HÜCRE VE ORGANELLERİ - 1

Transkript

1 HÜCRE VE ORGANELLERİ Hücre zarı bütün hücrelerde bulunur. Hücrelerde hücreyi saran, hücreyi koruyan, şekil veren, madde alışverişini sağlayan yapıdır. 7. Kromoplastlar çiçek, meyve ve yaprakta bulunur. Çift zarlıdır. Kromoplastlardan likopen kırmızı rengi, ksantofil sarı rengi, karoten turuncu rengi verir. 2. Golgi organelinin görevi salgı yapıp paketleme olduğundan mukus salgılayan goblet hücrelerinde golgi organeli sayıca normale göre daha fazladır. 8. Granülsüz endoplazmik retikulum zararlı maddelerin zararsız hale dönüştürülmesini sağlar. Karbonhidrat, yağ ve cinsiyet hormonlarının sentezini gerçekleştirir. Granüllü endoplazmik retikulumun zarında ribozom organeli bulunur ve proteinin işlenmesinde, golgiye gönderilmesinde etkilidir. 3. Hücre zarının kısımları şekilde incelendiğinde, X; glikoprotein, Y; glikolipit, Z; kanal proteini, T; fosfolipit olduğu görülür. Glikolipit ve glikoproteinler hücrelerin birbirini tanımasını sağlar. Kanal proteini monomer geçişini sağlar. 9. Memelilerde olgun alyuvar hücresi çekirdeğini ve tüm organellerini kaybetmiştir. Dolayısıyla mitokondrisi yoktur. Sperm ve yumurta hücresinin mitokondrisi vardır. 4. Ribozom organeli prokoryat ve ökoryat hücrelerde ortak olarak bulunur. Golgi aygıtı, lizozom... gibi organeller zarlı olup ökaryot hücrelerde bulunur. 10. Hücre çeperi plazmoliz ve otolizin gerçekleşmesine engel değildir. 11. Ökaryot hücrelerde, Amino asitlerden protein sentezi Ribozom Oksijen verildiğinde ATP üretimi Mitokondri 5. Y organeli O 2 harcadığı için mitokondri, G organeli O 2 oluşturduğu için kloroplast organelidir. Ribozom organeli amino asit kullanır. DNA bulundurmaz. O 2 harcayamaz ve O 2 oluşturamaz. Dolayısıyla S ribozom organelidir. 6. Lizozom enzimleri embriyonik gelişimde parmak aralarının oluşumu, kurbağa lavraları kuyruğunun embriyonik gelişmede kaybetmesini sağlar. Ayrıca ölümden hemen sonra lizozom zarı parçalanır ve enzimler hücre içine dağılarak hücrenin kendi kendini sindirmesine ve kokuşmanın ortaya çıkmasına neden olur. CO 2 harcayarak besin sentezi Kloroplast organellerinde gerçekleşir. 12. Hücre zarı, endoplazmik retikulumu oluşturur. Endoplazmik retikulumun farklılaşmasıyla golgi aygıtı, koful ve lizozom organelleri oluşabilir. 13. Hücre bölünmesi ve ATP üretimi (solunum) çekirdek kontrolünde gerçekleşirken, pasif taşıma çekirdek kontrolünde gerçekleşmez. Pasif taşıma yoğunluk farkına bağlı olarak gerçekleşir. 1

2 HÜCRE VE ORGANELLERİ İnsanlar yaşlandıkça el, ayak ve cilt üzerinde lekelerin meydana gelmesinin temel nedeni sindirime bağlı oluşan artıklardan bir kısmının hücre dışına atılamaması olayıdır. 7. Ökaryot hücrede glikozun kullanılması ve ATP sentezi sitoplazmada gerçekleşebilir. Ancak glikojenin hidrolizi sitoplazmada değil, hücre organelinde (lizozom) gerçekleşir. 2. Granüllü E.R'ler hücre dışında görev alacak proteinleri ürettiğinden hücre içinde görev yapan glikoliz enzimlerinin üretiminde görev yapmaz. Ancak granüllü E.R. hücre dışında görev yapan insülin hormonunun ve maltaz enziminin üretiminde görev yapar. 3. Protein sentezi ribozomda, ATP sentezi sitoplazmada gerçekleşebildiğinden prokaryot ve ökaryot hücrelerde aynı hücresel kısımda meydana gelebilir. Ancak DNA replikasyonu prokaryot hücrede sadece sitoplazmada gerçekleşebilirken ökaryot hücrede sitoplazmada gerçekleşemez. 8. Yeşil rengi kloroplast, kırmızı rengi kromoplast verir. Dolayısıyla yeşil domatesin kızarmasında kloroplast kromoplasta dönüşür. Patateste lökoplast (renksiz) kloroplasta (yeşil) dönüşür. 9. "Amip bir hücreden, bitki ise birden fazla hücreden oluşur." ifadesi kullanılarak "Canlılar bir ya da birden fazla hücreden oluşmuştur." maddesine ulaşılabilir. "Hücrelerde solunum beslenme, boşaltım gibi olaylar gerçekleşir." ifadesi kullanılarak. "Metabolik tepkimelerin gerçekleştiği yer hücredir." maddesine ulaşılabilir. "Protein sentezi gibi olaylar hücrede çekirdek tarafından kontrol edilip oğul hücreler de bunları gerçekleştirir." ifadesi kullanılarak "Hücreler kalıtım materyali içerir ve ana hücreden yavru hücrelere bu materyalleri aktarır." maddesine ulaşabilir. 4. t 1 'de kloroplast çalışma hızı mitokondri çalışma hızından daha yüksek olduğundan ortama O 2 verilir. Kloroplast kendi ATP'sini kendi üretir ve fotosentezde kullanır, mitokondrinin ATP'sini kullanamaz. t 3 'te kloroplast çalışma hızı mitokondri çalışma hızından yüksek olduğundan bitkinin kuru ağırlığı artar. 5. Çekirdekçik, RNA ve proteinden oluşur. Kitin mantarların hücre çeperinde bulunur. 10. Genç bitki hücresinde çekirdek büyük, koful küçük, bol sitoplazmalı ve hücre çeperi incedir. Dolayısıyla X genç, Y yaşlı bitki hücresidir. Hücre yaşlandıkça hücre çeperinin yapısına lignin, süberin gibi maddeler birikerek çeper kalınlaşır. Genç hücrelerin metabolizması hızlıdır. 11. Golgi sadece hayvan hücrelerinde bulunmaz. Örneğin nane, gül gibi kokulu bitkilerde golgi oldukça fazla bulunur. Ayrıca böcekçil bitkilerde hücre dışına salgılanacak enzimi salgılar. 6. Hücre zarı yarı geçirgen, akışkan, esnek ve yenilenebilir özelliktedir. 12. "a" kloroplast organelinden mitokondriye, "b" mitokondriden kloroplasta madde geçişini göstermektedir. "a" yerine, besin ve O 2, "b" yerine, CO 2 ve H 2 O yazılabilir. Dolayısıyla b, O 2 olamaz. 2

3 HÜCRE VE ORGANELLERİ Grafikte dehidrasyon tepkimesi gerçekleşmekle ancak lizozomda hidroliz tepkimesi gerçekleşir, dehidrasyon gerçekleşmez. Mitokondri, ribozom, kloroplast ve sitoplazmada dehidrasyon olayı gerçekleşir. 7. Peroksizom katalaz enzimi ile H 2 O 2 'yi H 2 O ve O 2 'ye kadar parçalar. Tek zarlı olup ökaryot hücrelerde bulunur. Yağ ve proteinden oluşur organel protein sentezi yaptığı için ribozomdur. 2. organelin üzerinde ribozom bulunduğundan ve 2. organelde proteinler çeşitli işlemlere yapısal değişikliğe uğrayarak işlendiğinden 2. organel endoplazmik retikulumdur. Proteinler 3. organelde sınıflandırılıp, paketlenip, salgılandığından 3. organel golgi aygıtıdır. 8. Şekilde mitokondri organeli verilmiştir. Oksijenli solunumun glikoliz tepkimeleri mitkondride değil, hücrenin sitoplazmasında gerçekleşir. 9. Tatlı su az yoğun ortam özelliği gösterdiğinden osmoz kuralınca hücre içine su girişi olur. Dolayısıyla paramesyumda fazla suyu dışarı atmaya yarayan kontrakfil koful faaliyeti artar. Kontraktil koful fazla suyu ATP harcayarak dışarı atar. 3. Lizozom bitki hücresinde bulunmaz, hayvan hücresinde bulunur. Hayvan hücrelerinde lizozomdaki enzimler sayesinde otoliz meydana gelir. 10. Hücre teorisine göre canlılar bir ya da birden fazla hücreden oluşur, bütün canlılar birden fazla hücreden oluşmaz. Diğer maddeler hücre teorisinde yer alır. 4. Volvox kolonisinde iş bölümü ve özelleşme (çok hücreli özelliği) vardır. Ancak dokulaşma (tek hücreli özelliği) görülmez. 11. Hücrede lizozom organeli; yıpranan organelleri, besin maddelerini ve yabancı maddeleri parçalayabilir. Burada litik enzimler görev alır. 5. A organelinde CO 2 çıkışı ve ATP üretimi olduğu için mitokondridir ve prokaryot bakteri hücresinde mitokondrinin görevini mezozom yapar. B organeli CO 2 ve H 2 O'yu kullandığı için kloroplasttır. Kloroplastın oluşumu endosimbiyoz görüşüne göre açıklanır. C organeli ribozom olabilir. Dolayısıyla C zarsız bir organel olabilir. 12. Mikrovillus - Besin emilimini yapar. Kamçı - Öglenada (protist) hareketi sağlar. Fagostik cep - Besinlerin hücreye salınımını sağlayan geçici yapıdır. 6. Sentrozom bölünme özelliği gösteren hayvan hücrelerinde bulunduğundan verilen hücrelerden epitel hücresinin sentrozomu bulunur. 13. Ribozomun yapısında rrna ve protein bulunur. Dolayısıyla ribozom hidrolifik enzimler ile parçalandığında proteinlerin hidrolizi ile amino asit, rrna'nın hidrolizi ile ribonükleotit oluşur. 3

4 HÜCRE VE ORGANELLERİ Lizozom organeli hücre içi sindirimi sağlar. Ancak sindirim enzimi üretmez, sindirim enzimi bulundurur. Enzimlerin tamamı protein yapılıdır. Proteinler ribozom organelinde sentezlenir. Litik enzimler asidik ortamda çalışır. 2. Granada üretilen ATP sadece fotosentezde kullanılır, mitokondrinin matriksinde kullanılmaz. Glikozun yıkımı sitoplazmada gerçekleşir. Mitokondri matriksine piruvat olarak geçiş yapar. Krista ve granada ETS enzimleri bulunur. 7. Mikrofilamentler; aktin proteinlerinden oluşur. 7 nm çapında en ince filamentxir. Oluşup ayrışırlar. Ara filamentler; deride keratin proteini içerir. Mikrofilamentten kalın, mikrotübülden incedir. En kararlı olanıdır. Mikrotübüller; tübülin proteininden oluşur. En kalın protein yapılıdır. Oluşup ayrışırlar. Bu nedenle karşılaştırmaların üçü de doğrudur. 8. Bütün doku ve organları oluşturabilecek potansiyele sahip, farklılaşmamış hücrelere kök hücre denir. Kök hücrelerin; embriyonik ve yetişkin kök hücresi gibi çeşitleri vardır. Hücre kültürü; hücrelerin kontrol altında olmak kaydıyla çoğaltılmasıdır. Bunun sonucunda hücreler üzerinde araştırmalar yapılabilir. 3. Şekli verilen organel kloroplasttır. Kloroplastın stromalarında DNA, RNA, ribozom bulunur. Ancak klorofil bulunmaz. Granada ışıklı, stromada ışıktan bağımsız reaksiyonlar gerçekleşir. Granumlar granayı oluşturur. 4. Hücre zarının yapısında en fazla protein, en az ise karbonhidrat bulunur. Bu nedenle; hücre zarının bileşenleri; Protein > yağ > karbonhidrat şeklindedir. 9. a, fosfolipittir. b, por proteinidir. c, glikoproteindir. d, glikolipittir. Porlardan monomerler geçebilir, ancak polimer maddeler geçemez. 10. Üreme hücreleri "n" kromozomludur. Yani haploit yapılıdır. Bu nedenle üreme hücrelerinde 1 tane gonozom kromozomu bulunur. 5. Koful öz suyunda enzim, renk maddesi, atık madde ve besin bulunabilir. Sindirim kofulunda sindirim enzimi bulunur. Boşaltım kofulunda atık maddeler bulunur. Besin kofulunda besin bulunur. Antokyan gibi maddeler çeşitli renkleri verirler. 6. Bakterilerin tamamı prokaryottur. Prokaryot hücrelerde zarlı organel olmaz. Bu nedenle saprofit bakterilerde lizozom ve mitokondri organelleri bulunmaz. Saprofit bakterilerde enzimler (ribozom üretir) ayrıştırmada görev alır. 11. Bitki hücrelerinde fagositoz gerçekleşmez. Bu nedenle bitki hücrelerinde hücre zarı koful oluşumuna neden olmaz. Ancak kofulu çekirdek zarı, golgi aygıtı ve E.R. oluşturur. 12. İnsan hücrelerinde selüloz ve nişasta bulunmaz. Glikojen bulunur. Lizozom hücre içi sindirimi sağlar. Bu nedenle insan hücrelerinde lizozom sayesinde glikojen sindirimi gerçekleşir. Nişasta insanda sindirim kanalında sindirilir. 13. Sitoplazma yarı akışkan ve heterojendir. Yapısında organik ve inorganik maddeler bulunur. Hücreye zar ile birlikte şekil verir. 4

5 HÜCRE VE ORGANELLERİ Endoplazmik retikulum hücre zarının çekirdek zarına kadar uzanan kanallar oluşturmasıyla meydana gelebilir. 8. DNA yalnızca prokaryot hücrelerin (bakteri) sitoplazmasında serbest olarak bulunabilir. Ökaryot hücrenin sitoplazmasında DNA bulunmaz, çekirdekte yer alır. 2. Hücre iskeleti ökaryot hücrelerde bulunduğundan prokaryot hücre yapısına sahip bakteride sil mikrotübül içermez. 9. Kloroplast organeli CO 2 molekülünü kullanır. Mitokondri O 2 'yi, golgi aygıtı glikozu kullanabildiğinden kloroplast organelinde verilen ilişkiye benzer bir ilişki vardır. Ancak lizozom etkinliği ile amino asit oluşabilir, kullanılamaz. 3. Endosimbiyoz görüşünü, mitokondri ve kloroplastın ribozama sahip olması, mitokondri ve kloroplasttaki DNA'nın bakterideki gibi halkasal yapıda olması, mitokondri ve kloroplastın çift zarlı oluşu destekler niteliktedir. 10. Bitkinin kök hücrelerinde kloroplast organeline rastlanmaz. Kloroplasta yaprak, otsu gövde, dal ve meyvede rastlanabilir. 4. Merkezi koful yaşlı bitki hücrelerinde küçük kofulların birleşmesiyle oluşan sitoplazmanın büyük bir kısmını kaplayan kofuldur ve hayvan hücrelerinde bulunmaz. 11. Ribozom büyük ve küçük alt birim olmak üzere iki alt birimden oluşur. Bu birimler protein sentezi sırasında birleşir. Ribozom sayısı doku çeşidi ve hücrenin görevine göre farklılık gösterir. Yapısı rrna ve proteinden oluşur. 5. Hücre zarındaki proteinleri iç (integral) ve yüzey (periferal) olarak sınıflandırılabilir. Proteinlerin sayısı ve dağılımı hücreden hücreye farklılık gösterir. Kanal proteinler (integral) zarın içine yerleşmiştir ve madde alışverişini sağlar. 12. Glikoprotein, glikolipit ve lipoprotein golgi aygıtı tarafından sentezlenir. Ancak selüloz sentezini plazma zarındaki enzimler gerçekleştirir. 6. Mezozom ve pilus hücre zarının farklılaşmasıyla oluşur. Ancak kutikula bitkilerde epidermis hücreleri tarafından salgılanan kütin adı verilen mumsu salgıdan oluşur. Bitki de yaprak yüzeyini örten tabakadır. 13. Mitokondri ve kloroplast organelleri çift zarlıdır. Sentrozom ve ribozom organelleri zarsızdır. Golgi aygıtı gibi diğer organeller ise tek zarlıdır. 7. Prokaryot hücrelerde zarla çevrili çekirdek bulunmadığından, çekirdek zarı sentezi prokaryot-ökaryot ayrımında kullanılır. Ayrıca zarlı organellerde sadece ökaryot hücrelerde bulunur. 14. Koful, sindirim (sindirim kofulu), boşaltım (vurgun kofulu) ve depolama (depo kofulu) görevlerini yapar. 5

6 HÜCRE VE ORGANELLERİ Mitokondri ve kloroplastta; ribozom, DNA, RNA ve ETS enzimleri ortak olarak bulunur. Klorofil kloroplastta bulunur ancak mitokondride bulunmaz. 7. Sentrozom organeli bir çift sentriolden oluşur. Sentrozom eşlenmesi profazda değil, interfazda gerçekleşir. Zarsız bir organeldir. 2. Yaprak, kök, meyve ve gövdeden alınan canlı hücrelerde kesinlikle ribozom organeli bulunur. Çünkü ribozom bütün canlı hücrelerde ortaktır. 8. Mitokondrinin iç zarı çok sayıda kıvrım yaparak solunum yüzey alanını genişletir, böylece oksijenli solunum hızlanarak enerji üretimi artar. 3. Glikozun CO 2 ve H 2 O'ya dönüşümü oksijenli solunum olay olduğundan "d" mitokondri organelidir. Dolayısıyla ETS enzimlerini kristada bulundurur. a Kloropast, b ribozom, c golgi aygıtı, d mitokondri, e lökoplast 9. Lizozomun görevi hücre içi sindirimdir. Sindirim için su kullanılır. Dolayısıyla lizozom aktivitesine bağlı olarak su miktarı azdır. Sindirim sonucu oluşabilecek yağ asiti, amino asit gibi moleküller asitliğin artmasına yani ph'nin azalmasına neden olur. Sindirim sırasında glikozit bağı parçalanabilir ve glikozit bağı sayısı azalabilir. 4. Pandorina bir hücreli yeşil alg kolonisidir. Yeşil alg hücresi fotosentez yapar ve kamçı içerir. Hücreler arası iş bölümü yoktur ve koloniden kapan hücre bağımsız yaşayabilir. 10. Nişasta bitkiseldir, hayvan hücresini sitoplazmasında rastlanmaz. Hayvan hücreleri deposal polisakkarit olarak glikojen bulundurur. 5. Hücre zarında bulunan glikoproteinler, hormonların tanınması, hücreleirn birbirini tanıması, aynı türe ait üreme hücrelerinin döllenme sırasında birbirini tanımasını ve hücreye alınacak maddelerin tanınmasını sağlar. 11. Soru işareti ile gösterilen organel endoplazmik retikulumdur. Endoplazmik retikulum zararlı maddeleri zararsız hale dönüştürür. (Granülsüz E.R.) 6. Hücrede oksijenli solunum sonucu ATP üretiminden sorumlu organel mitokondridir. 12. X çekirdek özsuyu, Y sitoplazmadır. X'ten Y'ye RNA çeşitleri geçer. Y'den X'e ATP ve nükleotitler geçer. X'ten Y'ye proteinler geçemez. Çünkü proteinleri çekirdek zarı yüzeyindeki ribozomlar ile üretir. 6

7 HÜCRE ZARINDAN MADDE GEÇİŞİ Basit difüzyon; hücre zarındaki porlardan geçebilecek büyüklükteki moleküllerin ATP enerjisi harcanmadan, enzim ve taşıyıcı protein kullanılmadan çok yoğun ortamdan az yoğun ortama geçişidir. Yalnızca yoğunluk farkına bağlı olarak gözlenir. 7. Glikojen miktarı azalıp, glikoz miktarı arttığına göre hücre hidroliz yapmış olup bunun sonucu emme kuvveti ve osmotik basınç artar. Turgor basıncı azalır. Glikojen + (n 1) H 2 O (n) Glikoz 2. Madde geçişi sonucu her üç ortamda ozmotik denge sağlanır. (Yoğunluklar eşitlenir.) G kabında glikoz miktarı azalır, su miktarı artar. Bu nedenle G kabındaki turgor basıncı artar. S kabındaki glikoz miktarı artar. Su miktarı azalır. Bu nedenle S kabındaki emme kuvveti artar. Y kabında değişim olmaz. 8. Difüzyon olayında canlılık şart değildir. Bu nedenle kollenkima, ksilem ve stoma hücrelerinde difüzyon gerçekleşebilir. 3. Prokaryot canlılarda zarlı organel bulunmaz. Bu nedenle koful bulunmaz. Prokaryot canlılarda hücre çeperi bulunur. Bu nedenle fagositoz yapamaz. Ancak difüzyon prokaryot ve ökaryot tüm canlılarda gerçekleşir. 9. Aktif taşımada, ATP harcanır. Enzim ve taşıyıcı protein görev alır. Ancak enzim ve taşıyıcı protein harcanmaz. 4. Madde alışverişi tamamlandıktan sonra; 1. kapta %35 glikoz 17 maltoz 2. kapta %40 glikoz 20 maltoz 10. Oksijen taşınması sadece difüzyonla gerçekleşir. Bu nedenle oksijen taşınmasında ATP harcanmaz. Sodyum ve tuz aktif taşımayla taşınabilir. Bu nedenle ATP harcanabilir. 3. kapta %45 glikoz 22 maltoz Bu nedenle çoktan aza doğru şeklinde olmalıdır. 5. Yağda çözünen vitaminler suda çözünen vitaminlere göre daha hızlı geçiş yapar. Nötr > Negatif > Pozitif difüzyon hızları şeklindedir. 11. Şekil incelendiğinde sıvı besinin pinositik cep yoluyla alınması gösterilmiştir. Bu nedenle X besin kofuludur. Besin kofuluyla lizozom birleştiğinde sindirim kofulu (Y) oluşur. 6. Seçici geçirgen zar aracılığıyla suyun çok olduğu taraftan az olduğu tarafa geçişine osmoz denir. 12. Fagositoz ve pinositoz olaylarında büyük moleküller hücre içine alınır. Ekzositozda ise hücre zarından geçemeyecek büyüklükteki moleküller hücre dışına atılır. Yani bu olaylarda tek yönlü geçiş görülür. Difüzyon, osmoz ve aktif taşımada çift yönlü (hücre içine ya da hücre dışına)geçiş görülür. 7

8 HÜCRE ZARINDAN MADDE GEÇİŞİ Laktoz disakkarittir. Büyük moleküldür. Ancak sindirimle glikoz ve galaktoza parçalanabilir. Difüzyonla taşınmaz. Diğer moleküller hücre zarındaki porlardan geçebilir yani difüzyonla taşınabilir. 8. Tatlı suda yaşayan öglena tuzlu suya konulduğunda hücreye giren su miktarı azalır. Bu nedenle kontraktil koful faaliyeti azalır. Kontraktil koful faaliyetleri sırasında ATP enerjisi harcanır. Bu nedenle mitokondri faaliyeti de azalır. 2. Bitki hücreleri su alarak şişer ve turgorlu duruma geçebilir. Ancak bitki hücresinde hücre çeperi bulunduğu için hemolize uğramaz. 3. K anında osmotik basınç ile turgor basıncı birbirine eşittir. Bu nedenle emme kuvveti sıfırdır. 1 yönünde turgor basıncı arttığına göre su miktarı artar. 2 yönünde osmotik basınç arttığına göre çözünen madde miktarı artar. 4. Fagositoz ve pinositoz olaylarında enzim kullanılır. ATP harcanır. Fagositozda hücreye katı besin alımı vardır. Pinositozda ise hücreye sıvı besin alınır. 9. Şekil aktif taşıma olayıdır. A: Taşınan madde, E 1, E 2 : Enzim, T: Taşıyıcı protein. Aktif taşımada monomer madde taşınır. Polimer maddelerin hücre içine alınması endositozdur. Endositozda taşıyıcı protein kullanılmaz. 10. Taşıyıcı proteinler tekrar tekrar kullanılır. Taşıyıcı proteinler aktif taşımada ve kolaylaştırılmış difüzyonda kullanılır. Kolaylaştırılmış difüzyonda ATP enerjisi harcanmaz. 5. Nişasta bağırsaktan (polimer oluşundan dolayı) geçemez. Bu nedenle deney tüpüne nişasta geçemez. Nişasta deney tüpüne geçemediği için deney tüpünde mavi renk oluşmaz. Ancak iyot bağırsak içine geçer. Bağırsak içinde mavi renk oluşturur hücrenin turgor basıncı arttığına göre hipotonik ortama konmuştur. 3. hücrenin emme kuvveti sabit kaldığına göre izotoniktir. 1. hücrenin osmotik basıncı arttığına göre hipertonik ortama konmuştur. 6. Pasif taşıma yoğunluk farkına bağlıdır, enerji harcanmaz, monomer maddelerin taşınımı gerçekleşir. Osmoz ve difüzyon birer pasif taşıma şeklidir. 12. Sinirsel iletimde sodyum ve potasyum minerallerinin taşınımı aktif taşımayla sağlanır. Kökteki mineral miktarının topraktan fazla olması da aktif taşımayla sağlanır. Ancak akyuvarlar mikropları fagositoz yolu ile etkisiz hale getirir. 7. Enzimler hücre zarındaki porlardan geçemeyecek büyüklüktedir. Bu nedenle enzimlerin hücre dışına salgılanması ancak ekzositozla gerçekleşir. Bu geçişte kesinlikle ATP harcanır. 13. Hücrenin su kaybederek büzülmesine plazmoliz, su alarak tekrar eski haline dönmesine deplazmoliz denir. Hücredeki su miktarının normalin üzerine çıkmasına turgor denir. 8

9 HÜCRE ZARINDAN MADDE GEÇİŞİ Hegzozlardan 6C'li monosakkaritlerin difüzyon hızları arasındaki ilişki; Galaktoz > Glikoz > Fruktoz şeklindedir. 6. Salatalığın tuzlandıktan sonra sulanması, balıkların tuzlanarak kurutulması, tuzlanan derinin su kaybetmesi olayların tamamında tuzlama olayı ortam yoğunluğunu artırarak hücrenin su kaybetmesine neden olduğundan plazmoliz gerçekleşmiştir. 2. Şekil incelendiğinde ters osmoz olayı için, "Hassas membran kullanılarak suyun süzülmesidir.", "Su membran üzerinde bulunan gözeneklerden yüksek basınçla geçmeye zorlanır." "İnsan ve hayvan böbreğinin çalışmasına benzer." ifadeleri söylenebilir. 7. Sinir hücrelerinde bilgi aktarımında etkili adrenalin, nöradrenalin gibi nörotransmitter maddeler büyük moleküllerdir ve ekzositoz ile hücre dışına (sinaps kısmına) salgılanır. Büyük atık maddeler ekzositoz ile hücreden uzaklaştırılır. Enzimler protein yapılı olduklarından büyük maddeler olup ekzositoz ile salgılanır. 3. Solunum gazlarının yani O 2 ve CO 2 moleküllerinin geçişi daima difüzyonla gerçekleşir. Dolayısıyla O 2 ve CO 2 molekülleri her zaman çok yoğundan az yoğuna geçer. K + aktif taşıma ile zardan (sinir hücrelerinde) geçiş yapabilir. 8. Y'nin az yoğun ortamdan çok yoğun ortama geçişi aktif taşımadır ve enerji harcanır. G çözünen madde ise çok yoğun ortamdan az yoğun ortama geçiş yapabilir. 1. ortamda, 2. ortama göre daha fazla su bulunuyorsa 1. ortam az yoğundur. S'de çok yoğun ortamdan az yoğun ortama madde difüzyon ile geçiş yapar. 4. Fruktoz monomer, diğer moleküller dimer veya polimerdir. Monomerler hücreden pasif çıkış yapabilir ve polimerler pasif çıkış yapamaz. Ancak sindirildikten sonra zardan pasif geçiş yapabilir. 9. Lizozom organeli faaliyeti hücre içi su miktarının azalmasına, çözünen miktarının artmasına neden olacağından emme kuvvetinin artışına sebep olabilir ortamda osmoz kuralınca hücre su alacağından, hücrenin osmotik basıncı azalır. 1. ortamda madde alışverişi tamamlandığında hücre içi yoğunluk %15 olur. Hücre 2. ortamda konulduğunda ortam ve hücre içi yoğunluk eşit olduğu için emme kuvveti değişmez. %15'lik yoğunluğu sahip hücre %55'lik tuz çözeltisine konulduğunda su kaybeder ve turgor basıncı azalır. 10. Kolaylaştırılmış difüzyon canlı hücrelerde görülebilir. Epitel hücresi, sinir hücresi ve akyuvar birer canlı hücrelerdir. 11. Şekilde fagositoz olayı gösterilmiştir. Fagositozda hücre içine alınan besin hücre zarından geçemeyecek büyüklükte ve katı moleküldür. Besinler sindirim kofulunda monomerlerine kadar parçalanır. 9

10 HÜCRE ZARINDAN MADDE GEÇİŞİ Difüzyon ve osmoz madde geçişleri enerjiye ihtiyaç duyulmadığından cansız ortamda gerçekleşebilir. Ancak aktif taşıma enerji gerektirir ve cansız ortamda gerçekleşemez. 6. ATP harcanmayan pasif taşımada madde çok yoğun ortamdan az yoğun ortama geçiş yapar. II ve III. olaylar aktif taşıma ile gerçekleşir. 2. Yoğunluk farkı ve por sayısının artışı difüzyon hızını artırdığından (2) ile gösterilen özellik yoğunluk farkı ve por sayısı olabilir. Molekül ağırlığı difüzyon hızını azaltır. (2) yerine yazılamaz. 7. t 2 'de amino asitler az yoğundan çok yoğuna geçişe yaptığı için ATP (Aktif taşıma) harcanmıştır. t 4 'de hücre dışı amino asit miktarı değişmediği halde hücre içi amino asit miktarı azaldığı için amino asitler hücresel solunumda kullanılmış olabilir. Dolayısıyla t 4 'te ortamdaki NH 3 (amonyak) miktarı artmış olabilir. 3. Ekzositoz büyük moleküllerin (enzim, atık gibi) dışarı atılması olayıdır. Golgide büyük moleküllerin salgılanmasını gerçekleştirdiğinden ekzositozda görev alır. Sentrozom ve kloroplast ekzositozda görev almaz. 8. Amino asitlerden protein sentezi, selüloz sentezi, besinin oksijenli solunum ile yıkımı sırasında su açığa çıktığından osmotik basınç artmaz. Osmotik basınç monomer artışına bağlı olarak artar. 4. B koluna maltaz konulup reaksiyon sonunda maltaz geri alındığında; maltaz enzimi ile maltoz sindirilerek hücre zarından geçebilen glikoz molekülleri oluşur. Maltaz geri alındıktan sonra osmoz ve difüzyon kurallarınca su, glikoz geçişi iki ortamın yoğunluğu eşitleninceye kadar devam edeceğinden U borunun kolları eşitlenir. A koluna B kolundaki maltozdan daha yoğun maltaz eklendiğinde osmoz kuralınca A koluna su geçişi olur. Ancak A kolu B kolundan daha yoğun olduğu için bu defa A kolu yükselir, B kolu alçalır. A koluna B kolundaki maltoz ile aynı miktara sahip sakkaroz eklendiğinde, maltoz ve sakkaroz büyük moleküller olduğu için geçemez. Ancak osmoz ile B'den A'ya su geçer ve A, B kollarındaki sıvı seviyeleri eşitlenir. 9. Y hücresinin şekli değişmediğinden 1. çözelti izotonik, G hücresi su alıp şiştiğinden 2. çözelti hipotonik, S hücresi su kaybedip büzüldüğünden 3. çözelti hipertoniktir. 10. Kolaylaştırılmış difüzyonla hücre küçük moleküller alır. Ancak sükroz büyük molekül olduğundan kolaylaştırılmış difüzyonla hücreye alınamaz. 5. Turgor basıncı bitkilerde, stomanın açılıp kapanmasını, otsu bitkilerde dikliğin sağlanmasını, küstüm otunda yaprakların açılıp kapanması (nasti) olaylarının sağlanmasında etkilidir. 11. Turgor basıncı ile emme kuvveti ters orantılı olduğundan 1'de hücrenin emme kuvveti azalmıştır. 2'de hücrenin emme kuvveti değişmediği için osmotik basıncı da değişmez. 3'te osmotik basınç azaldığı için hücre içi su miktarı artmaktadır. 10

11 HÜCRE ZARINDAN MADDE GEÇİŞİ Bir hücrenin canlılığının devam etmesi için hücre zarından madde alışverişinin gerçekleşmesi gerekir. Madde alışverişi de osmoz, difüzyon, aktif taşıma olayları ile sağlanır. 2. Cam hunideki "h" yüksekliğinin artması için cam huninin yoğunluğu artırılmalıdır ki huni ortamdan su çekebilsin. Bunun için cam huniye sükroz eklenebilir. Cam kaba tuz veya maltoz eklemek cam hunideki h yüksekliğini azaltır. 3. Fosfolipit tabakasında yağ monomerleri ve yağda çözünen A, D, E, K vitaminleri geçer, glikoz geçemez. Glikoz por proteinlerinden geçiş yapar. 4. Patates parçası su aldığında turgor basıncı artacağı için turgor basıncı en fazla olan patates parçası osmotik basıncı en az olan ortama konulmuştur. Dolayısıyla ortamların başlangıçtaki osmotik basınçları arasındaki ilişki II > IV > III > I şeklindedir. 5. Pinositoz ve fagositoz olaylarında hücre zarı besin kofulu oluşumuna katılır. Bunun sonucu pinositoz ve fagositoz olayları sonucu hücre zarı yüzeyi küçülür. Ancak ekzositoz olayı sonucu hücre zarı yüzeyi büyür. 6. Fagositoz olayı hücre çeperi olan bakteri, bitki ve mantar hücrelerinde görülmez. Çünkü çeper hücrenin yalancı ayak oluşumunu engeller. 8. Maddenin zardan difüzyonla geçebilmesi için küçük olması gerekir. Fiziksel sindirim ve kimyasal sindirim olaylarında besin monomerine kadar parçalanmayabilir ve büyük olabilir. Fotosentez ile besin monomerleri ve O 2, oksijenli solunum ile CO 2 ve H 2 O oluşur. Bu maddeler küçük olduğundan hücre zarından difüzyon ile geçebilir. 9. Cansız ortamda tuz çok yoğun ortamdan az yoğun ortama geçiş yapar ve kapta tuz artar. Su az yoğun ortamdan çok yoğun ortama geçiş yapar ve bağırsaktaki su miktarı artar, kaptaki azalır. 10. Enzim aktivitesi, suyun harcanması, ATP harcanması olayları hücrede turgor basıncının artış yaptığını kesin olarak göstermez. Turgor basıncı suyun artışı ile anlaşılır zaman diliminde hücre içi ve hücre dışı N yoğunluğu eşit olduğu için N aktif taşıma ile ATP harcanarak hücre içine alınır. 2. zaman diliminde hücre dışı N yoğunluğu hücre içinden fazla olduğu için difüzyonla hücre içine N geçer. 3. zaman diliminde hücre içi N hücre dışından fazla olduğu için aktif taşıma ile hücre içine alınır ve ATP harcanır. 12. Fitoplanktonda hücre içi azotun hücre dışına göre çok fazla olması ancak aktif taşımayla sağlanır. Aktif taşıma ancak canlı hücrelerde gerçekleştiğinden, fitoplankton canlıdır. Aktif taşımada taşıyıcı proteinler görev yapar. 7.. Molekülü yağ asidi, gliserol veya yağda çözünen ADEK vitaminleri olabilir. Çünkü fosfolipit tabakasından geçiş yapmış. Dolayısıyla cevap ya A ya da E olur. Ancak O 2 geçişinde taşıyıcı proteinler görev yapmaz. Dolayısıyla cevap E olur. glikoz, o molekülü ise tuzdur. 13. Tuzun derişimi %10 olan ortamdan %4'den ortama geçişi difüzyonla sağlanır. Suyun geçişi osmozla sağlanır. Amino asitin derişimi %4 olan ortamdan %25 olan ortama geçişi aktif taşımayla sağlanır. Difüzyon ve osmoz olaylarında enerjiye gereksinim duyulmazken aktif taşımada enerjiye gereksinim duyulur. 11

12 HÜCRE ZARINDAN MADDE GEÇİŞİ Kolonyanın odada dağılması, şekerin suda çözünmesi, mürekkebin suda dağılması olayları difüzyonla gerçekleştiğinden pasif taşımaya örnek verilebilir. 7. Glikoz yoğunluğu %10 olan hücre, glikoz yoğunluğu %30 olan bir ortama bırakıldığında önce glikoz yoğunluğu %20 olana kadar ortamdan difüzyonla glikoz alır, daha sonra aktif taşımayla glikoz almaya devam ettiği için ortamın glikoz yoğunluğu %15 olur. Hücrenin glikoz yoğunluğu da % 25'e çıkar. 2. Deney düzeneğinde bir süre sonra patatesin ağırlığında artış, (su çekeceği için) hipertonik çözeltide suyun artışı gözlenir. Saf suda nişasta gözlenmez. 3. Pinositoz, fagositoz, ekzositoz olaylarında madde geçişi için yoğunluk farkı önemli değildir. Madde geçişinin yönü önemlidir. Difüzyon maddenin çok yoğun ortamdan az yoğun ortama geçişidir ve yoğunluk farkı önemlidir. 8. 6C'li bileşiklerin difüzyon hızları arasındaki ilişki; galaktoz > glikoz > fruktoz şeklindedir. Dolayısıyla I. öncüldeki eşleştirme doğrudur. Moleküllerin yükleri ile difüzyon hızları arasındaki ilişki; Nötr > negatif > pozitif şeklinde olduğundan II. öncüldeki eşleştirmede doğrudur. Sükroz gibi büyük moleküller difüzyonla geçiş yapamaz. 4. Hücre X ortamına konulduğunda hücre zarı ile çeperi arasındaki mesafe azalmış, koful büyümüştür. Yani hücre su almıştır. Konulan ortam hipotoniktir. Dolayısıyla hücre turgorlu duruma geçmiştir. Ortam hipotoniktir. Hücre X ortamından daha yoğun ortama konulursa plazmolize uğrar. 5. Endositoz, ekzositoz ve aktif taşıma olaylarının tamamında enerji harcanır, enzim kullanılır. Endositoz ve ekzositoz olaylarında polimer maddeler geçiş yaparken aktif taşımada monomer maddeler geçiş yapar. 9. Kolaylaştırılmış difüzyonla polimer maddeler hücre içine alınamaz. Ancak monomer maddeler geçiş yapar. Kolaylaştırılmış difüzyon canlı hücrelerde görülür, ATP harcanmaz. 10. Bir hücrede turgor basıncının arttığı zaman aralığında emme kuvveti azalır, turgor basıncının azaldığı zaman aralığında emme kuvveti artar. Yani turgor basıncı ile emme kuvveti ters orantılıdır. 6. Grafikte t 1 anından sonra difüzyon hızı azalmıştır. Sıcaklığın azalışı difüzyon hızının azalmasına neden olabilir. Yoğunluk farkının artışı, por sayısının artışı difüzyon hızının azalmasına değil artmasına neden olur. 11. Hücrenin dış ortamdan su alarak normal durumuna göre şişmesi olayına turgor denir. Büzülmüş bir hücrenin dışarıdan su alarak eski haline geri dönmesine deplazmoliz denir. Hücrenin dış ortama su vererek büzülmesi olayına plazmoliz denir. 12

13 Sarmal Testler Metabolizma, anabolizma ve katabolizmadan meydana gelir. Hücrede gerçekleşen olayların tamamıdır. Metabolizma hızına sıcaklık, aktivite ve hormonların etkisi vardır. 6. Adeninli nükleotitler ATP, DNA, RNA yapısında bulunduğundan en çok adeninli nükleotitler bulunabilir. ATP, DNA, RNA yapısında fosfat ortak olarak bulunurken riboz RNA ve ATP'nin, timin DNA'nın yapısında bulunur. Hücrelerdeki fosfat sayısı, riboz veya timine göre daha çoktur. DNA veya RNA çok sayıda nükleotitten oluştuğundan nükleotit yapılı ATP molekülünden daha çok yer kaplar. 2. Aktif taşıma ile hücre zarından geçebilecek büyüklükteki küçük moleküllerin geçişi olur. Selüloz polisakkarittir ve aktif taşıma ile geçemez. 7. Sentrozom hayvan hücrelerinde bulunur. Prokaryot hücrelerde bulunmaz. Prokaryot hücrelerde sil, zar, mezozom ve DNA bulunur. 3. Protein 20 çeşit amino asitten oluşabilir. Sükroz glikoz ve fruktozdan oluşur. Nişasta çok sayıda glikoz molekülünden oluşur. Monomer çeşidi bakımından ilişki; protein > sükroz > nişasta şeklindedir. 4. Canlının zigottan ergin bir birey oluşumuna kadarki dönemini inceleyen biyoloji alt bilim dalına embriyoloji denir. 8. Fagositoz da katı büyük besinler, pinositozda sıvı büyük besinler hücre içine alındığından fagositik cepler pinositik ceplerden genelde daha büyüktür. Fagositoz olayında besin kofulunu zar oluşturur. Pinositozla madde hücre içine alınır, hücreden atılmaz. 5. Karbonhidratlar kovalent bağı taşıma, hücre zarının yapısına katılma, enerji ham maddesi olarak yıkıma uğrama özelliğine sahiptir. 9. Birey a'da genç, b'de orta, c'de yaşlılık, dilimindedir. Gençlik döneminde anabolizma katabolizmadan hızlıdır. Orta yaş döneminde hemen hemen anabolizma ve katabolizma hızları eşittir. Yaşlılık döneminde anabolizma katabolizmadan yavaştır. 13

14 Sarmal Testler Endositoz hücre çeperi bulunmayan canlı hücrelerde gerçekleşebildiğinden akyuvar, amip ve paramesyum hücreleri endositoz yapabilir. Akyuvarlar mikropları, amip ve paramesyum besinleri endositoz yapar. 14. Pinositozla hücreye besin alınımı sırasında verilen yapıların görev alma sırası; zar - besin kofulu - lizozom - sindrim şeklindedir. Önce hücre zarı besin kofulunu oluşturur. Besin kofulu ve lizozom birleşerek sindirim kofulu meydana gelir. 11. Kloroplastta kesinlikle glikojen bulunmaz. Glikojen hayvan hücresinde, bakteride ve mantar hücresinde bulunabilir. 15. Grafik incelendiğinde X ve Y enziminin çalışabildiği ortak bir sıcaklık aralığı vardır. Sıcaklık artışı belirli bir dereceye kadar enzimin çalışma hızını artırır ve belirli bir dereceden sonra sıcaklık enzimin yapısını bozabilir. 12. Ökaryot hücrede DNA ve RNA çekirdek, kloroplast ve mitokondri hücresel kısımlarında birlikte bulunur. Çekirdek ATP üretemez. Dehidrasyon sentezi yapma, çift birim zara sahip olma çekirdek, kloroplast ve mitokondri hücresel kısımlarında ortak olarak gerçekleşir deney tüpünde mitokondri faaliyeti ile H O ve CO, deney tüpünde kloroplast faaliyeti O 2 inorganik bileşikleri oluşabilir. 3. deney tüpünde lizozom faaliyeti ile oluşan besin monomerleri 1'deki mitokondri organeli tarafından kullanılabilir. 2. ve 3 deney tüplerinde organellerin faaliyet sonucu aynı besin monomerleri oluşabilir. (Amino asit gibi) 14

15 ÖSYM Tipi Hücre canlı değilse, hücrede ATP üretimi durmuşsa, taşınan molekül polimerse aktif taşıma gerçekleşmez. 8. Kloroplastta üretilen ATP'ler sadece fotosentezde kullanılır. Glikoprotein sentezi golgi organelinde gerçekleşir. Kloroplastta üretilen ATP'ler kullanılmaz. 2. Proteinler DNA şifresine göre sentezlenir. Vitaminler DNA şifresine göre sentezlenmez. Proteinler hücre zarının yapısına katılır. Vitaminler hücre zarının yapısına katılmaz. Her ikisi de enzimlerin yapısına katılır. Enzimin apoenzim kısmını protein, koenzim kısmını vitamin oluşturur. 9. Glikojen sentezi mantar hücrelerinde gerçekleşir, bitki hücrelerinde gerçekleşmez. CO 2 tüketimi bitki hücrelerinde fotosentez olayında gerçekleşir, mantar hücrelerinde gerçekleşmez. Tüm canlılar inorganik madde tüketir. 3. Enzimlerin yapısında karbonhidrat bulunmaz. Bu nedenle enzim sentezi sırasında monosakkarit miktarı azalmaz. Ancak mineral bulunur. Sentez olaylarında su açığa çıkar. 10. Yağlar aseton, kloroform, benzen, alkol gibi organik çözücülerde çözünür. Ancak yağlar polar olmadıklarından suda çözünmez. 4. Karbonhidrat, yağ ve proteinlerin sindirimi sonucu oluşan monomerler yani glikoz, yağ asidi, gliserol ve amino asitler enerji verici olarak kullanılır. 5. Merkezi koful bitki hücrelerinde bulunur, hayvan hücrelerinde bulunmaz. 11. I. ve III. olaylarda hücredeki su miktarı artar. II. olayda ise hücredeki su miktarı azalır. Hipotonik ortama konulan hücrede madde alışverişinin olmaması için I. ve III. olaylar fazlaca gerçekleşmesi gerekir. A Ribozom, B Mitokondri, D Golgi aygıtı E Endoplazmik Retikulum 6. Eklembacaklı türünün vücut sıvısındaki tuz oranı %2 ile %3 arasında değişebildiğinden sudaki tuz oranına bağlı vücuttaki tuz oranı grafiği D seçeneğindeki gibi olur. Yani sudaki tuz oranı artsa da % 2 ile % 3 arasında kalır. 7. Sindirim kofulu mide gibi sindirimi, boşaltım kofulu böbrek gibi boşaltımı, kamçı bacaklar gibi hareketi, pelikula ise deri gibi vücudun üzerini örter. 12. Grafikteki eğriler incelendiğinde; S enzimi 40 ve 80 C arasında hem asidik hem de bazik ortamlarda çalışır. Y ve G enziminin çalıştığı ph ve sıcaklık değerleri vardır. Ayrıca S'nin çalıştığı tüm sıcaklık aralıklarında G'de çalışabilir. 13. Bekçi hücrelerine K + girişi olduğunda osmotik basınç artar. Bunun sonucunda bekçi hücrelerine su girişi gerçekleşir. Epidermis hücrelerinde ise su miktarı azalır. 15

16 Canlıların Sınıflandırılması Binominal adlandırmada akrabalık ilişkisinin belirlenmesinde önce cins isimleri dikkate alınır. Cins isimleri aynı olanlar yakın akrabadır. Dolayısıyla Felis domesticus ve Felis silvestris yakın akrabadır. 8. Sistematik kategorilerin tesbiti Alem - Şube - Sınıf - Takım - Aile - Cins - Tür şeklinde olduğundan takımı tespit edilen canlının ailesi tespit edilmeye çalışılır. 2. Homolog organ benzerliği az olan sistematik basamaklarda analog organ sayısı fazladır. Aralarında ters orantı olduğu için C seçeneğindeki grafik elde edilir. 9. Embriyonik gelişim sürecinde özelliklerin ortaya çıkışı alemden türe doğru olduğundan ilk ortaya çıkan alem, en son ortaya çıkan tür özelliğidir. 3. Takımları aynı olan canlıların kromozom sayısı farklı olabilir. Cinsi aynı olan iki canlının üst sistematik kategorileri yani familyaları, takımları, sınıfları, şubeleri ve alemleri kesinlikle aynıdır. Canlıların aileleri farklı ancak sınıfları aynı olabilir. 10. Homolog organların kökenleri aynı, görevleri aynı veya farklı olabilir. Homolog organa balinanın yüzgeci ile insanın kolu örnek verilebilir. 4. Alemden türe doğru gidildikçe birey sayısı azalır. Omurgalı olma şube özelliği olduğu için diğerlerinden daha fazla sayıda birey bulunur. 5. Aynı türe ait sağlıklı bireylerin DNA şifreleri birbirlerinden farklıdır. Çünkü aynı türde bile her bireyin DNA şifresi kendine özgüdür. 6. Tür; çiftleştiklerinde verimli döl verebilen bireyler topluluğu olduğundan ve I. öncülde bireylerin torunlarından bahsedildiğinden I. öncüldeki ifade kesinlikle türü açıklar. 11. Ortak özellik alemden türe doğru artar. Tür - Cins - Aile - Takım - Sınıf - Şube - Alem Memeli hayvanların takımı beslenme şekillerine göre ifade edilir. Birey sayısı en fazla 7'de bulunur. En az anolog organ 1'de bulunur. 12. Cinsten sınıfa doğru akrabalık azalır. Sınıftan takıma doğru birey sayısı azalır. Cinsten sınıfa doğru çeşitlilik artar. 7. Bitki türünün bilimsel adlandırılması; Solanum tuberosum Cins (Y) Tür (S) tamamlayıcı (G) şeklindedir. Cins adı büyük harfle başlar, küçük harfle devam eder. Tamamlayıcı ismi ise küçük harflerle yazılır. 13. Yapay sınıflandırmada; canlının yaşadığı ortam, canlının dış görünüşü,, analog organlar kriter olarak alınır. 16

17 Canlıların Sınıflandırılması Doğal sınıflandırma yapılırken canlıların boşaltım ürünleri, vücut simetrisi, protein şifreleri ve biyokimya, anatomi, evrim gibi bilim dallarından faydalanılır. 8. Sistematik basamaklardan alemden türe doğru gidildikçe ortak özellik artar, birey sayısı ve analog organ sayısı azalır. 2. Tenya, sinek, ahtapot omurgasız hayvanlar olduğundan tamamı aynı şubede beraber bulunur. 3. Buğday ve maymun 42 kromozoma sahip olduğundan bitki ve hayvan türlerinde kromozom sayısı aynı olabilir. Farklı türlerin üreme hücreleri aynı sayıda otozom taşıyabilir. (Diploid kromozom sayısı aynı olduğu için) Kromozom sayısının artışı ile gelişmişlik arasında bir ilişki yoktur. Örneğin insan ve kurtbağrı bitkisinin kromozom sayısı 46'dır. Eğrelti otu 500 kromozomlu olmasına rağmen 42 kromozomlu buğday daha gelişmiştir. 4. Bitkilerin adlandırmasında cins ve tanımlayıcı isimler birlikte tür ismini oluşturduğundan beş farklı tür bulunur. III ve V pinus cinsinde, II ve IV morus cinsinde yer alır. I ve V'in tür adları farklıdır. Tamlayıcı isimleri ise aynıdır. 5. Taksonomi canlıların tanımlamasını ve anlatımını yapar. Sınıflandırma, yaşayan ya da yok olmuş canlıları gruplar halinde sıralar. Sistematik canlıların birbirleri ile benzerlik ve farklılıklarını inceler. 9. a ve b canlılarının aynı tür olabilmesi için çiftleştiklerinde verimli döl oluşturması gerektiğinden II. soy ağacında a ve b canlılarının torunları olduğundan aynı tür oldukları kesindir. 10. Lale bitkilerin sınıflandırılmasında kullanılan bir cins ismidir. Binominal adlandırmada ilk kelime cins adı ikinci kelime ise tamlayıcıdır. 11. Canlılar arasında akrabalık tayini yapılırken DNA, glikoprotein ve enzim şifresinden faydalanılır. 12. Maymunun kanı ile canlının kanı karşılaştırıldığında çökelme ne kadar azsa akrabalık o kadar fazla olur. Dolayısıyla grafik incelendiğinde canlıların maymun türüne olan akrabalığı arasındaki ilişki azdan çoğa L, M, N, K şeklindedir. 13. Filogenetik sınıflandırma yapılırken canlıların morfolojik (dış görünüş) özellikleri dikkate alınmaz. Yapay sınıflandırmada morfolojiden faydanılır. 6. Sineğin kanadı ve kuşun kanadı uçmayı sağladığından sinek omurgasız, kuş omurgalı olduğundan analog organlardır. Atın ön üyesi ile insan kolu, yarasanın kanadı ile balinanın yüzgeci ise homolog organlardır. 7. İki canlının yer aldığı sistematik basamak biliniyorsa üst sistematik basamakları kesinlikle aynı alt sistematik basamakları aynı veya farklı olabilir. Dolayısıyla ailesi aynı olan iki canlının cinsleri farklı olabilir. 14. Prokaryot ve ökaryot hücrede hücre zarının varlığı ortak olduğundan ayırt etmede kullanılamaz. Ancak oksijenli solunum ökaryot hücrede mitokondri organelinde gerçekleşirken prokaryot hücrede özelleşmiş bir organel bulunmadığından, oksijenli solunumun gerçekleştiği yer ayırt etmede kullanılabilir. DNA replikasyonu prokaryot hücrede sitoplazmada, ökaryot hücrede mitokondride gerçekleştiğinden ayırt etmede kullanılabilir. 17

18 Biyoçeşitlilik Arkeler ekstrem koşullarda yaşayabildiği için 105 C üzerinde, çöp ya da pis sularda veya aşırı tuzlu ortamlarda yaşayabilirler. 8. Virüsler canlıyla cansız arasında geçiş formudur. Bu nedenle canlı gruplarında incelenemez. Yani prokaryot ve protozoa gruplarında yer alamaz. Anca hücre içi zorunlu parazittirler. 2. Bakteri türü yağ asidini hazır olarak almak zorundadır. Çünkü III. tüpte yağ asidi olmadığında bakteri sayısı artmamıştır. Dolayısıyla faj sayısı da artmamıştır. 3. Virüsler, zorunlu hücre içi parazittirler, hücresel yapıya sahip değildirler, kalıtım materyali bulundurduğu için mutasyona uğrayabilir. 9. I. tüpte karanlık ve inorganik moleküllerin bulunmasına rağmen üreme olduğuna göre bu canlı kemoototroftur. İnorganik madde oksidasyonu gerçekleştirir. II. tüpte monomer besinlerin bulunduğu ortamdan üreme olduğuna göre G bakterisi parazit olabilir. S bakterisi saprofit olsaydı polimerlerin bulunduğu tüpte üreme gerçekleşirdi. L bakterisi klorofile sahip olsaydı IV. tüpte üreme gerçekleşirdi. 4. Bitkilerin, mantarların ve alglerin bütün türlerinde çeper bulunur. Ancak arkelerin bütün türlerinde çeper bulunmayabilir. 10. Virüs şekli incelendiğinde Y virüsün protein kılıfı kısmıdır. S kalıtım materyalidir. Yani genomudur. G ise kuyruk kısmıdır. G kısmı konak canlıyla uyumlu olması gerekir. 5. Metanojenik arkeler; CO 2 ve H 2 'yi birleştirerek metan gazı oluştururlar. Zorunlu anaerobturlar. Bu nedenle oksijen zehir etkisi yapar. Otçul memelilerin sindirim sisteminde yaşar. 6. Hücre çeperi taşıma ve fotosentez yapma bakteri ve bitkilerde ortak özelliktir. Glikojen depolama ve aktif hareket etme bakteri ve hayvanlarda ortak özelliktir. 11. Endospor bir üreme tipi değildir. Uygun olmayan koşullarda korunmayı sağlar. Bundan dolayı endospor sonucu birey sayısı artmaz. 7. Virüsler nükleoprotein yapılıdırlar. Bu nedenle yapısında glikoz bulunmaz. Hidroliz edildiğinde glikoz miktarı artmaz. Ancak hidrolizleri sonucu timin, amino asit, fosforik asit ve adenin oluşur. 12. Şekil incelendiğinde L antibiyotiklerinin konulduğu kısımdaki bakterilerin çok az bir kısmının öldüğü görülür. Yani en dirençli oldukları antibiyotik türü L'dir. En az dirençli oldukları antibiyotik türüde G'dir. Bu nedenle sıralama L-Y-S-G şeklinde sıralanır. 18

19 Biyoçeşitlilik Arkeler bakterilerden; ribozomal RNA'daki genetik dizilimin farklı oluşu, hücre zarındaki lipit kompozisyonun farklı oluşu, hücre duvarını oluşturan yapıların farklı oluşu ile ayrılır. 8. Hücre dışına sindirim enzimi salgılanması ekzositoz olayı ile gerçekleşir. Ekzositoz olayı tüm canlı hücrelerde gerçekleşebildiğinden verilen doğru alemlerin tamamında gerçekleşir. 2. Hayvansal virüslerin genomları her zaman DNA bulundurmaz, genomlarında DNA veya RNA bulunabilir. 3. Virüslerin dış ortamda kristalleşmeleri, zar ve sitoplazmasının olmayışı cansıza; sayılarını artırabilmeleri, genom bulundurmaları canlıya benzer yönleridir. 9. Bakteriofajda ribozom bulunmadığından ribozomda işaretli karbona rastlanamaz. Bakteriofaja ait protein kılıf ve DNA, bakteri tarafından bakterinin nükleotitleri ve amino asitleri kullanılarak sentezleneceğinden işaretli karbona rastlanır. 4. B bakterisi Y antibiyotiğinin bulunduğu 2. petri kabında üreyebildiğinden Y antibiyotiğine B bakterisi dirençlidir. A bakterisi X antibiyotiğinin bulunduğu 1. petri kabında üreyemediğine göre X antibiyotiği A bakterisine etki etmiştir. A ve B bakterileri X ve Y antibiyotiğinin konulduğu 3. petri kabında çoğalabildiğine göre, A bakterisi B bakterisinden X antibiyotiğine karşı direnç genini konjugasyon ile almış olabilir. 5. Bakterilerin sitoplazmasında su, ribozom, yağ ve glikojen bulunurken kitin bulunmaz. 10. Bakteriye ait; kapsül, çeper, plazmit, mezozom yapılarının tamamında karbonhidratlara rastlanır. 11. Antibiyotikler virüslere etki etmediğinden bakteriyefojın sayısal artışını engelleyemez. Bakterilerin enzim sistemlerini çökelterek parazit bakterilerin ve saprofit bakterilerin sayısal artışını engelleyebilir. 6. CH 4 (metan) gazı oluşturmayı yalnızca metanojenik arke bakteriler yapar. 12. Virüsler konak hücre içinde çoğalması sırasında protein kılıf, DNA üretimi için gerekli ribozom, enzim ve enerjiyi konak canlıdan kullanabilirler. 7. Bakterilerin üreyebildiği kültür ortamları incelendiğinde üçünde de BKO'ya ortak olarak C maddesinin eklendiği görülür. Dolayısıyla bakteri C maddesini üretememektedir. 13. Azotun bitkilerin kullanacağı hale dönüşmesi, yoğurt ve turşu oluşumu, kalın bağırsakta B ve K vitamini üretimi, selülozun sindirimini sağlayan enzim sentezi olaylarının tamamında bakteriler görev alır. 19

20 Biyoçeşitlilik Bakteriler üreme şekillerine göre sınıflandırılamaz. Tamamı eşeysiz bölünerek ürer. 8. Bakterilerin konjugasyonunda F + 'dan (vericiden) F 'ye (alıcıya) doğru tek yönlü plazmit aktarımı olur. Konjugosyon sırasında iki bakteri yan yana gelerek pilus ile sitoplazmik köprü oluşturur. Konjugasyonda sayısal artış gerçekleşmez. 2. Bakteri, mantar, arke canlılarının hücreleri birleşerek koloni oluşturabilir. 3. Ribozom bütün bakterilerde bulunur ve monomerlerden polimer sentezi yapar.yani amino asitlerden protein sentezi yapar. 9. Bakteriyofojın yaşam döngüsünde; virüsün bakteriye tutunması için konağına uygun olması gerekir. Virüs genomu bakteri içine girerek yönetimi ele geçirir. Virüsler bakteriyi parçalar ve serbest kalır. 4. Antibiyotikler bakterilerin enzim sistemlerine etki ettiğinden bakteriler antibiyotiklerden etkilenir. Bakteriler parazit beslenme, şekline göre adlandırma ve geniş yayılım gösterme özelliklerine sahiptir. 10. Bakteriler; aşırı derecede ürediğinde kişi hastalanır, antibiyotik üretiminde kullanılabilir ve toksin üretebilirler. 5. Arkelerin termofiller (sıcağı sevenler), halofiller (tuzu sevenler), metanojenler (metan üretenler) olarak sistematiği yapılır. 6.., şeklinde olan Y bakterileri tüpün sadece dibinde yaşadığı için sadece oksijensiz solunum yapmaktadır. şeklinde olan G bakterileri tüpün her yerinde yaşadığı için hem O 2 'li hemde O 2 'siz solunum yapmaktadır, zorunlu anaerob değildir. o şeklinde olan S bakterileri tüpün sadece üst yüzeyinde yaşadığından sadece O 2 'li solunum yapmaktadır ve ETS enzimleri mezozomda bulunur. Y bakterisi heterotrof beslenebilir. 11. Tablo incelendiğinde; "Her bir virüsün belirli bir konak hücresi vardır." ve "İnsanın her dokusunda ayrı bir virüs bulunabilir." ifadeleri doğrudur. DNA virüslerinde RNA bulunmaz. Ayrıca bu bilgiye tablodan ulaşılamaz. 12. Mezozom hücre zarının farklılaşması ile oluşur. ETS enzimleri bulundurur. Mezozom oksijenli solunumun gerçekleştiği bakterilerle oksijenli solunum için özelleşmiştir. Seçeneklerde verilen diğer yapılar tüm bakterilerde ortak olarak bulunur. 7. Antibiyotikler canlının enzim sistemlerine etki eder. Ancak virüslerin enzim sistemleri olmadığı için antibiyotikler etki edemez. 13. Nükleoprotein yapılı olma yapısında nükleik asit ve protein olduğunu ifade eder. Dolayısıyla I. ve II. ifadeler doğru olabilir. Ancak virüslerde ribozom bulunmaz. 20

21 Biyoçeşitlilik Virüsler hücresel yapıya sahip değildir, enzim sistemleri yoktur. Dolayısıyla mitoz bölünme gerçekleştirmez. Ancak konak canlıda sayılarını artırır. 8. Koloniden ayrılan hücrelerin koloniden bağımsız bir şekilde yaşamını devam ettirebilmeleri, dokulaşma olayının görülmemesi, hücrelerin jelatinimsi bir kılıf ile bir arada tutulması kolonilerin çok hücreli olmadığını ispatlar. 2. Petri kabında bakteri sayısı logaritmik dizi şeklinde artıyorsa koşullar optimum ve sabit olmalıdır. Dolayısıyla petri kabındaki şartlar için çizilen grafiklerin tamamı doğru olabilir. 3. Penisilinin en etkili olduğu bakteri L'dir. Çünkü penisilin uygulamasının sonunda tüm bakteriler ölmüştür. Penisilin uygulaması sonucu en çok S bakterileri hayatta kaldığı için, S bakterisi Y bakterisine göre antibiyotiğe daha dirençlidir. Antibiyotik uygulaması sonucu az da olsa G bakterileri hayatta kalabildiği için G bakterisinin bu antibiyotiğe direnci yoktur, denilemez. 9. Bakterilerin DNA'larında ortak dizilimlerin bulunması, sentezlenen bazı mrna'larının aynı şifreye sahip olması bakterilerin ortak bir atadan geldiğini gösterebilir. Ancak aynı ekolojik alanlarda yaşamalarının evrimsel bir önemi yoktur. 10. Virüsler ATP üretememelerinden, protein sentezleyememelerinden dolayı konak canlıya ihtiyaç duyar. Yönetici molekülünün DNA veya RNA olması konak canlıya ihtiyaç duyması açısından önemli değildir. 4. Bakteri ve virüslerde; sayısal artış, nükleik asit bulundurma ortaktır. Ancak protein sentezleme bakterilerde görülürken virüslerde görülmez. Çünkü virüslerde ribozom yoktur. 11. Bütün fotoototrof bakteri türleri hidrojen ve elektron kaynağı olarak suyu kullanmak zorunda değildir. Bazı bakteri türleri H 2 S veya H 2 harcar. Bakterinin hücre çeperi olduğu için fagositoz yapamaz. Vitamin hücresel solunumda enerji verici olarak kullanılmaz. 5. Ökaryot hücrelerde bulunan DNA ve RNA bakteri hücresinin sitoplazmasında bulunur. Çekirdekçik bakteri sitoplazmasında bulunmaz. 6. Tablodaki bilgilere göre Y ve S türleri incelendiğinde sahip oldukları ve olmadıkları özelliklerin VI. özellik hariç aynı olduğu görülür. Tüm özellikleri aynı olan iki bakteri türü olmadığı için en yakın türler Y ve S dir. 7. Virüslerde enzim sistemlerinin bulunmayışı ve buna bağlı olarak metabolik aktivite yapamadıkları için hücre dışında yaşayamazlar. 12. Genomu RNA olan bir virüs hayvan hücresini konak hücre olarak kullanabileceğinden hayvan hücresinde sayısını artırabilir. Kalıtsal yapısı mutasyonla değişebilir. RNA virüsü olduğundan adenin ribonükleotit kullanabilir. 13. O 2 ve glikoz varken üreyebildiği halde O 2 var, glikoz yokken üreyemediğine göre heterotrof beslenmekte ve O 2 'li solunum yapmaktadır. Dolayısıyla bu bakteri türünün mezozomu vardır. Ancak CO 2 özümlemesi yapar, denilemez. 21