ASAGEM AİLE EĞİTİM PROGRAMI (ASAGEM-AEP)

Transkript

1 ASAGEM AİLE EĞİTİM PROGRAMI (ASAGEM-AEP) EDAM Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları Merkezi Kısıklı Mah. Alemdağ Cad. Yanyol Sok. No:19, No:5/3, 34692, Üsküdar, İstanbul Tel/Faks: ( ) İstanbul, 2009

2 2

3 Ġçindekiler 1. ASAGEM-AEP in Hazırlanma Süreci ASAGEM-AEP Proje Ġzleme ve Değerlendirme Grubunun OluĢturulması ve ÇalıĢmaları ASAGEM-AEP GeliĢtirme Komisyonunun OluĢturulması ve ÇalıĢmaları ASAGEM-AEP GeliĢtirme Komisyonunun Eğitimi AEP Program GeliĢtirme Modeli Literatür AraĢtırması/Aile Eğitim Ġhtiyaçlarının Belirlenmesi ASAGEM-AEP nin Amaçlarının / Hedeflerinin Belirlenmesi ASAGEM-AEP Atölye ÇalıĢmaları ASAGEM-AEP nin Ġçeriğinin GeliĢtirilmesi DanıĢma Komisyonunun OluĢturulması ve ÇalıĢmaları Aile Eğitim Programı ÇalıĢtayı ASAGEM-AEP nin Denenmesi ve Değerlendirilmesi ASAGEM-AEP in Vizyonu ASAGEM-AEP in Temelleri ASAGEM-AEP in Genel Amaçları ASAGEM-AEP in Temel YaklaĢımı ASAGEM-AEP in Hedef Kitlesi ve Eğitim Paketleri Evli ve Çocuklu Aileler Ġçin Eğitim Paketi Evli ve Çocuksuz Aileler Ġçin Eğitim Paketi Evlilik Hazırlığı Yapan Bireyler Ġçin Eğitim Paketi Evli ve Çocukları Evden AyrılmıĢ Aileler Ġçin Eğitim Paketi Tek Ebeveynli Aileler Ġçin Eğitim Paketi YetiĢkin Bekârlar Ġçin Eğitim Paketi Ebeveynlik Odaklı Eğitim Paketi Çift ĠliĢkisi Odaklı Eğitim Paketi Temel Beceriler Paketi ASAGEM-AEP in Yapısı Programın Ġçeriği Aile Eğitimi ve ĠletiĢimi Alanı

4 Ġktisat Alanı Hukuk Alanı Medya Alanı Sağlık Alanı Hedefler Ünite ve Konular Kazanımlar Açıklamalar Periyodu / Zaman Takvimi Önerilen Kaynaklar Etkinlikler Değerler Öğrenme-Öğretme Süreci Öğretme Yöntemleri Öğretme Teknikleri Ölçme ve Değerlendirme Ölçme ve Değerlendirme Süreçlerinden Beklenen ĠĢlevler Ölçme Değerlendirme Sürecindeki Temel Ġlkeler Kullanılacak Ölçme Teknikleri ASAGEM-AEP in Denenmesi ve Değerlendirilmesi ASAGEM-AEP nin Denenmesi ve Değerlendirilmesine ĠliĢkin YaklaĢım ASAGEM-AEP in Denenmesi ve Değerlendirilmesi ÇalıĢmaları ASAGEM-AEP in Uygulanmasına ĠliĢkin Ġlke ve Açıklamalar ASAGEM-AEP Önerilen Eğitimci Profili ASAGEM-AEP in Uygulama Platformları ASAGEM-AEP in UlaĢtırma Mecraları ASAGEM-AEP in Ġzlenip Değerlendirilmesi

5 ASAGEM-AEP i Ġzleme ve Değerlendirme Süreci Aile Eğitimi Programının Modül Organizasyonu Aile Eğitimi Programında Aile Eğitim ve ĠletiĢimi Alanı Aile Eğitim ve ĠletiĢimi Alanının Genel Amaçları Aile Eğitim ve ĠletiĢimin Alanının Modülleri Aile Eğitimi Programında Hukuk Alanı Hukuk Alanının Genel Amaçları Hukuk Alanının Modülleri Aile Eğitimi Programında Ġktisat Alanı Ġktisat Alanının Genel Amaçları Ġktisat Alanının Modülleri Aile Eğitimi Programında Medya Alanı Medya Alanının Genel Amaçları Medya Alanının Modülleri Aile Eğitimi Programında Sağlık Alanı Sağlık Alanının Genel Amaçları Sağlık Alanının Modülleri Kaynakça Ekler

6 Kısaltmalar Listesi AEP: Aile Eğitim Programı AEP-GEK: Aile Eğitimi Programı GeliĢtirme Komisyonu ASAGEM: Aile ve Sosyal AraĢtırmalar Genel Müdürlüğü ASAGEM-AEP: Aile ve Sosyal AraĢtırmalar Genel Müdürlüğü Aile Eğitim Programı Bkz.: Bakınız Çev.: Çeviren Der.: Derleyen Diğ.: Diğerleri Ed.: Editör Eds.: Editörler Edt.: Edition GSM: Global System for Mobile Communications MEB: Milli Eğitim Bakanlığı n.d.: No date Örn: Örnek ÖSYM: Öğrenci Seçme ve YerleĢtirme Merkezi PĠDG: Proje Ġzleme ve Değerlendirme Grubu RTÜK: Radyo ve Televizyon Üst Kurulu SHÇEK: Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu T.C.: Türkiye Cumhuriyeti t.y.: Tarih yok TÜĠK: Türkiye Ġstatistik Kurumu Vb.: Ve buna benzer Vol.: Volume Yay.: Yayınları 6

7 ĠĢaretler Listesi Alan içi atıfları göstermektedir. Alan dıģı atıfları göstermektedir. 7

8 1. ASAGEM-AEP in Hazırlanma Süreci ASAGEM-AEP program geliģtirme ilkelerine bağlı kalınarak özgün bir süreçte geliģtirilmiģtir. Ülkemizin kendine özgü toplumsal ve kültürel Ģartları dikkate alınarak hazırlanan ASAGEM-AEP nin geliģtirme süreci yapılandırılırken Ģu temel prensiplere bağlı kalınmıģtır: Uzun yıllardır yaptığı araģtırmalarla ve diğer çalıģmalarıyla ülkemiz ailesinin sorunlarının çözümüne katkı sağlayan T. C. BaĢbakanlık Aile ve Sosyal AraĢtırmalar Genel Müdürlüğü nün kurumsal birikiminden faydalanılması, Alanında uzman ve yetkin akademisyenlerin tecrübelerinden ve birikimlerinden yararlanılması, Alan uzmanlarının ve proje ekibinin bilgilerinin güncellenmesi ve çalıģma uyumunun sağlanması, Aile eğitimi konusunda farklı ülkelerde yapılmıģ çalıģmalardan azami ölçüde yararlanılması, Aile eğitimiyle doğrudan ve/veya dolaylı bir biçimde iliģkide olan kamu kurum ve kuruluģlarının, özel sektör temsilcilerinin, akademisyenlerin ve sivil toplum kuruluģlarının tecrübelerinden ve birikimlerinden yararlanılması, ASAGEM-AEP in muhatapları olan ailelerin programın içeriği, baģlıkları vb. süreçleri ile ilgili değerlendirmelerinin alınması. Bahsedilen prensipleri program hazırlama sürecinin baģlangıcından sonuna kadar gözetmeye çalıģan proje ekibi, zaman planının elverdiği ölçülerde farklı uygulamaları yapmaya özen göstermiģtir. Söz konusu süreçlerin bütününün görülebilmesi için program hazırlanma süreci ayrıntılı bir biçimde sunulmuģtur: 1.1. ASAGEM-AEP Proje İzleme ve Değerlendirme Grubunun Oluşturulması ve Çalışmaları ASAGEM-AEP in felsefesini oluģturan, geliģtirme aģamalarını yönlendiren, sevk ve idare eden, karar veren ve ASAGEM in kurumsal birikimini programa yansıtan bir Proje İzleme ve 8

9 Değerlendirme Grubu (PĠDG) oluģturulmuģtur. Proje amaç ve hedefleri doğrultusunda Aile Eğitimi Programı Geliştirme Komisyonunun (AEP-GEK) çalıģmasını denetleyen ve 6 kiģiden oluģan PĠDG, ASAGEM le AEP-GEK arasındaki bilgi alıģ-veriģini sağlayıcı organ olarak görev yapmıģtır. Proje süresince PĠDG ile AEP-GEK in üç üyesinin katıldığı aylık toplantılar gerçekleģtirilmiģtir. Toplantıların sonunda toplantı tutanağı AEP-GEK tarafından PĠDG üyelerine sunulmuģtur. Ayrıca AEP-GEK hazırladığı aylık raporlarla PĠDG üyelerini düzenli olarak bilgilendirmiģtir. Bunun yanı sıra proje çerçevesinde yapılacak her uygulamadan önce PĠDG üyeleri hazırlanan bilgi notlarıyla bilgilendirilmiģ ve uygulamaların sonunda hazırlanan raporlar kendilerine ulaģtırılmıģtır. Diğer taraftan AEP-GEK, projenin ana geliģme aģamalarında dört ayrı geliģme raporunu PĠDG üyelerine göndermiģtir. PĠDG üyeleri AEP-GEK tarafından gönderilen her dokümanla ilgili olarak değerlendirmelerini paylaģmıģ ve gerekli düzenleme ve düzeltmelerin yapılmasını sağlamıģtır. Ayrıca ASAGEM in kurumsal birikimlerini aktararak ASAGEM-AEP e önemli katkılar sağlamıģtır ASAGEM-AEP Geliştirme Komisyonunun Oluşturulması ve Çalışmaları ASAGEM-AEP komisyonu, programın hazırlanması, uygulanması, değerlendirilmesi ve geliģtirilmesi aģamalarında sürekli olarak çalıģan uzman komisyondur. Literatürde de önerildiği gibi (Demirel, 2007: 69) komisyon Ģu üyelerden oluģturulmuģtur: Program geliģtirme uzmanı, Ölçme ve değerlendirme uzmanı, Konu-alanı uzmanı ve Konu-alanı eğitimcileri. ASAGEM-AEP geliģtirme sürecinde bu üyelere ilaveten programın odaklandığı hedef kitle dikkate alınarak Ģu üyeler de yer almıģtır: YetiĢkin eğitimi uzmanı Aile danıģmanı Eğitim yönetimi ve planlamacısı 9

10 AraĢtırmacı ve Sekreter. Anılan üyeler, ASAGEM-AEP geliģtirme komisyonunun daimi üyeleri olmuģtur. Sadece alan uzmanı olan üyeler, alana göre değiģim göstermiģtir. Dolayısıyla aile eğitim programı geliģtirme komisyonunda aģağıda yerilen alanlarda toplam 14 kiģi görev almıģtır: Program geliģtirme uzmanı (1), Ölçme ve değerlendirme uzmanı (1), Konu-alanı uzmanı (5), Konu-alanı eğitimciler (1), YetiĢkin eğitimi uzmanı (1), Aile danıģmanı (1), Eğitim yönetimi ve planlamacısı (1), AraĢtırmacı (2) ve Sekreter (1). AEP-GEK üyeleri dört ay boyunca haftada bir olmak üzere toplantılar gerçekleģtirmiģtir. Sadece konu-alanı uzmanının değiģtiği bu toplantıların her biri ortalama üç saat sürmüģtür. Bu çerçevede komisyon üyeleri haftada en az on beģ saat birlikte çalıģmıģlardır. Komisyon üyeleri proje çerçevesinde gerçekleģtirilen her bir uygulamaya (danıģma komisyonu toplantıları, atölye çalıģmaları vb.) katılarak hazırladıkları program içeriğini doğrudan katılımcılarla paylaģmıģlar ve gelen eleģtiri ve önerileri kayıt altına alarak programlarına yansıtmıģlardır. Projenin son üç aylık diliminde komisyon üyeleri ihtiyaç duyuldukça toplantı yapmıģlardır ASAGEM-AEP Geliştirme Komisyonunun Eğitimi Ailelerin eğitimi gibi çok önemli ve kapsamlı bir konuda geliģtirilecek eğitim programı sürecini sağlıklı bir biçimde yürütebilmek ve eğitim, aile, program geliģtirme vb. konularda ortak bir bakıģ açısı oluģturabilmek amacıyla AEP-GEK eğitimi düzenlenmiģtir. Böylelikle mevcut bilgilerin güncellenmesi, ortak bir dil ve anlayıģ oluģturulması, AEP-GEK üyelerinin süreçler hakkında bilgilendirilmesi ve uyumluluğun sağlanması, komisyonların uygulanacak 10

11 aģamaları birlikte öğrenmesi, yapılandırması ve tartıģması sağlanmıģtır. Ġki gün süren bu eğitim programında Ģu baģlıklarda seminerler yer almıģtır: Türkiye de Aile Yapısı: ASAGEM tarafından 2006 da yapılan araģtırmanın sonuçlarının paylaģılması, katılımcıların Türk ailesinin yapısı hakkında bilgi sahibi olmasını sağlamıģtır. AEP-GEK üyelerinin önemli bir kısmı sosyal bilimler alanında uzman olan ve bu bağlamda aile ve aile değerlerini tanıyan kiģiler olmasına rağmen ASAGEM in son dönemde yaptığı bu önemli araģtırmanın sonuçları ailenin ve aile değerlerinin değiģen boyutlarının güncel bağlamda görülebilmesine imkân sağlamıģtır. Dünyada ve Türkiye de Aile Eğitimi: Proje kapsamında yürütülen literatür araģtırmasının sonuçları katılımcılara sunularak dünyada ve ülkemizdeki aile eğitimlerine iliģkin genel bilgiler paylaģılmıģtır. Eğitimde Program Geliştirme: Farklı uzmanlık alanlarına sahip katılımcıların eğitimde program geliģtirme konusunda bilgilenmeleri ve katılımcılar arasında ortak bir dil oluģturmak amacıyla eğitimde program geliģtirme süreci katılımcılarla paylaģılmıģtır. Yetişkinlerin Öğrenme Özellikleri: ASAGEM-AEP ve materyalleri doğrudan yetiģkinlere yöneliktir. Bu sebeple bu seminerle programı geliģtirecek kiģilerin yetiģkinlerin öğrenme özellikleri konusunda bilgi sahibi olmalarını sağlamak amaçlanmıģtır. Söz konusu seminerlerde AEP-GEK üyeleri sunum yapmıģtır. AEP-GEK ve PĠDG üyelerinin katıldığı eğitim programı Mayıs 2009 tarihinde gerçekleģtirilmiģtir AEP Program Geliştirme Modeli ASAGEM AEP program geliģtirme modeli olarak ülkenin varolan program geliģtirme birikim, tecrübe ve anlayıģını yansıtması bakımından 2004 yılında Milli Eğitim Bakanlığı nın belirlediği ve uyguladığı modeli temel almaktadır. 11

12 12

13 Literatür Araştırması/Aile Eğitim İhtiyaçlarının Belirlenmesi Bir eğitim programının geliģtirilmesinde özellikle yetiģkin eğitiminde en önemli aģamalardan biri ihtiyaçların belirlenmesidir. Bu ihtiyaçlar programın bir anlamda temelini oluģturmakta ve sonraki süreçlerin nasıl yapılandırılacağını belirlemektedir. Aile eğitim programı geliģtirilirken ilk olarak ihtiyaçlarının tespit edilmesi gerekliliğinden hareket eden AEP-GEK üyeleri ilk olarak hazırlanan Program Ġnceleme Tablosu nun yardımı ile gerek yurt içinde gerekse yurt dıģında yapılmıģ benzer çalıģmaları taramıģtır. Taranan programların önemli bir kısmı Program Ġnceleme Tablosu çerçevesinde Türkçeye çevrilerek AEP-GEK üyelerine sunulmuģtur. Eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi aģamasında kapsamlı bir literatür araģtırması temel dayanağı oluģturmuģtur. Proje kapsamında yurtdıģında ve ülkemizde aileye yönelik geliģtirilen eğitim programları ve materyalleri ve bunların geliģim süreçlerini ele alan ve/veya uygulamalarının değerlendirildiği kuramsal çalıģmalar, alan araģtırmaları, meta analitik çalıģmalar ve benzeri bilimsel literatür incelenmiģtir. Böylelikle hem bugüne kadar yapılmıģ çalıģmalardan istifade edilmiģ hem de hedef kitlenin ihtiyaçlarına doğrudan ulaģılabilmeye çalıģılmıģtır. Hedef kitlenin ihtiyaçlarını tespit edebilmek hususunda Aile ve Sosyal AraĢtırmalar Genel Müdürlüğü Aile ve Sosyal Sorunları AraĢtırma Dairesinin 2009 yılında yürüttüğü Türkiye de Ailelerin Eğitim Ġhtiyaçları AraĢtırması eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesine ayrıca katkı sağlamıģtır. Diğer taraftan alan uzmanları program içeriklerinin gerekçelerini, amaçlarını, hedeflerini belirlemek üzere alanlarıyla ilgili yapılmıģ çok sayıda teorik çalıģmayı ve alan araģtırmasını incelemiģlerdir. Bu süreçte araģtırmacılar da benzer bir araģtırmayı yürütmüģ ve sonuçlarını komisyon üyeleri ile paylaģmıģtır ve komisyon üyelerinin talep ettikleri hususlarla ilgili daha ayrıntılı etütler hazırlamıģlardır ASAGEM-AEP nin Amaçlarının / Hedeflerinin Belirlenmesi Eğitim programlarının hedeflerinin sağlıklı bir biçimde belirlenmesi önemli ve olmazsa olmaz ön gerekliliklerden biridir. Diğer taraftan eğitim programlarının icrası için özellikle yetiģkin eğitim programlarında daha da sık olmak üzere ayrılan zamanın sınırlı olduğu dikkate alınırsa, eğitimle kazandırılması gereken özelliklerin belirlenmesi ve bu özelliklerin öncelikler göz önünde bulundurularak yapılandırılmasının gerekliliği görülebilecektir. Eğitimde 13

14 hedefler, içeriği belirlemekte, öğretme-öğrenme süreçlerini yapılandırmakta ve nihayetinde ölçme ve değerlendirme yapılabilmesine imkân tanımaktadır. Dolayısıyla her eğitim programının geliģtirilmesinde hedeflerin belirlenmesi zorunludur. Hedefler, eğitim alacak kiģilere kazandırılmak istenen özellikler (bilgiler, beceriler, tutumlar, ilgiler, alıģkanlıklar vb.) olarak tanımlanabilir (Demirel, 2007: 105). Bu çerçeveden hareketle proje kapsamında ASAGEM-AEP nin uzun erimli hedefleri belirlenmiģtir. Bu süreç Nasıl bir aile hedefliyoruz?, Türk ailesine dair ulusal vizyonumuz ne olmalıdır?, Hangi bilgi, beceri, tutum ve davranıģları kazandırmalıyız?, Tanımlanan bilgi, beceri, tutum ve davranıģları kazandırmak için nasıl bir eğitim yapılandırılmalıdır? vb. soruların cevaplarını teģkil etmektedir. Genel hedefler ise bu uzun erimli hedeflerin somut çerçevesini belirlemiģtir. Bu anlamda uzun erimli hedefler, aile ve aile eğitiminin felsefesini yansıtmakta; genel hedefler ise uzun erimli hedefleri somut hâle getirmektedir. Özel hedefler ise eğitim programlarının açık, tanımlanabilir, ulaģılabilir ve ölçülebilir hedeflerini kapsamaktadır. Bu yönüyle özel hedefler, hedeflerin davranıģa/kazanıma dönüģtürülmesini pratikte gözlenebilir ve izlenebilir olmasını içermektedir. AEP-GEK üyeleri yukarıda söz edilen çerçevede uzun erimli, genel ve özel hedefleri belirlemiģtir. Ardından bu hedefler çerçevesinde modül konuları, üniteleri ve konu baģlıklarını belirlemiģtir. Komisyon üyeleri gerek kendi araģtırmalarında elde ettikleri verilerle gerekse araģtırmacılar tarafından sağlanan bilgilerle alanlarıyla ilgili modülleri Program GeliĢtirme Tablosu çerçevesinde geliģtirmiģtir. Daha sonra alan uzmanlarınca bireysel olarak geliģtirilen içerikler her hafta düzenli olarak yapılan toplantılarda AEP-GEK tarafından birlikte gözden geçirilmiģ ve gerekli düzeltmeler yapılmıģtır. ASAGEM-AEP kapsamında hazırlanan genel hedefler, özel hedefler, modül konuları, ünite ve konu baģlıkları ilk olarak DanıĢma Komisyonu üyelerine sunulmuģ ve onların görüģleri çerçevesinde revize edilmiģtir. Ardından atölye çalıģmaları yapılarak söz konusu içerikler katılımcılarla paylaģılmıģ ve görüģler çerçevesinde tekrar revize edilmiģtir. Bu iki çalıģmaya iliģkin bilgiler aģağıda detaylı bir biçimde ele alınacaktır ASAGEM-AEP Atölye Çalışmaları ASAGEM-AEP kapsamında atölye çalıģmaları düzenlenerek konuyla doğrudan ya da dolaylı olarak ilgili, takım çalıģmasına yatkın, alanı ile ilgili geliģmelere hâkim, kamu ya da özel sektörde faaliyet gösteren kuruluģlardan, sivil toplum kurumlarından kiģilerin görüģleri 14

15 programa yansıtılmaya çalıģılmıģtır. 30 kiģinin katıldığı atölye çalıģmaları, Ağustos 2009 tarihlerinde gerçekleģtirilmiģtir. Atölye çalıģmalarından bir hafta önce bütün katılımcılara hazırlanan dokümanlar gönderilmiģtir. Ayrıca atölye çalıģmalarında proje yöneticisinin ve alan uzmanlarının onar dakikalık kendi alanlarında yer alan modülleri takdimlerinin ardından katılımcılar daha önce kendilerine gönderilmiģ olan dokümanlarla ilgili görüģlerini diğer katılımcılarla paylaģmıģtır. Toplantı raportörü dile getirilen görüģleri kayıt altına almıģ, atölye çalıģmalarında dile getirilen görüģler AEP-GEK üyeleri tarafından yapılan toplantılarla tek tek incelenerek gerekli görülen düzeltmeler gerçekleģtirilmiģtir ASAGEM-AEP nin İçeriğinin Geliştirilmesi ASAGEM-AEP alan ve modüllerinin içerikleri AEP-GEK tarafından geliģtirilmiģtir. Ġçerik, belirlenen hedefleri sağlayacak Ģekilde öğrenme alanlarının; her bir alanın kavramlarının, ilkelerinin ve becerilerinin; alanın kapsamına giren konuların/ünitelerin/temaların belirlenmesi ve düzenlenmesidir (MEB, 2005). Diğer bir deyiģle içerik, programın öğreteceği bilgi, beceri ve tutumları kapsamaktadır. Bu bağlamda dikkat edilecek temel nokta içeriğin hedeflere ulaşmayı sağlamasıdır. Bu projede ASAGEM-AEP nin içeriğinin geliģtirilmesi aģamasında modüler programlama yaklaşımı kullanılmıģtır. Modüler program yaklaģımı, değiģikliklere hızlı bir biçimde cevap veren, esnek bir yapıya sahip olması nedeniyle tercih edilir. Modüler programlar, modüllerden oluģur. Modül, baģlangıcı ve sonu olan, bireysel öğretimi esas alan, kendi içinde bütünlük gösteren, bir sistematik çerçevesinde düzenlenmiģ öğretim yaģantıları düzeneğidir. Öğrenenlerin belirli hedefe ulaģmasını sağlamaya dönük olarak her modül, birbiri ile uyumlu olarak çalıģan belirli parçalardan oluģur. Modül, öğrenenin kendi hızında ilerlemesine ve kaydettiği öğrenmelerin, kendisine anında bildirilmesine olanak sağlar. Bu yaklaģımın özellikleri aile eğitimi programı geliģtirilmesinde önemli imkânlar sağlamaktadır. Bu bağlamda söz konusu yaklaģımın öne çıkan özellikleri Ģu Ģekilde özetlenebilir (Demirel, 2007: 127): Konular modüller hâlinde düzenlenir. Modüllerin birbiriyle doğrudan/dolaysız iliģkili olması beklenmez. Öğretim sonunda alınacak sonuçlar bellidir. Modüller arasında aģamalılık aranmaz. 15

16 Modüller sıralama açısından esnektir. Program çıktısı açısından kontrollü bir yaklaģım özelliği taģır. Öğrenme üniteleri modüllere ayrılır. Her modül kendi içinde doğrusal, sarmal ya da farklı yaklaģım(lar)la düzenlenebilir. Her modülün kendi içinde anlamlı bir bütün oluģturması yeterlidir. Nispeten ayrıntısı sunulan bu modüler programlama yaklaģımı kullanılarak belirlenecek içerikler, hedefler tablosuyla karģılaģtırmalı olarak analiz edilmiģtir. Bu analizi gerçekleģtirmek için hedefler ve içerik arasındaki iliģkiyi/bağlantıyı gösteren bir tablo (belirtke) hazırlanmıģtır. Bir sonraki aģamada ise eğitimi alacak kiģilere istenen davranıģların kazandırılmasını sağlayacak öğrenme yaģantılarından örnekler hazırlanmıģtır. Böylece programı uygulayacaklara öğrenme ve öğretme yaşantıları düzeneğine dair bir perspektif sunulmuģtur. ASAGEM-AEP kapsamında hazırlanan hedeflerin ve içerik konularının yanı sıra belirtke tabloları, etkinlik örnekleri, ölçme ve değerlendirme örnekleri, eğitimcilere önerilen kaynaklar vb. çalıģmalar çalıģtay katılımcılarına sunulmuģ ve onların görüģleri çerçevesinde program revize edilmiģtir. Ardından ikinci DanıĢma Komisyonu toplantısı yapılarak söz konusu materyaller katılımcılarla paylaģılmıģ ve görüģler çerçevesinde tekrar revize edilmiģtir. Bu iki çalıģmaya iliģkin bilgiler aģağıda detaylı bir biçimde ele alınacaktır Danışma Komisyonunun Oluşturulması ve Çalışmaları ASAGEM-AEP kapsamında geliģtirilen programlara farklı alanlarda çalıģma yapan sosyal bilimcilerden oluģan uzmanların katkılarının alınması amacıyla DanıĢma Komisyonu oluģturulmuģtur. Zira AEP-GEK içerik çalıģmalarını yaparken, zaman zaman danıģabileceği bir komisyona ihtiyaç duymuģtur. Bu çerçevede belirlenen 5 ana alanın her biriyle (eğitimiletiģim, iktisat, sağlık, medya ve hukuk) ilgili iki uzman danıģma komisyonuna dâhil edilmiģtir. Diğer taraftan program geliģtirme komisyonunda yer alan uzmanlar danıģma komisyonunun da üyesi olarak çalıģmıģlardır. Bu bağlamda alan uzmanları ilgili oldukları alanda doğrudan katkı sağlarken, diğer konulara danıģman olarak katkı sağlamıģlardır. Ġki sosyolog ve bir psikolojik danıģma ve rehberlik uzmanının da yer aldığı DanıĢma komisyonunda toplam 21 kiģi görev yapmıģtır. 16

17 Komisyonun ilk toplantısı 30 Haziran 2009 tarihinde İstanbul da gerçekleģtirilmiģtir. Bu toplantıda ASAGEM-AEP nin genel amaçları, alanların genel amaçları, modüllerin hedefleri, üniteler ve ders başlıkları hakkında danıģma komisyonu üyelerinin görüģleri ve değerlendirmeleri alınmıģtır. Komisyonun ikinci toplantısı 17 Kasım 2009 tarihinde İstanbul da gerçekleģtirilmiģtir. Bu toplantıda ise hazırlanan ASAGEM-AEP nin tüm baģlıkları hakkında danıģma komisyonu üyelerinin nihai görüģleri ve değerlendirmeleri alınmıģtır. DanıĢma Komisyonu toplantıları dıģında da ilgili alan uzmanları ve diğer AEP-GEK üyeleri danıģmanlarla e-posta, telefon aracılığıyla ve/veya yüz yüze görüģerek program içerikleri ve geliģtirme süreciyle ilgili sürekli bilgi alıģ veriģinde bulunmuģlardır. Her iki danıģma komisyonu toplantısından bir hafta önce hazırlanan tüm dokümanlar üyelere e-posta aracılığıyla ulaģtırılmıģtır. Bir gün süren danıģma komisyonu toplantılarında her bir alan hakkında özel oturumlar gerçekleģtirilmiģtir. Bu özel oturumlarda komisyon üyeleri, daha önce kendilerine gönderilmiģ olan dokümanlarla ilgili görüģlerini diğer katılımcılarla paylaģmıģtır. Her bir alan uzmanı kendi alanıyla ilgili değerlendirme notlarını almıģtır. Bunun yanı sıra toplantı raportörü dile getirilen görüģleri kayıt altına almıģtır. Bu toplantılarda dile getirilen görüģler ve öneriler AEP-GEK üyeleri tarafından gerçekleģtirilen toplantılarda tartıģılmıģ ve gerekli görülen kısımlar programa yansıtılmıģtır Aile Eğitim Programı Çalıştayı ASAGEM-AEP çalıģmasının en önemli adımlarından biri Aile Eğitim Programı ÇalıĢtayı dır. Aile eğitim alanları ve modülleri belirlendikten ve içerik geliģtirildikten sonra konuyla doğrudan ya da dolaylı olarak ilgili, takım çalıģmasına yatkın, alanı ile ilgili geliģmelere hâkim; kamu kurum ve kuruluģlarından, akademik kurumlardan, özel sektörde faaliyet gösteren kuruluģlardan, sivil toplum kurumlarından kiģilerin katıldığı bir çalıģtay düzenlenmiģtir Ekim 2009 tarihlerinde TÜBĠTAK Türkiye Sanayi Sevk ve Ġdare Enstitüsü (TÜSSĠDE) nde gerçekleģtirilen bu çalıģtayda geliģtirilen programın tüm süreçleri değerlendirilmiģ ve dile getirilen öneriler ve eleģtiriler ıģığında program yeniden gözden geçirilmiģtir. Farklı disiplinlerden ve perspektiflerden hareket eden uzman kiģilerin görüģlerinin alındığı çalıģtayda ASAGEM-AEP tartıģmaya açılmıģtır. Böylelikle geliģtirilen program tasarısının eksiklikleri giderilmiģ ve program iyileģtirilmiģtir. Her konuyla ilgili en az iki uzmanın 17

18 katıldığı çalıģtaya toplamda 71 kiģi katılmıģtır. Hazırlanan dokümanların tümü çalıģtaydan iki hafta önce katılımcılara e-posta aracılığıyla ve matbu olarak ulaģtırılmıģtır. ÇalıĢtayda ilk olarak her bir ana alan hakkında ilgili alan uzmanlarının katıldığı özel oturumlar gerçekleģtirilmiģtir. Bu özel oturumlarda alan uzmanlarının 10 dakikalık sunumlarının ardından katılımcılar daha önce kendilerine gönderilmiģ olan dokümanlarla ilgili görüģlerini diğer katılımcılarla paylaģılmıģtır. Her bir alan uzmanı kendi alanıyla ilgili değerlendirme notlarını almıģtır. Bunun yanı sıra toplantı raportörü de dile getirilen görüģleri kayıt altına almıģtır. Özel grup çalıģmalarının ardından her bir alan için genel oturum düzenlenmiģ ve farklı disiplinlerden uzmanların görüģleri alınmaya çalıģılmıģtır. Bu oturumlarda dile getirilen görüģler de kayıt altına alınarak programın revize edilmesinde kullanılmıģtır ASAGEM-AEP nin Denenmesi ve Değerlendirilmesi ASAGEM-AEP nin denenmesi ve değerlendirilmesi için farklı sosyo-ekonomik bölgelerde yer alan okullarla birlikte 26 Ekim-08 Kasım 2009 tarihleri arasında Ġstanbul da 4, Siirt te 1 olmak üzere toplam 5 çalıģma gerçekleģtirilmiģtir. Farklı sosyo-ekonomik ve kültürel yapıya sahip öğrenenlerin bulunduğu bu okullarla iģbirliği yapılarak değiģik profillere sahip ebeveynlerin çalıģmaya katılımı sağlanmıģtır. Ayrıca gruplara evlenme çağında bulunan yetiģkinler, eģi vefat etmiģ ve/veya eģinden boģanmıģ yetiģkinlerin yer almasına çalıģılmıģtır. Her bir grupta ortalama kiģi hazır bulunmuģtur. Alanların ve bu alanlar içerisinde yer alan modüllerin katılımcılara tanıtılmasını programı geliģtiren alan uzmanları gerçekleģtirmiģtir. Eğitimciler aile eğitimi programının genel olarak kısa öyküsünü anlattıktan sonra katılımcılara, aile eğitim programının genel özellikleri ve ilgili alanın genel amaçları, kazanımları, içeriği, gerekçeleri, öğrenme ortamları, materyalleri, etkinlik örnekleri çerçevesinde ayrıntılı özellikleri tanıtılmıģtır. Bir sonraki aģamada ise alanın hedefindeki katılımcıların özellikleri, öne çıkan konular katılımcılarla paylaģılmıģtır. Diğer taraftan ilgili alanın (etkinlikleri ve içeriği yansıtan) örnek bir öğretim uygulaması gerçekleģtirilmiģtir. Katılımcıların genel olarak aile eğitim programıyla özel olarak alan ve ilgili öğretim uygulamayısına iliģkin düģünceleri hem nitel hem de nicel olarak tespit edilmiģ ve raporlanmıģtır. Ayrıca uygulamaya katılan uzmanlar çalıģmayı gözlemlemiģ ve kayıt altına almıģtır. Katılımcılardan ve uzmanlardan elde edilen veriler ıģığında programda gerekli düzeltmeler yapılmıģ ve nihai halini almıģtır. 18

19 2. ASAGEM-AEP in Vizyonu Aile eğitim programının vizyonunu anayasa, kanunlar ve bu kanunlardan hareketle kurulan kamu kurumlarının mevzuatı, hükûmet programları ve kalkınma planlarında aileyle ilgili idealler, tespit ve öngörüler ile bilimsel çalıģmaların bulguları belirlemektedir. Anayasamızın 41. maddesinde ailenin Türk toplumunun temeli olup eģler arasında eģitliğe dayandığı, devletin ailenin huzur ve refahı ile anne ve çocukların korunmasını sağlamak üzere gerekli tedbirleri alacağı belirtilmektedir. Bu açıdan aile eğitim programı aileyi koruyan, ailenin huzur ve refahını geliştirmeyi amaçlayan bir perspektifle hazırlanmıģtır. Medeni kanunumuzda aileyle ilgili zımnî ve açık vizyon ifadeleri yer almaktadır. Yirminci yüzyılda yapılan birçok medeni kanun düzenlemesinde kadın ve erkeğin biyolojik ve psikolojik olarak farklı yapılara sahip olduğu düģüncesinden hareketle aile içinde kadın ve erkeğin farklı rol ve sorumlulukları üstlendiği bir aile yapısı öngörülmüģtür. Bu açıdan dünyada ve Türkiye de medeni kanunlarda ailede eģler arasında nisbî bir eģitlik söz konusudur. Dünyada kadın-erkek eģitliği konusunda son yıllarda yaģanan geliģmeler medeni kanunlarda da dönüģüme yol açmıģtır. Medeni kanunların temel ilkelerinden biri olarak zayıfların korunması ilkesi de eģitsizlik doğurduğu gerekçesiyle terk edilerek ailede kadın ve erkeğe sabit rollerin verilmediği bir yapıya ulaģılmıģtır. Yeni medeni kanunumuz da böyle bir yaklaģımla hazırlanmıģtır. Medeni kanunun 185. maddesi evlilikle eģler arasında bir birlik kurulmuģ olacağını, eģlerin görevinin bu birliği koruyup sürdürerek çocukların bakımı, eğitimi ve gözetimi konusunda beraberce sorumluluk almalarını öngörmektedir (Doğan, 2003). Özetle medeni kanunumuz ailenin birliği, sürekliliği, eşler arasında dengeli bir sorumluluk paylaşımı ile kadın erkek eşitliğini sağlama vizyonu içermektedir Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu nda öngörülen kişilik yapısı aile eğitim programında da dikkate alınmıştır. Aile eğitim programı içeriği açısından değerlendirildiğinde programa katılacak yetiģkinlerin özellikle kanunun 2. maddesinin ikinci bendinde belirtildiği üzere Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş, insan haklarına saygılı, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli bireyler olmalarına katkıda bulunacaktır sayılı Aile ve Sosyal AraĢtırmalar Genel Müdürlüğü TeĢkilât ve Görevleri Hakkında Kanunda aileyle ilgili olarak gözetilen aģağıdaki amaçlar ASAGEM-AEP in de vizyonunda gözetilmiģtir: Ailenin bütünlüğünün korunması, güçlendirilmesi ve sosyal refahının artırılması. 19

20 Aileyi ve aile bireylerini tehdit eden, aileden veya aile dıģından kaynaklanan sorunların çözülmesi, aile içi şiddet ve istismarın, töre cinayetlerinin, kötü alıģkanlıklar ve bağımlılıkların önlenmesi. Ailelerin maddî kaynaklarının rasyonel kullanımı. Devlet Planlama TeĢkilatı Dokuzuncu Kalkınma Planı ( ) 2009 yılı programında yer alan önceliklerden biri de ailenin bütünlüğünün korunması, bilinçlendirilmesi ve ekonomik olarak desteklenmesine yönelik çalıģmaların etkinleģtirilmesi olmuģ, aile eğitim programının hazırlanması da 2009 yılı içerisinde gerçekleģtirilmiģtir. Bu çerçeveden hareketle ASAGEM-AEP in vizyonu; Sağlam, güçlü, iģlevsel ve uyumlu bir aile birlikteliği sağlanarak ailelerin huzur ve refahının geliģtirilmesine, Aile kaynaklarının rasyonel kullanımının sağlanmasıyla ailelerin ekonomik olarak desteklenmesine, haklarını ve sorumluluklarını bilen, demokratik değerlere ve insan haklarına saygılı, beden, zihin, ahlâk, duygu bakımından dengeli ve sağlıklı geliģen; yaģadığı çevreye duyarlı, yapıcı, yaratıcı ve verimli bireylerin yetiģmesine katkıda bulunmaktır. 20

21 3. ASAGEM-AEP in Temelleri Bu program, evlilik sürecine girmiģ veya aile üyesi bireylerin çağın gerektirdiği temel aile yaģam becerilerine yönelik bilgi, beceri ve tutumları kapsamlı olarak edinebilmeleri için hazırlanmıģtır. Program, aile yaģamı için temel sayılan eğitim-iletişim, iktisat, hukuk, medya ve sağlık alanlarında hazırlanan modüllerden oluģmaktadır. Programda, Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları ve Temel Ġlkelerine uygun olarak aģağıdaki genel amaçların gerçekleģtirilmesi hedeflenmiģtir ASAGEM-AEP in Genel Amaçları ASAGEM-AEP te yer alan eğitim-iletiģim, sağlık, hukuk, iktisat ve medya alanlarındaki modüller yukarıda programın vizyonunda ele alınan aileyle ilgili ulusal vizyona ulaģmada özellikle aģağıdaki genel amaçların gerçekleģtirilmesine hizmet etmektedir. ASAGEM-AEP ülkemizde sağlıklı, mutlu ve müreffeh ailelerin oluģması için ailelerin; sağlık, eğitim, hukuk, iktisat ve medya alanlarındaki hizmetlerden daha etkili biçimde yararlanmalarına, aile içi süreçlerini iģlevselleģtirerek aile yaģam kalitesinin artmasına, sahip olduğu her türlü kaynağı etkili bir Ģekilde yönetmelerine ve karģılaģabilecekleri çeģitli risklere yönelik önlemler almalarına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır ASAGEM-AEP in Temel Yaklaşımı Günümüzde ailelere genelde üç tür hizmet sunulmaktadır. Bunlar; Aile tedavi ve danışması, aile yaşamı açısından eğitim ve ailenin sosyal kurumlarla ilişkilerini düzenlemedir (Nazlı, 2000). Bu programın temel yaklaģımı önleyicilik, bilgilendiricilik ve eğiticilik yönü ön planda olan aile [yaşamı] eğitimidir. Bu nedenle AEP sorun, tedavi veya kriz odaklı değil vizyon odaklıdır; eğitimle geliģtirici bir nitelik taģımaktadır. AEP aile eğitiminde sağlıklı, huzurlu ve mutlu aile olma sürecinde pasif/edilgen değil aktif/üretken aile dinamiklerini temel almaktadır. 21