Yaz Kur'an Kurslarýnda Kur Sistemi ve Kur'an Kursu Öðreticilerinin Bu Sisteme Bakýþý

Transkript

1 AÜÝFD XLIX (2008), sayý I, s Yaz Kur'an Kurslarýnda Kur Sistemi ve Kur'an Kursu Öðreticilerinin Bu Sisteme Bakýþý DAVUT IÞIKDOÐAN DR., DÝCLE Ü. ÝLAHÝYAT FAKÜLTESÝ ADEM KORUKCU DR., HÝTÝT Ü. ÝLAHÝYAT FAKÜLTESÝ abstract Course System in Summer Qur'an Courses. Qur'an Courses are one of the most impotant institutions of mass religious education. The begining of that institution goes back to the Prophet Mohammad. In this institution, curriculum renewal studies was made according to time and requirements, such as in every education-instruction institution. Finally, the curriculum of that institution connecting summer Qur'an Courses has been renewed by applying "course system". This article studies to detect this system and points of view of Qur'an Course instructors to that. In conclusion this system is accpeted beneficial by instructors with condition to be corrected its some absent points. key words Qur'an, course, Qur'an course, summer Qur'an course, curriculum, course system, religion, education, learning. GÝRÝÞ Eðitim süreçlerinin bileþenleri için yenilik ve geliþme vazgeçilmez olgulardýr. Ülkemizde, genel öðretimde olduðu gibi, örgün din öðretimi çalýþmalarýnda program yenileme çalýþmalarý günün gerek ve koþullarý doðrultusunda gerçekleþtirilmektedir. 1 Din eðitim-öðretiminin yaygýn eðitimdeki en 1 Ýlköðretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi öðretim programý (4, 5, 6, 7 ve 8. sýnýflar için) Milli Eðitim Bakanlýðý Talim Terbiye Kurulu nun tarih ve 410 sayýlý kararý ile deðiþtirilip yenilenmiþtir. T. C. Milli Eðitim Bakanlýðý Din Öðretimi Genel Müdürlüðü, Ýlköðretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4, 5, 6, 7 ve 8. sýnýflar) Öðretim Programý ve Kýlavuzu, Meb Yayýnlarý, Ankara 2007, s. I.

2 202 AÜÝFD XLVIII (2008), sayý I önemli kurumlarý olan Kur an kurslarý programýnýn bu geliþtirme çalýþmalarýnýn dýþýnda kalmasýný düþünmek olanaksýzdýr. Bu baðlamda Bu baðlamda Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Din Eðitimi Daire Baþkanlýðý Program Geliþtirme Müdürlüðü 2005 yýlý yaz döneminden itibaren uygulamaya konulmak üzere bir yeni program geliþtirmiþtir. Bu çalýþmada kur sistemi nin ilk ortaya konulduðu dönemde din görevlileri tarafýndan nasýl algýlandýðý ve nasýl bir bakýþ açýsýyla bu sistemin uygulamaya geçirildiði incelenmeye çalýþýlmýþtýr. Verilen cevaplar ve araþtýrmanýn istatistiksel sonuçlarýnýn Çorum Müftülüðü Yaz Kur an Kurslarý hazýrlýk ve bilgilendirme seminerine katýlan Kur an Kursu öðreticilerinin hazýrlýk semineri esnasýnda, seminerden elde edinmiþ olduklarý izlenim ve bilgilenmeleri doðrultusunda oluþtuðu göz ardý edilmemelidir. Araþtýrmamýzýn amacý, uzun yýllardan bu yana süregelen geleneksel anlayýþlar çerçevesinde çocuklarýmýza Kur an ve Temel Dini Bilgileri öðretmeyi amaçlayan Kur an Kursu öðreticilerimizin bakýþ açýlarýný ve öðrenciyi temel alan Kur Sistemi ni nasýl deðerlendirdiklerini tespit etmeye çalýþmaktýr. Program geliþtirme çalýþmalarý genel eðitim için son derece önemli bir iþleve sahiptir. Bu durum, din gibi oldukça hassas bir konunun eðitim-öðretimi söz konusu olduðunda, daha da önemli hale gelmektedir. Eðitim programý, eðitim öðretimle ilgili bütün faaliyetleri kýlavuzlayan bir niteliðe sahiptir. Zira program, kime, ne, niçin, nasýl öðretilecek/kazandýrýlacak ve ne kadar öðretildi/kazandýrýldý, sorularýnýn cevaplarýný bünyesinde barýndýran bir bütündür. Bu nedenle, din hakkýnda doðru, yeterli ve faydalý bir bilgilenmenin saðlanmasý için örgün ve yaygýn din öðretiminde yenilik çalýþmalarýnýn yapýlmasý kaçýnýlmazdýr. 2 Yaz Kur an kurslarý yaygýn din eðitimi uygulamalarýnýn en yaygýn kurumudur. Oldukça önemli bir büyüklüðe sahip olan bu din eðitimi-öðretimi kurumlarýmýzýn fonksiyonel olarak, günün koþullarýna göre kendini yapýlandýrmasý bir gereklilik olarak kabul edilmiþtir. 3 Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Din Eðitimi Daire Baþkanlýðý Program Geliþtirme Müdürlüðü 2005 yýlý yaz döneminden itibaren uygulamaya konulmak üzere bir yeni program ve onun içinde yeni bir sistem geliþtirmiþtir. Bu sistemin adý kur sistemi dir. Yaz Kur an Kursu programýnda deðiþikliðe gidilmesinin nedenleri arasýnda; öncelikle bilim ve teknolojide elde edilen geliþmeler, eðitim ortamlarýnýn ve öðreticilerin bu ortamlardaki rollerinin 2 T.C. Baþbakanlýk Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Din Eðitimi Daire Baþkanlýðý Program Geliþtirme Müdürlüðü, Yaz Kur an Kurslarý Öðretim Programlarý, Türkiye Diyanet Vakfý Yayýn Matbaacýlýk, Ankara 2005, s M. Faruk Bayraktar, Kur an Kurslarýnýn Sorunlarý ve Geleceði ile Ýlgili Bazý Düþünceler, Yaygýn Din Eðitiminin Sorunlarý Sempozyumu, Ýbav Yayýnlarý, Kayseri 1996, s. 211.

3 Yaz Kur'an Kurslarýnda Kur Sistemi 203 deðiþmesi ve çeþitlenmesi, insanýn din konusundaki ilgi ve ihtiyaçlarýnýn çeþitlenmesi, öðrencilerin saðlýklý din bilgilerini edinebilecekleri yetkin kaynak arayýþlarýna cevap bulma ihtiyacý gelmektedir. Ayrýca Yaz Kur an Kurslarýnýn, þimdiye kadar yarý informal düzeyde gerçekleþtirilen din eðitimi etkinliklerinin hayat boyu öðrenme ve öðrenmeyi öðrenme gibi evrensel yaklaþýmlar doðrultusunda çaðdaþ program geliþtirme yaklaþýmlarýyla güncellenmesi gereksinimi, bu programýn yeniden yapýlandýrýlmasýnda önemli bir etkendir. Diðer yandan, Yaz Kur an Kurslarýnýn düzenleme zaman ve yerleri; kurslara devam eden öðrencilerin bilgi düzeylerinin farklý oluþu ve bu kurslardan beklentileri; öðreticilerin yetiþtirilmesi ve denetimi; öðrencilerin devamý ve takibi; öðretim programýnýn mahalli ihtiyaçlara göre esnek-çerçeve bir öðretim programý olmasýnýn gerekliliði gibi konular, kurslarýn yeniden ele alýnmasýna neden olan temel etkenler arasýnda yer almaktadýr. 4 Söz konusu kurslarda yenileme çalýþmalarýnýn, eðitim bilimi, halk eðitimi, iletiþim bilimi ve yaygýn din eðitimi bilimindeki geliþme ve yaklaþýmlar ýþýðýnda gerçekleþtirildiði belirtilmektedir. Din Eðitimi Daire Baþkanlýðý Program Geliþtirme Müdürlüðü yapýlan inceleme ve deðerlendirmeler sonucunda, yaz kurslarýnda en üst verimin kur sitemi ile alýnabileceði kararýna varmýþtýr Kur an Kurslarýnýn Oluþumu Kur an okuma, Müslümanlarýn vazgeçemeyecekleri bir ibadet ve Ýslam dinini anlamanýn ilk adýmýný oluþturmaktadýr. Bu nedenle Cebrail in Peygamberimize ilahi mesajlarý okumasýyla baþlayan bu uygulama, O nun da ashabýna okumasýyla geniþlemiþ ve yetiþtirilen hafýzlar ve Kur an öðreticileriyle günümüze kadar yayýlarak gelmiþtir. Þüphesiz bunda, peygamberimizin Kur an ýn öðrenilmesi, öðretilmesi, okunmasý, anlaþýlmasý ve içeriðine uygun yaþanmasý yönündeki emir ve tavsiyelerinin önemli katký saðladýðý bir gerçektir. 6 Bir bakýma Kur an ýn okunmasý, Ýslam eðitim-öðretim etkinliklerinin en temel hareket noktasýný oluþturmaktadýr. Bu baðlamda Kur an eðitim-öðretimi Ýslam din eðitim-öðretiminin ilk örneði olarak karþýmýza çýkmaktadýr. 7 4 T.C. Baþbakanlýk Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Din Eðitimi Daire Baþkanlýðý Program Geliþtirme Müdürlüðü, age, s T.C. Baþbakanlýk Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Din Eðitimi Daire Baþkanlýðý Program Geliþtirme Müdürlüðü, age, s M. Faruk Bayraktar, Kur an Kurslarýndaki Eðitim-Öðretim Üzerine Bazý Tesbit ve Teklifler, Din Öðretimi Dergisi, Eylül-Ekim 1992, Sayý: 36, s Adnan Adýgüzel, Ýslamiyet in Ýlk Dönemlerinde Eðitim Öðretim, Diyanet Ýlmi Dergi, Cilt: 37, Sayý: 2; Nisan-Haziran 2001, s. 44.

4 204 AÜÝFD XLVIII (2008), sayý I Ýslamiyetin ilk dönemlerinde Kur an ve dini bilgilerin eðitim ve öðretimi, Mekke de Erkam ýn evi 8, Medine de ise Mescid-i Nebî nin bitiþiðinde kurulan Suffa da gerçekleþtirilmekteydi. 9 Peygamberimiz Suffa da bizzat kendisi görev aldýðý gibi, görevlendirdiði sahabeler de eðitim-öðretim hizmetlerinde bulunmuþlardýr. Bu sahabeler hiçbir ücret almadýklarý gibi, öðrencilerden de herhangi bir ücret talep edilmemekteydi. 10 Bu yapýlanmanýn sevk ve idaresi bizzat peygamberimiz tarafýndan gerçekleþtirilmekteydi. 11 Bu dönemde ortaya konulan insan, eðitim ve öðretim anlayýþý ile bunlara göre gerçekleþtirilen eðitim uygulamalarýnýn sonraki eðitim faaliyetleri için daima bir model olma özelliðini koruduðu unutulmamalýdýr. 12 Müslümanlar tarih içinde, Kur an tilavetini yeni nesillere aktarmak ve ilgiyi canlý tutmak amacýyla Kur an okullarý açmýþlardýr. Bunlarýn ilki, Medine de açýlan Mahremetü bnü Nevfel Dâru l-kurrâ sýdýr. Küttâplar ve cami eðitimi yanýnda açýlan bu ilk ihtisas okulunda, Kur an tilaveti ve Hz. Peygamberin çeþitli lehçelerde okuduðu kýraatýn usulleri öðretilmiþtir. Bu ev, cami dýþýnda din öðretiminin gerçekleþtirildiði ilk örnek ortam olarak deðerlendirilmektedir. 13 Bu kurum Eyyûbiler devrinde Dâru l-kur an, Selçuklular devrinde Dâru l-huffâz ve Osmanlýlar devrinde Dâru l-kurrâ adýyla faaliyet göstermiþ, günümüz Türkiye sinde de yapý ve program deðiþiklikleriyle birlikte Kur an Kursu adýyla hizmet vermeye devam etmektedir. 14 Kur an Kurslarý, vatandaþlarýn anayasal haklarýndan biri olan din eðitimi ihtiyacýný karþýlamak üzere ilk kez 1925 yýlýnda Devlet eliyle açýlmýþ kurumlardýr. 15 Bu kurumlar, Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý nýn taþra teþkilatýnda, en önemli yaygýn din eðitimi 16 kuruluþlarýdýr. Ýlk açýldýðý yýl hafýz yetiþ- 8 Dile getirilen ev ve diðer Sahabelerin evleri Ýslam dininin ve Kur an ýn öðretildiði iilk eðitim yerleridir. Hatta Mekke döneminin yegâne eðitim yeri bu evlerdir denilebilir. Abbas Çelik, Din Eðitimimize Tarihsel Yaklaþým, Ekev Yayýnlarý, Erzurum 2001, s Suat Cebeci, Bilal Ünsal, Hafýzlýk Eðitimi ve Sorunlarý, Deðerler Eðitimi Dergisi, Cilt: 4, Sayý: 11, s M. Mahfuz Söylemez, Ýslam ýn Erken Döneminde Eðitim ve Öðretim Faaliyetleri, Dini Araþtýrmalar Dergisi, Cilt: 5, Sayý: 13, Mayýs-Aðustos 2002, s Muhammed Hamidullah, Ýslam a Giriþ, Nur Yayýnlarý, Ýkinci Baský, Ankara 1965, s Selâhattin Parladýr, Hz. Peygamber Devrindeki Eðitim Anlayýþ ve Ýþleyiþi, Dokuz Eylül Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayý: 1, Ýzmir 1983, s Cahit Baltacý, Cumhuriyet Döneminde Kur an Kurslarý, Din Eðitimi Araþtýrmalarý Dergisi, Yýl: 1999, Sayý: 6, s. 181, Parladýr, agm, s Baltacý, agm, s Bayraktar, agm, s Yaygýn din eðitimi: Örgün din eðitimi sistemine hiç girmemiþ veya herhangi bir kademesinde bulunan veya bu kademelerden birinden ayrýlmýþ olan bireylere, dini öðretmek ve dinin gerektirdiði hayat tarzýný benimsetmek üzer ömür boyu yapýlan eðitim, öðretim, rehberlik ve uygulama etkinliklerinin tümüdür., Ahmet Koç, Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý ve Yaygýn Din Eðitimi, Din Eðitimi Araþtýrmalarý Dergisi, Yýl: 2001, Sayý: 8, s. 149.

5 Yaz Kur'an Kurslarýnda Kur Sistemi 205 tirmek üzere Diyanet Ýþleri Baþkanlýðýna 10 adet Kur an muallimi kadrosu verilmiþ ve ayný yýl ilk kez 9 adet Kur an kursu açýlmýþtýr. Bu kurslar daha sonraki yýllarda ihtiyaçlar doðrultusunda açýlmaya devam edilmiþtir. 17 Ayrýca Kur an Kurslarý, 1925 ten günümüze varlýðýný sürdüren ve hiç kapanmayan din eðitimi kurumlarýdýr. 18 Toplumumuzu din konusunda aydýnlatmakla ve din hizmetlerini yürütmekle yükümlü olan Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý, din eðitimi faaliyetlerini öncelikle camiler ve Kur an kurslarý aracýlýðýyla yürütmektedir. Bu yönüyle Kur- an kurslarý, yaygýn din eðitimi kurumlarýdýr. Kur an kurslarýnda görev yapan öðreticilerin atanmasýnda geçmiþ dönemlerde tümüyle Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý yetkili iken, 19 günümüzde kamu personeli seçme sýnavý ve Baþkanlýkça verilen yeterlilik sertifikalarý bu kurslarda görev alacak görevlilerin seçiminde devreye konulan kriterlerdir yýlýnda yürürlüðe giren Kur an Kurslarý yönetmeliðine göre Bu kurslarýn amaçlarý þu þekilde belirlenmiþtir: a) Kur an-ý Kerim i usulüne uygun olarak, yüzünden okumayý öðretmek, b) Kur an-ý Kerim i doðru bir þekilde okumayý saðlayýcý bilgileri (tecvîd, tashih-i hurûf ve talim) uygulamalý olarak öðretmek, c) Ýbadetler için gerekli sûre, âyet ve duâlarý doðru olarak ezberletmek ve bunlarýn meallerini öðretmek, d) Hafýzlýk yaptýrmak, e) Ýslâm Dininin inanç, ibadet ve ahlâk esaslarý ile Peygamberimizin hayatý ve örnek ahlâký (sîreti) hakkýnda bilgiler vermektir. 20 Kur an kurslarý açýlýþ amaçlarý, hizmet verdikleri insan kitlesi ve özellikleri ve düzenlendikleri ortamlara göre çeþitlilik göstermektedir. Bu baðlamda, baþlýca dört tür Kur an kursundan bahsetmek mümkündür: 1. Ýlköðretim tahsilini bitiren öðrencilere, aðýrlýklý olarak yüzünden Kur an okuma usullerinin öðretildiði, bunun yaný sýra temel dini bilgilerin de verildiði Kur an kurslarý, 2. Birinci tür Kur an kursunu baþarýyla tamamlayan ve Kur an ý baþtan sona ezberlemek isteyen öðrencilere hafýzlýk eðitimi veren Kur an kurslarý, 3. Ýlköðretim 5. sýnýfý tamamlayan öðrencilere tatil döneminde Kur an okumayý öðreten ve temel dini bilgileri veren yaz Kur an kurslarý Fahri Kayadibi, Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý nýn Yaygýn Din Eðitimindeki Yeri ve Fonksiyonu, Din Eðitimi Araþtýrmalarý Dergisi, Yýl: 2001, Sayý: 8, s Bayraktar, agm, s Ýbrahim Ural, Kur an Kurslarý ve Din Eðitimi, Din Öðretimi Dergisi, Eylül-Ekim 1992, Sayý: 36, s Alpaslan Durmuþ, Hatice Iþýlak, Neriman Gökçegöz Karatekin, Yaz Kur an Kurslarý Öðretici Kýlavuzu, Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Yayýnlarý, Ankara 2006, s. 10.

6 206 AÜÝFD XLVIII (2008), sayý I 4. Kur an kursu bulunmayan veya ihtiyaca cevap vermeyen yerlerde ilgili müftülerin teklifi ve mülki amirin onayý ile camilerde Kur an eðitimi gerçekleþtiren kurslar Yaz Kur an Kurslarý Yaz Kur an Kurslarý, okullarýn tatil olduðu zamanlarda ilköðretimin 5. sýnýfýný bitiren öðrencilerden Kur an-ý Kerim i ve mealini öðrenmek, bilgilerini geliþtirmek isteyenler için açýlan kurslardýr. 23 Yaz Kur an Kurslarý vasýtasýyla, örgün eðitim kurumlarýnda Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersleri ile genel dini bilgileri kazanan öðrenciler, kendi dinleri olan Ýslam la ilgili birtakým bilgi, beceri ve davranýþlarý kazanmaktadýrlar. 24 Yaz Kur an kurslarýnýn düzenlenmesi, 03 Mart 2000 tarihli ve sayýlý Resmi Gazete de yayýmlanarak yürürlüðe giren Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Kur an Kurslarý Ýle Öðrenci Yurt ve Pansiyonlarý Yönetmeliði ne dayanýlarak hazýrlanan Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Kur an Kurslarý Yönergesi çerçevesinde gerçekleþtirilmektedir. 25 Bu kurslar okullarýn tatil olduðu zamanlarda, öðrenciler için velilerinin talebine baðlý olarak Kur an-ý Kerim i ve mealini öðrenebilmeleri ve dini bilgilerini geliþtirebilmeleri amacýyla Milli Eðitim Bakanlýðýnýn denetim ve gözetiminde açýlýr. Kurslarýn süresi iki ayý ve haftada beþ günü aþmayacak þekilde düzenlenir. Kurs binalarý, camiler ve müftülüklerce uygun görülecek diðer yerler, müftülükçe açýlacak bu kurslara tahsis edilebilir. Ayrýca, halk eðitimi hizmeti binalarýndan ve taþýmalý eðitim uygulamasý nedeniyle atýl durumdaki ilköðretim okulu binalarýndan Yaz Kur- an Kursu amaçlý olarak valilik onayý ile bedelsiz olarak yararlanýlabilir. 26 Yaz Kur an Kurslarýnda 11/10/2005 tarihli ve 63 sayýlý onayla yapýlan deðiþiklik çerçevesinde, Baþkanlýkça hazýrlanan Yaz Kur an Kurslarý Öðretim Programý uygulanýr. 27 Düzenlenen Yaz Kur an kurslarý yoluyla aþaðýdaki amaçlara ulaþýlmasý ve faydalarýn saðlanmasý hedeflenmektedir: 22 Kayadibi, agm, s. 50. Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý nýn yapmýþ olduðu diðer bir tasnife göre yaz kurslarýnýn dýþýndaki Kur an kurslarýnýn türleri þunlardýr: Erkek yatýlý, erkek gündüzlü, kýz yatýlý, kýz gündüzlü, karma gündüzlü. Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý 2003 Yýlý Ýstatistikleri, Özel Basým, Ankara 2004, s Kayadibi, agm, s Durmuþ, Iþýlak, Karatekin, age, s Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Kur an Kurslarý Yönergesi, 26 Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Kur an Kurslarý Yönergesi, 27 Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Kur an Kurslarý Yönergesi,

7 Yaz Kur'an Kurslarýnda Kur Sistemi Öðrencilerin hayatlarýný anlamlandýrma süreçlerinde karþýlaþtýklarý sorunlarýn çözümünde kendilerine destek saðlayacak bilgi, duygu ve hareket ve ruh çerçevesindeki davranýþlarý kazanmalarýna yardýmcý olmak. 2. Kazanýmlar ve etkinlikler yoluyla öðrencilerin dini öðrenme, anlama ve yaþama davranýþlarýný geliþtirmelerine destek olmak. 3. Din eðitimi çevresinin önemli bileþenlerinden olan cami ile yetiþmekte olan neslin iliþkisine katký saðlamak. 4. Öðrencilerin dînî ve ahlakî deðerlere önem vermelerine ve bu deðerlerle ilgili duygu ve düþüncelerini güçlendirmelerine, sonuçta erdemli kiþilikler oluþturabilmelerine rehberlik etmek. 5. Öðrencilerde birlik ve beraberliði perçinleyen sevgi, saygý, kardeþlik ve dostluk baðlarýný güçlendirmek. 6. Öðrencilere bir arada yaþama ve sorumluluk bilincini geliþtiren bir perspektif kazandýrmak. 7. Öðrencilerin saðlýklý dînî bilgiler edinmelerine ortam hazýrlamak. 8. Öðrencilerin evrensel deðerlere, kendi dini bilgi ve bilinçleriyle katýlmalarýný desteklemek Kur Sistemi Kur kavramý eðitimde kullanýldýðýnda þu anlama gelmektedir: Belirlenmiþ amaçlara ulaþmak üzere, kendi içerisinde belli bir bütünlüðü olan, fakat ulaþýlmak istenilen ana hedeften de ayrý düþünülmesi söz konusu olmayan öðrenme birimlerinden oluþan yapýya kur adý verilir. 29 Kur sisteminin temelinde, öðrenci merkezlilik yer almaktadýr. Bu da öðreticinin insiyatif kullanmasýný kaçýnýlmaz kýlan bir durumdur. Dolayýsýyla öðretici, öðrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarýna göre eðitim içeriðinin sýnýrlarýný belirleyebilir; gerekli gördüðü kimi konularý öðretime dâhil edebilir, kimi konularý öne alabilir veya ileriki haftalara tehir edebilir. 30 Öðrenci merkezliliðin merkeze alýndýðý bu sistemin özellikle öðrencilerin, öðrenme alanlarýndaki bilgi ve beceri düzeyleri dikkate alýnarak yapýlandýrýlmasý esastýr. Böylelikle, öðrencilerin daha önce elde ettikleri bilgi ve becerileri tekrarlamalarýnýn önüne geçilerek zaman kaybý önlenmiþ olur. 31 Kur sisteminin, 3 kur halinde düzenlenmesi ve yürütülmesi amaçlanmýþtýr. Her kurun eðitim süresi 3 haftadan oluþmaktadýr. Bu kurlarda Kur- 28 Durmuþ, Iþýlak, Karatekin, age, s T.C. Baþbakanlýk Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Din Eðitimi Daire Baþkanlýðý Program Geliþtirme Müdürlüðü, age, s M. Þevki Aydýn, Kur an Kursu ve Kur Sistemi, Diyanet Aylýk Dergi, Mart 2007, s T.C. Baþbakanlýk Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Din Eðitimi Daire Baþkanlýðý Program Geliþtirme Müdürlüðü, age, s. 8.

8 208 AÜÝFD XLVIII (2008), sayý I an ý yüzünden okuma becerisini kazandýrma ile temel Ýslam bilgileri ni öðretmek hedeflenmektedir. Sözü edilen yeni programda hedef-öðrenci-konu üçlüsünü birlikte deðerlendiren bir eðitim anlayýþý esas alýnmaktadýr. Yukarýda zikredilen iki ana konu baþlýðý altýnda, Kur an-ý Kerîm, itikat, ibadet, ahlak ve siyer öðrenme alanlarý ile ilgili belli düzeyde bilgi ve beceri öðrencilere kazandýrýlmaya çalýþýlmaktadýr. Her bir kurun öðrenme alanlarý belirlenmiþ olmakla birlikte, yukarýda da belirtildiði gibi, öðreticiler gerekli gördükleri konularý öðretime dâhil edebilecekleri gibi, öncelikle iþlenmesi gereken konularý öne alabilecek veya ileriki haftalara býrakabileceklerdir. 32 Yaz Kur an Kursu Programýnýn kur sistemine göre biçimlendirilmesinin, birçok eðitsel gerekçeleri bulunmaktadýr. Her þeyden önce kur esasýna dayalý program, yaz kurslarýný daha düzenli hale getirebilecek nitelikleri bünyesinde barýndýrmaktadýr. Þöyle ki, daha önce yaz kursuna baþlayan bir öðrenci, bir iki hafta sonra, ailesinin izne ayrýlmasý gibi, bazý sebeplerle kursu býrakýp gitmekteydi. 33 Kimileri ise ertesi yýl yine ayný noktadan baþlayýp bir süre sonra çeþitli sebeplerle kurstan yine ayrýlabiliyordu. Öðrencilerin her yýl gitme imkâný olmadýðýndan dolayý, onlarýn yaz kursundan faydalanmasý bundan ibaret oluyordu. Sonuç itibariyle genelde, kursa kýsa bir süre devam edip terk eden ya da kesintilerle devam eden öðrencilerden söz etmek söz konusu idi. Bu durumda çocuðu/öðrenciyi belli belirsiz, parçalý bir takým ilk dini bilgi kýrýntýlarýyla üstün körü yüzleþtirmekten öteye geçemeden yaz kursu etkinliði sona erebiliyordu. Sonuçta Kur an Kursu öðreticilerinin kazandýrmayý tasarladýðý bilgi bütününe öðrencinin ulaþmasý, onu kazanmasý imkâný ortadan kalkýyordu. 34 Kur sitemi bu durumun önüne geçebilme imkâný vermektedir. Yeter ki bu sistem Öðreticiler tarafýndan iyi kavranýp uygulanabilsin. Bu programýn saðlýklý uygulayabilmesi için, yaz kursunun baþlamasýna doðru önceden, üç dönemin her birinin baþlama ve bitiþ tarihlerinin ve her üç kurun içeriklerinin ilan edilmesi gerekmektedir. Böylelikle dönemlerin takvimi ve kurlar hakkýnda veliler bilgilendirilmektedir. Bu yolla veliler kendileri için uygun zaman diliminde uygun kura çocuklarýný gönderme fýrsatý bulabilecekler hatta izinlerini de ona göre kullanacaklardýr. Kur sisteminde öðrencilerin istedikleri zaman, fýrsat bulduklarýnda, olabildiðince rahat ulaþabilecekleri yerlerde kurslara kayýt yaptýrýp istedikleri, ihtiyaç duyduklarý programa katýlmalarý mümkün olacaktýr T.C. Baþbakanlýk Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Din Eðitimi Daire Baþkanlýðý Program Geliþtirme Müdürlüðü, age, s Aydýn, Kur an Kursu ve Kur Sistemi, s Aydýn, Kur an Kursu ve Kur Sistemi, s Aydýn, Kur an Kursu ve Kur Sistemi, s. 22.

9 Yaz Kur'an Kurslarýnda Kur Sistemi 209 Yaz kursunun süresini üç döneme ayrýlmasý, insanýmýzýn þartlarýnýn elverdiðinde kursa katýlmasýný kolaylaþtýrýlmasý, öðretime konu edilen muhtevanýn etkin ve verimli biçimde öðrenciye kazandýrýlmasýnýn önünü açmaktadýr. Önceki uygulamalarda, genelde öðretimi öngörülen muhtevanýn ancak þurasýndan burasýndan bir takým bilgi kýrýntýlarýnýn aktarýmý saðlanabilirken, yeni yapýlanma ile bunun önüne geçilebilecektir. Artýk öðrenci, yaz kursunda öðretimi tasarlanan bir dini bilgi ve beceri bütününün tamamýný belli bir düzen içinde ve gereksiz tekrarla zaman kaybetmeden kademe kademe kazanabilme imkâný yakalayabilmektedir. 36 Yaz Kur an kurslarýndaki bu yapýlandýrma, her öðrencinin hazýr bulunuþluk düzeyine uygun düþecek kura katýlmasýný saðlamak suretiyle kursta zaman kaybetmesinin önüne geçme, öðrenme sürecinde zaman kaybýný önleme imkâný sunmaktadýr. Her kura katýlanlarýn, olabildiðince mütecanis/türdeþ gurup oluþturmalarý saðlanabildiðinden, geçmiþ dönemlerdeki uygulamalarýn aksine toplu öðretimde baþarý imkâný artýrýlmaktadýr. Çünkü bu durum, öðretimin bireyselleþtirilmesine, her bireyin ihtiyaçlarýný karþýlayacak þekilde öðretimin düzenlenmesine büyük katký saðlamaktadýr. Diðer yandan kur sitemi, farklý imkân ve ihtiyaç sahibi öðrencileri tek seçeneðe mahkûm etmekten kurtararak, farklý seçenekleri onlarýn tercihine sunmaktadýr. Böylelikle isteðe baðlý din eðitim taleplerini karþýlama baðlamýnda göreceli de olsa bir kurstan yararlanma esnekliði, kolaylýðý ve mobilite saðlanmýþ olmaktadýr. 37 Esnek bir yapýya sahip olan bu program öðrenciyi merkeze almasýndan dolayý, öðrenciler için oldukça ilgi çekici bir hal alacaktýr. Çocuklarýn/öðrencilerin hatta tüm insanlarýn genel bir tutumu söz konusudur. Bu da ilgilerini çeken ihtiyaçlarýný karþýlayan ve beklentilerine cevap veren olay ve olgulara karþý ilgi duymalarý onunla ilgilenmeleridir. Aksi durum ve olgulara karþý ilgisiz kalma, iltifat etmeme gibi tutumlarý geliþtirmek de insani bir tutumdur. Bu durum dini alanda din eðitim-öðretiminde de ayný iþleyiþe sahiptir. Kur an kursu öðreticileri dini bilgiyi ne denli ilgi çekici, ihtiyaçlarý karþýlayýcý, beklentilere cevap verici tarzda öðrencilere sunarlarsa ve kurs ortamýný tüm bileþenleriyle birlikte gerekleriyle birlikte düzenlerlerse, öðrencilerin kurslara olan ilgisi artacak ve beklenen anlamlý öðrenme ve baþarý saðlanmýþ olacaktýr. 38 Diyanet iþleri baþkanlýðý Kur an Kursu öðreticilerinin yeni program ve sisteme uyum saðlayabilmeleri için onlara yönelik Yaz Kur an Kurslarý 36 Aydýn, Kur an Kursu ve Kur Sistemi, s Aydýn, Kur an Kursu ve Kur Sistemi, s Aydýn, Kur an Kursundaki Din Eðitiminin Hayatiliði, Diyanet Aylýk Dergi, Aðustos 2007, s. 32.

10 210 AÜÝFD XLVIII (2008), sayý I Öðretici Kýlavuzu adlý kitabý hazýrlatmýþtýr. 39 Diðer yandan öðrencilerin kur sistemi ile ilgili öðrenme sürecinde kaynak ihtiyaçlarýný giderme amaçlý olarak da yaz Kur an kurslarýnda kullanýlmak üzere Dinimizi Öðreniyoruz adlý bir kitap hazýrlamýþtýr. Yaz Kur an Kurslarý programýna ait beþ öðrenme alanýný þu içeriklerden oluþturulmuþtur: a. Kur an-ý Kerim Öðrenme Alaný Bu öðrenme alanýyla öðrenciler, genel olarak Kur an ýn Ýslam daki yeri, önemi, Kur an la ilgili bazý temel kavramlar ve Kur an ýn temel konularý ile tanýþacaklardýr. Bu öðrenme alanýnda Kur an dan kaynaklanan doðru bilgi, doðru inanç ve doðru davranýþ a ulaþmanýn gerekliliðinin kavranmasý ve onu okuyup anlama bilincine ulaþýlmasý amaçlanmýþtýr. Bu öðrenme alanýnda öðrenciler için Kur an ý ve mesajýný doðru anlama ve Allah kelamýna yönelme becerisini geliþtirecek etkinliklerin de iþe koþulmasý hedeflenmektedir. 40 b. Ýtikat Öðrenme Alaný Bu öðrenme alaný, öðrencilerde kesin bilgiye dayalý, temellendirilmiþ ve gönülden benimsenmiþ bir insan-din iliþkisini oluþturmayý hedefleyen bir içeriðe sahiptir. Ýnsan-din iliþkisi, tek tanrý inancý, insanýn günlük hayatýnda ve davranýþlarýnda inancýn etkisi ve hayatýný anlamlandýran ahiret inacý gibi insanýn bütün hayatýný ilgilendiren süreçleri içermesi dolayýsýyla bu öðrenme alaný, diðer öðrenme alanlarý için merkezi bir öneme sahiptir. Bu öðrenme alanýyla öðrencilerin, doðru inanma, Allah la saðlýklý iletiþim kurma, hayatý anlamlandýrma, aklýný kullanma, sorumlu davranma becerilerini geliþtirme gibi etkinliklerle desteklenmesi amaçlanmaktadýr. 41 c. Ýbadet Öðrenme Alaný Ýbadet öðrenme alaný genel anlamýyla, Ýslam da ibadetler ve ibadetlerin faydalarý ile ilgili konularý içermektedir. Bu alanla, ibadet duygusunun saðlýklý bir þekilde doyurulmasý ve ibadetlere katýlma alýþkanlýðýnýn kazandýrýlmasý amaçlanmaktadýr. Öðretim sürecinde öðrencilerin, temizlik bilinci, ibadet bilinci, güzel davranýþ edinme ve ibadethanelere saygýlý davranma becerilerini geliþtirecek etkinliklerle desteklenmesi amaçlanmaktadýr Bu kaynak çalýþma oldukça büyük öneme sahiptir. Yeni sistemin öðretme süreçlerinin Kur an Kursu öðreticilerimiz tarafýndan rahat bir biçimde anlaþýlabilmesi ve öðrenme hedeflerinin gerçekleþtirilebilmesi için kýlavuz kitabýn hazýrlanmýþ olmasý büyük bir kazanýmdýr. 40 Durmuþ, Iþýlak, Karatekin, age, s Durmuþ, Iþýlak, Karatekin, age, s Durmuþ, Iþýlak, Karatekin, age, s. 15.

11 Yaz Kur'an Kurslarýnda Kur Sistemi 211 d. Siyer Öðrenme Alaný Siyer öðrenme alaný, Peygamberimizin hayatý, kiþiliði ve örnekliði ile ondan davranýþ örnekleri konularýný içermektedir. Bu öðrenme alanýnda öðrencilerin, Hz. Peygamber in misyonunu öðrenme, örnekliðini kavrama, onu doðru anlama ve modelleme bilinci kazanmalarý amaç olarak belirlenmiþtir. Bu öðrenme alanýnda öðrencilerin, kronolojik bir siyer aktarýmý ile karþý karþýya býrakýlmamalý, eðitim-öðretim içeriði, yaþama yakýnlýk ilkesi baþta olmak üzere, eðitim ilkelerinde aktarýlan prensiplerle paralel olarak, Tablo 1: Kurlar baðlamýnda öðrenme alanlarýnýn içerikleri. Öðrenme Alaný 1. KUR ÜNÝTELER 2. KUR 3. KUR Kur'an - Kur'an-ý Kerim-i Tanýyalým - Kur'an-ý Kerim Okumaya Giriþ - Sure ve Dua Ezberliyoruz - Kur'an-ý Kerimi Doðru ve Güzel Okuyoruz - Sure ve Dua Ezberliyoruz - Kur'an-ý Kerimi Doðru ve Güzel Okuyoruz - Kur'an-ý Kerim'den Bölümler Ezberliyoruz Ýtikad Ýbadet - Kelime-i Tevhid ve Kelime-i Þehadet Öðreniyoruz - Ýslam ve Ýslam'ýn 5 Ana Esasý - Ýman ve Ýmanýn Altý Esasý - Ýbadetlerimiz - Temizlik Ýmandan Gelir - Namaz Kýlýyoruz - Allah vardýr ve birdir- Allah Peygamberler Göndermiþtir: Peygamberlere Ýman - Ahiret Vardýr: Ahirete Ýman - Namaz Kýlýyoruz - Ey Ýnananlar! Oruç Size Farz Kýlýndý - Meleklere Ýnanýrýz: Meleklere Ýman - Kitaplara Ýman Ýmanýn Esaslarýndandýr: Kitaplara Ýman - Kaza ve Kaderi Öðreniyoruz: Kaza ve Kadere Ýman - Kabe ve Arafat Diyarýnda Yolculuk: Hac - Paylaþma ve Yardýmlaþma Ýbadeti Olarak Kurban - Paylaþma ve Yardýmlaþma Ýbadeti Olarak Kurban - Yardýmlaþma ve Dayanýþma Ýbadeti Olarak Zekat ve Sadaka - Allah'a Yakarýþ: Dua ve Tevbe Siyer - Peygamberimiz Hz. Muhammed'in Hayatýný Öðreniyoruz I: Peygamberlik Öncesi Hz. Peygamber - Peygamberimiz Hz. Muhammed'in Hayatýný Öðreniyoruz I: Mekke Dönemi - Peygamberimiz Hz. Muhammed'in Hayatýný Öðreniyoruz I: Medine Dönemi - Hz. Peygamberin Kiþiliði ve Örnekliði - Hz. Peygamberden Davranýþ Örnekleri Ahlak - Güzel Söz ve Davranýþlarda Bulunalým - Güzel Söz ve Davranýþlarda Bulunalým - Güzel Söz ve Davranýþlarda Bulunalým

12 212 AÜÝFD XLVIII (2008), sayý I Hz. Peygamber i ve O nun teblið ettiði mesajý doðru anlama becerisini geliþtirmeye yarayan etkinliklerle desteklenmesi hedeflenmektedir. 43 e. Ahlak Öðrenme Alaný Bu öðrenme alaný, öðrencilerin iyilik, doðruluk, baðýþlayýcýlýk, cömertlik, adalet gibi fazilet ve deðerleri öðrenmelerini, sevmelerini ve davranýþa dönüþtürmelerini hedeflemektedir. Bu öðrenme alanýnda öðrencilerin, deðerleri içselleþtirmelerini saðlayýcý etkinliklerle desteklenmesi amaçlanmaktadýr Problem Müslüman toplumlarda Kur ân eðitim ve öðretimine her zaman büyük önem verilmiþtir. Bunda Kur ân ýn öðrenilmesi, öðretilmesi, anlaþýlmasý, okunmasý ve mesajýnýn iyi kavranarak hayata geçirilmesi yönündeki Hz. Peygamber in tavsiyeleri rol oynadýðý gibi, bizzat Kur ân ýn sahip olduðu özellikler ve eldeki temel kaynaklarýn Müslümanlarý bu eðitime yönlendirmesi, hatta bu eðitimin kaçýnýlmazlýðý konusundaki tavsiyeleri de rol oynamýþtýr. Kur ân Kurslarý, günümüzde bu eðitimin yapýldýðý resmi kuruluþlardýr. Ayrýca araþtýrmamýzý oluþturan yaz kurslarý da Kur ân öðretiminin yapýldýðý diðer resmi kuruluþlardan birisidir. Diyanet iþleri Baþkanlýðý tarihli ve 63 sayýlý onayla yapýlan deðiþiklik çerçevesinde Baþkanlýkça hazýrlanan Yaz Kuran Kurslarý Öðretim Programý ný uygulamaya koymuþtur 45 Bu uygulamada daha önce kurslarda uygulanan klasik yöntem yerine, programda belirtilen konu ve derslerin kurlara ayrýlarak verilmesi öngörülmüþtür. Kur sistemi þeklinde yeniden yapýlandýrýlarak uygulamaya konan Kuran Kursu Programý, kurs öðreticileri, cami imamlarý ve müftülük personelleri tarafýndan yürütülmektedir. Bu sistemin yürürlüðe konmasýndaki amaç Kuran kurslarýnda verimliliði arttýrmak ve gelen öðrenciye en üst düzeyde fayda saðlamaktýr. Uygulayýcý konumundaki öðreticilerin bu yeni sisteme iliþkin alt yapýlarý ve görüþleri iþlerliði arttýrma ve sistemi geliþtirme noktasýnda bize yol gösterici olacaktýr. Bu anlamda Kuran Kurslarýnda uygulanan kur sistemi nedir ve öðreticilerin bakýþ açýsý nasýldýr? sorusu araþtýrmamýzýn problemini ifade etmektedir. 43 Durmuþ, Iþýlak, Karatekin, age, s Durmuþ, Iþýlak, Karatekin, age, s Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Kuran Kurslarý Yönergesi,

13 Yaz Kur'an Kurslarýnda Kur Sistemi Sýnýrlýlýklar: Araþtýrma; 1. Çorum ili merkezinde yaz Kur an kurslarýnda görevli öðreticilerle, yaz dönemi hizmet içi eðitim seminerlerine katýlan öðreticilerle, öðretici ile sýnýrlý tutulmuþtur. 6. Evren ve Örneklem: Çorum ilinde yaz aylarýnda Diyanet bünyesindeki yaz Kur an kurslarýnda görev yapan öðreticilerin tamamý evreni teþkil etmektedir. Araþtýrmada evrenin tamamýna ulaþýlmasý hedeflenmiþtir. Çalýþma örneklem olarak seçilen 2006 yaz dönemi hizmet içi eðitim seminerine katýlan 249 öðreticiye uygulanmýþtýr. 7. Veri Toplama Aracý ve Verilerin Analizi Araþtýrma Çorum Ýli Müftülüðüne baðlý merkez ve merkez köylerinde görev yapan Kur an Kursu öðreticileri ve Yaz Kur an Kursu düzenleyen cami görevlileri ile gerçekleþtirilmiþtir. Araþtýrmanýn uygulama kýsmý, makalede konu edilen Yaz Kur an Kurslarýnda Kur Sistemi nin öne çýkartýldýðý bir bilgilendirme ve hazýrlýk semineri esnasýnda katýlýmcýlara yazýlý olarak sunulan anket sorularýndan oluþmaktadýr. Seminer esnasýnda, öðretim yöntem ve teknikleri, kur sisteminin karakteristik özellikleri, yönetim ve teftiþ konularý hakkýnda katýlýmcýlara bilgiler sunulmuþtur. Anket sorularý kur sistemi ilgili panelist tarafýndan tanýtýldýktan sonra katýlýmcýlara verilmiþ ve cevaplamalarý istenilmiþtir. Seminerde araþtýrmacýlar tarafýndan katýlýmcýlara kur sistemi hakkýnda herhangi bir þekilde yönlendirmede bulunulmamýþtýr. Veriler, öðreticilerin kiþisel bilgilerini ve Yaz Kur an Kurslarýnda uygulanan kur sistemine iliþkin görüþlerini ortaya çýkaracak þekilde tarafýmýzdan hazýrlanmýþtýr. Katýlýmcýlarýn her soruya verdiði cevaplarýn frekans (N) ve yüzdeleri(%) bulunmuþ ve bu sonuçlar üzerinden deðerlendirmeler yapýlmýþtýr. Ölçme aracýna eklenen 3 adet soruyla da katýlýmcýlarýn kiþisel görüþleri alýnmýþtýr. Ölçme aracýndan elde edilen verilerin deðerlendirilmesinde SPSS paket programý kullanýlmýþtýr. Katýlýmcýlarýn kur sistemine iliþkin fikirleri kendi görüþlerine dayalý olarak toplanmýþtýr. Ortaya konan düþüncelere yüzde ve frekanslar esas alýnarak deðerlendirilmiþtir. 8. Bulgular ve Yorum Bu baþlýk altýnda katýlýmcýlarýn kiþisel bilgileri ve konuya iliþkin görüþleri deðerlendirilecektir.

14 214 AÜÝFD XLVIII (2008), sayý I 8.1. Araþtýrmaya katýlanlarýn cinsiyeti Cinsiyet N % Kadýn 30 12,0 Erkek ,0 Katýlýmcýlarýn %12 si (30) kadýn %88 i (219) erkek öðreticilerden oluþmaktadýr Araþtýrmaya katýlanlarýn yaþ aralýðý Yaþ N % , , , ,6 41 ve üzeri 78 31,3 Katýlýmcýlarýn % 1,2 si (3) yaþ aralýðýnda, % 4,8 i (12) yaþ aralýðýnda, %16,1 i (40) yaþ aralýðýnda, %46,6 sý (116) yaþ aralýðýnda, %31,3 ü (78) ise 41 ve üzeri yaþa sahiptirler Araþtýrmaya katýlanlarýn eðitim durumu Eðitim Durumu N % Ýlköðretim 3 1,2 Lise 95 38,2 Yüksekokul ,0 Lisans 45 18,1 Yüksek Lisans 4 1,6 Katýlýmcýlarýn % 1,2 si (3) ilköðretim, % 38,2 si (95) lise, % 41,0 (102) yüksekokul, %18, i (45) lisans, % 1,6 sý (4) ise yüksek lisans mezunudur Araþtýrmaya katýlanlarýn bitirdiði lise türü Lise Türü N % Düz Lise 3 1,2 Açýk Lise 5 2,0 Ýmam Hatip Lisesi ,8 Katýlýmcýlarýn %1,2 si (3) düz lise, % 2 si (5) açýk lise, % 96,8 i (241) Ýmam Hatip Lisesi mezunudur Araþtýrmaya katýlanlarýn kýdem durumu Kýdem N % ,1

15 Yaz Kur'an Kurslarýnda Kur Sistemi , ,1 16 ve üzeri ,2 Katýlýmcýlarýn %18,1 i (45) 0-5 yýl arasý, %9,6 sý (24) 6-10 yýl arasý, %32,1 i (80) yýl arasý, %40,2 si 16 ve üzeri kýdeme sahiptirler Katýlýmcýlarýn Kur an kursu düzenleme Tecrübesi Kurs Süresi N % , , ,1 16 ve üzeri 78 31,3 Katýlýmcýlarýn %25 3 ü (63) 0-5 yýl arasý, %13,3 ü (33) 6-10 yýl arasý, %30,1 i (75) yýl arasý, %31,3 ü 16 ve üzeri yýllýk kurs düzenleme deneyimine sahiptirler Araþtýrmaya katýlanlarýn unvan durumu Unvan N % Ýmam Hatip ,1 Kur an Kursu Yöneticiliði 40 15,3 Müftülük Personeli 4 1,6 Katýlýmcýlarýn %83,1 i (207) imam hatip, %15,3 ü (40) Kur an kursu yöneticisi, %4 ü müftülük personelidir Araþtýrmaya katýlanlarýn görev yeri Görev Yeri N % Köy ,0 Kasaba 6 2,4 Ýlçe 7 2,8 Ýl ,8 Katýlýmcýlarýn %51 i (127) köylerde, %2,4 ü (6) kasabada, %2,8 i (7) ilçede %43,8 i (109) il merkezinde görev yapmaktadýr Kendinizi nasýl bir öðretici olarak deðerlendiriyorsunuz? N % Kötü 2,8

16 216 AÜÝFD XLVIII (2008), sayý I Normal 49 19,7 Ýyi ,2 Çok Ýyi 43 17,3 Katýlýmcýlara kendilerini nasýl birer öðretici olarak deðerlendirdiklerini sorduðumuzda %0,8 i (2) kendilerini kötü, %19,7 si (49) normal, %62,2 si (155) iyi, %17,3 ü (43) çok iyi olarak deðerlendirmiþtir. Araþtýrmaya katýlan öðreticiler özellikle kur sisteminin yeni olmasý dolayýsýyla uygulama konusunda daha fazla bilgiye ihtiyaçlarý olduðunu ve bu çerçevede eðitici programlarýn uygulanmasýný istemektedirler Yaz Kurslarýný hangi ortamlarda düzenlemektesiniz? N % Kur an Kursunda 52 21,9 Camide ,9 Cami Derneðinde 3 1,2 Katýlýmcýlarýn %21,9 u (52) kurslarýný Kur an kursunda, %77,9 u (194) camide, %1,2 si (3) cami derneðinde düzenlemektedir. Kur an kursu ortamýnda kurs veren öðreticiler nispeten daha memnun iken, camilerde kurs verenler öðrencilerin 3 saat boyunca diz çökerek oturmalarýnýn zor olduðunu ve þekilde öðrenciyi kursta uzun süre tutmanýn mümkün olmadýðýný belirtmektedirler. Ortamlarýn eðitim öðretime uygun hale getirilmesinin verimi daha da arttýracaðýný ifade etmektedirler Yaz kurslarýnda öðreticilere sunulan imkânlar sizce yeterli mi? N % Yetersiz ,1 Normal 50 20,1 Yeterli 25 10,0 Çok Ýyi 2,8 Katýlýmcýlara öðreticilere sunulan imkânlarýn yeterli olup olmadýðý sorulduðunda %69,1 i yetersiz, %20,1 i normal, %10 u yeterli, %0,8 i yetersiz olduðunu belirtmiþlerdir. Kurslarda verimliliðin arttýrýlmasý için Diyanet in daha fazla kitap ve teknik destek vermesi gerektiðini, ders ücreti sisteminin ayrým yapýlmadan bütün öðreticilere uygulanmasýný istemektedirler. Mevcut durumda öðrenci sayýsý 15 in altýnda ise öðreticiye ders ücreti ödenmemektedir. 46 Bulgularýn yorum kýsmýnda dile getirilen beklentiler ve öneriler seminere katýlan Kur an kursu öðreticilerinin sorulan açýk uçlu sorulara verdikleri cevaplardan alýnmýþtýr.

17 Yaz Kur'an Kurslarýnda Kur Sistemi Sizden tek þýkký iþaretlemeniz istense, Kur an Kursuna gelenlerden eðitim sonrasý hangi sonucu beklerdiniz? N % Kur an okumalarýný 49 19,7 Güzel ahlak sahibi olmalarýný ,7 Düzenli ibadet etmelerini 31 12,4 Ýlmihal bilgilerini bilmelerini 8 3,2 Eðitim sonrasý elde edilmesi gereken sonuç için katýlýmcýlarýn %19,7 si (49) kursiyerlerin Kur an okumalarýný, %64,7 si güzel ahlak sahibi olmalarýný, %12,4 ü (31) düzenli ibadet etmelerini, %3,2 si (8) ilmihal bilgilerini bilmelerini iþaretlemiþlerdir Öðrencilerinizle ilgili aþaðýdaki þýklardan hangisi size uygun düþer? N % Onlarý simalarýyla tanýrým. 23 9,2 Öðrencilerin bazýlarýnýn isimlerini bilirim ,0 Öðrencilerin tümünün isimlerini bilirim ,3 Öðrencilerin ailelerini de tanýrým ,4 Öðrencileri tanýmalarý konusunda yöneltilen soruya katýlýmcýlarýn %9,2 si (23) onlarý simalarýyla tanýrým, % 12 si (30) öðrencilerin bazýlarýný bilirim, % 33,3 ü (83) öðrencilerimin tümünün isimlerini bilirim, % 45,4 ü (113) öðrencilerin ailelerini de tanýrým cevabýný vermiþlerdir. Öðreticiler, öðrenci velileri ve aileleriyle iletiþimin mutlaka kurulmasý gerektiðini ve ailelerin bu kurslarýn içeriði konusunda bilgilendirilmelerini istemektedirler. Aile ile iletiþim halinde bulunulan öðrencilerin kurslarda daha baþarý ve aktif hale geldikleri ifade edilmektedir Kur sisteminin içeriðini biliyor musunuz? N % Bilmiyorum 15 6,0 Az biliyorum ,2 Ýyi biliyorum ,9 Çok iyi biliyorum 17 6,8 Katýlýmcýlarýn % 6 sý (15) kur sisteminin içeriði konusunda bilgi sahibi olmadýðýný, %50,2 si (125) az bildiðini, %36,9 u iyi bildiðini, %6,8 i (17) çok iyi bildiðini ifade etmiþtir. Öðreticilerin kur sistemiyle ilgili en büyük sýkýntýlarý kurun iþleyiþ biçimine hâkim olamamalarýdýr. Bu sýkýntýnýn giderilmesi amacýyla hizmet içi eðitim seminerlerinin ve eðitici çalýþmalarýn

18 218 AÜÝFD XLVIII (2008), sayý I yapýlmasýný talep etmektedirler. Özellikle burada yapýlan seminere vurgu yapýlarak bu tür eðitici seminerlerin kendilerine katkýlarýnýn oldukça fazla olduðunu belirtmektedirler Sizce kur sistemi yaz kurslarý için yararlý bir yapýlandýrma mýdýr? N % Yararlý deðil 31 12,4 Fena deðil 99 39,8 Ýyi ,6 Çok iyi 18 7,2 Katýlýmcýlara kur sisteminin yararlýlýðý sorulduðunda %12,4 ü (31) yaralý olmadýðýný, %39,8 i (99) fena olmadýðýný, %40,6 sý (101) iyi olduðunu, %7,2 si (18) çok iyi olduðunu ifade etmiþtir. Öðreticiler bu konuda zamanla neticenin ortaya çýkacaðýný belirterek, daha önceki uygulamaya göre biraz daha fedakarlýk yapýlmasý gerektiðini ifade etmiþlerdir. Bu sistemin yararlýlýðýnýn öðreticinin özverisiyle paralel olacaðýný ve bu anlamda amirlerinin teþvik ve moral motivasyonuna ihtiyaç duyduklarýný belirtmiþlerdir Kur sistemi hangi tür öðretime daha uygundur? N % Kur an öðretimi ,1 Din Kültürü 22 12,8 Ýlmihal bilgisi 30 12,1 Katýlýmcýlarýn %75,1 i (187) kur sisteminin Kur an öðretimine daha uygun olduðunu, %10,8 i din kültürü ve ahlak öðretimine uygun olduðunu, %12,1 i ilmihal bilgisi öðretimine uygun olduðunu ifade etmiþlerdir. Öðreticiler programda bulunan derslere ek olarak siyer, hadis, Kur an ezberi ve dua ezberlemenin de olmasýný istemektedirler Kur sistemi için yer ve personel imkânýnýn durumu sizce nasýldýr? N % Yetersiz 31 12,4 Normal 50 20,1 Ýyi ,9 Çok iyi 4 1,6

19 Yaz Kur'an Kurslarýnda Kur Sistemi 219 Katýlýmcýlarýn %65,9 u (31) kur sistemi için yer ve personel imkânýnýn yetersiz olduðunu, %20,1 i (50) normal olduðunu, %12,4 ü (164) iyi olduðunu, %1,6 sý çok iyi olduðunu ifade etmiþlerdir. Dikkat edildiðinde, öðreticilerin yer ve personel durumundan büyük oranda memnun olmadýðý görülmektedir. Kur an kurslarýnda ders veren öðreticiler camilerde verenlerden daha avantajlý olduklarýný ifade etmektedirler. Fakat sistem 3 kurdan oluþtuðu için farklý kurlardaki öðrencilerin ayný ortamda olmalarýnýn sýkýntýya yol açtýðý belirtilmektedir. Bu çerçevede yakýn kurslarýn ortak hareket ederek kurslarý beraber düzenlemelerini ve farklý öðreticilerin farklý kurlarda öðretim yapmalarý talep edilmektedir Sizce kur sistemi baþarýlý olabilir mi? N % Hayýr 48 19,3 Muhtemeldir ,9 Evet 27 10,8 Kur sisteminin baþarýlý olup olmayacaðýna dair soruya %19,3 ü (48) hayýr, % 69,9 u (174) muhtemeldir, % 10,8 i (27) ise evet cevabýný vermiþlerdir. Verilen cevaplar sistemin düzenli denetim, öðretici çabasý ve yerel idarecilerin teþvik ve desteðiyle oturacaðý ve baþarýlý olacaðýný ortaya koymaktadýr. 9. Tartýþma Çorum ilinde görev yapan Kur an kursu öðreticilerine uygulanan bu araþtýrma kur sistemine bakýþý ortaya koymak amacýný gütmektedir. Yukarýda verilen bulgulara ek olarak öðreticilere 3 tane açýk uçlu görüþ ve önerileri almaya yönelik soru daha yöneltilmiþtir. Kur an Kurslarýndaki eðitim ve öðretimin verimliliðini artýrmak maksadý ile Yaz Kur an Kurslarý Öðretim Programý (Kurlu sistemin uygulanýþý) öðreticiler tarafýndan verilen cevaplar ýþýðýnda olumlu-olumsuz yönleri ve problemlere yönelik çözüm önerileri aþaðýda deðerlendirilmiþtir: 9.1. Olumlu Yön 1. Esnek çerçeve Programý ile öðreticilere çeþitli kaynaklardan hazýrlanma imkânýnýn sunulmasý, 2. Eðitim ve öðretimin baþýboþluktan kurtarýlarak ciddiyetin hâkim olmasý, 3. Kurslara baþlangýç esnasýnda seviye tespitinin yapýlmasý,

20 220 AÜÝFD XLVIII (2008), sayý I 4. Kur sistemine geçilmesiyle, öðrencilerin eðitim ve öðretime ilgilerinin artmasý, 5. Öðrencilere Dinimi Öðreniyorum, Peygamberimizi Öðreniyorum ve Kitabýmý Öðreniyorum adlý kitaplarýn ücretsiz daðýtýlmasý, 6. Yaz Kur an kurslarýnda görev alan öðreticilere ek ders ücreti verilmesi, 7. Zamanýn ekonomik kullanýlmasý ve gereksiz tekrarýn önüne geçilmesi kur sisteminin olumlu yönleri olarak deðerlendirilmektedir Olumsuz Yön 1. Eðitim mekânlarýnýn fiziksel yetersizliði, 2. Öðrenci sayýsýnýn fazlalýðýna raðmen öðretici sayýsýnýn yetersiz olmasý, 3. Yaz Kur an kurslarý baþlamadan evvel gerekli bilgilendirmenin yurt genelinde tam olarak yapýlamamasý, 4. Tek sýnýflý Kur an kurslarýnda ve camilerde 3 kur un ayný anda uygulanmasýnýn zor olmasý, 5. 3 Saat içerisinde 3 kur a tek sýnýfta ders vermenin zor olmasý, 6. Yaþ farklýlýklarýnýn olmasý, 7. Görsel ve iþitsel materyallerin yetersizliði kur sistemindeki aksaklýk ve olumsuz yönler olarak görülmektedir. 10. Öneriler 1. Kurlarýn farklý sýnýf ve mekânlarda 3 er saatlik vakit içerisinde uygulanmasý, 2. Görevlendirilecek öðreticilerin pedagojik formasyondan geçirilmesi, 3. Yaz Kur an kurslarýnýn baþlamadan evvel halka duyurulmasý, 4. Yaz Kur an kurslarýný özendirmek maksadýyla kur bitimlerinde halka yönelik yarýþmalarýn düzenlenmesi, 5. Programý yönlendirecek öðreticide sevgi yaklaþýmýnýn ön plânda olmasý, 6. Yaz Kur an kurslarýndan beklenilen verimin alýnabilmesi için öðrenci velileriyle baðlantýnýn sýcak tutulmasý, 7. Yaz Kur an kurslarýnýn cazibesini artýrmak maksadýyla eðitim ve öðretim materyallerinin renkli ve çekiciliðinin olmasý, 8. Yaz Kur an kurslarýnýn denetiminin sýklýkla yapýlmasý, 9. Yaz kurslarýndaki eðitim ve öðretim daha düzeyli yürüyebilmesi için ders defterlerinin kullanýlmasý, 10. Yaz Kur an kurslarýna katýlan öðrencilerden ilköðretimin 5 nci sýnýfýný bitirme þartýnýn kaldýrýlmasý,

21 Yaz Kur'an Kurslarýnda Kur Sistemi Yaz Kur an kurslarýnda öðrenci velileriyle gerekli irtibatýn saðlanmasý, 12. Temmuz-Aðustos Diyanet Çocuk Dergilerinin Yaz Kur an Kursu çocuklarýna yönelik oluþturulmasý, 13. Kur sonunda sosyal faaliyetler ve gezilerin düzenlenmesi, 14. Kurlardan gerektiði kadar verim alýnabilmesi için, kur saatlerinde artýrýlmaya gidilmesi. (Mesela; her kurun 3 saat olmasý gibi) 15. Ýtikat, Ýbadet, Siyer gibi derslerin öðretiminde mümkün olduðunca görsel-iþitsel öðretim teknolojilerinden yararlanýlmasý. 16. Ýdari amirlerin yaz Kur an kurslarý Öðretim Programý ve kur sistemi hakkýnda bilgilendirilmesi, 17. Kur an kursu öðreticilerinin kur bitiminde görüþ alýþveriþinde bulunmak için deðerlendirme toplantýlarýnýn yapýlmasý, 18. Camilerin inþasýnda Yaz kurslarýna yönelik sýnýf sistemi oluþturulmasý. Sonuç olarak; öðretme ve öðrenme alanlarýnda meydana gelen deðiþimlere paralel olarak programý oluþturulan ve yaz Kur an kurslarýnda uygulamaya konan kur sistemi, uygulayýcýlar tarafýndan, bazý eksik yönlerinin giderilmesi yönündeki önerileriyle birlikte, genel anlamda olumlu karþýlanmýþtýr. Sistemin tam anlamýyla ve amacýna uygun iþlemesi için, uygulayýcýlarý tarafýndan ortaya konan olumlu-olumsuz yönlerinin ve önerilerin dikkate alýnmasý gerekmektedir. Ayrýca, bu program ve sitemin daha etkili ve verimli bir biçimde iþleyebilmesi için hizmet içi hazýrlýk seminerlerinin, alanýn uzmanlarýnca sýklýkla tekrarlanmasý gerekmektedir. Son olarak, bu program ve sistemin uygulanmasýnda birinci derecede yetki ve sorumluluðu olan Kur an kursu öðreticilerinin fikir ve önerilerinin tespiti açýsýndan, daha geniþ örneklemli alan araþtýrmalarýnýn hazýrlanmasý öðrenme hedeflerinin gerçekleþtirilmesi ve programýn/sistemin baþarýsý açýsýndan önemli görünmektedir.