ölçekte yer alan 15 olumsuz ifade (3, 4, 7, 8, 10, 14, 16, 18, 22, 23, 25, 27, 29, 32, 35. maddeler) ters çevrilerek puanlanmaktadır. Bu durumda ölçekten alınabilecek en yüksek puan 175 en düşük puan ise 35 dir.ölçekten alınacak yüksek puanlar okul yaşam kalitesi düzeyinin yüksek algılandığına, düşük puanlar ise bireylerin okullarındaki yaşam kalitesini tatminkâr bulmadıklarına işaret etmektedir. Öğrencilerin okul yaşamının kalitesine ilişkin algılarını ortaya çıkarmak amacıyla geliştirilen ölçek, 2012 yılında revize edilmiştir. Çalışmada ölçeğin revize edilmiş hali kullanılmıştır. 433

5 Revize çalışması kapsamında yapılan analizlerde ölçek alt boyutlarının toplam varyansın %46.92 sini açıkladığı ve iç tutarlılık katsayılarının da.69 ile.83 arasında değişen değerler aldığı görülmüştür İşlem Araştırma verilerini elde etmek için Kişisel Bilgi Formu ve Okul Yaşam Kalitesi Ölçeği tek bir formda toplanmıştır. Ölçekler, eğitim-öğretim yılında Samsun ili Atakum ilçesinde belirlenen okullara gidilerek, bizzat araştırmacılar tarafından uygulanmıştır. Uygulama sürecinde gönüllülük ilkesi esas alınmış ve uygulama öncesinde öğrencilere çalışmanın amacı ve içeriği hakkında açıklamalar yapılmıştır. Uygulama ortalama dakika sürmüştür. 2.4.Verilerin Analizi Araştırma kapsamında elde edilen veriler SPSS istatistik paket programı ile analiz edilmiştir. Verilerin analizinde aritmetik ortalama, standart sapma gibi betimleyici istatistiklerin yanı sıra ilişkisiz örneklemler için t testi ve tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Analiz öncesinde veri setinin normal dağılım gösterip göstermediği Kolmogorov Smirnov testi ile değerlendirilmiş ve yapılan analiz sonucunda verilerin ilgili değişkenler açısından normal dağılım gösterdiği görülmüştür. Verilerin istatistiksel değerlendirilmesinde ise.05 hata düzeyi göz önünde bulundurulmuştur. 3.BULGULAR Bu bölümde okul yaşam kalitesi ölçeğinden elde edilen veriler araştırma problemleri doğrultusunda analiz edilerek sunulmuştur. 434 Birinci Alt Probleme İlişkin Bulgular Araştırmanın Araştırmaya katılan ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesi algıları ne düzeydedir? şeklinde oluşturulan birinci alt problemine ilişkin bulgular Tablo 1 de gösterilmiştir. Tablo 1: Okul Yaşam Kalitesi Ölçeği Puanlarına İlişkin Betimsel İstatistikler Boyut N Ss Min. Maks. Çarpıklık/Basıklık /.405 Tablo 1 incelendiğinde, öğrencilerin Okul Yaşam Kalitesi Ölçeği nden () aldıkları puanların ortalamasının x = olduğu görülmektedir. Bu değer, Sarı (2007), Sarı ve arkadaşları (2007), Türkoğlu (2012) ve Bilgiç (2009) in çalışmaları referans alındığında orta düzey olarak yorumlanabilir. İkinci Alt Probleme İlişkin Bulgular Araştırmanın Ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesi algıları cinsiyete göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir? şeklinde oluşturulan ikinci alt problemine ilişkin bulgular Tablo 2 de gösterilmiştir.

6 Tablo 2: Okul Yaşam Kalitesi Ölçeği Puanlarının Cinsiyete Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Bağımsız Örneklemler t-testi Sonuçları Boyut Cinsiyet N S Çarpıklık/Basıklık t p Kız / Erkek /.596 Tablo 2 incelendiğinde öğrencilerin ölçekten aldıkları puanların cinsiyet değişkeni açısından normal dağılım gösterdiği görülmektedir. Bu sebeple öğrencilerin okul yaşam kalitesi algılarını ilgili değişkene göre karşılaştırılırken ilişkisiz örneklemler t testi kullanılmıştır. Okul yaşam kalitesi algılarının cinsiyet değişkeni açısından anlamlı farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacı ile yapılan t testi sonuçları, ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesi algılarının cinsiyete göre anlamlı farklılık gösterdiğini ortaya koymaktadır. Buna göre kız öğrencilerin okul yaşam kalitesi algılarının (x =117.44), erkek öğrencilerin okul yaşam algılarına göre (x =112.03) daha yüksek olduğu söylenebilir. Üçüncü Alt Probleme İlişkin Bulgular Araştırmanın Ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesi algıları sınıf düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir? şeklinde oluşturulan üçüncü alt probleme ilişkin bulgular Tablo 3 de gösterilmiştir. 435 Tablo 3: Okul Yaşam Kalitesi Ölçeği Puanlarının Sınıf Düzeyine Göre Karşılaştırılmasına İlişkin t-testi Sonuçları Boyut Sınıf N Ss S /K t p 7. Sınıf / Sınıf /.305 Tablo 3 incelendiğinde öğrencilerin ölçekten aldıkları puanların sınıf düzeyi açısından normal dağılım gösterdiği görülmektedir. Bu sebeple öğrencilerin okul yaşam kalitesi algıları ilgili değişkene göre karşılaştırılırken ilişkisiz örneklemler t testi kullanılmıştır. Okul yaşam kalitesi algılarının sınıf düzeyine göre anlamlı farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacı ile yapılan t testi sonuçları, ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesi algılarının sınıf düzeyine göre anlamlı farklılık gösterdiğini ortaya koymaktadır. Buna göre sınıf düzeyinin öğrencilerin okul yaşam kalitesi algıları üzerinde anlamlı bir değişken olmadığı söylenebilir. Her ne kadar yedinci sınıfa devam eden öğrencilerin puan ortalamaları (x =115.60) sekizinci sınıfa devam eden öğrencilerin puan ortalamalarından (x =113.45) yüksek olsa da bu fark istatistiksel olarak anlamlı değildir. Dördüncü Alt Probleme İlişkin Bulgular Araştırmanın, Ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesi algıları anne eğitim düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir? şeklinde oluşturulan dördüncü alt problemine ilişkin bulgular Tablo 4 de gösterilmiştir.

7 Tablo 4: Okul Yaşam Kalitesi Ölçeği Puanlarının Anne Eğitim Düzeyine Göre Betimsel İstatistikler Eğitim Durumu N Ss S/K Okur-yazar olmayan ve ilkokul mezunu /1.04 Ortaokul /.615 Lise /.207 Yüksekokul, Lisans ve Lisansüstü /-.170 Tablo 4 incelendiğinde ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesi ölçeğinden aldıkları puanların anne eğitim düzeyine göre normal dağılım gösterdiği görülmektedir. Bu sebeple ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesi algılarını anne eğitim düzeyine göre karşılaştırılırken tek yönlü varyans analizinden faydalanılmış ve elde edilen sonuçlara Tablo 5 de yer verilmiştir. Tablo 5: Okul Yaşam Kalitesi Ölçeği Puanlarının Anne Eğitim Düzeyine Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Tek Yönlü VaryansAnalizi (ANOVA) Testi Sonuçları Varyansın Kareler Kareler sd Kaynağı Toplamı Ortalaması Anne F p Eğitim Gruplararası Düzeyi Gruplariçi Toplam Tablo 5 incelendiğinde F (3, 449) = ; p>.05) gruplar arasında anlamlı farklılığın olmadığı gözlemlenmiştir. Buna göre anne eğitim düzeyinin, öğrencilerin okul yaşam kalitesi algıları açısından anlamlı bir değişken olmadığı söylenebilir. Anne eğitim düzeyine göre okul yaşam kalitesi puan ortalamaları incelendiğinde; annesi okur-yazar olmayan ve ilkokul mezunu olan öğrencilerin puan ortalaması x =110.78, ortaokul mezunu olanların x =113.34, lise mezunu olanların x = ve yüksekokul, lisans ve lisans üstü mezunu olanların ise x = olduğu görülmektedir. Genel olarak bakıldığında okul yaşam kalitesi toplam puanlarında anne eğitim düzeyine göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olmamakla birlikte anne eğitim düzeyi yükseldikçe okul yaşam kalitesi toplam puanlarının arttığı söylenebilir. Beşinci Alt Probleme İlişkin Bulgular 436 Araştırmanın Ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesi algıları baba eğitim düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir? şeklinde oluşturulan beşinci alt probleme ilişkin veriler analiz edilmeden önce normallik değerleri incelenmiş ve elde edilen sonuçlar Tablo 6 de gösterilmiştir.

8 Tablo 6: Okul Yaşam Kalitesi Ölçeği Puanlarının Baba Eğitim Düzeyine Göre Betimsel İstatistikler Eğitim Durumu N Ss S /K Okur-yazar olmayan ve ilkokul mezunu /1.176 Ortaokul /.532 Lise /.253 Yüksekokul /.446 Lisans ve Lisansüstü /-.384 Tablo 6 incelendiğinde ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesi ölçeğinden aldıkları puanların baba eğitim düzeyine göre normal dağılım gösterdiği görülmektedir. Bu sebeple ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesi algıları baba eğitim düzeyi değişkenine göre karşılaştırılırken tek yönlü varyans analizinden faydalanılmış ve elde edilen sonuçlar Tablo 7 de gösterilmiştir. Tablo 7: Okul Yaşam Kalitesi Ölçeği Puanlarının Baba Eğitim Düzeyine Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Testi Sonuçları Baba Eğitim Düzeyi Varyansın Kaynağı Kareler Toplamı sd Kareler Ortalaması Gruplararası Gruplariçi Toplam Tablo 7 incelendiğinde F (4, 442) = 0.985; p>.05) gruplar arasında anlamlı farklılığın olmadığı gözlemlenmiştir. Buna göre baba eğitim düzeyinin öğrencilerin okul yaşam kalitesi algıları açısından anlamlı bir değişken olmadığı söylenebilir. Baba eğitim düzeyine göre okul yaşam kalitesi toplam puan ortalamaları incelendiğinde, babası Okur-yazar olmayan ve ilkokul mezunu olan öğrencilerin puan ortalaması x =113.86, ortaokul mezunu olanların x =112.02, lise mezunu olanların x =113.67, yüksekokul mezunu olanların x =117.72, lisans ve lisans üstü mezunu olanların ise x = olduğu görülmektedir. Genel olarak bakıldığında okul yaşam kalitesi toplam puanlarında baba eğitim düzeyine göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olmamakla birlikte eğitim düzeyi yükseldikçe okul yaşam kalitesi toplam puanlarının daha yüksek olduğu söylenebilir. F p 437 Altıncı Alt Probleme İlişkin Bulgular Araştırmanın Ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesi algı düzeyinin akademik olarak kendini algılama düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir? şeklinde oluşturulan altıncı alt probleme ilişkin veriler analiz edilmeden önce normallik değerleri incelenmiş ve elde edilen sonuçlar Tablo 8 de gösterilmiştir.

9 Tablo 8: Okul Yaşam Kalitesi Ölçeği Puanlarının Akademik Başarı Algı Düzeyine Göre Betimsel İstatistikler Boyut N Ss S /K Zayıf /.746 Orta /.320 İyi /-.032 Tablo 8 incelendiğinde ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesi ölçeğinden aldıkları puanların algılanan akademik başarı düzeyine göre normal dağılım gösterdiği görülmektedir. Bu sebeple ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesi algılarını algılanan akademik başarı düzeyi değişkenine göre karşılaştırılırken tek yönlü varyans analizinden faydalanılmış ve elde edilen sonuçlar Tablo 9 da gösterilmiştir. Tablo 9: Okul Yaşam Kalitesi Ölçeği Puanlarının Akademik Başarı Algı Düzeyine Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Testi Sonuçları Algılanan Akademik Başarı Düzeyi Varyansın Kaynağı Kareler Toplamı sd Kareler Ortalaması Gruplararası Gruplariçi Toplam Tablo 9 incelendiğinde F (2,440) =7.453; p<.05) gruplar arasında anlamlı farklılığın olduğu gözlemlenmiştir. Buna göre akademik olarak kendini algılama düzeyinin öğrencilerin okul yaşam kalitesi açısından anlamlı bir değişken olduğu söylenebilir. Öğrencilerin okul yaşam kalitesi algılarındaki farklılığın hangi gruplardan kaynaklandığını bulmak amacıyla yapılan Tukey testi sonuçlarına ise Tablo 10 da yer verilmiştir. Tablo 10: Okul Yaşam Kalitesi Ölçeği Toplam Puanlarının Algılanan Ders Başarı Düzeyine Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Tukey Testi Sonuçları F p 438 Bağımlı Değişken Algılanan Ders Başarısı Ortalamalar Arası Fark İyi Zayıf Orta Tablo 10 a göre kendisini akademik olarak iyi algılayan grup ile zayıf ve orta olarak algılayan gruplar arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir. Buna göre kendisini akademik olarak iyi (x =120.70) algılayan grubun okul yaşam kalitesi puanlarının, kendisini zayıf (x =113.61) ve orta (x =111.50) olarak algılayan öğrencilerin okul yaşam kalitesi puanlarına göre daha yüksek olduğu söylenebilir. 4. TARTIŞMA / SONUÇ VE ÖNERİLER Bu araştırma, Samsun ili Atakum ilçesindeki resmi ortaokullarda öğrenim gören öğrencilerin okul yaşam kalitesine ilişkin algılarını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma sonuçla- p

10 rı incelendiğinde, öğrencilerin okul yaşam kalitesi algılarının orta düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen bu sonucun literatürde yer alan bazı araştırma sonuçlarıyla benzerlik gösterdiği söylenebilir (Sarı, 2007; Bilgiç, 2009; İlmen, 2010; Tunç ve Beşatlı, 2013). Araştırmada elde edilen bulgunun oluşmasında araştırılan öğrenci grubunun gelişimsel açıdan önemli bir dönemde olmasının etkili olduğu düşünülmektedir. Ergenlik döneminde, özellikle Temel Eğitimden Orta Öğretime Geçiş Sınavı (TEOG) baskısı varken yeni sorumlulukların kazandırılmaya çalışılması, öğrencilerin okula karşı olumsuz duygu ve düşünceler geliştirmelerine sebep olabilir. Bununla birlikte bireyin içinde bulunduğu dönemin gelişimsel bir özelliği olarak özgür bir kişilik oluşturma çabasının okuldaki kural ve yönetim anlayışıyla örtüşmemesinin de bu istenmedik durumu ortaya çıkarabileceği düşünülmektedir. Araştırma sonucunda ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesi algılarının cinsiyete göre anlamlı farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Kız öğrencilerin ölçekten aldıkları puanların ortalaması x =117.44, erkek öğrencilerin puan ortalaması ise x = olarak belirlenmiştir. Buna göre, kız öğrencilerin okul yaşam kalitesi algılarının erkek öğrencilere göre daha yüksek olduğu söylenebilir. Elde edilen bu sonucun, literatürdeki bazı araştırma sonuçlarıyla örtüştüğü görülmektedir. Örneğin, Alaca(2011), İnal ve Sadık (2011), Önder ve Sarı (2012) ile Türkoğlu (2012) da çalışmalarında kız öğrencilerin okul yaşam kalitesi algılarının erkek öğrencilere göre daha olumlu olduğunu ortaya koymuşlardır. Buna karşın Tunç ve Beşatlı (2012), Bilgiç (2009), Gedik (2014), Durmaz (2008), Sarı, Ötünç ve Erceylen (2007) ise yaptıkları araştırmalar sonucunda okul yaşam kalitesi algısının cinsiyete göre değişmediğini tespit etmişlerdir. Önder ve Sarı (2012), okul yaşam kalitesi algısında mevcut araştırmada olduğu gibi kız öğrenciler lehine anlamlı bir farklılık oluşmasında, kız öğrencilerin iletişim biçimlerinin etkili olduğunu savunmaktadırlar. Kız öğrencilerin çevreleriyle kurdukları ilişkilerde erkeklere göre daha empatik bir tavır benimsemeleri ve daha az zorba davranışlar sergilemelerinin, öğretmenin ve okul yönetiminin öğrenciye karşı tutumlarını olumlu yönde etkiler. Bu durum da öğrencinin okula ilişkin olumlu bir algı geliştirmesine, okulu daha olumlu ve pozitif algılamasına sebep olmuş olabilir. Bunun yanı sıra, kız öğrencilerin akademik açıdan erkek öğrencilerden daha başarılı olmasının da okula yönelik olumlu tutum geliştirmelerinde etkili olduğu söylenebilir (Özkal ve Çetingöz, 2006). 439 Sınıf düzeyine göre öğrencilerin okul yaşam kalitesi algıları incelendiğinde, yedinci sınıf öğrencilerin puan ortalamalarının sekizinci sınıf öğrencilerinin puan ortalamalarından daha yüksek olduğu belirlenmiş ancak aradaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olmadığı görülmüştür (p>.05). Alaca (2011), Durmaz(2008), Tunç ve Beşatlı (2013) ile Türkoğlu(2012) da çalışmalarında öğrencilerin okul yaşam kalitesi algılarının sınıf düzeyine göre değişmediğini ortaya koymuşlardır. Bu sonuçlar, araştırma bulgularını destekler niteliktedir. Buna karşın Bilgiç (2009), Gedik (2014), Ilgaz, Oğuz ve Yapar (2013) ile Sarı ve arkadaşları (2007) ise çalışmalarında sınıf düzeyinin okul yaşam kalitesi algısını etkilediğini belirtmiş ve sınıf düzeyi arttıkça okul yaşam kalitesi algısında azalma olduğunu ifade etmişlerdir. Araştırmada istatistiksel açıdan anlamlı olmamakla birlikte sınıf düzeyi arttıkça okul yaşam kalitesi algısında azalmanın olduğu gözlenmiştir. Bu durumun öğrencilerin içinde bulundukları gelişimsel dönemden kaynaklanabileceği düşünülmektedir. Bilindiği üzere ergenlik döneminde öğrencilerin fiziksel görünüşü yanında ruhsal dünyasında da birtakım değişiklikler gerçekleşir. Olaylara bakış açıları, ilgileri, beklentileri ve otoriteyi algılamalarında farklılıklar görülür. Bu farklılıklar, öğrencinin okula ve okul yaşamına ilişkin algılarını olumsuz yönde etkilemiş olabilir. Bununla birlikte Temel Eğitimden

11 Ortaöğretime Geçiş Sınavı nın da öğrenci üzerinde stres ve baskı yarattığı ve bu durumun okul yaşam kalitesi algısını olumsuz yönde etkilemiş olabileceği söylenebilir. Araştırma sonucunda öğrencilerin okul yaşam kalitesi algılarının anne-baba eğitim düzeyine göre farklılaşmadığı tespit edilmiştir. Bu noktada elde edilen bulguların ilgili literatürle benzerlik gösterdiği söylenebilir(durmaz, 2008). Anne-baba eğitim düzeyinin öğrencilerin okul yaşam kalitesi algılarında anlamlı bir farklılık yaratmamış olması, okul yaşamının niteliği ve kalitesini etkileyen farklı birtakım değişkenlerin bulunduğu düşüncesini akla getirmektedir. Araştırma sonucunda öğrencilerin okul yaşam kalitesi algılarının akademik olarak kendini algılama düzeyine göre anlamlı biçimde farklılaştığı tespit edilmiştir, F (2, 440) = 7.453; p <.05). Kendisini akademik açıdan iyi algılayan grup ile zayıf ve orta olarak algılayan grup arasında iyi olan lehine anlamlı bir farklılığın oluştuğu gözlenmiştir. Nitekim Bourke ve Smith(1989), yaptıkları araştırmalar sonucunda okul başarısının okul yaşam kalitesi ile doğrudan ilişkili olduğunu tespit etmişlerdir. Öğrencilerin akademik başarılarının artması, aile, öğretmen ve arkadaşlarıyla olan ilişkilerini pozitif yönde etkilediği gibi okulu daha olumlu ve güvenli bir ortam olarak algılamasına da sebep olabilir. Bu araştırmadan elde edilen sonuçlar genel olarak değerlendirildiğinde okul yaşam kalitesinin cinsiyet ve algılanan akademik başarı değişkenlerine göre anlamlı biçimde farklılaştığı tespit edilmiştir. Kız öğrencilerin erkek öğrencilere; kendisini akademik olarak iyi algılayan grubun ise zayıf ve orta olarak algılayan gruba göre okul yaşam kalitesi algılarının daha yüksek olduğu görülmüştür. Bununla birlikte okul yaşam kalitesi algısının sınıf ve anne-baba eğitim düzeyine göre anlamlı farklılık göstermediği de tespit edilmiştir. 440 Bu sonuçlardan yola çıkıldığında araştırmacılara ve eğitimcilere şu önerilerde bulunulabilir: 1. Okul yaşam kalitesini arttırmaya dönük yeni çalışmalar yapılmalıdır. 2. Okul yaşam kalitesi konusunda daha objektif değerlendirmelerde bulunabilmek için eğitim sisteminin diğer önemli paydaşları olan öğretmen ve velilerin de görüşleri alınmalıdır. 3. Anne-baba tutumları, anne-baba mesleği ve çalışıp çalışmama durumu gibi farklı birtakım değişkenlerin öğrencilerin okul yaşam kalitesi algılarını nasıl etkilediği araştırılmalıdır. 4. Öğrencilerle okul yaşamının niteliği ve kalitesine ilişkin yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmalıdır. KAYNAKLAR Alaca, F. (2011). İki dilli olan ve olmayan öğrencilerde okul yaşam kalitesi algısı ve okula aidiyet duygusu ilişkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. Ainley, J., Foreman, J. Sheret, M. (2000). High school factors that ınfluence students to remain ın school. The Journal of Educational Research, (2), Aydın, M. (2010). Eğitim yönetimi (9. baskı). Ankara: Hatipoğlu Yayınevi. Bilgiç, S. (2009). İlköğretim öğrencilerinde okul yaşam kalitesi algısının arkadaşlara bağlılık ve empatik sınıf atmosferi değişkenleriyle ilişkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.

12 Durmaz, A. (2008). Liselerde okul yasam kalitesi (Kırklareli ili örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Fish, M.C., Dane, E. (2000). The classroom systems observation scale: Development of an insrument to assess classroms using a systems perspective, Learning Environment Research, 3, Gedik, A. (2014). Ortaöğretim öğrencilerinde okul yaşam kalitesi bağlamında okula yabancılaşma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya. Hoşgörür, V. (2002). Sınıf Yönetimi. Ankara: Pegem Yayıncılık. Ilğan, A., Oğuz, E., Yapar, B. (2013). Öğrenci algılarına göre okul yaşam kalitesi ve akademik motivasyon düzeyinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi (menderes ilçesi örneği). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. İlmen, E. (2010). Okul grubunun okul yaşam kalitesi ve akademik başarı üzerindeki etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van. İnal, U., Sadık, F.(2011). Adana ili sınırları içerisindeki yatılı ilköğretim bölge okullarında bulunan öğrenci ve öğretmenlerin okul yaşam kalitesinin incelenmesi. Journal of the Cukurova University Institute of Social Sciences, 20(2). Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemi (22. baskı). Ankara: Nobel Yayıncılık. Karatzias, A., Power, K., Swanson, V. (2001). Quality of School Life: Development and Preliminary Standardization of An Instrument Based on Performance Indicators in Scottish Secondary Schools, School Effectiveness and School Improvement, 12(3), Mok, M. ve Flynn, M. (1997). Does school size affect quality of school life? Issues in Educational Research. 7, 1, Mok, M. M. C., Flynn, M. (2002). Determinants of students' quality of school life: A path model. Learning Environments Research, 5(3), Önder, F. C., Sarı M. (2012). Bullying and quality of school life among elementary school students. Elementary Education Online, 11(4), Özkal N., Çetingöz D.(2006). Akademik Başarı, Cinsiyet, Tutum Ve Öğrenme Stratejilerinin Kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, no.46, Pelendecioğlu, B. (2011). Lise öğrencilerinde zorbalık olgusunun okul yasam kalitesi ve empati değişkenleri bakımından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,Bolu. Sarı, M. (2006). Okul yaşam kalitesi: tanımı, değişkenleri ve ölçülmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(2) Sarı, M., Ötünç, E., Erceylan, E. (2007). Liselerde okul yaşam kalitesi: Adana ili örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 50,

13 Sarı, M. (2007). Demokratik değerlerin kazananımı sürecinde örtük program: Düşük ve yüksek Okul Yaşam Kalitesine sahip iki ilköğretim okulunda nitel bir çalışma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. Sarı, M., Cenkseven, F. (2008). İlköğretim öğrencilerinde okul yaşam kalitesi ve benlik kavramı. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5(2), Sarı, M. (2012). Okul yaşamının değerlendirilmesi: Okul yaşam kalitesi ölçeği nin güvenirlik ve geçerliği. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42, Şişman, M., Turan, S. (2001). Eğitimde toplam kalite yönetimi. Ankara: Pegem Yayıncılık. Tunç, E., Beşaltı, M. (2013). Okul yaşam kalitesinin bazı değişkenlere göre incelenmesi, Şanlıurfa Birecik örneği. II. International Conference on Communication, Media, Technology and Design Famagusta: North Cyprus. Thien, L. M., Razak, N. A. (2012). Academic coping, friendshipquality, and student engagement associated with student quality of school life: A Partial Least Square Analysis. Social Indicators Research, Türkoğlu, G. (2012). İlköğretim okulu öğrencileri okul yaşam kalitesine ilişkin algıları (Bursa ili yıldırım ilçesi örneği). Yayınlanmamış yüksek Lisans Tezi. Akdeniz üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya. Verkuyten, M., Thijs, J. (2002). School satisfaction of elementary school children: The role of performance, peer relations, ethnicity and gender. Social Indicators Research, 59(2),