Hofl Geldin (!) novasyon

Transkript

1 Kültür ve Sanat Dünyas ndan Tekin Özertem Hofl Geldin (!) novasyon Son y llarda ngilizceye son derece hakim ayd nlar m z n çaba ve katk lar ile Türkçemizin sözcük da arc na yeni bir sözcük daha eklenmifl oldu: novasyon! Ü ç y ld r da Türkiye hracatç - lar Meclisi ve Türkiye Cumhuriyeti Ekonomi Bakanl n n deste i ile Türkiye novasyon Haftas ad nda bir etkinliklik düzenleniyor. Televizyonlarda yay nlanan reklamda duyuruldu u üzere büyük inovatif fikirlere imza atm fl isimlerle Türkiye gelece in s n rlar n keflfetmek için ileriye kofluyor. yi de bu nas l koflmak? Bir çizgi çizip Ey millet! Nedir bu inovasyon? Hele anlayan beri gelsin! diye ünlesem, ülkemin kaç vatandafl çizginin bu yan nda toplan r dersiniz? Ya da öte yan nda kaç kifli kal r? Televizyonlarda yay nlanan sözünü etti im reklamdan Türkiyemizin neyin haftas n kutlad n anlayabilenlerin say s n n kaç oldu una dair maya kat lm fl hamur gibi kabaran merak m kendi çabamla bilimsel olarak gidermem ne yaz k ki olas 119

2 de il. fiöyle bir tahmin yürüteyim demek de Çünkü o zaman iflin içine atmasyon girer. Atmasyon, halk m z n dilimizde yer eden sonu siyon ile biten, anlam n herkesin bilmedi i sözcüklere tepki olarak üretti i çok önemli ve anlamlı bir sözcük. Uyduruk, palavra (*) demek. novasyona gelince: Bu sözcü ün dilimizdeki karfl l yenileflim, yenileflme, yenilefltirme, yenilik, yenilik yapma, icat... Latince kökenli Innovatus sözcü ünden Innovation olarak geçmifl ngilizce ve Frans zcaya. Yaz l fl her iki dilde ayn olmakla birlikte ngilizcede inoveyfl n, Frans zcada inovasyon olarak okunup söylenmekte. Bizim okur yazar tabakam z n kültürel birikiminin alt nda derin bir Frans z kültürü yatt ndan olacak (!) ngilizceyi ana dilleri gibi özümsemifl ayd nlar m z (!) dilimize katt klar sonu tion ile biten tüm ngilizce sözcükler gibi bu sözcü ü de inoveyfl n olarak de il de Türkçe (!) inovasyon olarak söyleyip yazmaktalar. Bu nedenle olsa gerek Gördüm ki inovasyon Dil Kurumu taraf ndan 2007 y l nda kabullenilmifl. Anlam da yenileflim, yenilik olarak aç klanm fl. inovasyon, dilimizdeki 6500 civar ndaki Frans zca sözcükler listesinde de il de 600 civar ndaki ngilizce sözcükler listesinde yer almıfl.(**) Birkaç y ld r karfl ma ç kmaya bafllayan bu sözcü ün dilimizde ne zamand r kullan ld n merak edip kendi çap mda bir araflt rma yapt m: Önce kitapl mdaki Türk Dil Kurumu nun 1988 bask s Türkçe Sözlük üne bakt m. Bu bask s nda inovasyon diye bir sözcük yok. Demek ki sözcü ün dilimize resmen 120

3 kabulü 1988 sonras deyip Hazreti Google a (!) baflvurdum. Gördüm ki Dil Kurumu taraf ndan 2007 y l nda kabullenilmifl. Anlam da yenileflim, yenilik olarak aç klanm fl. Derinlemesine akademik bir araflt rma yapma olana m olmad - ndan bu kadar yeter dedim. Bu sözcü ün dilimizdeki geçmifli olsa olsa on-on befl y l, yayg n kullan l fl ise üç befl y l deyip noktay koydum. Endifle ve korkumun nedeni çok aç k: Dilimize yer eden tüm yabanc sözcükler gibi bundan sonra yer edecek yabanc sözcüklerin dilimizi daha da k s rlaflt r p yozlaflt raca. Ama akl m hep ngilizceyi sular seller gibi okuyup, yazan ve konuflan ayd nlar m - z n (!) niye inovasyon yerine yenilik, yenilikçilik, yenileflme icat vb. sözcüklerinden birini ye lemediklerinde. Bir ikisine sordu- umda ald m yan t: sözcü ünün anlam n n Türkçemizde tek bir sözcükle karfl lanamamas oldu. Fakat bence bu yan t geçerli de il. Çünkü ngilizce, Frans zca sözlüklerde de innovation sözcü ünün anlam, bu dillerde tek bir sözcükle de il birden fazla sözcükle aç klanmakta. Okurlar n aras nda, niçin durup dururken bu inovasyon sözcü üne BD OCAK 2015 takt m düflünenler olacakt r kuflkusuz. Tak nt m sadece bu sözcü e de il dilimize her geçen gün artarak giren tüm yabanc sözcüklere. Bilginin, bulufllar n her gün katlanarak büyük bir h zla artt günümüzde ve daha da artaca kuflkusuz yak n/uzak gelecekte ortaya ç kacak yeni bulufllar, oluflumlar, düflünceleri kendi dilimizle ifade edemeyecek olmam z n do raca sonuçlar n endiflesi bu Çok yak n geçmiflte bir bakan n yarama tuz basarcas na Türkiye nin Müslüman bir oldu unu, konumu itibariyle mucitler ç karamad n, bunun için gençlerimizi ara eleman olarak yetifltirmeye odaklanmam z gerekti ini söylemifl olmas n n flaflk nl Ve böyle giderse gelece in dünyas nda ikinci s n f bir topluma dönüflece imiz korkusu Endifle ve korkumun nedeni çok aç k: Dilimize yer eden tüm yabanc sözcükler gibi bundan sonra yer edecek yabanc sözcüklerin dilimizi daha da k s rlaflt r p yozlaflt raca. Konfüçyüs un günümüzden yaklafl k 2500 y l önce söyledi i gibi bilinmez bir sona daha da yaklafl yor olmam z. 121

4 BD OCAK 2015 Dilde bozukluk varsa söylenen fley, söylenmek isteneni anlatmaz. E er, söylenen istenen anlam yans tmazsa yap lmas istenen fley yap lmaz. E er istenen yap lmazsa ahlâk ve sanat bozulmaya bafllar. Ahlâk ve sanat bozulursa adalet yoldan ç kar.. Adalet yoldan ç karsa halk ne yapaca n bilemez, bunal ma sürüklenir. flin nereye varaca bilinemez. demifl Konfüçyüs Türkçenin yabanc sözcüklere kucak açmas n n geçmifli bilindi i gibi çok eskilere uzanmakta. Büyük Selçuklu Devleti nin kuruluflundan bafllayarak sayacak olursak, geçen 974 y l n ard ndan bugün dilimize yerleflmifl 6516 Arapça, 1375 Farsça olmak üzere toplam 7891 sözcük var. Buna karfl l k Tanzimat döneminin bafllang c ndan, 1839 y l ndan bu yana geçen 175 y lda benimsedi imiz Frans zca sözcük say s Osmanl devletinin kuruluflundan bafllayarak bir karfl laflt rma yapacak olursak 623 y l boyunca dilimizde yer eden Farsça ve Arapça sözcüklere karfl n, 175 y lda dilimize yerleflen Frans zca, talyanca, spanyolca, Rumca, Almanca ve ngilizce vs sözcüklerin toplam Bu say lar çeflitli kaynaklarda üç afla befl yukar farkl olsa da Türk Dil Kurumu nun güncel Türkçe sözlü ündeki toplam sözcük say s Bunun i de yabanc kökenli... Peki neden? Nedeni basit. T pk bugün oldu u gibi geçmiflte de öykündü ümüz, hayranl k duydu umuz yabanc Türk Dil Kurumu nun güncel Türkçe sözlü ündeki toplam sözcük say s Bunun i yabanc kökenli... dillerdeki kavram ve sözcükleri aynen al p, dilimizi iflleyip gelifltirme becerisini gösterememifl olmam z. Yani dilde yenilikçi, yarat c olamay fl m z; buna gerek duymamam z. 122

5 Farsça ve Arapça ile bafllayan bu etkileflimin sonucunda ortaya ç km fl lisan- Osmani denilen; halk n konuflup anlamad bir dil olarak Osmanl Türkçesi. Sadece saray ve çevresinin anlad, konuflup yazd resmi yaz flma ve edebiyat dili olarak sürdürmüfl varl n. Osmanl mparatorlu u nun gücünü yitirmesi ve yok olmas n n nedeni de bu. Lisan- Osmani nin üretken bir dil olamamas, rönesans ile bafllayan düflünsel dönüflüme; kültürel, sanatsal ve bilimsel yenilikleri, düflünceleri ifade edecek gerçek bir dilden kök alan yeni sözcükler üretememesi Türkiye Cumhuriyeti nin bilim ve sanatta bugünkü düzeye gelebilmifl, bir ölçüde de olsa ça dafl uygarl k düzeyine ulaflabilmifl olmas n n nedeni BD OCAK 2015 de Atatürk ün mucizesi dil devrimi. Osmanl ca n n okullar m zda zorunlu ders olarak okutulmas n n önerilip konufluldu u günümüzde bir yandan da yabanc sözcüklerin pefline tak lm fl gidiyoruz. novasyon ve tüm yabanc sözcükleri kullanmak yerine dilimizde bu sözcükleri karfl layan üretken, dal veren kök sözcükler benimseyip kullan lmad kça hiçbir alanda yenileflim mümkün olmayacak. Duyurulur tekinozertem@butundunya.com.tr * Palavra da dilimizdeki spanyolcadan (palabra) dönüflen sözcüklerden. ** Kesin say verememenin nedeni farkl kaynaklara göre say n n az farkla da olsa de iflkenli i Atmamas gerek! Bir adam doktora gitti ve derdini anlatt : "Doktor Bey, kalbim çok h zl at yor." Doktor, hastas n özenle muayene ettikten sonra karar n bildirdi: "Atmamas gerek." Doktorun bu sözü üzerine adam solu u, en yak n eczanede ald. "Sizde at mamas var m?" Eczac, "Bizde at mamas olmaz... Karfl daki veterinere soracaks n z" dedi. Adam veterinere gitti, befl kutu at mamas sat n ald ve bunlar befl ay süreyle kulland. Sonuçtan memnundu. Fakat beflinci kutu at mamas bitince, kalbinin h zl at fllar yeniden bafllad. Hemen veterinere gitti, birkaç kutu at mamas daha istedi. "Maalesef, bizde hiç kalmad " dedi veteriner. "Hepsi bitti." Bu yan t üzerine telafla kap lan adam, soluk solu a doktoruna gitti ve durumu bildirdi: "Doktor Bey, at mamas bitmifl" dedi. Doktor, duraksamadan karfl l k verdi: "Bitmemesi gerek..." 123