T.C. SAYIġTAY BAġKANLIĞI. TÜRKĠYE TAġKÖMÜRÜ KURUMU ARMUTÇUK TAġKÖMÜRÜ ĠġLETME MÜESSESESĠ 2013 YILI DENETĠM RAPORU

Transkript

1 T.C. SAYIġTAY BAġKANLIĞI TÜRKĠYE TAġKÖMÜRÜ KURUMU ARMUTÇUK TAġKÖMÜRÜ ĠġLETME MÜESSESESĠ 2013 YILI DENETĠM RAPORU

2 Bu rapor, tarih ve 6085 sayılı Sayıştay Kanunu ile tarih, 233 sayılı KHK uyarınca düzenlenmiş, Sayıştay Rapor Değerlendirme Kurulu nun tarih, 155 sayılı oturumunda kabul edilmiştir.

3 Müessesenin Ünvanı : Armutçuk Taşkömürü İşletme Müessesesi Merkezi : Zonguldak Bağlı Olduğu Kuruluş : Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü Esas Sermayesi : TL Ödenmiş Sermayesi : TL Karar Organı (Yönetim Komitesi) Karar Organındaki Unvanı Adı ve Soyadı Müessesedeki Görevi Görevli Bulunduğu Süre BaĢlama Tarihi AyrılıĢ Tarihi 1-BAŞKAN Ömer DEMİR Müessese Müdürü Devam Ediyor. 2-ÜYE Fazlı UNCU Müessese Müdür Yardımcısı Devam Ediyor 3- ÜYE Adem DERE Müessese Müdür Yardımcısı Devam ediyor 4 ÜYE Ahmet AKER İşletme Müdürü(Elek.Mek.) Devam Ediyor. 5-ÜYE Ahmet KIRNAPÇI İşletme Müdürü(Üretim) Orhan ÇELİK İşletme Müdürü(Üretim) Devam ediyor. (x) Müessesenin sermayesi TTK Yönetim Kurulu nun tarih, 45 sayılı Kararıyla Türk Lirasına yükseltilmiş ve tamamı ödenmiştir.

4

5 ĠÇĠNDEKĠLER I. TOPLU BAKIŞ... I II. İDARİ BÜNYE... 1 A-Mevzuat :... 1 B-Teşkilat :... 1 C- Personel durumu :... 3 III. MALİ BÜNYE A- Mali durum : B- Mali sonuçlar: IV. İŞLETME ÇALIŞMALARI A-Giderler: B-Tedarik işleri: C Üretim ve maliyetler: D-Pazarlama : E- Sigorta işleri: F- İşletme sonuçları : G Yatırımlar: V. BİLANÇO Aktif (varlıklar) : Pasif (kaynaklar): VI. GELİR TABLOSU VII. E K L E R

6 TABLOLAR Bölüm Tablo no Adı Sayfa I. Toplu bakış 1 Toplu bilgiler II II. İdari bünye 2 Personel sayısı 4 3 Personele yapılan harcamalar 8 4 Sosyal giderler 10 III. Mali bünye 5 Mali durum 12 IV. İşletme çalışmaları A- Giderler 6 Giderler 19 B-Tedarik işleri 7 İlk Madde ve Malzeme Alımları 20 8 Hizmet alımları 21 9 İlk madde ve malzeme stokları 24 C-Üretim ve maliyetler 10 Üretim Kaydı Açık İşçi Sayıları Ortalama İşçi Sayıları Fiili Yevmiye Adetleri Hazırlık Çalışmaları Hazırlık İlerleme Randımanları Armutçuk Lavvarı Çalışma Değerleri Armutçuk Lavvarı Kül Değerleri, İşçilikler 67 ve Malzeme Tüketimleri 18 İş Kazaları Başlıca Malzeme Birim Tüketimleri Rezerv Kategorileri İş Gücü Verimliliği Üretim Maliyetleri Satılabilir Taşkömürü Birim Üretim 84 Maliyetleri D-Pazarlama 24 Satışlar Stoklar 88 E-Sıgorta işleri 26 Sigorta İşleri 89 F-İşletme sonuçları 27 Satış Sonuçları Faaliyet sonucu göstergeleri 91 G-Yatırımlar 29 Yatırımlar Muhtelif İşler Projesi (Makine Teçhizat 100 Alımı) Alt Kalemleri V. Bilanço 31 Aktif Hesaplar Diğer Alacaklar Maddi Duran Varlıklar Maddi Duran Varlıklar (Edinme Değeri ve 107 Birikmiş Amortismanlar) 35 Birikmiş Amortismanlar Pasif Hesaplar 109 VI. Gelir tablosu 37 Gelir ve Giderler 114

7 Raporda yer alan kısaltmalar AB AID AKÇT COP ÇATES DPT DLF ECSC EKİ ESD ETKB EÜAŞ GSMH GSYİH IEA İDT İSO KHK KİK KİT KYSK MİGEM MKE MTA MTEP PAÜİ PCI PDKS TBMM TEP TİM TİS TKİ TTK TÜİK USBM YKK YPK : Avrupa Birliği : Alt Isıl Değeri : Avrupa Kömür Çelik Topluluğu : İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi : Çatalağzı Termik Santralı : Devlet Planlama Müsteşarlığı : Devolopment Loan Fund : Avrupa Kömür Çelik Topluluğu : Ereğli Kömür İşletmeleri : Eşik Sınır Değer (TWA) : Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı : Elektrik Üretim Anonim Şirketi : Gayri Safi Milli Hasıla : Gayri Safi Yurt İçi Hasıla : Uluslararası Enerji Ajansı : İktisadi Devlet Teşekkülü : Uluslararası Sınıflandırma Sistemi : Kanun Hükmünde Kararname : Kamu İhale Kurumu / Kanunu : Kamu İktisadi Teşekkülü : Karadon Yeni Servis Kuyusu : Maden İşleri Genel Müdürlüğü : Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu : Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü : Milyon Ton Eşdeğer Petrol : Pano Ayak Üretim İşçisi : Pulverize Kömür Enjeksiyonu : Personel Devam Kontrol Sistemi : Türkiye Büyük Millet Meclisi : Ton Eşdeğer Petrol : Taşkömürü İşletme Müessesesi : Toplu İş Sözleşmesi : Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu : Türkiye Taşkömürü Kurumu : Türkiye İstatistik Kurumu : Amerikan Jeolojik Teknikler : Yönetim Kurulu Kararı : Yüksek Planlama Kurulu

8

9 I I. TOPLU BAKIġ Havzada ilk taşkömürü 1829 yılında Karadeniz Ereğli Neyren Deresi, Köseağzı Değirmeni mevkiinde bulunmuştur yılında Havza nın sınırları belirlenmiş ve padişah vakfına devredilmiştir. Hazine-i Hassa idaresi tarafından Galata sarraflarına ve İngiliz şirketlerine verilen ruhsatlarla ilk düzenli üretim başlatılmıştır. Havzadaki ocaklar yıllarında Hazine-i Hassa İdaresi, yıllarında İngiliz şirketlerinin kontrolünde kalmıştır yılları arasında kontrol Bahriye Nezaretine, yılları arasında Havza-i Fahmiye Müdürlüğüne verilmiştir yıllarında Havzada Rus, İtalyan ve Yunan şirketleri faaliyet göstermiş, yıllarında Havza Almanların egemenliğine girmiştir yılında TBMM Hükümeti Havzanın kontrolünü ele almış, mevcut ocaklar 1926 yılından sonra Türkiye İş Bankası tarafından kurulan Kömür-İş Şirketi ile Fransız sermayeli Ereğli Şirketi tarafından işletilmiştir tarih ve 3146 sayılı Kanunla Ereğli Şirketi Hükümet tarafından satın alınarak Etibank a devredilmiştir. Havzadaki ocaklar Etibank tarafından kurulan Ereğli Kömür İşletmeleri T.A.Ş. (EKİ) eliyle işletilmeye başlanmıştır tarih ve 3867 sayılı Kanunla Havzadaki tüm ocaklar kamulaştırılmış ve Devlet eliyle işletilmesi sağlanmıştır. Etibank ın EKİ Müessesi tarafından işletilen ocaklar tarih 6974 sayılı Kanunla kurulan Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu na (TKİ) devredilmiş, faaliyetler bir müessese olarak sürdürülmüştür. KİT lerin yeniden düzenlenmesi kapsamında çıkarılan tarih ve 96 sayılı KHK ile Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) kurulmuş ve Zonguldak Havzası TTK ya devredilmiştir. TTK Yönetim Kurulunun tarih ve 3 sayılı kararı ile önceki yıllarda çeşitli statülerde faaliyet gösteren Armutçuk İşletmesi Müessese haline getirilmiştir. Daha sonra TTK Yönetim Kurulunun tarih ve 231 sayılı kararı ile müessese statüsü kaldırılmış, işletme olarak önce Karadon Müessesesine, ardından Kozlu Müessesesine bağlanmıştır. TTK Yönetim Kurulunun tarih, 192 sayılı kararı ile yeniden müessese haline getirilmiş ve tüzel kişilik kazandırılmıştır. Armutçuk Taşkömürü İşletme Müessesesi Zonguldak İlinin 35 km Batısında, Kdz. Ereğli ye 12 km uzaklıkta Kandilli Beldesinde kurulu bulunmaktadır. 54 km 2 si karada, 46 km 2 si denizde olmak üzere 100 km 2 lik imtiyaz alanında Müessesenin 2011 yılı sonu itibarıyla 33,9 milyon ton taşkömürü rezervi bulunmaktadır. Rezervin Alacaağzı sahasında bulunan 11,7 milyon tonluk kısmı rödövans karşılığı işletilmek üzere 20 yıl süre ile özel sektöre verilmiş olup Müessese faaliyetleri 22,2 milyon ton rezerve sahip Kandilli sahasında sürdürülmektedir. Müessesenin son 5 yıla ilişkin toplu bilgileri aşağıdaki çizelgede sunulmuştur.

10 II Sayıştay Tablo 1 Toplu Bilgiler Toplu bilgiler Ölçü Son iki yıl farkı ArtıĢ veya azalıģ % Sermaye Bin TL Ödenmiş sermaye Bin TL Öz kaynaklar Bin TL (12.382) (32) Yabancı kaynaklar Bin TL Yabancı kaynaklara sirayet eden zarar Bin TL Finansman giderleri Bin TL Maddi duran varlıklar (edinme değeri) Bin TL Maddi duran varlıklar (birikmiş amort) Bin TL Yatırımlar için yapılan nakdi ödemeler Bin TL Yatırımların gerçekleşme oranı (nakdi) % (40) (100) Tüm alım tutarı(hizmet alımları dahil) Bin TL (267) (2,7) Üretim miktarı (satılabilir kömür) Bin ton (4) (2) Tüm üretim tutarı (üretim maliyeti) Bin TL İşgücü verimliliği (veya randıman) Kg/Yev (535) (100) Satış miktarı : -Mües. üretimi kömür Bin ton Emtia kömür Bin ton Net satış tutarı Bin TL Stoklar: 0 -İlk madde ve malzeme Bin TL (2.732) (48) -Yarı mamuler Bin TL 0 -Mamuller Bin TL Ticari mallar Bin TL -Diğer stoklar Bin TL Memur (ortalama) Kişi Sözleşmeli (ortalama) Kişi İşçi (ortalama) Kişi (75) (6) Personel için yapılan tüm giderler Bin TL Cari yıla ilişkin: 0 -Memurlar için yapılan giderler Bin TL Memur başına aylık ortalama gider TL Sözleşmeliler için yapılan giderler Bin TL Sözleşmeli başına aylık ortalama gider TL İşçiler için yapılan giderler Bin TL İşçi başına aylık ortalama gider TL ,3 Dönem kârına ilşk vergi ve diğ. yasal yük. Bin TL Tahakkuk eden vergiler Bin TL (970) 27 GSYİH'ya katkı (üretici fiyatlarıyla) Bin TL (3.615) (31) GSYİH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL (4.585) (29) GSMH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL (4.585) (29) Zararlılık (öz kaynak yitirilişi) % Faaliyet karı veya zararı Bin TL (42.169) (59.938) (56.934) (54.910) (64.252) Dönem karı veya zararı Bin TL (44.452) (61.216) (62.237) (59.740) (65.971) Bilanço karı veya zararı Bin TL ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

11 III Armutçuk Müessesesinin esas sermayesi 2013 yılı sonu itibarıyla 660 milyon liraya çıkarılmış ve tamamı ödenmiştir. Müessesede 2013 yılında üretilen ton tüvanan kömürün % 75,9 u oranında elde edilen bin ton satılabilir kömür satışa sunulmuştur. Satışı gerçekleşen ton kömür karşılığında 36,4 milyon lira satış hasılatı sağlanmış, toplam satış maliyeti ise 81,3 milyon lira olmuştur. Faaliyet giderleri ile olağan ve olağandışı gider ve gelirlerin hesaba katılmasından sonra 2013 yılında 65,9 milyon lira tutarında dönem zararı oluşmuştur. Müessese işletmelerinde geçmiş yıllarda satılabilir kömür üretim miktarı yılda bin ton düzeyinde iken, üretim miktarı yıldan yıla düşmüş, son olarak 2012 yılında 166 bin ton, 2013 yılında da 162 bin ton seviyesine gerilemiştir. Kurum tarafından hazırlanan ve ilgili mercilere sunulan Kısa ve Orta Vadeli İyileştirme Programı ile Yeniden Yapılandırma Ön Hazırlık Programında Müessesenin satılabilir kömür üretim miktarının 2014 yılında 560 bin tona çıkarılması, buna bağlı olarak zararın azaltılması ve 2014 yılında kâra geçmesi planlanmıştır. Bu üretim seviyesinde işçi ihtiyacı kişi olarak öngörülmüştür yılında Kuruma alınan işçiden 312 sinin Armutçuk TİM e verilmesiyle 2009 yılında işçi sayısı ye çıkmış, ancak emekliler nedeniyle yıldan yıla azalan işçi sayısı 2013 yılı sonunda işçiye inmiştir. Müessese de önceki yıllardan beri yapılan hazırlık, üretim ve kömür yıkama faaliyetlerinin genel bir değerlendirilmesi yapılırsa; - Ocakların derinleşmesi, genişlemesi, - Nakliyat ve ana nakliyat yollarının uzaması, özellikle Namuriyen formasyonu içinde açılan galerilerde taban kabarması ve kesit daralması nedeniyle etkin bir nakliyat sistemi oluşturulamaması, aktarma nokta ve sayılarının artması, daha fazla sayıda nakliyat işçiliğine gereksinim duyulması, personel ve malzeme nakil sürelerinin uzaması, - Ayaklarda tam ve/veya yarı mekanizasyona gidilememesi nedeniyle emek yoğun klasik çalışma sistemine devam edilmesi, bu galerilerde kesit daralması nedeniyle devamlı tamir tarama çalışması yapılmak zorunda kalınması, - Yedek pano hazırlıklarının yetersiz olması, doğu blokta üretim yapılan panoların yangın nedeniyle kapalı olması, - Müessese ocaklarında üretim yapılan panoların kendiliğinden yanmaya müsait olması ve bu yangınlarla sık karşılaşılması, alınan tedbirlerin yeterli olmaması nedeniyle kendiliğinden yanma ile mücadelede başarılı olunamaması, yapılan hazırlık çalışmalarının da bu yangınlardan etkilenerek kesintiye uğraması, - Belirli aralıklarla yeraltı işçisi alınmasına karşılık emeklilikler nedeniyle hızla azalan işçi sayısının optimum seviyede tutulamaması, - Özellikle pano ayak üretimine hizmet veren nakliye, elektro-mekanik işçiliklerinin kritik seviyesinin bile altına inmiş olması,

12 IV Sayıştay Gibi sebepler, Müessese de üretim maliyetlerinin yükselmesine neden olan ve üretimin artmasını engelleyen başlıca sorunlar olarak görülmektedir. Müessesede üretimin artırılması, üretim maliyetlerinin azaltılması ve Kurum zararlarının kısa vadede kabul edilebilir seviyelere çekilmesi amacıyla alternatifli hazırlık çalışmalarının zamanında yapılarak, üretimde tam veya yarı mekanizasyona, nakliyat sisteminde de revizyon ve/veya rehabilitasyona gidilmesi suretiyle fiili çalışma süreleri ve işgücü verimliliklerinin artırılması konularında AR-GE çalışmalarına ağırlık verilmesi gerekmektedir. Öneriler: Armutçuk Taşkömürü İşletme Müessesesinin 2013 yılındaki çalışmaları üzerinde T.C. Sayıştay tarafından yapılan incelemeler sonucunda getirilen öneriler aşağıdadır. Yılına iliģkin öneriler: Yılına ilişkin yeni öneri bulunmamaktadır. Önceki yıllardan devam eden ve izlemede olan konular: 1- İşletmelerde işgücü kayıplarının önlenmesi, iş verimliliğinin artırılması ve iş disiplini sağlanması konusunda yaşanan sorunların, Müessese yöneticileri tarafından alınan tedbirlere rağmen henüz bütünüyle çözümlenemediği tespit edildiğinden, bu tedbirlerin kararlılıkla uygulanmasına ve Teftiş Kurulu nca da izlenmesine devam edilmesi ( Sayfa: 7 ), 2- Müessese nin kendi ocaklarından gerçekleştirdiği üretimin yaklaşık % 40 ı oranında üretim yapılan redevanslı sahada, üretimin ton/yıl seviyelerinden ton/yıl seviyelerine yükseleceği dikkate alınarak, kontrol ve denetimlerinin sık aralıklarla, iş güvenliği konusundaki eksiklikler ile üretilen ve satılan miktarların daha sağlıklı ve kapsamlı tespitine yönelik olarak yapılmasını teminen Sözleşmeli Sahalar ve Hizmet Alımları Baş Mühendisliği kadrosunun yeterli sayı ve nitelikte personelle takviyesi için Genel Müdürlük nezdindeki girişimlerin sürdürülmesi (sayfa: 56,57), yılında 275 adet iş kazası meydana geldiği görülen ve önemli ölçüde iş gücü ve zaman kaybına neden olan iş kazalarının önlenebilmesi için başta pano ayak üretim işçileri olmak üzere eğitim çalışmalarına daha fazla ağırlık verilmesi ve ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda gerekli her türlü önlemin alınması (sayfa: 71), 4- Raporun ilgili bölümlerinde yer alan ve Ek 11 de listelenen diğer öneri ve tavsiyelerinde yerine getirilmesi. Sonuç : Armutçuk Taşkömürü İşletme Müessesinin 2013 yılı bilançosu ve ,08 Türk Lirası dönem zararı ile kapanan gelir tablosu tasvibe sunulur.

13 1 A-Mevzuat : II. ĠDARĠ BÜNYE Taşkömürünün ilk bulunduğu saha, Armutçuk Müessesesi nin tahsisli sahasıdır. Bölgede 1828 yılından bu yana kömür işletmeciliği yapılmaktadır yılından sonra havzada kömür işletmeleri Türkiye Cumhuriyetinin tercih ve kararları doğrultusunda kurulan şirketler tarafından, 1940 yılından itibaren doğrudan kamu kuruluşları eliyle işletilmiştir. KİT lerin yeniden düzenlenmesi kapsamında 1983 yılında kurulan Türkiye Taşkömürü Kurumuna (TTK) bağlanan havzadaki işletmeler birer müessese olarak teşkilatlandırılmıştır. TTK Yönetim Kurulunun tarih, 231 sayılı kararıyla tarihinden itibaren Armutçuk TİM in müessese statüsü kaldırılmış, önce Karadon TİM e, daha sonra Kozlu TİM e bağlı olarak faaliyet göstermiş, TTK Yönetim Kurulunun tarih, 192 sayılı kararı ile yeniden müessese statüsü verilmiştir tarihine kadar; 3346 sayılı Kanun ile 72 ve 233 sayılı KHK ler gereğince Müessesenin iktisadi, mali, idari, hukuki ve teknik yönden tüm işlem ve faaliyetleri, 3346 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile Fonlarının TBMM ince Denetlemesinin Düzenlenmesi Hakkında Kanuna tabi iken 72 sayılı KHK kaldırılmış ve Kuruluş 6085 sayılı Sayıştay Kanunu gereğince Sayıştay tarafından denetlenmeye başlanmıştır. Memur ve sözleşmeli personel statüsünde çalışan personelin özlük hakları, 399 sayılı KHK ve 657 sayılı Kanun a göre, İşçi statüsündeki personelin özlük ve sosyal hakları; 4857 sayılı İş Kanunu, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu, 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi grev ve Lokavt Kanunu na göre yürütülmektedir. Tüm personel sosyal güvenlik bakımından 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigotası Kanunu ile oluşturulan mevzuata tabi bulunmaktadır. B-TeĢkilat : 1-TeĢkilatın yapısı : Armutçuk Taşkömürü İşletme Müessesesinin merkezi, Zonguldak ın Karadeniz Ereğili İlçesine bağlı Kandilli Beldesinde bulunmaktadır. Armutçuk Taşkömürü İşletme Müessese Müdürlüğünün teşkilat yapısı; 233 sayılı KHK gereğince hazırlanan tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Türkiye Taşkömürü Kurumu Ana Statüsü ile düzenlenmiştir. TTK Yönetim Kurulu nun tarih ve 240 sayılı kararı ile kabul edilen Türkiye Taşkömürü Kurumu Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları Yönetmeliği ne göre, Yönetim Komitesi; Müessese Müdürü, üretim, etüd-tesis, idari ve elektro-mekanikten sorumlu 4 müessese müdür yardımcısı ve bunlara bağlı servis müdürlükleri ve

14 2 Sayıştay şeflikleri ile yönetim komitesine bağlı özel büro şefliği ve doğrudan müessese müdürüne bağlı sivil savunma amir ve uzmanlığı birimlerinden oluşmuştur. Müessesenin teşkilat yapısının oluşumu, raporun 1 numaralı ekinde yer alan organizasyon şemasında gösterilmiştir. 2-Karar organı : Müessesenin karar organı, 233 sayılı KHK nin 17, 18 ve 19 uncu maddeleri gereğince oluşturulan Yönetim Komitesidir. Müessese Yönetim Komitesinin başkanı müessese müdürüdür yılında Yönetim Komitesinde müessese müdürü ile birlikte; idari ve teknik müdür yardımcıları, elektro-mekanik işletme müdürü ve üretimden sorumlu işletme müdürü görevli bulunmaktadır. Yönetim Komitesi üyeleri Müessesenin üst düzey yöneticileri arasından, TTK Yönetim Kurulunca atanmaktadır. Denetim tarihinde (Mayıs 2014) yapılan incelemelerde, yönetim komitesinin bir üyesinin görevden alındığı ve yerine yeni atama yapıldığı görülmüştür. Yönetim Komitesinin oluşumu raporun girişindeki tabloda gösterilmiştir tarih ve 49 sayılı TTK Yönetim Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan Türkiye Taşkömürü Kurumu Teşkilat Yapısı, Görev ve Çalışma Esasları Yönergesi ne göre; Yönetim Komitesi, TTK Genel Müdürlüğü tarafından tespit edilen esaslara, işletme bütçesi ve programlara uygun olarak verimlilik ve karlılık ilkeleri doğrultusunda müessesenin yönetimini sağlayacak kararları almakla görevli ve yetkili bulunmaktadır. Yönetim Komitesi 2013 yılında yaptığı 24 toplantıda çeşitli konulara ilişkin (idari, mali, teknik) 56 karar almıştır. 3-Yürütme organı : 233 sayılı KHK ve TTK Ana Statüsüne göre yürütme organı müessese müdürlüğüdür. Müessese müdürünün nitelikleri ile görev ve yetkileri ilgili mevzuatta belirtilmiş, TTK Görev ve Çalışma Esasları Yönergesinde ayrıntılı şekilde düzenlenmiştir. İhale konusu işler, pazarlama ve satış konuları ile yakın yöreden yapılan ufak tutarlı alımlar dışındaki toplu alımlar genel müdürlükçe yürütüldüğünden bu hususlar müessese müdürlüğü görevleri dışında tutulmuştur. Müessesede biri teknik, biri idari olmak üzere iki müessese müdür yardımcısı bulunmaktadır. Teşkilat Yapısının açıklanması sırasında belirtildiği gibi savunma ve güvenlik birimleri, yönetim komitesi bürosu ile iki müessese müdür yardımcısı doğrudan müessese müdürüne bağlı bulunmaktadır. Teknik birimlerin faaliyetleri teknik müessese müdür yardımcısı eliyle, idari faaliyetleri idari müessese müdür yardımcısı eliyle yürütülmektedir.

15 3 - Hukuk ĠĢleri : Geçmiş yıllarda müesseseye hukuk müşavirliği kadrosu verilmiş olmasına rağmen bu kadroya atanan avukat genel müdürlükte görevlendirilmiştir tarih ve 2008/14269 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yapılan kadro ihdas ve iptalleri kapsamında müesseselerdeki hukuk müşavirliği kadroları genel müdürlüğe aktarılmıştır. Bu nedenle müessesenin hukuk işleri ve davaları TTK Hukuk Müşavirliği tarafından izlenmekte ve yürütülmektedir. - TeftiĢ ve kontrol servisleri : Müessesenin teftiş işleri; TTK Teftiş Kurulu Yönetmeliğine göre Kurum Teftiş Kurulu Başkanlığı tarafından yürütülmektedir. Yıllık teftiş programı kapsamında yapılan normal teftişler yanında, yıl içinde ortaya çıkan hususlar hakkında inceleme ve soruşturma raporları hazırlanmakta, mamul stok sayımları görevlendirilen müfettişler gözetiminde yapılmaktadır. Müessesenin 2013 yılı teftiş programı tarih ve 726 sayılı Genel Müdür onayı ile yürürlüğe girmiştir yılında Armutçuk Taşkömürü İşletme Müessese Müdürlüğünün 2012 yılı işlem ve faaliyetleri hakkında tarih ve 114 sayılı Cevaplı Teftiş Raporu düzenlenerek gerekli öneri ve tavsiyelerde bulunulmuştur. C- Personel durumu : 1-Personel kadroları ve personele iliģkin iģlemler : Müessesenin kadroları 399 sayılı KHK nın 4 üncü maddesi gereğince TTK kadroları kapsamında Bakanlar Kurulu kararı ile tespit edilmekte, gerektiğinde kadro ihdas ve iptalleri yapılmaktadır. TTK ya tahsis edilen kadrolar ihtiyaca göre müesseselere dağıtılmakta, müessese kadroları her yıl işletme bütçesi ile birlikte TTK Yönetim Kurulu tarafından onaylanarak uygulanmaktadır. Müessesenin 2013 yılı bütçesi kapsamındaki müessese kadroları ve gerçekleşme durumu aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

16 4 Sayıştay Tablo 2 Personel Sayısı Norm Program ÇalıĢan personel Personel Kadro Kadro ÇalıĢan personel Ortalama Yılsonu sayı sayı Ortalama Yıl kiģi kiģi kiģi sonu kiģi A-Memurlar: 1-Genel idari hizmetleri Teknik hizmetler Toplam (A) B-Sözleşmeliler: 1-399sayılı KHK ye göre çalışanlar Toplam (B) C-İşçiler: 1-Sürekli işçiler: Yer altı işçileri Yerüstü işçileri Geçici işçiler Toplam (C ) Genel Toplam (A+B+C) Bakanlar Kurulu nun 2013/5077 sayılı Kararıyla gerçekleştirilen, kadro ihdas ve iptalleri sonunda TTK Genel Müdürlüğü ne tahsis edilen kadroların, teşekkül merkezi ve bağlı müesseselere dağılımı, tarih, 21/232 sayılı TTK Yönetim Kurulu Kararıyla yapılmıştır. Bu düzenleme sonucunda; 1 sağlık memuru ile 5 ambar memuru kadrosu Armutçuk Müessesesine tahsis edilmiştir yılı bütçe ve iş programında Müessese de 9 memur, 130 sözleşmeli, de işçi olmak üzere toplam personel çalışması programlanmış, yılsonunda ise, Müessesede 9 memur, 125 sözleşmeli, de işçi olmak üzere toplam personel çalışmıştır yılı içinde Müessese de memur giriş ve çıkışı olmadığı için yıl sonu memur sayısı 9 kişi olmuştur. Müessesede çalışan sözleşmeli personel sayısı; 2013 yılında 5 i emeklilik, 6 sı da başkaca nedenlerle olmak üzere toplam 11 kişi azalırken, 5 kişinin açıktan tayin, 1 kişinin de Kurum içi atama yoluyla olmak üzere toplam 6 kişinin göreve başlaması nedeniyle yıl sonunda sözleşmeli personel sayısı, önceki yıla göre 5 kişi azalmış ve 125 kişi olmuştur. Müessesede çalışan işçilerde ise; 2013 yılında 17 işçi girişine karşılık 78 i emekli olmak üzere toplam 98 işçi çıkışı olmuş, yılsonu itibarıyla işçi sayısı 79 kişi azalmak suretiyle den işçiye düşmüştür. Personelin müessese içinde servislere dağılımı ve yıllık hareketlerini gösterir çizelgeler raporun 1,2,3 ve 4 numaralı eklerinde yer almıştır.

17 5 Memur statüsünde çalışan personelin özlük hakları; 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 399 sayılı KHK, sosyal hakları ise 5434 sayılı T.C Emekli Sandığı Kanununa tabi bulunmaktadır. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 233 ve 399 sayılı KHK lere tabi olan personel ile 2495 sayılı Bazı Kurum ve Kuruluşların Korunması ve Güvenliklerinin Sağlanması Hakkında Kanun ve buna ait yönetmeliğe tabi olanların hizmete alınması görev ve yetkileri, nitelikleri, atanma, ilerleme, yükselme, hak ve yükümlülükleriyle diğer özlük hakları, tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü Personel Yönetmeliği ile düzenlenmiştir. Söz konusu personel ayrıca, TTK Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği ile TTK Genel Müdürlüğü Kadrolu ve Sözleşmeli Personel Sicil Amirleri Yönetmeliği ne tabi bulunmaktadır. Sözleşmeli personelin özlük hakları 399 Sayılı KHK ye, 399 Sayılı KHK de hüküm bulunmayan hallerde Devlet Personel Başkanlığı nın görüşü alınmak kaydıyla 657 Sayılı Kanuna, sosyal hakları ise 5434 Sayılı T.C Emekli Sandığı Kanunu na ve 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu na tabidir. İşçi statüsünde çalışan personelin özlük ve sosyal hakları; 4857 Sayılı İş Kanunu, 2821 Sayılı Sendikalar Kanunu, 2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu, 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu hükümlerine göre yürütülmektedir. Kurumda açıktan atamalar; Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Bağlı Ortaklıklarının yıllık Genel Yatırım ve Finansman Programları çerçevesinde Kurumdan bir önceki yıl ayrılan personel sayısına bağlı olarak Yönetim Kuruluna tanınan yetki ile yapılmaktadır yılında alınan izin çerçevesinde Armutçuk Müessesesinde açıktan atama yoluyla göreve başlayan sözleşmeli personel sayısı 5, işçi sayısı ise 13 kişidir. Müessesede 2013 yılında açıktan atanan memur bulunmamaktadır. Müesseselerin işçi, memur ve sözleşmeli personel ihtiyacıyla ilgili atama, tayin ve izin işlemlerinin Ana Teşekkül tarafından planlanması ve uygulanması nedeniyle bu konuya TTK Genel Müdürlük raporunda ayrıntılı olarak yer verilmiştir. Müessesenin Personel Müdürlüğü bünyesinde İşçi Sağlığı ve Koruma Başhekimliği kadrosu bulunmakla birlikte, uzun yıllardan beri Müessesede görevli işyeri hekimi istihdam edilememiştir. Bu durumun asli nedeni; Kurumda istihdam edilen hekimlere verilen ücretin yetersiz olmasıdır sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanununa istinaden Sağlık Bakanlığı nca yapılan kura çekimi sonucunda önceki yıllarda Kuruma yerleştirilen pratisyen hekimler ya göreve başlamamışlar ya da göreve başlasalar bile ücret azlığı nedeniyle ilk fırsatta Kurumdan ayrılmışlardır.

18 6 Sayıştay Bu nedenle, TTK Genel Müdürlüğüne bağlı diğer müesseselerde olduğu gibi Amasra Müessesesinde de önceki yıllardan beri işyeri hekimi bulunmaması yüzünden çevredeki sağlık kuruluşlarına muayene veya kontrol için giden işçilerin yol açtığı işgücü kayıpları ciddi boyutlara ulaşmıştır. Özellikle hastane izni ve rapor kullanmayı alışkanlık haline getiren işçilerin işyerlerinde hekim bulunmamasının yarattığı boşluktan da yararlanmak suretiyle bu alışkanlıklarını sürdürdükleri görülmüştür. Müesseselere gereken sayıda işyeri hekimi ve sağlık personeli alınması halinde iş gücü kayıplarının önemli ölçüde azalacağını ve bu soruna bir an önce çözüm bulunması gerektiğini dikkate alan TTK Genel Müdürlüğü, tarih, sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6331sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nun getirdiği yükümlülükler çerçevesinde, sonuncusu 2013 yılı Mart ayında olmak üzere üç kez ihaleye çıkmasına rağmen bu konuda olumlu bir sonuç alınamamıştır. Ancak, denetim tarihinde (Mayıs 2014) yapılan incelemelerde; TTK Genel Müdürlüğü nce tarihinde gerçekleştirilen ihale sonucunda, Ana Teşekkül ve bağlı müesseselerinde işyeri hekimliği hizmeti sağlanması konusunda bir firmanın seçildiği, tarihinden itibaren bu firmadan işyeri hekimliği hizmetlerinin temin edilmeye başlandığı, bu çerçevede Armutçuk Müessesesinde 1 işyeri hekiminin göreve başladığı görülmüştür. Müessesede işgücü kayıplarının önlenmesi ve iş verimliliğinin artırılması açısından işyeri hekimi bulundurulmasıyla ilgili sorunun çözümlenmesi konusunda sağlanan olumlu gelişmelerin yakından takip edilmesi önem taşımaktadır. Müessesenin 2012 yılı Denetim Raporunda; - İzinsiz ve mazeretsiz işe gelmemeyi, hastane izni kullanmayı alışkanlık haline getiren, disiplinsiz hareket eden, iş amirlerine ve arkadaşlarına karşı uygunsuz ve fiili davranışlarda bulunan işçilere 4857 Sayılı İş Kanununun ilgili hükümlerinin uygulanması, - Personel Devam Kontrol Sistemiyle ilgili olarak TTK Genel Müdürlüğünce çıkarılan genelge ve talimatlara titizlikle uyulması, - PDKS kayıtları ile lambahane kayıtları ve kamera görüntülerinin ilgili birim amirlerince aylık olarak kontrol edilmesi, vergi kayıplarına ve kamu zararına yol açan haksız ödemelerin önüne geçilmesi, Konularının Kurum Teftiş Kurulu nca yapılan olağan denetimler sırasında izlenmesi ve sonucuna göre işlem yapılması önerilmiştir. Denetim tarihinde (Mayıs 2014) yapılan incelemelerde; -Yukarıdaki öneride yer alan konuların Kurum Teftiş Kurulu nca 2013 yılında yapılan olağan denetimler sırasında yakından izlendiği,

19 7 -Kurum Yöneticileri tarafından alınan tedbirler kapsamında 2013 yılında disiplinsiz hareket eden 90 işçiye yevmiye kesme cezası verildiği, 10 işçinin işyerlerinin değiştirildiği ve 4857 Sayılı İş Kanunu nun 25 nci madde II nci fıkrası gereğince de 2 işçinin iş akdinin feshedildiği, -Alınan bütün tedbirlere rağmen olumsuz alışkanlıkların henüz bütünüyle önlenemediği ve 2013 yılında da devam ettiği, Tespit edilmiştir. Yukarıda açıklanan nedenlerle; İşletmelerde işgücü kayıplarının önlenmesi, iş verimliliğinin artırılması ve iş disiplini sağlanması konusunda yaşanan sorunların, Müessese yöneticileri tarafından alınan tedbirlere rağmen henüz bütünüyle çözümlenemediği tespit edildiğinden, bu tedbirlerin kararlılıkla uygulanmasına ve Teftiş Kurulu nca da izlenmesine devam edilmesi önerilir. 2-Personele yapılan harcamalar : Müessesede 2013 yılında personele yapılan harcamalar bir önceki yıl sonuçlarıyla karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

20 8 Sayıştay Tablo 3 Personele Yapılan harcamalar Harcanan Harcanan Personele yapılan harcamalar Toplam harcama Bin TL Kişi başına ayda düşen TL Ödeneğin son durumu Bin TL Esas ücretler Bin TL Ek ödemeler Bin TL Sosyal giderler Bin TL Cari yıl toplamı Bin TL Geçmiş yılla ilgili ödeme ve geri alışlar Bin TL Toplam harcama Bin TL Kişi başına ayda düşen TL A- Memurlar B- Sözleşmeliler C- İşçiler Genel toplam ( A+B+C ) Geçen yıl toplamı Fark (91) (1.920) (353) 1.693

21 9 Müessesenin 2013 yılı personel giderleri toplamı önceki yıla göre % 2 oranında artmak suretiyle bin lira tutarında gerçekleşmiştir. Bu tutarın bin lirası cari yıla, bin lirası da geçmiş yıllara ilişkindir yılında gerçekleşen toplam personel harcamalarının % 0,5 oranında 381 bin lirası memurlara, % 7,9 oranında bin lirası sözleşmeli personele, % 91,6 oranında bin lirası da işçilere ilişkindir yılında bin lira tutarında gerçekleşen cari yıla ilişkin personel harcamalarının % 39,7 oranında bin lirası esas ücretler, % 32,6 oranında bin lirası ek ödemeler, % 27,7 oranında bin lirası da sosyal giderlerden oluşmaktadır. Memur ve sözleşmeli personel ücretlerinde 2013 yılında uygulanacak artışlar ve ücret tavanları, 2012/1 Sayılı Kamu Görevlileri Hakem Kurulu kararıyla belirlenmiştir. Bu karar çerçevesinde 3 Ocak 2013 tarihinde Maliye Bakanlığı nca yayımlanan Genelge ile 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu kapsamında çalışan memur katsayıları ile 399 sayılı KHK nin eki (II) sayılı cetvelde yer alan sözleşmeli personele 2013 yılında ödenecek ücret tavanları saptanmıştır. İşçi personele Kamu İşletmeleri İşveren Sendikası ile Genel Maden İşçileri Sendikası arasında imzalanan tarihlerini kapsayan 25. Dönem Toplu İş Sözleşmesi uygulanmıştır. 3-Sosyal konular ve giderleri : Müessese personeli için 2013 yılında yapılan sosyal giderler geçen yılla mukayeseli olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir

22 10 Sayıştay Tablo 4 Sosyal Giderler Sosyal giderler 2012 Bin TL Memurlar SözleĢmeliler ĠĢçiler Toplam 2013 BinTL 2012 Bin TL 2013 Bin TL 2012 Bin TL 2013 Bin TL 2012 Bin TL 2013 Bin TL Fark BinTL A- Cari yılla ilgili: 1-Aile ve çocuk yardımı (42) 2-Evlenme, doğum ve ölüm yardımı (1) 3-Sosyal yardım zammı Barındırma giderleri Yedirme yardımı (1.467) 6-Yakacak yardımı (117) 7-Taşıma gideri TC Emekli San.kurum Karşılı ve ek karş Emekli ikramiyesi, işten ayrılma tazmin (142) 10-SSK primi işveren payı (890) 11-İşsizlik sigortası primi işveren payı Sağlık giderleri 13-Eğitim giderleri (3) 14-Personel dernek ve vakıflara yardımlar Ayni ve nakdi başka sosyal giderler (32) Toplam (A) (1.920) B-GeçmiĢ yılla ilgili: 1-Emekli ikramiyesi, işten ayrılma tazmin (314) 2-Diğer ödemeler Toplam (B) (62) Genel toplam (A+B) (1.982)

23 11 Armutçuk Müessesesi personeli için 2013 yılında gerçekleşen sosyal giderler toplamı önceki yıla göre % 6,9 oranında azalmak suretiyle bin lira olmuştur. Sosyal giderlerdeki azalmanın sebebi, 2013 yılında emekli olan işçi ve sözleşmeli personel sayısıyla doğru orantılı olarak sosyal harcamalarda meydana gelen azalıştır. Sosyal giderler toplamının % 0,3 ü memurlara, % 4,7 si sözleşmeli personele, % 95 i de işçilere ait bulunmaktadır. Cari yılda işçi, memur ve sözleşmeli personele yapılan sosyal giderlerin ağırlıklı tutarını; sosyal güvenlik kurumu primleri işveren ve çalışan paylarına, sosyal yardımlar, yedirme ve işsizlik sigortası primi işveren payı tutarlarına aittir. Cari yılda işçi personele yapılan sosyal giderler; Genel Maden İşçileri Sendikası ile imzalanan Toplu İş Sözleşmesi gereğince yapılan ödemelerden oluşmakta, işsizlik sigortası primi işveren payı sosyal giderler içinde yer almaktadır. İşçi personele 24. Dönem Toplu İş Sözleşmesinin 62 nci maddesinde, yemek bedeli, evlenme, doğum, ölüm, hastalık yardımı, taşıt yardımı, ayni ve nakdi sosyal giderler olarak verilen kömür yardımı düzenlenmiştir. Geçmiş yılla ilgili sosyal giderleri; emekliler için SSK ya ödenen sosyal yardımlar ile emekli ikramiyesi ve işten ayrılma tazminatının geçmiş yıllarla ilgili kısmı oluşturmaktadır.

24 12 Sayıştay III. MALĠ BÜNYE A- Mali durum : Müessesenin mali bünye incelenmesine uygun hale getirilen varlık ve kaynakları aşağıdaki çizelgede sunulmuştur. Tablo 5 Mali Durum Fark Mali durum Bin TL % Bin TL % Bin TL Varlıklar (Aktif) 1-Dönen varlıklar a) Hazır değerler b) Kısa sürede paraya çevrilebilir değerler (981) Toplam (1) (693) 2- Duran varlıklar a)uzun sürede paraya çevrilebilir değ b) Bağlı değerler Toplam (2) Varlıklar toplamı Kaynaklar (Pasif) 1- Yabancı kaynaklar a) Kısa vadeli a) Uzun vadeli Toplam (1) Öz kaynaklar (12.382) 3-Yabancı kaynaklara sirayet eden zarar - Kaynaklar toplamı Müessesenin varlık ve kaynakları geçen yıla göre % 4 oranında bin TL artarak Bin TL olarak gerçekleşmiştir. Müessesenin bilançosunda yer alan varlıklar ve kaynakların ayrıntısı rapor ekleri arasında (Ek: 5) ve (Ek:6) yer almıştır. Mali bünye analizine esas olan bu çizelgelerdeki değerler esas alınarak yukarıdaki mali durum çizelgesi düzenlenmiş ve Müessesenin 2013 yılı bilançosu varlık ve kaynaklarındaki ilişkiler aşağıda incelenmiştir.

25 13 1- Mali yapı oranları : a) Mali kaldıraç : % % Yabancı kaynaklar x x 100 = Varlıklar toplamı 51,346 = Faaliyet dönemlerini sürekli zararla kapatan ve kaynak yaratamayan Müessese tüm faaliyetlerini yabancı kaynaklarla ve ana teşekkülce her yıl sermaye artırımına gidilerek karşılanmaktadır. Müessesenin yabancı kaynaklarının varlıklarına oranı önceki yıla göre 27 puan artarak 49'a yükselmiştir. Müessesenin beher 100 TL'lik varlığı karşısında 49 TL yabancı kaynağı bulunmaktadır. b) Mali yeterlilik (finansman) : Öz kaynaklar x x 100 = Yabancı kaynaklar % % = Müessesenin 2013 yılı hesap döneminde öz kaynaklarının yabancı kaynaklara oranı geçen döneme göre 251 puan düşerek 102 olmuştur yılı faaliyetlerinin bin TL zararla sonuçlanması sonucu öz kaynakların ayni oranda düşmesi mali yeterlilik oranının düşmesine neden olmuştur.normal şartlarda sanayi kuruluşlarında en az (1) e yakın bir değer olması arzu edilen gösterge sonucu kabul edilebilir limitler içindedir.müessese, öz kaynakları ile yabancı kaynaklarını büyük oranda karşılamasına ve yabancı kaynakları faize tabi, kredi niteliğinde yabancı kaynak olmamasına rağmen, faaliyet dönemlerini zararla kapatmaktadır. Başka bir ifadeyle yukarıdaki rasyoda,öz kaynaklar yabancı kaynakları karşılıyormuş gibi görünmekle birlikte, Hazine olanakları ile her yıl sermaye artışı yapılarak öz kaynak oluşturulduğundan, bu rasyo Müessesenin gerçek durumunu yansıtmamaktadır. c) Oto finansman (iç kaynaklar) : Müessese ana faaliyetini, her yıl faaliyet zararıyla sonuçlandırmakta, olağan ve olağan dışı gider ve zararların etkisiyle dönem zararı önemli boyutlara ulaşmakta, keza kaynak yaratılamadığı gibi, tahsis olunan kaynaklar da tüketilmekte dolayısıyla dönem

26 14 Sayıştay karı oluşmadığından yedek akçe ayırma ve başka bir deyişle oto finansman yaratma imkanı da ortadan kalkmaktadır. d) Bağlı değerlerin finansmanında kullanılan kaynaklar ve bu değerlerin kaynaklar içindeki yeri : % % Bağlı değerler x x 100 = Öz kaynaklar 25,991 = Bağlı değerler x x 100 = Varlıklar 51,346 Maddi duran varlıklar (net) x x 100 = Varlıklar 51,346 = = Müessesenin bağlı değerlerinin %70 i öz kaynaklarca finanse edilmektedir. Toplam varlıkların % 72 sini bağlı değerler oluşturmaktadır. Müessesenin sanayi kuruluşu olması nedeniyle bağlı değer göstergesi yüksek oranda gerçekleşmektedir. Müessesenin öz kaynakları her yıl uğranılan dönem zararları nedeniyle azalması sonucu ilk gösterge yüksek oranda teşekkül etmiştir. e) Hazır değerlerin varlıklar içindeki yeri : Hazır değerler x x 100 = Varlıklar % % = 1,0 0,6 Müessesenin hazır değerleri oldukça düşük düzeydedir. 2- Likidite oranları : Cari oran = Dönen varlıklar x x 100 = Kısa vadeli yabancı kaynaklar 25, % % = Likidite Oranı = (Dönen varlıklar-stoklar) 100 ( ) 100 = Kısa vadeli yabancı kaynaklar 25,244 = 9 13

27 15 Kısa vadeli yabancı kaynakların vadelerinde karşılanabilmesi bakımından dönen varlıkların kalite ve yeterliğinin bir ölçüsü olan likide rasyolarının yukarıda sıralanan sonuçlarına göre, Müessese dönen varlıkları ile kısa vadeli borçlarını %57 oranında karşılayabilmektedir. Şöyle ki, Müessesenin her 100 TL tutarındaki kısa vadeli borçlarına karşılık, 57 TL dönen varlığı, 9 TL de stoklar dışında kalan dönen varlığı bulunmaktadır. Gerek önceki yıl, gerekse cari yıldaki bu rasyo da, Müessesenin mali yapısının gerçek durumunu göstermemektedir. Zira Müessese sürekli sermaye artırımı ile varlığını sürdürmektedir. Keza, üretim maliyetleri hatta işçi ücretleri bile karşılanamadığından, Genel Müdürlük Hazine desteği olmadan, Müessese ise Genel müdürlük desteği olmadan faaliyetlerini yürütememektedir. 3- Varlıkların kullanım oranları: Dönen varlık devir hızı : Net satışlar 36,495 = Dönen varlıklar 14,325 Net satışlar 36,495 = Ortalama ticari alacaklar 864 Satışların maliyeti 81,315 = Ortalama mamul stokları 8,438 Net satışlar 36,495 = Varlıklar toplamı 37, = 2,5 2,5 = = 9,6 14 = 0,9 0,8 Net iģletme sermayesi devir hızı : Net satışlar 36,495 = Net işletme sermayesi (-) = - 9 Öz kaynak devir hızı: Net satışlar 36,495 = Öz kaynaklar (ortalama) 32,181 = 1,1 0,9

28 16 Sayıştay Aktif kıymetlerin işletme faaliyetlerinde kullanımlarındaki etkinlik ya da verimliliklerini gösteren devir hızı oranlarından görüleceği üzere, Müessese faaliyet döneminde, sağlanan satış hasılatı ile ortalama ticari alacaklarını 42 kez, dönen varlıklarını 2,5 kez, varlıklar toplamını 0,9 kez, ortalama mamul stoklarını ise 10 kez devrini sağlamıştır. Müessesenin kısa süreli borçları dönen değerlerini aştığından net işletme sermayesi oluşmamıştır. Rasyolarda yer alan ortalama değerler, Müessesenin yılbaşı ve yılsonu sonuçlarının aritmetik ortalamaları alınarak bulunmuştur. B- Mali sonuçlar: 1- Zararlılık (irrantabilite): Öz kaynak yitiriliģi: Dönem zararı x x 100 = Özkaynaklar % % = Müessesenin 2013 yılı faaliyetleri sonucu oluşan bin TL dönem zararı ile dönem başındaki öz kaynaklarının %172' si yitirilmiş durumdadır.başka bir ifade ile müessesenin işletme faaliyetlerinin finansmanında kullandığı her 100 TL öz kaynak karşılığında 172 TL dönem zararı teşekkül etmiştir.kurumun faaliyetleri her yıl artan dönem zararları ile sonuçlandığından öz kaynakları her yıl aynı oranda yitirilmekte ve ve öz kaynaklardaki bu azalış Genel Müdürlükten aktarılan sermaye ödemeleriyle karşılanmaktadır. 2- Mali sonucu ilgilendiren etkenler : Müessesenin ortalama maliyetleri ile ortalama satış fiyatı arasındaki olumsuz fark, faaliyet zararı oluşmasına neden olmakta ve sağlanan hasılat ile ancak satılan malın maliyetinin % 45 si karşılanabilmektedir. Nitekim faaliyet döneminde satılan çeşitli boyutlardaki kömürün ortalama ticari maliyeti 662,41 TL/ton olarak gerçekleşirken, ortalama satış fiyatı 235,51 TL/ton olduğundan, ton başına 426,90 TL zarar edilmiştir % % Toplam işçi ücret ve giderleri x 100 = Net satışlar = Satışların maliyeti x 100 = Net satışlar = Yukarıdaki rasyoda görüldüğü üzere, Müessese her 100 TL tutarındaki satışları için 196 TL işçi ücret ve gideri yapmakta, 223 TL de satış maliyeti oluşmaktadır.

29 17 İşgücü ağırlıklı derin yeraltı madenciliğinin özelliği nedeniyle işçilikler dahil üretim maliyeti giderlerinin tamamına yakını sabit nitelik taşımaktadır. Bu nedenle üretim miktarı azaldıkça sabit giderlerden birim üretim başına düşen pay artmakta üretim maliyetleri yükselmektedir. Artan maliyeti satış fiyatlarına yansıtma imkanı bulunmadığından sabit giderler doğrudan zarara dönüşmektedir. Üretim miktarı azaldıkça buna bağlı olarak satış miktarı da azalmakta satışlardan elde edilen hâsılat işçi ücretlerini bile karşılayamamaktadır. Zararın azaltılması için, işyeri disiplinine önem verilmesi ile işgücü verimliliğinin yükseltilmesi, üretim ve satış miktarlarının artırılması yanında üretim maliyetlerinin asgariye indirecek gerekli tedbirlerin alınması,büyük önem arz etmektedir.

30 18 Sayıştay IV. ĠġLETME ÇALIġMALARI TTK Armutçuk Müessesesi tarafından hazırlanan 2013 yılı İşletme Bütçesi ve İş Programı Müessese Yönetim Komitesinin tarih,25/51 sayılı kararı ile kabul edilmiş, TTK Yönetim Kurulunun tarih, 445 sayılı kararıyla onaylanmıştır. Müessesenin 2013 yılı iş programında; 9 u memur, 130 u sözleşmeli, si de işçi olmak üzere toplam personel ile çalışılacağı programlanmıştır. Bu dönemde Müessese işletmelerinde ton satılabilir kömür üretileceği, bu miktarın tonunun iç tüketimde sarf edieceği ve kalan tonun satışa sunulacağı öngörülmüştür. Satışa arz edilecek ton taşkömüründen bin lira tutarında satış hasılatı elde edileceği ve 2013 yılı sonunda Müessese faaliyetlerinin 61 milyon lira zararla sonuçlanacağı tahmin edilmiştir. Müessesenin 2013 yılı işletme faaliyetleri sonucunda ise; si işçi, 125 i sözleşmeli ve 9 u da memur olmak üzere toplam personel çalışmış, ton satılabilir üretim gerçekleşmiş, bu miktarın tonu iç tüketimde kullanıldıktan sonra tonu satışa sunulmuş, bu miktarın tonluk kısmı satılmıştır. Müessesenin 2013 yılında kömür satışından elde ettiği ,4 bin lira tutarındaki net satış hasılatı ve diğer faaliyetlerden sağlanan gelir ve karların toplam tutarı ,5 bin lira olmuş, toplam giderlerin ,4 bin lira tutarında gerçekleşmesi sonucunda ,9 bin lira tutarında dönem zararı meydana gelmiştir. İşletme faaliyetlerini oluşturan unsurlar, raporun ilgili bölümlerinde değerlendirilmiştir. A-Giderler: Müessesenin 2013 yılı gider bütçesi önceki yıl verileriyle birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

31 19 Giderler Tablo 6 Giderler Ödeneğe göre fark (son duruma göre sapma Son duruma Ödenek Ödeneğe İlk Son İlk Yılı durum durum Gerçekleşen duruma gerçekleşen göre) göre göre Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL % % 0-İlk madde ve malzeme (278) 5,4 (3,0) 1-İşçi ücret ve giderleri (1.686) 3,5 (2,3) 2-Memur ve sözleşmi pers. ücr (18) 2,1 (0,3) 3-Dışarıdan sağlanan fayd,hizm, (918) (17,8) (11,5) 4-Çeşitli giderler (119) (25,2) (8,5) 5-Vergi resim ve harçlar (14) (11,6) (6,9) 6-Amortisman ve tükenme payl (439) 49,3 (8,7) 7-Finansman giderleri Toplam (3.472) 2,6 (3,4) Armutçuk Müessesesinin 2013 yılı işletme bütçesinde faaliyet giderleri için başlangıçta toplam bin lira tutarında ödenek tahsis edilmiş, yıl içinde yapılan ödenek ilavelerinden sonra toplam bütçe ödeneği bin liraya yükselmiştir. Bu ödeneğin % 97,6 oranında bin liralık kısmı harcanmıştır. Toplam harcamaların, % 78 i işçi, memur ve sözleşmeli personel giderlerinden, % 8,8 i ilk madde ve malzeme, % 7 si dışarıdan sağlanan fayda ve hizmet giderlerinden, kalan % 6,2 si de diğer harcamalardan oluşmaktadır. B-Tedarik iģleri: TTK Yönetim Kurulunun tarih ve 174 sayılı kararı gereğince, ihtiyaç duyulan mal ve hizmetleri en ekonomik şekilde tedarik edebilmek amacı ile tüm kuruluşun mal ve hizmet alım işleri tek elden Genel Müdürlük adına Makine ve İkmal Dairesi ile işbirliği içinde Satınalma Dairesi Başkanlığı tarafından gerçekleştirilmektedir. Satınalma Dairesi, maden direği alımlarında İşletmeler Dairesi ile, diğer özellikli mal gruplarına ait alımlarda ilgili daireler ile işbirliği içinde çalışmaktadır. Kuruluşta tedarik işleri; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile bu kanunun istisnalara ilişkin 3/g maddesi kapsamındaki alımlar için hazırlanan ve tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan TTK Mal, Hizmet Alımları ve Yapım İşleri ile İlgili Yönetmelik hükümlerine göre yürütülmektedir.

32 20 Sayıştay 1-Alımlar: a-ġlk madde ve malzeme alımları : Müessesenin 2013 yılında gerçekleştirilen malzeme alımları aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Tablo 7 Ġlk Madde ve Malzeme Alımları 2012 yılı 2013 Program Ödeneği Gerçekleşen Ödeneğin Alımlar Gerçekleşen İlk Durumuna İlk Durum Son Durum Göre Sapma Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL % 1-Maden Direği (15,6) 2-Demir Tahkimat Malzemesi (81,0) 3-Patlayıcı Maddeler (41,3) 4-Akaryakıt ve Yağlar (46,9) 5-İş Makine Lastikleri 6-Demir ve Çelikler (71,1) 7-Alet Edevat (76,1) 8-Sosyal İşler Malzemesi (86,7) 9-Kırtasiye ve Matbua (4,3) 10-Sair Malzeme (40,1) 11-Yedekler (26,3) Genel Toplam (43,3) Verilen Sipariş Avansları Armutçuk Müessesesinin 2013 yılı alım programında bin TL tutarında işletme malzemesi alımı yapılacağı tahmin edilmiş, yılsonunda gerçekleşen toplam alım tutarı ise bin TL olmuştur. Toplam alımların; % 28,0 ı oranında bin TL lik kısmını maden direkleri, % 3,9 oranında 314 bin TL lik kısmını demir tahkimat malzemesi, %8,0 oranında 646 bin TL likkısmını patlayıcı maddeler, % 30,1 oranında bin TL lik kısmını sair malzemeler, % 19,0 oranında bin TL lik kısmını yedekler, % 11,0 oranındaki kalan kısmı da diğer malzemeler oluşturmaktadır. Tüm alımların tamamı iç piyasadan gerçekleştirilmiş, 2013 yılında dış alım yapılmamıştır. TTK Genel Müdürlüğü ve bağlı müesseselerde satınalma faaliyetinin topluca planlanıp izlenebilmesi amacıyla satınalma programı, önceki yıllardan beri yapılmakta olan yatırımlarda kullanılacak malzemeleri de kapsayacak şekilde hazırlanmaktadır. Buna göre hazırlanan 2013 yılı alım programında 14,3 milyon TL işletme malzemesi, 5,2 milyon TL yatırım malzemesi ve 2,0 milyon TL hizmet alımları olmak üzere 21,5 milyon TL lik satınalma ödeneği öngörülmüştür. Yatırımlar için satınalınan malzemeler, yapılmakta olan yatırım hesaplarına aktarılarak tüketildiğinde, ilgili maddi duran varlığın veya özel tükenmeye tabi varlığın maliyetine girdiğinden, bünyesine girdiği varlıkla birlikte amortisman veya

33 21 özel tükenme payı olarak tabi olduğu itfa süresine göre gelecek yıllarda üretim maliyetine yansıtılmaktadır. İşletme malzemeleri ise tüketildiğinde doğrudan cari yıl üretim maliyetlerine yansıtılmaktadır. Bu uygulama, yatırımlara ilişkin malzeme ödeneklerinin hem satınalma ödeneği, hem de yatırım ödeneği içinde yer almasına ve ödeneklerde mükerrerliğe yol açmakta, kaynak ihtiyacının olduğundan fazla görünmesine neden olmaktadır. Denetim tarihimizde (Mayıs 2014) TTK Genel Müdürlüğü Malzeme Hareketleri, Stok Kontrol Ve Ambarlama Yönergesi adıyla yeni bir düzenleme yapıldığı ve diğer konularda da gerekli önlemlerin alınmaya çalışıldığı görülmüştür. Diğer taraftan bütün iş ve işlemlerin bilgisayar ortamında yapıldığı günümüzde gelişmelerin her an izlenebilmesi imkanı bulunduğundan ödenek ve harcama ilişkisine yeterli özenin gösterilmediği görülmektedir. Zira ayrılan ödeneklerin harcamaların neredeyse 2 katı tutarında olduğu görülmektedir. Alım ödenek ve harcamaların daha yakından izlenerek gereksiz ve fazla ödenek ayrılmaması gerekmektedir. Ancak küçük kasa harcamaları dışındaki satın almaların tek elden Genel Müdürlükçe yapılması ve satınalma programı ve gerçekleşen alım tablolarının Genel Müdürlüğün ilgili birimleri tarafından hazırlanması nedeniyle bu konuda Müessese etkin olamamaktadır. Cari yılda yürürlükte bulunan Küçük Kasalar Yönergesi kapsamında acil işler için bir seferde alınacak malzemenin fatura tutarının TL yi, küçük kasa harcamaları yıllık toplamının materyal malzemeler ( maden direği, demir tahkimat malzemesi ve patlayıcı maddeler) dışındaki malzemeler için öngörülen yıllık ödeneğin %10 unu aşmaması kaydıyla yetki verilmiştir yılında bu yetki çerçevesinde yapıla harcama tutarı 548,1 bin TL olmuştur. Bu harcamaların 479,4 bin TL lik kısmı çeşitli malzeme alımlarına, 68,7bin TL lik kısmı tamir ve bakım giderlerine aittir. b) Hizmet alımları: 2013 yılında programlanan ve gerçekleşen hizmet alımları aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Tablo 8 Hizmet Alımları 2012 yılı 2013 Hizmet Alımları Ödeneğin Program ödeneği Gerçekleşen Gerçekleşen İlk durumuna İlk durum Son durum Göre sapma Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL % İnşaat İşleri ,0 Makine Teçhizat Onarımı (51,6) Taş ve Kömür Nakli (6,7) Kömür Torbalama ,2 Demirbağ Büküm İşi (75,0) Lavvar Yıkama Hizmeti Maden Direği Nakliye, İstif, Kesim 281 Toplam (5,4)