BİO. REYHAN PATLAR DESTEK SORUMLUSU

Transkript

1 BAĞIŞ AFEREZİ ACIBADEM HASTANESİ BİO. REYHAN PATLAR TIBBI SERVİSLER DESTEK SORUMLUSU 1

2 Aferez; kanın hasta ya da bağışçıdan alınması, hücre ayırıcı cihaz ile tam kanın bileşenlerine ayrılması, ayrılan bileşenlerden birinin (ya da ikisinin) ayrı bir yerde toplanması, geri kalanın hastaya ya da bağışçıya geri verilmesidir. 2

3 1) Lökaferez a) Periferik kök hücre aferezi b) Granülositaferez c) Lenfositaferez 2) Trombositaferez 3) Eritrositaferez 4) Plazmaferez Bağış Aferezi Aferezi;; 3

4 En sık yapılan bağış aferezi işlemidir. Bağışçının trombosit değeri /ml olmalıdır. Bir ünitesi kg ağırlığındaki bir bireyin trombosit sayısını kadar yükseltir. Trombositaferez 4

5 Aferez trombosit süspansiyonu Kalite koşulları Hacim (ml) Trombosit sayısı (x1011) 3 x1011 WBC sayısı (x106) < 1 x106 ph ısı ( C) C Saklama (gün) 5 gün Ulusal Kan ve Kan Ürünleri Rehberi 5

6 Total Kan Hacmi (TKH) = kilo x Katsayı Total Plazma Hacmi = (1- %Hct) x TKH Total Eritrosit Hacmi = %Hct x TKH Katsayı ŞİŞMAN ZAYIF NORMAL KASLI ERKEK KADIN Total Kan Hacmi Hesaplanması 6

7 Trombosit sayısı > /ml ise çift unite trombosit toplanabilir. Ürün torbasında 6x1011 trombosit olması hedeflenir Ulusal Kan ve Kan Ürünleri Rehberi Trombositaferez 7

8 AFEREZ TROMBOSİT RANDOM TROMBOSİT MALİYET PAHALI UCUZ İŞLEM SÜRESİ UZUN KISA VOLÜM ml ml PLT DEĞERİ ARTIŞI VERİM 3x x1010 Trombositaferez 8

9 Granülosit, nötrofil sayısı normal ancak fonksiyon bozukluğu olan ve uygun antimikrobiyal tedaviye yanıt vermeyen ciddi fungal/ bakteriyel infeksiyonu olan hastalar için sağlıklı bağışçılardan toplanır. Nötropeni <500x109/L Granülositaferez 9

10 İşlenen kan hacmi: 7 10 litre Dekza: 8mg HES ile granülositler ayrıştırılır (>1x1010 ) G-CSF: 10 µg/kg 12 Saat sonra lök>20чl AFEREZ Işınlanır, cross match, Ürün kan sayımı yapılır 22⁰C de en fazla 24 st saklanır. Aferez ürünü 300ml Granülositaferez 10

11 Kök hücreler, özellikle kemik iliği ve daha düşük oranda da çevre kanında bulunan, kendi kendini yenileyebilme, farklı kan hücrelerine dönüşebilme özelliğine sahip hücrelerdir. Periferik kök hücre aferezi 11

12 Kan kök hücre kaynağına göre nakil tipleri; Otolog: Hastanın kendi kök hücreleri Allogeneik: Bir başka kişiden alınan kök hücreler Periferik kök hücre aferezi 12

13 AFEREZ Afereze başlanır. Ancak Hct >%30 PLT >70000/ul olmalıdır G-CSF: 10ug/kg/gün 5 Aferez gününe kadar G-CSF dozu ikiye bölünür: Aferez 4.gün başlanır Bazen 5. bazen 6.günde de Kök hücre aferezi yapılır. Aferez günü sabahı toplam G-CSF dozu yapılır. 13

14 Kan sisteminin yeniden yapılanması için gerekli en az CD34 hücre miktarı; Otolog kök hücre nakli için : 2x106 / kg Allogeneik kök hücre nakli için : 5x106 / kg Periferik kök hücre aferezi 14

15 Granülosit ve periferik kök hücre aferez işlemleri öncesinde bağışçıya tedavi uygulanması gerektiğinden süreç daha komplikedir. Bilgilendirme ve Onam Yazılı Onay Alınması 15

16 Kemik iliği nakli sonrası, ilik vericisinden toplanır ve hastaya verilir. İlik nakli sonrası yamanmayı, tam kimerizm oluşmasını sağlar. Genelde ayda bir işlem yapılır ve tam kimerizm ( kan sisteminin tamamen vericiye ait olması) sağlanana kadar devam eder. Lenfositaferez 16

17 Bir ünite aferez eritrositinde minimum 40 gr hemoglobin bulunmalıdır. Hazırlama yöntemi ve kullanılan cihaza bağlı olarak trombosit, lökosit ve plazma içeriği değişebilir. Eritrositaferez 17

18 Vücut ağırlığının her bir kilosu için 10 ml plazma toplandığında bu miktar kabaca bağışçının total kan hacminin %16 sına eşit olacaktır. Düzenli plazma vericilerinin toplam serum veya plazma proteinleri miktarının en az 60g/l olması gerekmektedir: Bu analizler yılda en az bir defa tekrarlanmalıdır. Plazmaferez 18

19 1. Santrifüj tekniği: Bu teknikte kan bileşenleri özgül ağırlıklarına göre birbirlerinden ayrılırlar. plazma trombositler, mononükleer hücreler, granülositler (nötrofil, eozinofil ve bazofiller) eritrositler Aferez Teknikleri 19

20 2. Filtrasyon tekniği: Bu teknikte ise kan bileşenleri birbirlerinden büyüklüklerine göre ayrılabilmektedirler. Delikli bir membrandan geçirilen hücreler ve plazma membrandaki porların çaplarına göre hücreler birbirlerinden ayrılabilmektedir. Aferez Teknikleri 20

21 Aferez Teknikleri 3. Adsorpsiyon tekniği: Daha çok immunoadsorbsiyon işlemleri için kullanılan bir uygulamadır. Biyoaktif membranlar kullanılarak istenilen elemanlar plazmadan ayrılabilmektedir. 21

22 Devamlı akım yöntemi ile işlem süreklilik göstermektedir. Çift damar yolu ie cihaza bağlanır. Kan kesintisiz olarak antikoagulan madde ile karıştırılarak cihaza çekilir. İşlenen kanın kalanı diğer damar yolundan bağışçıya geri verilir. Aferez Teknikleri 22

23 Aralıklı akım yöntemi ile yüksek hacimlerde ve fasılalarla alınan kan santrifüj edilerek bileşenlerine ayrılmaktadır. Tek damar yolu kullanılır. İşlenen kandan ayrılan bileşen bir torbada toplandıktan sonra işlem durur ve kalan kısım bağışçıya verilir. Aferez Teknikleri 23

24 AralıklıAkım Kesintisiz Akım Taşıma Kolaylığı Kolay Zor Damar yolu Tek damar yolu Çift damar yolu Vücut dışı hacim Fazla Çok az İşlem süresi Uzun Kısa Aferez Teknikleri 24

25 1) Hipovolemi a) Hematom b) Sinir hasarı c) Lokal enfeksiyon d) Tromboflebit ( iltihap) a) Bayılma b) Aşırı terleme c) Bulant-kusma d) Hipotansiyon 3) Venöz Giriş Yeri 2) Vazovagal Etkiler 4) Sitrat Toksisitesi a) Bayılma b) Düşük nabız c) Aşırı terleme d) Solukluk 5) Allerjik Reaksiyonlar 6) Mekanik Hemoliz 7) Hava Embolisi Bağış Aferezi Komplikasyonları 25

26 Aferezin durdurulmasını gerektiren ciddi komplikasyon %1 dir. Tüm bağışçılarda ilk kez bağışçı olanlarda bu sıklık daha fazladır. Bağış Aferez Komplikasyonları 26

27 Yan etkilerin neredeyse tamamı sitrat toksisitesidir ve kan dönüş hızı ile sitrat infüzyonun azaltılması ile düzeltilebilmektedir. Bağış Aferez Komplikasyonları 27

28 Hipovolemi ve vazovagal reaksiyonun ana sonucu hipotansiyondur. Her iki durumda da hastayı Trendelenburg pozisyonuna getirmek, kan basıncını yükseltmeye yeterli olabilir. Vazovagal Etkiler ve Hipovolemi 28

29 Hipovolemi aktif kan kaybına bağlı gelişebilir. Cihaza kan sızıntısı, hemotoraks veya aşırı ekstrakorporeal hacimde gözlenebilir. Vazovagal Etkiler ve Hipovolemi 29

30 Aferez işlemi sırasında gelişen reaksiyonlara ait en sık görülen belirtiler halsizlik, ciltte soğukluk, aşırı terleme, solukluktur. Vazovagal Etkiler ve Hipovolemi 30

31 Vazovagal sendromun daha ciddi formlarında şuur kaybı, istemli kasların şiddetli kasılması, ani atak, istemsiz dışkılama, idrar atımı görülebilmektedir. Vazovagal Etkiler ve Hipovolemi 31

32 Kan bağışçıya geri döndüğü için iğne eğer yerinden oynar ve aferez işlemi devam ederse, kan basınç ile antekubital fossa ya dolmaya devam eder ve hematom gelişebilir. belirti ve bulgular ; ağrı, gerginlik hissi ve renk değişikliği (5-6 saat sonra) sayılabilir. Venöz Giriş Yeri İle İlişkili Komplikasyonlar 32

33 Sinir hasarı, damar yoluna girilirken kaza ile iğnenin ucunun sinire batması sonucu gelişebilir. his kaybı, karıncalanma, ağrı, kol ya da elde güç kaybı görülebilir. Venöz Giriş Yeri İle İlişkili Komplikasyonlar 33

34 Lokal enfeksiyon ve tromboflebit sterilizasyona önem verilmeyen durumlarda görülebilir. Aferez iğnesinin batırılacağı bölgeyi en az 30 saniye dairesel hareketler ile vene girilecek bölgeden başlayarak iyot bileşiği ile silmek gerekir. Venöz Giriş Yeri İle İlişkili Komplikasyonlar 34

35 Bu işlemden sonra iğne giriş yerine tekrar dokunulmaması çok önemlidir ve iğne ile vene girildikten sonra giriş yolunu steril ped ile kapatmak enfeksiyon riskini önemli ölçüde azaltmaktadır. Venöz Giriş Yeri İle İlişkili Komplikasyonlar 35

36 Hafif Ağız çevresi ve yüzde uyuşukluk Hapşırmak Dudakları çiğnemek Sitrat Toksisitesi ve Hipokalsemi Belirtileri 36

37 Orta Eller, ayaklar ve/veya göğüse ilerleyen uyuşma Kan ısıtıcısı kullanılmasına rağmen titreme Bulantı-kusma, Karın bölgesinde kramp Baş dönmesi Hafif hipotansiyon Huzursuzluk Sitrat Toksisitesi ve Hipokalsemi Belirtileri 37

38 Ağır Kas krampları Şiddetli karın bölgesinde kramp Titreme İdrar kaçırma Ölüm korkusu Bulanık veya çift görme Bilinç kaybı Sitrat Toksisitesi ve Hipokalsemi Belirtileri 38

39 Sitrat infüzyonu iyonize kalsiyum seviyesi düşürür. Bağışçı işlem sürecinde takip edilmeli, Doktor kontrolünde ağız veya damar yolu ile kalsiyum desteği verilmesi gerekebilir. Sitrat Toksisitesi 39

40 Hipokalsemik semptomlar ortadan kaldırılamaz ise işlem sonlandırılmalı ve işleme tekrar başlanmadan önce bağışçı bir doktor tarafından muayene edilmelidir. Sitrat Toksisitesi 40

41 Daha çok aferez işlemine maruz kalan kişilerde olabilir. Bu reaksiyonlar ürtikerden anafilaksiye kadar değişen derecelerde görülebilir. Genellikle aferez setlerinin sterilizasyonunda kullanılan etilen okside (hapten) karşı gelişen allerji ile oluşur. Allerjik Reaksiyonlar 41

42 Her türlü alerjik reaksiyonda işlem durdurulur derecesine göre antihistaminik veya epinefrin verilebilir. Bu tip reaksiyon görülen vericiler kalıcı red olarak kaydedilir. Allerjik Reaksiyonlar 42

43 Kanın çeşitli mekanizmalar içinden akması ve santrifüj edilmesi eritrositlerin travmaya uğramasını ve hemolize neden olabilir. Eğer dönüş iğnesi 18 G'den daha ince ise yüksek dönüş hızı eritrositler üzerindeki stresi arttırır ve hemolize neden olur. Mekanik Hemoliz 43

44 Modern otomatik hücre ayrıcılarında güvenlik mekanizması olarak hava algılayıcıları bulunmaktadır ve nadir görülen bir komplikasyon olan hava embolisinin görülme sıklığını azaltmaktadır. Hava Embolisi 44

45 Hava embolisi belirtileri akut solunum yetmezliği, göğüs ağrısı, aşırı terleme, bilinç kaybı, kasılma, şok veya bayılma görülebilir. İşlem sırasında güvenlik mekanizmalarının devre dışı bırakılmaması da hava embolisini önlemek için yapılması gereken bir girişimdir. Hava Embolisi 45

46 Eğer santral venöz kateter takılıysa, kateter kullanımda değil iken klempler kapalı tutulmalıdır. Hava embolisi şüphesinde işlem durdurulur ve klempler kapatılır. Donör sol tarafına ve baş aşağı yatırılır. Donöre oksijen verilir ve damar yolu açık tutulur. Hava Embolisi 46

47 Aferez işlemi sırasında her an donörün kanının yaklaşık % 15 i ekstrakorporeal olduğu için eritrosit kaybı, işlem sırasında kullanılan malzemeler ile ilgili bir sorun olur ve donörün kanı aferez cihazında kalır ise yaşanabilir. Eritrosit Kaybı 47

48 G-CSF uygulanmasına bağlı yan etkiler arasında baş ağrısı, Miyalji ( birden fazla kas ağrısı) kemik ağrısı bulunmaktadır. Periferik Kök Hücre Aferezi İle İlişkili Komplikasyonlar 48

49 G-CSF kullanımının uzun vadede normal sağlıklı donörlere olan etkisi bilinmemekle beraber halen araştırılmaktadır. Şu ana kadar literatürde sağlıklı donörlere ait bildirilmiş bir komplikasyon bulunmamaktadır. Periferik Kök Hücre Aferezi İle İlişkili Komplikasyonlar 49

50 Dinlediğiniz için teşekkür ederim 50